Β΄. Τά γεγονότα τοῦ πρώτου ἔτους
Στίς 24 Φεβρουαρίου ὁ Ὑψηλάντης ὕψωσε τή σημαία τῆς Ἐπανάστασης στή Μητρόπολη τοῦ Ἰασίου στή Μολδοβλαχία, τή σημερινή Ρουμανία. Δυ­στυ­χῶς ὅμως, τά γεγονότα δέν ἐξε­λίχθηκαν εὐ­νοϊ­κά γιά τούς ἐπαναστάτες. Ὁ τσάρος Ἀλέξανδρος Α΄, πιστός στήν Ἱε­ρή Συμμαχία, καταδικάζει τό κίνημα, ἀ­ποκηρύσσει τόν Ὑψηλάντη καί δίνει ἄ­δεια στά τουρκικά στρατεύματα νά εἰ­σέλθουν στήν αὐ­τόνομη Μολδοβλαχία. Ἐπιπροσθέτως, τό στράτευμα τοῦ Ὑ­ψη­λάντη, στό ὁποῖο μετεῖχαν κι ἄλλοι χριστιανοί τῶν Βαλκανίων, δέν εἶναι ἐμ­πειροπόλεμο καί δέν ἔ­χει συνοχή. Ἔ­τσι, ἔρχεται τόν Ἰούνιο ἡ ἥττα στό Δραγατσάνι, πού ἀποδεικνύεται καθοριστι­κή καί ὁδηγεῖ σέ διάλυ­ση τῶν ἐπα­να­στα­τῶν. Ὁ Ὑψηλάντης καταφεύγει στήν Αὐστρία θέλοντας νά περάσει στήν ἐ­παναστατημένη Ἑλλάδα· συλλαμβάνεται ὅμως καί φυλακίζεται μέ­χρι τό 1827. Οἱ ὑπόλοιποι ὁπλαρχηγοί προσ­παθοῦν νά διαφύγουν εἴτε πρός τήν Ἑλ­λάδα εἴτε στή Ρωσία. Ὁ τραγικός ἐ­πί­- λογος γράφεται στή μονή Σέ­κου, ὅ­που ὁ Γεωργάκης Ὀλύμπιος ἀνατινά­ζεται μέ τούς συντρόφους του στό καμπαναριό τῆς μονῆς.
Ἀντίθετα, στήν Πελοπόννησο πού ξεσηκώθηκε στά τέλη Μαρτίου, ἡ ἐξέλιξη ἦταν πολύ διαφορετική. Τό γεγονός ὅτι οἱ Ἕλληνες ἀποτελοῦσαν τή μεγάλη πλειοψηφία τοῦ πληθυσμοῦ καί συγχρόνως ὑπῆρχαν οἱ ἐμπειροπόλεμοι Μανιάτες ὑπό τήν ἡγεσία τοῦ Πετρόμπεη Μαυ­ρομιχάλη καθώς καί ὁ στρατη­γικός νοῦς τοῦ Θεόδωρου  Κο­λοκο­τρώ­νη ὁδήγησαν σέ σημαντικές ἐ­πιτυχίες, ὅπως ἡ νίκη στό Βαλτέτσι. Οἱ Τοῦρκοι ἀναγκάστηκαν νά καταφύγουν σέ ὀχυρωμένα κάστρα, τά ὁποῖα πολιορκήθηκαν στενά μέ τή συνδρομή τοῦ ἑλ­ληνικοῦ στόλου. Σύντομα, τά περισσότερα ἀπό αὐτά παραδόθηκαν λόγῳ ἔλ­λειψης ἐφοδίων. Κο­ρυφαία στιγμή ἀ­ποτελεῖ ἡ ἅλωση τῆς Τρι­πολιτσᾶς, διοι­κητικοῦ κέντρου τῆς Πελοποννήσου.
Τήν ἑδραίωση τῆς Ἐπανάστασης εἴ­χαμε καί στή Στερεά Ἑλλάδα, οἱ ἀρ­μα­τολοί τῆς ὁποίας εἶχαν μεγάλη πολε­μι­κή πείρα. Παρά τήν ἥττα στή μάχη τῆς Ἀλαμάνας καί τόν μαρτυρικό θάνατο τοῦ Ἀ­θανάσιου Διάκου, ἡ νίκη τοῦ Ὀδυσσέα Ἀνδρούτσου στό Χάνι τῆς Γραβιᾶς τόν Μάιο ἀναπτέρωσε τό ἠθικό τῶν Ἑλλήνων. Ἀκολούθησε ὁ θρίαμβος στή μάχη τῶν Βασι­λικῶν τόν Αὔγουστο, πού ἀπάλλαξε γιά ἀρκετούς μῆνες τή Στερεά ἀπό τήν παρουσία τῶν Τούρκων.
Στή θάλασσα, μπροστάρηδες στήν Ἐπανάσταση εἶναι τά τρία ναυτικά νη­σιά, Ὕδρα, Σπέτσες, Ψαρά, καθώς καί ἡ Σά­μος. Ἀκολουθοῦν οἱ Βόρειες Σποράδες καί οἱ Κυκλάδες, ἀλλά καί ἡ Κά­σος. Ὁ ἑλληνικός στόλος, τόν ὁποῖο ἀποτελοῦν 130 πλοῖα, ἔχει ὡς ἀποστο­λή τόσο τήν παρεμπόδιση τῆς ἐξόδου τῶν τουρκικῶν πλοίων ἀπό τά Δαρδανέλλια, ὅσο καί τήν ὑποστήριξη τῶν ἐ­πιχειρήσεων στήν ξηρά μέ τόν θαλάσ­σιο ἀποκλεισμό τῶν πολιορκημένων τουρκικῶν κάστρων. Ἰδιαίτερη περί­πτω­ση ἀποτελεῖ ἡ Κρήτη, πού ἐξεγείρεται μέ ἐπίκεντρο τά Σφακιά, χωρίς  ὅ­μως ἰδιαίτερη ὀργάνωση. Σύντομα οἱ Τοῦρκοι καταπνίγουν τήν ἐξέγερση. Ἡ ἄ­φιξη, ὡσ­τόσο, ἀπεσταλμένου τοῦ Ὑ­ψη­λάντη στό νησί τό φθινόπωρο ἀναζω­πυ­­ρώνει τήν Ἐπανάσταση καί οἱ Τοῦρ­κοι κλείνονται ἐκ νέου στά κάστρα τους.
Τόν Μάιο ἡ Ἐπανάσταση ἁπλώνεται βορειότερα, στό Πήλιο καί στήν κεντρική Μακεδονία. Στό Πήλιο, τά χωριά τοῦ ὁ­ποί­ου ἦταν πολύ ἀνεπτυγμένα, πρωτοστατεῖ ὁ ἀρχιμανδρίτης Ἄνθιμος Γα­ζῆς. Οἱ ἐπαναστάτες πολιορκοῦν τόν Βόλο καί κατευθύνονται στό Βελεστῖνο. Ὅταν ὅμως ἐμφανίζεται ὁ τουρκικός στρατός ἀπό τή Λάρισα, οἱ ἀ­προετοίμαστοι Ἕλ­ληνες σκορπίζουν πανικόβλητοι καί οἱ Τοῦρκοι εἰσβάλλουν στά χωριά τοῦ Πηλίου, ἐνῶ οἱ κάτοικοι καταφεύγουν στίς Σποράδες.
Στή Μακεδονία ψυχή τῆς Ἐπανάστασης εἶναι ὁ σερραῖος τραπεζίτης Ἐμ­μα­νουήλ Πα­πᾶς, πού ὁρίζει ὡς ὁρ­μη­τήριο γιά τήν ἐξέγερση τή φυσικά ὀχυ­ρή χερσόνησο τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἐξοπλί­ζον­τας πε­­ρισ­σότερους ἀπό χίλιους μοναχούς. Σύντομα ὁλόκληρη ἡ Χαλκιδική καί ἡ Θά­σος ἐξεγείρονται καί οἱ ἐπαναστάτες κατευθύνονται πρός τή Θεσσα­λο­νίκη. Ἰσχυ­ρές τουρκικές δυνάμεις ἀπό τήν πό­λη ὅ­μως ἐφορμοῦν ἐναντίον τους καί σύντομα τούς περιορίζουν στή χερσόνησο τῆς Κασσάνδρας καί τοῦ Ἁ­γίου Ὄρους. Ἡ ἔλλειψη ὀρ­γάνωσης καί πείρας ὁδηγοῦν στήν ἥττα τῶν Ἑλ­λή­νων στήν Κασ­σάν­δρα τόν Ὀκτώβριο· τραγικός ἐπί­λο­γος ἡ ὁλοσχερής καταστροφή τῶν χωριῶν της.
Στήν Ἤπειρο τέλος, λόγῳ τῆς ἐξέγερσης τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ, πού εἶναι πολι­ορ­κημένος στά Ἰωάννινα, ἡ κατάσταση εἶναι ἀρκετά συγκεχυμένη. Οἱ Σουλιῶ­τες προφασιζόμενοι συμμαχία μαζί του ἐπιστρέφουν στό Σούλι καί σέ συνεργασία μέ τούς Τουρκαλβανούς τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ ἐ­πιτίθενται τόν Σεπτέμβριο στήν Ἄρτα   καί τήν καταλαμβάνουν. Ὅταν ὅμως οἱ Τουρ­καλβανοί ἀντιλαμβάνονται τόν ἐ­θνικό χαρακτήρα τοῦ ἀγώνα τῶν Ἑλλήνων, τούς ἐγκαταλείπουν κι ἑνώνονται μέ τά σουλτανικά στρατεύματα τοῦ Χουρσίτ πασᾶ. Ἔτσι, οἱ Σουλιῶτες βρίσκονται σέ δύσκολη κατά­σταση, ἀπομονωμένοι ἀπό τούς ὑπόλοιπους Ἕλληνες.
Ὁ πρῶτος χρόνος τῆς Ἐπανάστασης κλείνει μέ τήν προσπάθεια τῶν Ἑλ­λήνων νά ὀργανωθοῦν πολιτικά. Ἀρ­­χικά δημιουργήθηκαν τοπικές γερουσίες στήν Ἀνατολική καί Δυτική Στερεά καί στήν Πε­λο­πόννησο. Στά τέλη Δεκεμβρίου συγκεντρώνονται ἀντιπρόσωποι ἀπό τίς ἐπαναστατημένες περιοχές στήν Ἐπίδαυρο συγ­­­κροτώντας σέ κλίμα συγκίνησης τήν Α΄ Ἐθνοσυνέλευση. Αὐ­τή ψη­φί­ζει τό πρῶτο Σύνταγμα τῆς Ἑλ­λάδας καί συγκροτοῦν­ται δύο σώματα: τό ἐκτελεστικό, πού ἔχει τήν κύ­ρια ἐξ­ουσία μέ πρόεδρο τόν Φανα­ριώτη Ἀλέξανδρο Μαυ­ροκορδάτο, καί τό βου­λευτικό μέ τόν Δημήτριο Ὑψηλάν­τη, ἀ­δερφό τοῦ Ἀλέξανδρου. Ἔτσι, ἐγ­και­νι­άζεται ἡ πολιτική ζωή τῶν μαχό­με­νων Ἑλλήνων.

Παναγιώτης Μητσόπουλος