ΚΑΠΟΙΟΙ ΑΛΛΙΩΤΙΚΟΙ ΗΡΩΕΣ

    Στίς σύγχρονες κοινωνίες μας διαφημίζεται μέ κάθε τρόπο καί μέσο ὡς ὕψιστη ἀξία ἡ δύναμη. Μπορεῖ θεωρητικά νά ἀπορρίπτουμε μέ βδελυγμία τήν θεωρία τοῦ Νίτσε ὅτι ὁ ἄνθρωπος πού ἀξίζει νά ὑπάρχει εἶναι ὁ δυνατός, αὐτός πού ἐπιβάλλεται στούς ἄλλους, στήν πράξη ὅμως τήν υἱοθετοῦμε πλήρως. Καί ἐνῶ ἔχουν περάσει μόλις ἑβδομήντα χρόνια ἀπό τήν φρίκη τοῦ Β´παγκοσμίου πολέμου, πού εἶχε σάν ἀφετηρία του αὐτήν ἀκριβῶς τήν φιλοσοφία, φαίνεται ὅτι δέν διδαχθήκαμε τίποτε.

   Δέν ἀναφέρομαι μόνο στά κράτη-ὑπερδυνάμεις πού πίσω ἀπό τόν διάτρητο μανδύα μιᾶς ἀπατηλῆς εἰρήνης ἤ καί ὁλοφάνερα ἐπιδιώκουν νά κυριαρχήσουν καταπατώντας τά δικαιώματα τῶν ἀδύναμων λαῶν. Πιό πολύ πρέπει νά μᾶς προβληματίζει τό γεγονός ὅτι αὐτή ἡ νοοτροπία δηλητηριάζει τίς διαπροσωπικές μας σχέσεις, μέ ἀποτέλεσμα νά ἀποδυόμαστε συνεχῶς σ’ ἕναν ἀγώνα ἐπιβολῆς πάνω στόν συνάνθρωπό μας σέ ὅλα τά ἐπίπεδα. Ἐξάλλου αὐτή εἶναι ἡ πηγή τοῦ κακοῦ, ἐδῶ ἔχει τίς ρίζες της ἡ παγκόσμια θηριωδία.

   Μπροστά σ’ αὐτή τήν κατάσταση, πού ἀποθεώνει τά ἔνστικτα καί ὁδηγεῖ στήν βαρβαρότητα τό πολυφίλητο τέκνο τῆς Νεωτερικότητας, τόν «πολιτισμένο» ἄνθρωπο τοῦ 21ουαἰ., ὁ λόγος τοῦ Κυρίου «μακάριοι οἱ ταπεινόφρονες» (Μθ5,3) μοιάζει μέ ἐνοχλητική παραφωνία. Δέν εἶχε διανοηθεῖ κάτι τέτοιο ἡ ἀνθρωπότητα μέχρι τούς χριστιανικούς χρόνους. Ἀλλά καί στήν συνέχεια τίποτε δέν θεώρησε μεγαλύτερο σκάνδαλο γιά τίς ἀπάνθρωπες ἐπιδιώξεις της ἀπ’ αὐτή τήν ἀνατρεπτική διδαχή.

   Τί εἶναι ὅμως ταπείνωση καί ποιοί εἶναι οἱ ταπεινόφρονες; Οἱ «ψυχικοί», δηλαδή οἱ ἄνθρωποι πού δέν ἔχουν γεύση τοῦ Εὐαγγελίου, νομίζουν συνήθως ὅτι αὐτά τά δύο ἀφοροῦν ὅσους στεροῦνται προσωπικότητας καί ἔχουν χαμηλή αὐτοεκτίμηση. Ὡστόσο ἀστοχοῦν ἐντελῶς. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος θέλοντας νά ὁρίσει αὐτές τίς δύο ἔννοιες καί νά τίς διδάξει στούς Χριστιανούς τῶν Φιλίππων πού ἀντιμετώπιζαν σ’ ἕνα βαθμό ἐγωισμούς καί ἔλλειψη ὁμοψυχίας, λέει ὅτι κανόνας τῆς ἄκρας ταπείνωσης εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός Ἰησοῦς. Αὐτός μολονότι ἦταν φύσει Θεός, δέν σφετερίστηκε τήν ἰσότητά του μέ τόν Θεό, δέν τήν ἅρπαξε, «ἄδειασε» τόν ἑαυτό του καί ἔγινε ἄνθρωπος. Περιέστειλε, δηλαδή, τήν θεία του δόξα καί δύναμη στήν πάμφτωχη ἀνθρώπινη φύση κι ἔγινε ἕνας ἀπό μᾶς. Καί ὄχι μόνον αὐτό, ἀλλά προκειμένου νά σώσει τόν ἀντάρτη καί ἀποστάτη ἄνθρωπο ἀπό τόν θάνατο, ταπεινώθηκε καί ὑπάκουσε στό θεῖο θέλημα τόσο, ὥστε νά δεχτεῖ νά πεθάνει, καί μάλιστα πάνω στόν σταυρό (Φι2,5-8).

   Ταπείνωση, λοιπόν, καί ταπεινόφρων εἶναι κάτι βαθύ καί ἡρωικό. Ὁ ταπεινόφρων δέν εἶναι ὁ ἄβουλος καί κακόμοιρος, ἀλλά αὐτός πού ἐνῶ ἔχει δύναμη, τήν ἀπεκδύεται, εἴτε γιά νά ὑποταχθεῖ στό θέλημα τοῦ Θεοῦ ἑκούσια καί ἐλεύθερα εἴτε γιά νά ὑπηρετήσει τόν συνάνθρωπό του, τόν ὁποῖο ἀγαπᾶ περισσότερο καί ἀπό τόν ἑαυτό του. Ὁ Ἀβραάμ φέρ’ εἰπεῖν ἦταν ἕνας γνήσιος ταπεινόφρων. Τό ἀπέδειξε πολλές φορές. Ἐπισημαίνω μία μόνον: Ἐνῶ ὁ γιός του ὁ Ἰσαάκ ἦταν ὁ μονάκριβός του, ὅταν ὁ Θεός τοῦ ζήτησε νά τοῦ τόν θυσιάσει, δέν εἶπε τίποτε. Δέν ὀργίστηκε οὔτε διαμαρτυρήθηκε οὔτε γόγγυσε. Δέν προέκρινε τό θέλημά του, ἄν καί εἶχε ἐξουσία πάνω στόν γιό του. Ἀντίθετα τό καταπάτησε γιά νά ὑπερισχύσει τό θέλημα τοῦ Θεοῦ (Γέ22,1-18). Ἀληθινά ταπεινόφρων ἐπίσης ἦταν ἡ παρθένος Μαρία, ἡ μητέρα τοῦ Κυρίου. Ὅταν ἄκουσε τό μήνυμα τοῦ ἀγγέλου Γαβριήλ ὅτι ὁ Θεός τήν ἐπέλεξε γιά νά κυοφορήσει καί νά φέρει στόν κόσμο τόν Υἱό του, δέν σκέφτηκε τόν ἑαυτό της. Θά μποροῦσε νά ἀρνηθεῖ, εἶχε αὐτό τό δικαίωμα. Ἡ ἐμπλοκή της σέ μιά τέτοια ὑπόθεση ἐγκυμονοῦσε περιπέτεια καί κινδύνους, ἀλλά ἡ παρθένος χωρίς δεύτερη σκέψη δέχτηκε νά συμμετάσχει στό θεῖο σχέδιο γιά τήν σωτηρία τῆς ἀνθρωπότητας μέ ὅ,τι σήμαινε αὐτό γιά τήν ἴδια (Λκ1,26-38). Τέλος, ὑπόδειγμα ταπεινόφρονος ὑπῆρξε καί ἕνας ἐθνικός, ὁ ἑκατόνταρχος τῆς Καπερναούμ. Αὐτός ἄν καί ἀξιωματικός τοῦ κυρίαρχου ρωμαϊκοῦ στρατοῦ, δέν δίστασε νά καταθέσει μπροστά στόν Ἰησοῦ -σ’ ἕναν δηλαδή ἀπό τούς ὑπόδουλους τοῦ Καίσαρά του- καί ἐξουσία καί κῦρος, καί νά τόν ἐκλιπαρήσει γιά τήν ὑγεία τοῦ δούλου του (Μθ8,5-13). Ἐπαναλαμβάνω: Τό ἔκανε αὐτό γιά τήν ὑγεία τοῦ δούλου του, δηλαδή γιά κάποιον πού θεωροῦνταν τότε ὑπάνθρωπος καί ἰσότιμος μέ τά ζῶα.

   Ἀλλά γιατί εἶναι μακάριοι οἱ ταπεινόφρονες; Δέν ἀπορρίπτονται ἀπό τόνκόσμο; Δέν εἶναι οἱ χαμένοι αὐτῆς τῆς ζωῆς; Τί τέλος πάντων κερδίζουν; Σ’ αὐτούς πού ταπεινοφρονοῦν, λέει ὁ Χριστός, ἀξίζει τό πιό μεγάλο ἔπαθλο, ἡ Βασιλεία τῶν οὐρανῶν. Ἄλλωστε καί ὁ Ἰησοῦς ὡς ἄνθρωπος ὑπερυψώθηκε ἀπό τόν Θεό καί ἀναγνωρίστηκε ἀπό ὅλη τήν κτίση ὡς Κύριος ἐπειδή δέχτηκε νά ταπεινωθεῖ (Φι2,9-11). Τί σημαίνει αὐτό;

   Ὅτι ὁ ταπεινόφρων μπορεῖ σ’ αὐτή τήν ζωή νά τά χάσει ὅλα καί νά θεωρηθεῖ ἔσχατος, θά κερδίσει ὅμως τόν Παράδεισο, ἐκεῖ θά κριθεῖ πρῶτος (πρβλ. Μθ
19, 30). Αὐτή μάλιστα τήν πληρότητα τῆς ζωῆς τήν προγεύεται ἤδη ἀπό τώρα καθώς συμμετέχει ἐν μυστηρίῳ ὄχι μόνο στήν ταπείνωση ἀλλά καί στήν δόξα τοῦ Κυρίου του.

   Τό Πνεῦμα τό Ἅγιο μιλᾶ μέ σαφήνεια: Ὁ Θεός δίνει τήν χάρη του στούς ταπεινούς (Πρμ 3,34· Ἰα 4,6). Γιατί; Διότι αὐτοί ἀναγνωρίζουν ὅτι τήν ἔχουν ἀνάγκη, αὐτοί τήν ζητοῦν μέ πόθο. Οἱ ὑπερήφανοι καί ἀλαζόνες, πού βαυκαλίζονται μέ τήν δύναμη, τίς ἱκανότητες ἤ τήν δῆθεν εὐσέβειά τους, δέν τήν θέλουν, νομίζουν ὅτι εἶναι αὐτάρκεις. Κι αὐτή ἡ κατάσταση, ἡ πολύ οἰκτρή καί ἀρρωστημένη, τούς ὁδηγεῖ ἀναπόδραστα στόν θάνατο.

Εὐάγγελος Ἀλ. Δάκας

Δρ Θεολογίας – Φιλόλογος

“Ἀπολύτρωσις”, Νοέμβρ. 2018