«Πῶς συμβαίνει οἱ ἀσεβεῖς νά εὐτυχοῦν, ἐνῶ οἱ δίκαιοι ὑποφέρουν καί καταπιέζονται;», ρωτᾶ μέ πόνο τόν Θεό ὁ προφήτης Ἰερεμίας στό δωδέκατο κεφάλαιο τῆς προφητείας του. Τό ἴδιο βασανιστικό ἐρώτημα γιά τό θέμα τῆς θεοδικίας συναντᾶται στό βιβλίο τοῦ ᾿Ιώβ, στόν 72ο ψαλμό καί στόν προφήτη ᾿Αββακούμ (βλ. 1,2-3. 13). ῾Ο ὅρος τῆς διαθήκης τοῦ Θεοῦ μέ τόν ᾿Ισραήλ ἦταν: «καὶ ἐὰν θέλητε καὶ εἰσακούσητέ μου, τὰ ἀγαθὰ τῆς γῆς φάγεσθε· ἐὰν δὲ μὴ θέλητε, μηδὲ εἰσακούσητέ μου, μάχαιρα ὑμᾶς κατέδεται» (᾿Ησ 1, 19-20· πρβλ. Λε 26). ῞Οταν, λοιπόν, ἔβλεπαν οἱ δίκαιοι νά συμβαίνει τό ἀντίθετο, κινδύνευαν νά πέσουν στόν πειρασμό, νά κλονισθεῖ ἡ ἐμπιστοσύνη τους στή δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ.
Κείμενο
12,1. Δίκαιος εἶ, Κύριε, ὅτι ἀπολογήσομαι πρὸς σέ, πλὴν κρίματα λαλήσω πρὸς σέ· τί ὅτι ὁδὸς ἀσεβῶν εὐοδοῦται, εὐθήνησαν πάντες οἱ ἀθετοῦντες ἀθετήματα;
........................................................
12,5. Σοῦ οἱ πόδες τρέχουσι καὶ ἐκλύουσί σε· πῶς παρασκευάσῃ ἐφ᾿ ἵπποις; Καὶ ἐν γῇ εἰρήνης σὺ πέποιθας, πῶς ποιήσεις ἐν φρυάγματι τοῦ ᾿Ιορδάνου;
12,6. ῞Οτι καὶ οἱ ἀδελφοί σου καὶ ὁ οἶκος τοῦ πατρός σου, καὶ οὗτοι ἠθέτησάν σε, καὶ αὐτοὶ ἐβόησαν, ἐκ τῶν ὀπίσω σου ἐπισυνήχθησαν· μὴ πιστεύσῃς ἐν αὐτοῖς, ὅτι λαλήσουσι πρός σε καλά.
Μετάφραση
12,1. Δίκαιος εἶσαι, Κύριε, γι’ αὐτό μπροστά σου θά ὑπερασπιστῶ τόν ἑαυτό μου. Κι ὅμως, ἔχω νά πῶ σέ σένα παράπονα: Γιατί ἡ πορεία τῶν ἀσεβῶν εὐοδώνεται, εὐημεροῦν ὅλοι ὅσοι ἐπίμονα παρανομοῦν;
.........................................................
12,5. Τρέχεις καί τά πόδια σου παραλύουν· πῶς θά συναγωνισθεῖς μέ ἔφιππους; Σέ χώρα εἰρηνική νιώθεις ἀσφαλισμένος. Τί θά κάνεις στό ἀγρίεμα τοῦ Ἰορδάνη;
12,6. Διότι καί οἱ ἀδελφοί σου καί ἡ οἰκογένεια τοῦ πατέρα σου, καί αὐτοί ἀκόμη σέ ἀπέρριψαν καί οἱ ἴδιοι σέ διέσυραν. Συνωμότησαν πίσω σου. Μή δείξεις ἐμπιστοσύνη σ’ αὐτούς, κι ἄν ἀκόμη σοῦ ποῦν λόγια καλά!
Ὁ προφήτης Ἰερεμίας ταράζεται, καθώς βλέπει τό κακό νά κατακτᾶ συνεχῶς ἔδαφος, τούς ἀσεβεῖς νά συνωμοτοῦν καί νά βλάπτουν τούς εὐσεβεῖς καί συγχρόνως νά εὐημεροῦν. Μέσα σ᾿ αὐτή τή ζάλη τῶν λογισμῶν, πού καταβάλλει τόν προφήτη περισσότερο καί ἀπό τήν ἀσέβεια καί τίς δολοπλοκίες τῶν συμπατριωτῶν του, αὐτός καταφεύγει στόν Θεό. Τά ἐρωτηματικά πού ὀρθώνονται μέσα του τά καταθέτει ταπεινά στόν ἴδιο: Πῶς τά ἐπιτρέπει ὅλα αὐτά ὁ ἀγαθός Θεός; Πῶς δέν ἀναλαμβάνει τήν ὑπεράσπιση τῶν ἀνίσχυρων δικαίων καί δέν τιμωρεῖ τούς ἄδικους ἀσεβεῖς; ᾿Αδιαφορεῖ ἤ ξεγελιέται ἀπό τά γεμάτα ὑποκρισία λόγια τους;
Στήν εὔλογη ἀπορία τοῦ προφήτη θά περιμέναμε ὁ Θεός νά ἀπαντήσει καθησυχαστικά, διαβεβαιώνοντάς τον ὅτι ἡ τιμωρία τῶν ἀσεβῶν θά εἶναι ἄμεση καί ἀναπόφευκτη. ῾Ο Κύριος ὅμως δέν ἀπαντᾶ ἀμέσως σέ ὅ,τι τόν ρωτάει ὁ ᾿Ιερεμίας, ἀλλά τοῦ συνιστᾶ ὑπομονή. Προλέγει μάλιστα ἀκόμη πιό σκληρούς διωγμούς. Ἀποκαλύπτει ὁ Θεός στόν προφήτη ὅτι καί οἱ συγγενεῖς του πῆραν μέρος στή συνωμοσία πού ἔγινε ἐναντίον του.
Φάνηκε στήν ἀρχή πώς ὁ προφήτης προσπαθεῖ νά ἀσφαλίσει τόν Θεό ἀπό τήν ὑποκρισία τῶν ἀσεβῶν. Νά ὅμως πού ὁ Θεός τοῦ ἀποκαλύπτει τήν ἐναντίον του συνωμοσία καί τόν προειδοποιεῖ νά φυλαχτεῖ κι ἀπό αὐτούς πού θά παραστήσουν τόν φίλο του. Σάν νά τοῦ λέει: «᾿Ιερεμία, μήν ἀνησυχεῖς γιά μένα. Γνωρίζω ὄχι μόνο τήν ὑποκρισία τῶν δικῶν μου ἐχθρῶν, ἀλλά καί τῶν δικῶν σου, καί σοῦ τούς ὑποδεικνύω».
Πολλές φορές κι ἐμεῖς προβληματιζόμαστε πάνω σέ διάφορα γεγονότα πού συμβαίνουν στόν κόσμο καί στήν ζωή μας, τά ὁποῖα προκαλοῦν τό αἴσθημα τῆς δικαιοσύνης. Πιστεύουμε ὅτι ὁ Θεός δέν κάνει σφάλμα οὔτε κακό σέ κανένα ἀπό τά πλάσματά του, ὡστόσο ἀναζητοῦμε τό νόημα τῶν ἐνεργειῶν του. Ἀλλά τό σχέδιο τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀνεξερεύνητο καί ἀνεξιχνίαστο. Δέν μπορεῖ νά ἐξηγηθεῖ μέ ὅσα ἀντιλαμβανόμαστε στή ζωή αὐτή. Τό δράμα τῆς παρούσης ζωῆς ἑρμηνεύεται μόνο μέ τήν ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη στήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ καί μέ τήν προοπτική τῆς αἰωνιότητος.
῾Ο προφήτης ᾿Ιερεμίας εἶναι ἕνας τύπος τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ ὁποῖος ὑπέμεινε τήν ἀποδοκιμασία τῶν συμπατριωτῶν του (᾿Ιω 1,11) καί τῶν λεγομένων ἀδελφῶν του (βλ. Μρ 3,21). Γιά τόν λόγο αὐτό τμήματα τῶν κεφαλαίων 11 καί 12 διαβάζονται στήν ᾿Ακολουθία τοῦ ῎Ορθρου τῆς Μ. Πέμπτης (ἑσπέρας Μ. Τετάρτης).
Στέργιος Ν. Σάκκος
"Ἀπολύτρωσις", Αὐγ.-Σεπτ. 2021