30 Σεπτεμβρίου, μνήμη Ἐθνικῶν Εὐεργετῶν

  Οἱ ἐθνικοί μας εὐεργέτες ἔζησαν σέ χρόνους δύσκολους καί καταφέρνοντας νά προοδεύσουν, εἴτε στήν Ἑλλάδα εἴτε στό ἐξω­τερικό, ἡ πρώτη τους προτεραιό­τητα ἦταν νά βοηθήσουν τήν πολύπαθη πατρίδα, χωρίς νά περιμένουν ἀναγνώρι­ση. Δέν ξέρουμε πραγματικά πῶς θά ἦταν ἡ Ἑλλάδα σήμερα, ἄν οἱ ἐθνικοί εὐεργέτες δέν φρό­ντιζαν νά τή διακοσμήσουν τό­σο μέ ἔργα τέχνης ὅσο καί μέ κοινωφελῆ ἱδρύματα.
  Ἕνας ἀπό αὐτούς εἶναι ὁ Γεώργιος Ζαρίφης, τό ὄνομα τοῦ ὁποίου δέν εἶναι γνωστό, καθώς οἱ εὐεργεσίες του ἔλαβαν χώρα στή γῆ τῆς Μικρασίας καί στή Θρ­άκη. Ὁ Γεώργιος Ζαρίφης γεννήθηκε τό 1807 στό Μέ­γα Ρεῦμα τοῦ Βοσπόρου, σημερινό προά­στιο τῆς Κωνσταντινούπολης. Γιός τοῦ Γιά­γκου καί τῆς Ταρσίτσας Ζαρίφη, ἀναγκάστη­κε μικρός νά ἀφήσει τό ἀρχοντικό του στήν Πόλη καί νά φύγει μέ τό ξέσπασμα τῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821, καθώς εἶχε ἀρχίσει μεγάλος διωγμός κατά τῶν Ἑλλήνων. Ὁ πατέρας του συνδεόταν μέ τή Φιλική Ἑταιρεία, καί γιά νά διασωθοῦν κατέφυγε μέ τήν οἰκογένειά του στήν Ὀ­δησσό, ὅπου τό ἑλληνικό στοιχεῖο ἦταν ἔντονα ἀνεπτυγμένο.
  Ὁ τσάρος ἀνέλαβε τήν προστασία αὐτῆς τῆς ἐπιφανοῦς οἰκογένειας καί προσωπικά τή μόρφωση τοῦ Γεωργίου, ὁ ὁποῖος σπούδασε στό ὀνομαστό Λύκειο Ρισελιέ τῆς Ὀδησσοῦ. Στά 1830 ἦλθε στήν Ἑλλάδα καί ἔλαβε ἀπό τόν κυβερνήτη Ἰωάννη Καποδίστρια τήν τιμητική θέση τοῦ Γραμματέα τῆς Διοικήσεως τῆς Καρύταινας Ἀρκαδίας, ἀπό τήν ὁποία ὅ­μως ἀπογοητεύτηκε, καθώς ἔνιωθε ὅτι δέν ὑ­πῆρχε ἀκόμα προοπτική στή μόλις ἀ­­πε­λευθερωμένη Ἑλλάδα. Γι᾽ αὐτό τόν λό­γο ξα­να­γυρίζει στήν Κωνσταντινούπολη, προσδοκώντας κάτι καλύτερο.
Ἀρχικά ἐργάζεται ὡς ἁπλός ὑπάλληλος στόν ἐμπορικό οἶκο τοῦ ἐπιχειρηματία Στέφανου Ζαφειρόπουλου, πού ἀ­σχο­λοῦνταν μέ εἰσαγωγή σιτη­ρῶν καί ἀλεύρων ἀπό τή Ρουμανία, καί σύντομα ξεχωρίζει γιά τίς ἐμπορικές ἱκανότητές του, κερδίζοντας τήν ἐκτίμηση τοῦ ἐργοδότη του καί τόν σεβασμό τοῦ κόσμου. Μέσα σέ δύο χρόνια καταφέρνει νά γίνει συνέταιρός του καί παντρεύεται τήν κόρη του, μέ ἀποτέλεσμα ἡ ἐπιχείρηση νά μετο­νο­μαστεῖ σέ «Ζαφειρόπουλος καί Ζαρίφης». Οἱ μεγάλες του οἰκονομικές καί ἐμπορικές ἐπιτυχίες, ὅπως ἦταν φυσικό, τραβοῦν τήν προσοχή τοῦ σουλτάνου, πού τοῦ κάνει δελεαστικές προτάσεις νά ἀλλάξει ὑπηκοότη­τα καί νά ἐργαστεῖ γι᾽ αὐ­τόν μέ πολύ μεγάλα ἀνταλλάγματα, τά ὁποῖα ἀποποιήθηκε σθενα­ρά.
  Λίγο καιρό ἀργότερα, μέ διαρκεῖς ἔξυπνες τοποθετήσεις καί διορατικότητα ὁ Γεώργιος Ζαρίφης ἀνοίγει τόν δικό του ἐμπορικό οἶκο, τόν ὁποῖο στή συνέχεια θά μετατρέψει σέ ἰσχυρή ἐμπορική τράπεζα. Ἦταν μάλιστα ἕνας ἀπό τούς πρω­ταγωνιστές πού κρύβονταν πίσω ἀ­πό τήν ἰδέα γιά τήν ἵδρυση μίας εὔ­ρω­στης Κεντρικῆς Τράπεζας γιά τήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία ἤδη ἀπό τό 1856. Τό ση­μαντικό ἀλλά καί ἀξιοθαύμαστο εἶναι ὅτι ἀναλαμβάνει τή διαχείριση τοῦ τουρκικοῦ χρέους, τό ὁ­ποῖο λύνει αἰσί­ως γιά τούς Ὀθωμανούς ἔπειτα ἀπό τέσσερα χρόνια (1875-1879) κοπιώδους προσπάθειας! Ἔτσι, ἐπετεύ­χθη ἡ ἔκδοση τοῦ αὐτοκρατορικοῦ διατάγματος στίς 10/22 Νοεμβρίου 1879, μέ τό ὁποῖο ἡ τουρκική κυ­βέρνηση παραχωροῦσε στόν τραπεζικό του ὅμιλο ἐπί μία δεκαετία τήν εἴσπραξη διάφορων φόρων.
  Ὁ Ζαρίφης, μέ τήν οἰκονομική καί ἐμπορική ἰδιοφυΐα πού τόν χαρακτηρίζει, συμμετέχει στό μετοχικό σχῆμα πολλῶν ἀκόμα χρηματοπιστωτικῶν ἱδρυμάτων, τόσο στήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία (Τράπεζα Κωνσταντινουπόλεως) ὅσο καί στήν Ἑλλάδα (Γενική Πιστωτική καί Τράπεζα Βιομηχανικῆς Πίστεως). Ὡς πρόε­δρος καί μεγαλομέτοχος τῆς Τράπεζας Κωνσταντινουπόλεως ἔφτιαξε ὑποκαταστήματα στήν Ἀθήνα, τό Λονδίνο καί τό Παρίσι, ἐνῶ ἀπό τό 1864 ἄρχισε τή μα­κρά συνεργασία τοῦ τραπεζικοῦ του ὁμίλου μέ τήν Ἐθνική Τράπεζα τῆς Ἑλλά­δας.
  Παρόλες τίς οἰκονομικές ἐπιτυχίες του, πού τόν ἀναδεικνύουν σέ μεγιστάνα τοῦ πλούτου καί σπουδαῖο τραπεζίτη, ὁ Ζαρίφης δέν μεγαλοπιάνεται, γιατί εἶναι προπάντων πατριώτης καί πάντα κινεῖται μέ γνώμονα τήν προκοπή τοῦ τόπου του. Μέσα σ᾽ αὐτήν τήν οἰκονομική μεγαλουργία, ὁ ἐπιχειρηματικός αὐτός νοῦς ξεδιπλώνει ὅλες τίς ἀρετές του καί ἀφήνει νά ξεχειλίσει ἡ ἀγάπη του γιά τή ρημα­γμέ­νη ἀπό τή σκλαβιά Ἑλλάδα. Συμ­βάλ­λει στήν ἀνοικοδόμησή της, στή διάδοση τῆς ἑλ­λη­νικῆς παιδείας καί τήν πλουτίζει μέ ἔρ­γα κοινῆς ὠφέλειας.
  Καταρχήν ὑπῆρξε ὁ βασικός χρημα­το­δότης τῆς Μεγάλης τοῦ Γένους Σχο­λῆς, ἡ ὁποία λειτουργοῦσε ἀπό τήν πε­- ρίοδο τῆς Ἅλωσης. Στά χρόνια τοῦ Ζαρίφη μεταφέρεται στό Φανάρι τῆς Πόλης καί ὁ μεγαλοτραπεζίτης ἀναλαμβάνει σχεδόν ἐξολοκλήρου τή χρηματοδότησή της. Ἔτσι, ἐγκαινιάζεται τό ἐξαιρετικό αὐτό οἰκοδόμημα τοῦ ἀρχιτέκτονα Κωνσταντίνου Δη­µάδη τό 1882, ἐνῶ μέ ἔξοδα τῆς οἰκο­γέ­­νειάς του ἀνακατασκευάζεται τό 1896 στά Πριγκηπονήσια ἡ Θεολογική Σχολή τῆς Χάλκης, πού εἶχε καταστραφεῖ ἀπό τόν μεγάλο σεισμό τοῦ 1894. Ἔχτισε ἐπίσης πολλά νοσοκομεῖα, ὀρφανοτρο­φεῖ­α καί πτωχοκομεῖα στήν Κωνσταντι­νού­πο­λη.
  Ἔχοντας μεγάλη εὐαισθησία στά θέματα τῆς ἑλληνικῆς παιδείας καί μόρ­φωσης ἵδρυσε τά Ζαρίφεια Διδασκαλεῖα, σχο­λεῖα Ἀρρένων καί Θηλέων στή Φιλιππούπολη (σημερινή Βουλγαρία) καί ἔδω­σε πολλές ὑποτροφίες σέ θεολογικές, ἐμπορικές καί ἱερατικές σχολές, γιά νά σπουδάσουν τά Ἑλληνόπουλα τόσο στήν Πόλη ὅσο καί στήν ὑπόλοιπη Ἑλλάδα. Ὁ λογοτέχνης Γεώργιος Βιζυηνός χρω­στοῦ­­σε τή μόρφω­σή του στόν μεγάλο αὐτόν εὐεργέτη, ὁ ὁποῖ­ος τόν παρότρυνε νά στραφεῖ στά γράμματα καί μέ δικά του ἔξοδα τύπωσε τά πρῶτα ἔργα του.
  Ἦταν τόσο μεγάλη ἡ γενναιοδωρία καί φιλανθρωπία του ἀ­κόμα καί σέ Ἀρμένιους, Ἑβραίους καί ἄλλες μειονότητες τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, πού ὁ μικρασιατικός ἑλληνισμός πέρασε στή γλώσσα του τόν Ζαρίφη καί μέ τόν ὅρο «ζαριφηλίκι»· ἐννοοῦσε τή γενναιοδωρία καί τήν ἁπλοχεριά.
  Γιά τή δράση του αὐτή ἔλαβε δημόσια τήν εὐγνωμοσύνη καί τίς εὐχαριστίες τό­σο τοῦ σουλτάνου ὅσο καί τοῦ πατρι­άρ­χη, καθώς καί ὅλου τοῦ κόσμου. Γι᾽ αὐτό καί τήν ἡμέρα τῆς κηδείας του, τό 1884, ὅλα τά γραφεῖα τῆς Ὑψη­λῆς Πύλης κα­θώς καί τά σχολεῖα ἦταν κλειστά ὡς ἐκ­δήλωση πένθους τοῦ σουλτάνου.
  Ἄς γίνονται αὐτές οἱ εὐγενεῖς καί ἄ­δολες ψυχές ἄξια παραδείγματα καί πρότυπα γιά τούς νέους, σέ μία ἐποχή ἔντονα ὑλιστική καί ἀποπροσανατολισμένη ἀπό καθετί πνευ­ματικό, καί ἄς εὐχηθοῦμε νά ἀναδεικνύει ἡ πατρίδα μας πάντοτε ἐθνικούς εὐ­ερ­γέτες, πού ὁ καθένας μέ τόν τρόπο του θά τῆς προσ­φέρει τό δικό του δῶρο εὐγνωμοσύνης!

Ἀναστασία Τζουρᾶ-Τζιότζιου

"Ἀπολύτρωσις", Αὔγ.-Σεπτ. 2022