Ἄν θέλεις νά τονώσεις τήν ἐθνική σου μνήμη, νά ἀναθερμάνεις τό πατρι­ωτικό σου συναίσθημα, νά νιώσεις συνειδητοποιημένος Ἕλ­ληνας, ἀνέβα τοῦτες τίς μέρες, πού ἡ πατρίδα μας γιορτάζει μέ ἐπισημότητα τό χρυσό ἔπος τῆς 28ης Ὀκτωβρίου 1940, πάνω στό ἀκριτικό χω­ριό τῶν Ἰω­αννίνων, στό ἱστορικό Καλπά­κι, πού τό ὄνομά του συνδέεται ἄμεσα μέ τό βροντερό «ΟΧΙ» τοῦ 1940.
Ὁδήγησε τό βῆμα σου στήν ἀνατολική εἴσοδο τοῦ χωριοῦ. Ἀντικρίζοντας τά πρῶτα σπίτια, συναντᾶς τή σπηλιά-στρατηγεῖο. Εἶναι σπήλαιο τεχνητό, πού διαμορφώ­θηκε πρίν ἀπό τό ξέσπασμα τοῦ ἑλληνοϊταλικοῦ πολέμου, γιά νά στεγάσει τό πο­λεμικό μας στρατηγεῖο. Ποιός νά τό φανταστεῖ, σέ μιά μικρή, κλειστή σπηλιά δί­χως παράθυρα σμιλευόταν ἡ λευτεριά μας!
Μέσα ἐκεῖ εἶχε στήσει τό γραφεῖο του ὁ λαμπρός διοικητής τῆς 8ης Μεραρχίας Ἠπείρου ὑποστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμῆτρος. Σάν νά τόν βλέ­πεις σκυμμένο πάνω στούς ἁπλωμένους χάρτες καί τά σχεδιαγράμματα νά κατευθύνει ἄγρυπνα μαζί μέ τούς ἐπιτελεῖς του -τόν διοικητή τοῦ πυροβολικοῦ τῆς Μεραρχίας συνταγματάρχη Παναγιώτη Μαυρογιάννη, τόν σκαπανέα τοῦ μετώπου τῆς Ἠπείρου, καί τόν ἐπιτε­λάρ­χη ἀντισυ­νταγ­ματάρχη Χαρίλαο Δρί­βα- τά κονταροχτυπήματα μέ τούς ἰταλούς εἰ­σβολεῖς. Εἶναι καί οἱ τρεῖς οἱ πρωτεργάτες τῆς νί­κης, οἱ θεμελιωτές τοῦ θρι­άμβου στό Καλπάκι.
Ἔξω ἀπό τό «πρωτότυπο» στρατηγεῖο κοντοστέκεσαι μπροστά στήν προτομή τοῦ ἀκαταπόνητου Κατσιμήτρου καί σέ μία μαρμάρινη πλάκα, δεξιά τῆς σπηλιᾶς, πάνω στήν ὁποία εἶναι γραμμένο ἀπόσπασμα ἀπό τή διαταγή του στίς 30-10-1940:
«...Οὐδεμία ἰδέα εἰς οὐδένα νά ὑ­πάρχει περί ὑποχωρήσεως. Πάντες ἀπό τοῦ στρατηγοῦ, διοικητοῦ μεραρχίας μέχρι καί τοῦ τελευταίου στρατιώτου θά ἀγωνισθῶμεν ἐπί τῶν θέσεών μας καί ἐν ἀνάγκῃ θά πέσωμεν ὅλοι ὑπερασπιζόμενοι αὐτάς».
Πράγματι, ὁ Κατσιμῆτρος πῆρε τήν εὐθύνη ὅλη πάνω του, ὀργανώνοντας μέ ἐπιτυχία ἰσχυρή ἄμυνα σέ μιά θέση «κλει­δί», Ἐλαία (Καλπάκι) - Καλαμᾶς ποταμός, καί καθηλώνοντας στά ἑλώδη στενά, τήν πρώτη ἑβδομάδα τοῦ πολέμου, τίς ἰσχυρότερες σέ ἅρματα μάχης, σέ ὄ­γκο πυροβολικοῦ καί ἀεροπορική ὑποστήριξη ἰταλικές δυνάμεις. Ἐδῶ, στό τρα­χύ καί ἀ­νώμαλο ἔδαφος τῆς Ἠ­πεί­ρου, κάθε βράχος ἦταν φωλιά ἑλληνικῶν πολυβόλων καί κάθε σπηλιά μία θέση ἄ­μυνας. Ἐδῶ πρωτοακούστηκε ἀ­πό τούς στρατιῶτες μας ἡ ἰαχή «Ἀέρα!», πού σκορ­ποῦσε πανικό στόν πάνοπλο ἐχθρό. Ἐδῶ ἡ νίκη ἔ­στεψε τά ἑλληνικά ὅπλα. Ἡ 8η Μεραρχία μέ τίς σφοδρές νικηφόρες μάχες της δέν τίμησε ἁπλῶς τά ὅπλα, ἀλλά ἀπό τήν ἄ­μυνα πέρασε στήν ἐπίθεση. Διατράνωσε πώς δέν νικάει ὁ ἄψυχος ὄγκος τοῦ σιδή­ρου, τό τεράστιο σμῆ­νος, ἀλλά ἡ χαλύ­βδι­νη θέληση, τό πύρωμα τῆς καρδιᾶς, ἡ κραυγή τοῦ δικαίου.
Σέ κοντινή ἀπόσταση ἀπό τή σπηλιά, προβάλλει μπροστά σου τό μικρό μά ἐ­ντυπωσιακό Στρατιωτικό Μουσεῖο Πολέμου 1940-41. Εἶναι ἀφιερωμένο στίς δώ­- δεκα πρῶτες μέρες τοῦ ἑλληνοϊταλικοῦ πολέμου.
Στό προαύλιο ὑποδέχονται τόν ἐπισκέπτη βαρέα ὅπλα τοῦ πυροβολικοῦ, πού χρησιμοποιήθηκαν στίς ἐπιχειρήσεις.
Σάν διαβεῖς στό ἐσωτερικό τοῦ Μου­σείου, θά βρεθεῖς μπροστά σέ ἐν­διαφέ­ροντα ἐκθέματα. Τά ἑλληνικά καί ἰταλικά ὅπλα καί πολυβόλα, ἡ μηχανή τοῦ ἀεροπλάνου τοῦ ἡρωικοῦ ὑποσμηναγοῦ Ἰω­άννη Σακελλαρίου, πού κατέπεσε μαχό­- μενο μέ τά ἰταλικά ἀερο­σκάφη, οἱ στρατιωτικές ἐνδυμασίες ἡρώων ἑλλήνων ἀ­ξιωματικῶν καί στρατιωτῶν, τά ἑλληνικά καί ἰταλικά μετάλλια, τό ἄφθονο ἱ­στορικό φωτογραφικό ὑλικό, θά σέ τα­ξιδέψουν πίσω στόν χρόνο καί στήν ἱστορία. Οἱ μνῆμες ἀπό τήν ἐποποιία τοῦ 1940 εἶναι ὁλοζώντανες. Σέ ἀφυπνίζουν.
Ἀπέναντι ἀπό τό Μουσεῖο ἀτενίζεις τούς ἀνδριάντες τῶν κύριων συντελε­στῶν τοῦ ἔπους: τοῦ βασιλιᾶ Γεωργίου Β´, τοῦ πρωθυπουργοῦ τῆς Ἑλλά­δας Ἰω­άννη Μεταξᾶ καί τοῦ ἀρχιστράτηγου Ἀλέξανδρου Παπάγου.
Πάνω ἀπό τό Καλπάκι, στόν λόφο «Σει­λητούρια», ἕνα ἐξαίσιο ἔργο τέχνης σέ προσμένει νά τό τιμήσεις, «ὁ Τύμβος τοῦ Μαχητῆ». Εἶναι ἕνα μνημεῖο ὑπέρ τῶν πεσόντων στίς μάχες τοῦ Καλπακί­ου. Ἐδῶ ἡ ἐθνική ἐπέτειος τῆς 28ης Ὀ­κτωβρίου γιορτάζεται κάθε χρόνο μεγα­- λό­πρεπα μέ ἐπιμνημόσυνες δεήσεις καί προσκλητήριο νεκρῶν. Τήν κορφή τοῦ Τύμβου στολίζει ἕνα γιγάντιο μπρού­τζινο ἄγαλμα τοῦ πολεμιστῆ στρατιώτη τοῦ 1940. Στέκει ἀγέρωχος μέ τό βλέμμα στραμμένο πρός τό μέρος τῶν πολεμι­κῶν συγκρούσεων. Τό φιλοτέχνησε ὁ γλύ­πτης καί καθηγητής τοῦ Πολυτεχνεί­ου Λάζαρος Λαμέρας. Ἱερό δέος σέ καταλαμβάνει, καθώς πληροφορεῖσαι πώς στή βάση τοῦ ἀγάλματος ὑπάρχει στρατιωτικό ὀστεοφυλάκιο πεσόντων ἡ­ρώων τοῦ 1940. Δίπλα στόν ἐ­πιβλητικό πολε­μι­στή ἀνεμίζει ἡ γαλα­νόλευκη ἑλληνική σημαία, πού διαλαλεῖ πώς τοῦτος ὁ τό­πος εἶναι ἑλληνικός.
Τά τελευταῖα χρόνια στή βόρεια πλαγιά πραγματοποιεῖται ἐντυπωσιακό δρώμενο. Πολυάριθμοι ἐπισκέπτες συ­γ­κι­­νοῦνται ἀπό τή φοβερή ἀνα­παρά­στα­ση τῆς σκληρῆς μάχης στό Καλ­πάκι, χύ­νοντας δάκρυα εὐγνωμοσύνης γιά τούς ἀτρόμητους ἥρωες, πού γενναῖα πάλεψαν καί κράτησαν τή γῆ τους λεύτερη.
Ἀπέναντι ἀπό τόν «Τύμβο τοῦ Μαχητῆ», στόν λόφο «Προφήτης Ἠλίας», ἕνα τεράστιο «ΟΧΙ» διακρίνεται ἀπό μα­κριά καί ἑλκύει τήν προσοχή σου. Ἔχει σχηματιστεῖ μέ μεγάλες ἀσβεστωμένες πέτρες καί ζωντανεύει στή μνήμη τήν ἡ­ρωική ἀπάντηση τοῦ πρωθυπουργοῦ καί τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ πρός τόν ἀδίστακτο εἰσβολέα.
Ἀξίζει νά κάνεις ἕνα ἱερό προσκύνημα καί ν’ ἀποτίσεις φόρο τι­μῆς στούς 43 ἀξιωματικούς καί εὔ­ζωνες, πού στήν πεισματώδη μάχη τῆς Γκραμπάλας, 16-18 Νοεμβρίου 1940, ἄφησαν τήν τε­λευ­ταία τους ἀνάσα. Τό στρατιωτικό κοιμη­τήριο ὅπου εἶναι θαμμένοι βρί­σκε­ται στή θέση «Βίγλα», λίγα χιλιόμετρα βόρεια ἀπό τό Καλπάκι. Θά σέ παραξενέψει τό γεγονός ὅτι οἱ σταυροί σέ πολλούς τάφους ἀντί γιά τό ὄ­νομα τῶν πεσόντων γράφουν «Α­ΓΝΩΣΤΟΣ», γιατί δέν ἐξακρι­βώθηκε ἡ ταυτότητά τους.
Ἔνδοξο Καλπάκι, κάστρο ἀ­πόρ­θη­το, κυματοθραύστης τοῦ ὑ­περφία­λου ἀντιπάλου! Τόπος ἡ­ρώων. Τόπος αὐ­τοθυσίας. Μικρό μέρος μέ μεγάλη ἱστορία! Κάθε λό­φος, κάθε πλαγιά, κάθε βράχος, κάθε σπηλιά, εἶναι ὅλα ποτι­σμέ­να μέ τά αἵματα τῶν προγόνων μας. Κάθε σπιθαμή γῆς διηγεῖται τό δικό της μεγαλεῖο.

Ἑλληνίς