Ποιός μπορεῖ νά καυχηθεῖ πώς κατέχει κάθε σελίδα τοῦ ἀπελευθερωτικοῦ Ἀγώνα τοῦ 1821; Σέ κάθε τόπο τῆς πατρίδας μας διαδραματίστηκαν μάχες ἡρωικές. Μιά τέτοια λαμπρή σελίδα γράφτηκε ἐκεῖ στό Δίστομο καί στήν Ἀράχωβα μέ πρωταγωνιστή τόν «ἀετό τῆς Ρούμελης».
Νοέμβριος τοῦ 1826. Οἱ Τοῦρκοι, ὑπό τήν ἀρχηγία τοῦ περιβόητου ἀλβανοῦ Μουσταφάμπεη Κιαφεζέζη, ἑνώνονται μέ τίς δυνάμεις τοῦ Κεχαγιάμπεη στή Δομβραίνα. Ὁ Καραϊσκάκης μέ σώματα Ρουμελιωτῶν καί Σουλιωτῶν περνᾶ ἀπό τή μονή τοῦ Ἁγίου Σεραφείμ στή Δομπό καί τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ στό Στείρι. Φτάνει τέλος στήν Ἀράχωβα καί στήνει τό στρατηγεῖο του στό Δίστομο.
Βράδυ 17ης Νοεμβρίου. Στό στρατηγεῖο καταφτάνει ὁ μοναχός Παφνούτιος Χαρίτος καί τοῦ φανερώνει τά σχέδια τοῦ ἐχθροῦ. Οἱ Τοῦρκοι διανυκτερεύουν στή μονή Ἰερουσαλήμ στή Δαύλεια. Ὁ ὑποτακτικός πού τούς ἐξυπηρετοῦσε στήν τραπεζαρία γνώριζε τουρκικά. Ἄκουσε πώς σκοπεύουν, μέσῳ Ἀράχωβας, νά πᾶνε στήν Ἄμφισσα, γιά νά λύσουν τήν πολιορκία τῶν δικῶν τους. Ὁ ἡγούμενος βεβαίωσε τόν Κεχαγιάμπεη πώς ὁ Καραϊσκάκης βρίσκεται ἀκόμη στή Δομβραίνα.
Ὁ ἀτρόμητος ἀρχιστράτηγος ἀποχαιρετᾶ τόν μοναχό, τονίζοντάς του: «Νά ἐπιστρέψεις στό μοναστήρι καί νά μεταφέρεις τίς εὐχαριστίες μου στόν ἡγούμενο. Νά τοῦ πεῖς νά ὁρίσει εὐχές καί παρακλήσεις γιά ἐμᾶς καί γιά τόν ἀγώνα πού κάνουμε γιά τήν πίστη καί τήν πατρίδα». Ἀκόμη κι ὁ πλέον ἀθυρόστομος ἥρωας ἤξερε νά ζητάει τήν προσευχή τῆς Ἐκκλησίας ὡς ἐνίσχυση καί προστασία στίς μάχες.
Κι ἐνῶ οἱ Ὀθωμανοί σχεδιάζουν τήν ἐξουδετέρωση τοῦ ἀγώνα στή Ρούμελη, ὁ Καραϊσκάκης δίνει διαταγή στούς ὁπλαρχηγούς του νά ἑτοιμαστοῦν.
19 Νοεμβρίου. Οἱ Τοῦρκοι κατεβαίνουν ἀπό τόν Παρνασσό μέ στόχο τήν Ἀράχωβα. Δυστυχῶς, διαπιστώνουν πώς εἶναι ἤδη «πιασμένη» ἀπό τούς Ἕλληνες κι ἀρχίζουν πεισματικό πόλεμο. Τότε ὁρμᾶ ὁ Χατζηπέτρου ἀπό τήν ἀντικρινή πλαγιά, ἄλλο σῶμα ἀπό τά δυτικά κι ὁ Καραϊσκάκης μέ 800 παλληκάρια χτυπᾶ ἀπό τά ἀνατολικά. Οἱ ἐχθροί χτυπιοῦνται ἀπό παντοῦ. Τά χάνουν. Προσπαθοῦν νά σωθοῦν μέ τή φυγή κατά τούς Δελφούς. Μά στό στενό τούς περιμένουν ὁ Δυοβουνιώτης μέ τόν Πανουργιᾶ καί τόν Πανομαρᾶ, ὑπακούοντας στό κάλεσμα τοῦ Καραϊσκάκη. Τό κρύο ἀνερμηνεύτως γίνεται ὁλοένα καί πιό τσουχτερό. Δριμύ ψύχος, σύννεφα, ὀμίχλη. Οἱ κάτοικοι τό ἀποδίδουν στή θεία πρόνοια. Ὅλα τά γράμματα ἀπό τό στρατόπεδο πρός τή Διοίκηση δηλώνουν πώς ἡ κακοκαιρία εἶναι ὁλοφάνερο σημάδι τοῦ Θεοῦ.
Ταπεινωμένοι οἱ μπέηδες ἐκλιπαροῦν γιά ἀνακωχή. Σύμφωνα μέ τή μαρτυρία τοῦ Χρ. Περραιβοῦ, ὁμολογοῦν: «Ἡμεῖς ἐκινήσαμεν μέ σκοπόν νά σᾶς χαλάσωμεν, ὁ Θεός ὅμως δέν ἤθελε. Διά τόν κακόν μας σκοπόν ἀρκετά μᾶς ἐπαίδευσε καί μᾶς ἐντρόπιασε». Τάζουν 5.000 γρόσια στόν ἕλληνα στρατηγό, ἄν τούς ἀφήσει νά περάσουν. Ὁ Καραϊσκάκης ζητᾶ, πέρα ἀπό τά χρήματα, τ ᾽ ἄρματά τους, τά Σάλωνα, τή Λιβαδειά καί ὁμήρους τούς δύο μπέηδες. Οἱ Τοῦρκοι χρονοτριβοῦν, προσδοκώντας τήν ἄφιξη ἐνισχύσεων.
24 Νοεμβρίου. Ἀρχίζει φοβερή χιονοθύελλα. Οἱ Τοῦρκοι μέ πολλαπλά κρυοπαγήματα ἐπιχειροῦν γιουρούσι. Τά θαυμαστά γεγονότα ἐκείνων τῶν ἡμερῶν χαράσσονται ἀνεξίτηλα στίς καρδιές τῶν Ἀραχωβιτῶν, γιά νά θυμίζουν πώς τή νίκη οἱ Ἕλληνες τήν κέρδισαν μέ τή συνδρομή τοῦ μεγάλου στρατηλάτη, τοῦ ἁγίου Γεωργίου, τόν ναό τοῦ ὁποίου εἶχαν καταστήσει στρατηγεῖο τους. Πολλοί πολεμιστές βεβαιώνουν πώς «μέσα σ᾽ αὐτή τή χιονούρα καί τῆς μάχης τή χλαπαταγή βλέπανε κάποιο χρυσοφορεμένο καβαλάρη νά κυνηγάει κι αὐτός τόν ἐχθρό καί νά παρακινάει τούς Ἕλληνες νά τόν ἀκολουθήσουν». Ἡ νίκη λοιπόν ἀνήκει στόν Ἅγιο τοῦ ὁποίου τό ὄνομα ἔφερε ὁ Καραϊσκάκης. Ὁ ἁι-Γιώργης προστατεύει τόν ὁπλαρχηγό στή μάχη, μέ τό χέρι ἑνός στρατιώτη. Ἕνας Τοῦρκος, καθώς ἐπιχειροῦσαν ἔξοδο, βρίσκεται πολύ κοντά στόν Καραϊσκάκη καί ρίχνεται νά τόν ἀποκεφαλίσει. Ὅμως ὁ πιστός ἀκόλουθός του Μάραθος προφταίνει καί χτυπᾶ τόν Τοῦρκο, πρίν κατεβάσει τό σπαθί στό κεφάλι τοῦ στρατηγοῦ.
Μετά τή μάχη, οἱ Ἀραχωβίτισσες ἔστελναν τά παιδιά τους νά φιλήσουν τό χέρι τοῦ Καραϊσκάκη, διδάσκοντας ἔτσι τήν εὐγνωμοσύνη στούς ἀγωνιστές τῆς πατρίδας.
28 Νοεμβρίου. Στήν τότε πρωτεύουσα Αἴγινα τελεῖται ἐπινίκια δοξολογία. Ὁ Σπ. Τρικούπης καλεῖ τόν λαό νά ψάλει τρεῖς φορές «Τίς Θεὸς μέγας». Ὁ Καραϊσκάκης ὁμολογεῖ: «Διὰ τῆς δυνάμεως τοῦ Ὑψίστου Θεοῦ πέμπομεν τὰς χαρωπὰς ἀγγελίας περὶ τῆς λαμπρᾶς νίκης εἰς Ράχωβαν».
Τήν ἔκθεση τῆς μάχης τήν ὑπογράφουν 94 μικροί καί μεγάλοι καπεταναῖοι, καθώς ὁ μεγαλόψυχος ὁπλαρχηγός ἤθελε ὅλοι νά συμμερισθοῦν τή δόξα. Ὡστόσο ὁ ἱστορικός Κ. Παπαρρηγόπουλος σημειώνει: «Τό κατόρθωμα ὠφείλετο κυρίως εἰς τήν στρατηγικήν περίνοιαν, εἰς τήν σύνεσιν καί τήν δραστηριότητα ἑνός καί μόνου ἀνδρός».
Μακάρι αὐτές οἱ «μικρολεπτομέρειες» εὐσέβειας καί συνεργασίας, ἀπό τίς λαμπρές σελίδες τῆς ἑλληνικῆς μας ἱστορίας, νά μᾶς ἐμπνέουν σήμερα στίς νέες μάχες πού δίνει ἡ πατρίδα κι ὁ καθένας μας γιά τήν ὄντως ἐλευθερία. Ὁ πόλεμος σέ κάθε ἐποχή θέλει καρδιά. Θεμελιώνεται στήν πίστη καί στήν ἑνότητα.
Ἀγγελική Τσιραμπίδου
φιλόλογος
Ἀπολύτρωσις 71 (2016) 282-283