Οἱ κοινωνίες τοῦ λεγόμενου Δυτικοῦ Κόσμου χαρακτηρίζονται ἐκτός τῶν ἄλλων ἀπό τήν ὑπερβολή σέ πολλές ἐκδηλώσεις τῆς καθημερινότητας. Ὅταν μάλιστα οἱ συνέπειες αὐτῶν τῶν ἐκδηλώσεων ἀφοροῦν στό πιό εὐαίσθητο τμῆμα τῆς κοινωνίας, πού εἶναι τά παιδιά, τότε οἱ εὐθύνες τῶν ἐνηλίκων εἶναι ἀπροσμέτρητες. Ἕνα ἀπό τά θέματα-προβλήματα τό ὁποῖο ἀπασχολεῖ τούς εἰδικούς -παιδαγωγούς, ψυχολόγους καί παιδοψυχιάτρους- εἶναι τό εἶδος, ἡ ποιότητα καί ἡ ποσότητα τῶν παιχνιδιῶν πού ἔχει στή διάθεσή του τό σημερινό παιδί. Οἱ στατιστικές τῶν τριῶν τελευταίων ἐτῶν δίνουν ἀξιόλογες καί διαφωτιστικές πληροφορίες. Στό Ἡνωμένο Βασίλειο (Ἀγγλία), μεταξύ Ἰουλίου τοῦ 2013 καί Ἰανουαρίου τοῦ 2014, μόνο τό Ebay στήν κατηγορία παιδικῶν παιχνιδιῶν πουλοῦσε ἡμερησίως 12.623 (ἤ ἑπτά φιγοῦρες ἀνά δευτερόλεπτο) Pocemon, Χάρυ Πότερ κτλ. Παγκοσμίως ἡ δαπάνη γιά τήν ἀγορά παιδικῶν παιχνιδιῶν τό 2013 ἀνῆλθε στά 78,31 δισεκατομμύρια δολάρια. Γιά κάθε παιδί ἡ ἐτήσια δαπάνη σέ δολάρια γιά τό ἴδιο ἔτος ἦταν γιά τήν Αὐστραλία 448, Ἡν. Βασίλειο 438, Η.Π.Α. 371, Γαλλία 358. Γιά τήν πατρίδα μας, παρόλη τήν οἰκονομική της κρίση, ἡ ἀγορά τῶν παιδικῶν παιχνιδιῶν κατά τό 2014 ἔκλεισε μέ ἄνοδο πωλήσεων 7%.
Εἶναι ἀναγκαῖα τόσα πολλά παιχνίδια γιά τά παιδιά μας; Γιατί πρέπει νά βομβαρδίζονται κυριολεκτικά μέ τόση πληθώρα παιχνιδιῶν; Ὁ ψυχολόγος καί συγγραφέας Oliver James δηλώνει: «Τά παιδιά δέν χρειάζονται μία τεράστια συλλογή παιχνιδιῶν. Τά περισσότερα παιδιά χρειάζονται ἕνα ἀρκουδάκι ὡς ἀντικείμενο μετάβασης, πού τό παίρνουν παντοῦ. Κάθε ἄλλο εἶναι γέννημα κοινωνικοῦ θέλω».
Ἡ δήλωση αὐτή δέν πρέπει νά ἀγνοηθεῖ, ὅπως καί τά συμπεράσματα στά ὁποῖα κατέληξαν οἱ Γερμανοί R.Strick καί E. Schubert, ὑπεύθυνοι Δημόσιας Ὑγείας. Ὕστερα ἀπό ἐφαρμογή σχετικοῦ προγράμματος γιά διάστημα τριῶν μηνῶν σέ νηπιαγωγεῖο ὅπου ἀπουσίαζαν παντελῶς τά παιχνίδια, διαπιστώθηκε ὅτι τά παιχνίδια δέν εἶναι ἀπαραίτητα γιά νά παίζουν τά παιδιά δημιουργικά καί νά νιώθουν εὐτυχισμένα.
Στή σύγχρονη ὅμως πραγματικότητα καί οἱ δύο γονεῖς ἐργάζονται καί εἶναι ὑποχρεωμένοι νά βρίσκονται πολλές ὧρες μακριά ἀπό τό σπίτι καί τά παιδιά τους. Γι᾽ αὐτό, ἰδίως οἱ μητέρες, προσπαθοῦν νά κατασιγάσουν τίς ἐνοχές τους μέ τό νά ὑπερφορτώνουν τά παιδιά τους μέ πληθώρα παιχνιδιῶν, τά ὁποῖα εἶναι πολλές φορές ἐντελῶς ἀκατάλληλα. Ἔτσι, τά πολλά παιχνίδια προξενοῦν πληθώρα ἀρνητικῶν ἐπιπτώσεων στά παιδιά.
•Τά ἀποτρέπουν ἀπό τό νά παίζουν μέ ἀντικείμενα καθημερινῆς χρήσης. Εἶναι ἕνας ἀπό τούς καλύτερους τρόπους γιά νά ἀναπτύξουν τό δημιουργικό δυναμικό τους.
•Πολλά παιχνίδια ἔχουν ἤδη προκαθορισμένα χαρακτηριστικά καί δέν μποροῦν νά ἐπέμβουν τά παιδιά γιά νά τά ἀλλάξουν.
•Μπορεῖ νά «χαλάσουν» τά παιδιά. Δίνοντάς τους ἀπεριόριστα παιχνίδια, τά ἐθίζουμε «ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων» στήν πλεονεξία μέ ἀνυπολόγιστες συνέπειες γιά τήν ἐξέλιξη τοῦ χαρακτήρα τους καί τή στάση τους ἀπέναντι στά ὑλικά ἀγαθά καί στίς ἀξίες τῆς ζωῆς.
•Πάρα πολλά παιχνίδια μπορεῖ νά ὁδηγήσουν σέ αἰσθητηριακή ὑπερφόρτωση. Στά μάτια ἑνός βρέφους ἤ μικροῦ παιδιοῦ τά πάντα εἶναι καινούργια. Μία ἐπίσκεψη σ᾽ ἕνα κατάστημα παιχνιδιῶν μπορεῖ νά τό κουράσει, διότι εἶναι μία ἀτέρμονη ροή νέων πραγμάτων. Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τήν πληθώρα τῶν παιχνιδιῶν στό παιδικό δωμάτιό του.
•Λιγότερα παιχνίδια ὁδηγοῦν τά ἀδέρφια σέ μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ τους. Ἀναγκάζονται νά συνεργασθοῦν καί νά μοιρασθοῦν τόν χρόνο χρήσης τοῦ παιχνιδιοῦ, πράγμα πού δέν θά τό ἔκαναν ποτέ ἄν τό καθένα εἶχε τό δικό του παιχνίδι. Ἀναπτύσσουν διαπροσωπικές σχέσεις, δημιουργοῦν φιλίες. Στά παιδιά πού μεγαλώνουν ἔτσι, ὑπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα ἀκαδημαϊκῆς ἐπιτυχίας καί ὁμαλῆς κοινωνικῆς προσαρμογῆς κατά τήν ἐνηλικίωση.
Φυσικά, εἶναι σημαντικό γιά τά παιδιά νά ἔχουν καί τά δικά τους ἰδιαίτερα παιχνίδια. Ἐνθαρρύνουμε ὅμως καί τό μοντέλο τῆς σειρᾶς στή χρήση τοῦ παιχνιδιοῦ καί ὄχι τῆς νοοτροπίας «αὐτό εἶναι δικό μου καί αὐτό εἶναι δικό σου».
•Λιγότερα παιχνίδια συντελοῦν στήν ἄσκηση καλύτερης φροντίδας καί προσοχῆς γιά μεγαλύτερη διάρκεια τῶν παιχνιδιῶν. Συνήθειες πού θά χαρακτηρίζουν τό παιδί καί στήν ὑπόλοιπη ζωή του.
•Λιγότερα παιχνίδια σημαίνει ἀναζήτηση τῆς χαρᾶς σέ μή ὑλικά πράγματα ἤ σέ ἐμπειρίες. Προσανατολίζονται ἔτσι τά παιδιά στήν ἀνάγνωση βιβλίων, γενικότερα στήν τέχνη: ζωγραφική, μουσική, δημιουργική γραφή.
Ἐπιβράβευση τῶν παιδιῶν μέ παιχνίδια γιά κάποια ἐπιτυχία τους, γιά σωστή συμπεριφορά ἤ γιά καλές τους πράξεις μπορεῖ νά στείλει τό μήνυμα ὅτι ἡ ἱκανοποίηση βρίσκεται μόνο σέ ὑλικά πράγματα. Οἱ ἀμοιβές ἐκ μέρους τῶν γονέων πρός τά παιδιά τους δέν συνεπάγονται ὁπωσδήποτε μία ἐπίσκεψη σ᾽ ἕνα κατάστημα παιδικῶν παιχνιδιῶν. Μία ζεστή ἀγκαλιά, ἕνας ἁπλός ἔπαινος, ἕνας περίπατος, ἕνα κατάλληλο βιβλίο εἶναι πολύ προτιμότερες ἀμοιβές. Ὅταν δέν τονίζονται τά παιχνίδια ὡς ἡ ἀπόλυτη ἀνταμοιβή, τά παιδιά μποροῦν νά ἀνακαλύψουν τίς ἀξίες της σέ ἄλλα πεδία καί νά τίς ἐνστερνισθοῦν.
Ὁ Kim John Payne, συγγραφέας καί σύμβουλος ἐκπαίδευσης, τονίζει: «Ὅταν ἔχεις λιγότερα παιχνίδια- καί τό ἔχω δεῖ ἐπανειλημμένως- τά πράγματα πού ἔχεις πρέπει νά μεταμορφώνονται ἀπό κάτι σέ κάτι ἄλλο κι ὕστερα σέ κάτι ἄλλο». Καί συνεχίζει: «Τά παιδιά πρέπει νά εἶναι δημιουργικά, ὅταν παίζουν, καί νά συνεργάζονται δημιουργώντας. Ἔτσι ἔχεις παιδιά πού παίζουν πολύ καλύτερα μαζί καί δέν χρειάζονται τήν τηλεόραση ὡς babysitter».
Ἀθαν. Ἀστ. Γκάτζιος