Τό πιό μεγάλο ἐρωτηματικό στήν ἱστορία τῆς παγκόσμιας γνώσης, τό ἐρωτηματικό ἐκεῖνο πού προκαλεῖ ἀκόμη καί σήμερα καί τό ὁποῖο ἀποτελεῖ τή ρίζα ὅλων τῶν προβληματισμῶν μας, εἶναι ὁ ἄνθρωπος. Τελικά τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος; Τά πάντα στήν ὑφήλιο γίνονται γι᾽ αὐτόν, ἀλλά γιατί; Γιατί εἶναι τόσο σημαντικός; Γιατί ἀξίζει τόσο αὐτός καί δέν ἀξίζει τό ἴδιο ἕνας… σκύλος;
Βέβαια σήμερα κάποιοι προσπαθοῦν νά μᾶς πείσουν ὅτι δέν ὑπάρχει διαφορά μεταξύ αὐτῶν τῶν δύο, ὅμως ἔλεος! Στή διαχρονική πανανθρώπινη συνείδηση ἡ διαφορά ἀνάμεσα σ’ ἕναν ἄνθρωπο κι ἕνα ζῶο εἶναι ἀσύλληπτη! Ἀκόμη κι αὐτοί πού ἰσχυρίζονται ὅτι δέν εἴμαστε τίποτε ἄλλο παρά ἐξέλιξη τοῦ χιμπατζῆ, δέν διανοοῦνται κἄν τή σύγκριση! Κι ἐδῶ ἀκριβῶς ἔγκειται τό ζήτημα: Γιατί στεκόμαστε ὅλοι μπροστά στόν ἄνθρωπο -καί μόνο σ’ αὐτόν πάνω στή γῆ- μ’ ἕναν σεβασμό ἄφατο, αὐτονόητο, ὑπαρξιακό, πού εἶναι ἀδιαπραγμάτευτος ἀκόμη καί γιά τούς πιό σκληρούς ὑλιστές;
Ἄς γίνουμε ἀκόμη πιό συγκεκριμένοι: Οἱ ὑποστηρικτές τῶν ἐκτρώσεων ἀρνοῦνται τή χριστιανική διδασκαλία ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἄνθρωπος ἀπό τήν πρώτη στιγμή τῆς σύλληψής του, καί λένε ὅτι τό ἔμβρυο εἶναι ἁπλῶς ἕνας σωρός ἀπό κύτταρα. Συνεπῶς, λένε, ὅταν γίνεται ἡ ἔκτρωση, σκοτώνουμε κάποια κύτταρα, ὄχι ἕναν ἄνθρωπο. Ἀλλά πότε τελικά τό ἔμβρυο γίνεται ἄνθρωπος; Καί γιατί στή μήτρα τῆς μητέρας του δέν εἶναι ἄνθρωπος, ὅμως μόλις γεννηθεῖ εἶναι; Ἡ ἐκδήλωση συναισθημάτων τό κάνει ἄνθρωπο; Ἀλλά συναισθήματα ἔχουν καί τά ζῶα. Ἐξάλλου γιά τούς ὑλιστές τά συναισθήματα εἶναι ἀποτελέσματα ἀποκλειστικά χημικῶν ἀντιδράσεων καί εἶναι λίγο ἀστεῖο νά σκεφτεῖ κανείς ὅτι αὐτό πού σέβομαι στόν ἄνθρωπο εἶναι οἱ ἀλληλεπιδράσεις τῶν χημικῶν του στοιχείων. Μήπως τότε κάνει κάτι ἄνθρωπο ἡ ἱκανότητα τῆς λογικῆς σκέ¬ ψης; Ἀλλά καί πάλι, γι’ αὐτό σεβόμαστε τόσο τόν ἄνθρωπο; Ἐπειδή μπορεῖ νά κάνει πρόσθεση, ἀφαίρεση, πολλαπλασιασμό, καί νά ἀρθρώνει λόγο μέ εἱρμό; Εἶναι δηλαδή τεχνικό τό θέμα; Καί γιατί τότε σεβόμαστε τό ἴδιο τά ἄτομα μέ ἄνοια ἤ νοητική ὑστέρηση; Ἐκτός ἄν στήν προκείμενη περίπτωση κάνουμε λάθος, ὁπότε κάποιος πρέπει νά μᾶς τό ὑποδείξει…
Εἶναι προφανές ὅτι δέν ἔχει νόημα νά συνεχίσουμε αὐτή τή διελκυστίνδα. Ἡ ἄγνοιά μας γιά τό συγκεκριμένο πρόβλημα εἶναι συντριπτική κι ἄς τήν ἀρνιόμαστε. Ποιός ἄραγε μπορεῖ νά ἐξηγήσει γιά ποιόν λόγο συγκλονιζόμαστε μπροστά σ’ ἕνα βρεφικό χαμόγελο ἤ στό κουρασμένο βλέμμα μιᾶς γερόντισσας; Καί τό ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς ἀ νεύ θυνης στάσης μας νά μήν ξέρουμε ἀλλά νά καμωνόμαστε ὅτι ξέρουμε, εἶναι ὁ καθαγιασμός εἰδεχθῶν ἐγκλημάτων. Διότι γιά πολλούς ὁ ἄνθρωπος -ἀλλά σέ καμιά περίπτωση ὁ ἑαυτός τους- εἶναι ἁπλά ἕνας παράγοντας στατιστικῶν ἀναλύσεων…
Ὡστόσο γιά τήν Ἐκκλησία ἡ συζήτηση αὐτή εἶναι παρωχημένη. Τό ἐρώτημα πού θίγουμε ἔχει γι᾽ αὐτήν ἀπαντηθεῖ ἐδῶ καί χιλιάδες χρόνια, καί μάλιστα μέ τόν πιό αὐθεντικό τρόπο. Θέλει νά μάθει κανείς τί θά πεῖ ἄνθρωπος; Δέν ἔχει παρά νά ἀνοίξει τό θεόπνευστο βιβλίο τῆς Γενέσεως καί νά διαβάσει τό πρῶτο κεφάλαιο. Ἐκεῖ τό Πνεῦμα τό ἅγιο μᾶς ἀποκαλύπτει ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι εἰκόνα τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ (1,26-27), οὐσιαστικά δηλαδή ἕνα ἀντίγραφό του! Μ’ ἄλλα λόγια ὁ ἄνθρωπος γιά τή Βίβλο ἀποτελεῖ ὄχι ἕνα ζῶο ἤ ἕνα ἀπάρτισμα τυφλῆς τύχης, ἀλλά κατά κάποιον τρόπο ἕναν ἄλλο Θεό! Πόσο δυσθεώρητη εἶναι ἡ διαφορά! Δέν εἶναι βέβαια Θεός στή φύση του, ὅμως μοιάζει μέ τόν Θεό. Νά γιατί μᾶς συγκινεῖ τό ἀνθρώπινο πρόσωπο ὅπου κι ἄν τό συναντήσουμε. Ὁ ἄνθρωπος, ἀκόμη καί ὁ πιό στραπατσαρισμένος καί τσαλακωμένος, ὁ πολιτισμένος ἤ ὁ ἀπολίτιστος, ὁ ἀθῶος ἤ ὁ στυγνός ἐγκληματίας, ὁ ὑγιής ἤ αὐτός πού βρίσκεται σέ κῶμα, καθρεφτίζει τόν Θεό. Εἶναι μιά ἀνεξήγητη γιά τόν νοῦ ἀλλά ξεκάθαρη γιά τήν καρδιά ἀντανάκλαση τῆς δόξας Του!...
Κι αὐτή ἡ ἀνθρωπολογία δέν εἶναι θεωρία, ὅπως συμβαίνει στή θρησκεία καί στή φιλοσοφία, ἀλλά ἐμπειρία, ἱστορία. Διότι ἡ κορυφαία ἀπόδειξή της εἶναι ὁ Σταυρός τοῦ Χριστοῦ, ἕνα καθαρά ἱστορικό γεγονός. Τί θά πεῖ Σταυρός; Θά πεῖ ὅτι ὁ Θεός, ὁ δημιουργός τοῦ παντός, ὄχι ἁπλά θυσιάζεται γιά τόν ἄνθρωπο, ἀλλά θυσιάζεται μέ τόν πιό βάρβαρο, ντροπιαστικό καί ταπεινωτικό τρόπο! Γιατί; Διότι θέλει νά μᾶς πεῖ ἀκριβῶς ὅτι τοῦ εἴμαστε πολυτιμότατοι· ὅτι μᾶς ἀγαπᾶ ὅσο τόν ἑαυτό Του ἤ, θά τολμοῦσα νά πῶ, καί περισσότερο ἀπό τόν ἑαυτό Του! Σέ τέτοιο βάθρο μᾶς ἔχει ἀνεβάσει, ἔτσι μᾶς ἀντικρίζει. Καί εἶναι νά ἀπορεῖ κανείς: Ἐμεῖς οἱ «σοφοί», πού καταρτίσαμε τόσους χάρτες ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων καί ὑποτίθεται ὅτι ἀγωνιζόμαστε τόσο πολύ γιά τήν ἀνθρώπινη ἀξία, ἀγγίξαμε ποτέ ἔστω τούς πρόποδες αὐτῆς τῆς κορυφῆς; Ὄχι, οὔτε κἄν τό διανοηθήκαμε! Καί ὄχι μόνον αὐτό, ἀλλά πολλοί ἐξ ἡμῶν, ἀνίκανοι ν᾽ ἀρθοῦν σέ τέτοιο ὕψος, χλευάζουν, ὑβρίζουν καί μυκτηρίζουν τό μυστήριο τοῦ Σταυροῦ! Εἶναι πραγματι¬ κά ἀπογοητευτική ἡ διαπίστωση, ἀλλά ὁ ἄνθρωπος οὐδέποτε ὑποτίμησε τόσο πικρά καί παράλογα τόν ἑαυτό του ὅσο ἐνώπιον τοῦ Ἐσταυρωμένου!...
Βέβαια ἀχνοφέγγει μιά ἐλπίδα: Πολλές φορές στό παρελθόν ἀνήκουστες πτώσεις μας ἔγιναν ἐφαλτήριο γιά ἐπίσης ἀπίστευτες πτήσεις. Ὑπάρχει ἄραγε πιθανότητα νά συμβεῖ τό ἴδιο καί στήν περίπτωση αὐτή; Γένοιτο!...
Εὐ. Ἀλ. Δάκας
Δρ Θεολογίας - Φιλόλογος
"Ἀπολύτρωσις", Αὐγ.-Σεπτ. 2022