Ὁ Ναός τοῦ Σολομῶντος
Α΄: ἡ ἱστορία του

 Τό πιό ἱερό ἀντικείμενο πού εἶχε ἀ­πο­θησαυρισμένο στήν παράδοσή του ὁ ἀρχαῖος Ἰσραήλ ἦταν οἱ δύο πέτρινες πλάκες πού ἔφερε μαζί του ὁ Μωυσῆς, ὅταν κατέβηκε ἀπό τό ὄρος Σινᾶ, μέ χαραγμένες ἐπάνω τους τίς δέκα ἐντολές. Οἱ ἐντολές αὐτές ὁρίζονται ὡς τά «μαρτύρια», τά «δικαιώματα» καί τά «κρίμα­τα» τοῦ Θεοῦ, τά ὁποῖα ὅλος ὁ λαός ἐ­λεύθερα ὑποσχέθηκε νά τηρεῖ καί νά ἐ­φαρμόζει στήν ἱστορική του πορεία (βλ. Ἔξ 24).
 Ὅπως μᾶς πληροφορεῖ τό βιβλίο τῆς Ἐξόδου, προκειμένου νά διαφυλα­χθοῦν οἱ πλάκες, ἀλλά καί νά ἀποδοθεῖ σ’ αὐτές ἡ τιμή πού τούς ἀνῆκε ἐξαιτίας τῆς θείας προέλευσής τους, ὁ Μωυσῆς κατασκεύασε μέ ἐντολή τοῦ Θεοῦ ἕνα ξύλινο κιβώτιο, τό ὁποῖο ἐπιχρύσωσε ἐ­σωτερικά καί ἐξωτερικά καί ἔκλεισε μέ ἕνα ὁλόχρυσο κάλυμμα πού κοσμοῦσαν δύο γλυπτά χερουβίμ. Ἡ κατασκευή αὐ­τή ὀνομάστηκε «Κιβωτός τῆς Διαθήκης» καί τοποθετήθηκε μέσα σέ μία σκη­νή, πού ὀνομάστηκε «Σκηνή τοῦ Μαρτυρί­ου». Γύρω της κατασκευάσθηκε ἕνας πε­ρίβολος ἐντός τοῦ ὁποίου τοποθετή­θηκε τό χάλκινο θυσιαστήριο, προκειμένου νά προσφέρονται οἱ θυσίες στόν Θεό κατά τά ἔθιμα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης. Ὅλη αὐτή ἡ κατασκευή ἦταν λυόμενη, ὥστε νά εἶναι δυνατή ἡ μεταφορά της κατά τήν πορεία μέσα στήν ἔρημο.
 Μέ τή μόνιμη ἐγκατάσταση τῶν Ἰσ­ρα­ηλιτῶν στή Γῆ τῆς Ἐπαγγελίας, ἡ Σκη­νή ἐγκαταστάθηκε ἀρχικά σέ διάφορα ση­μεῖα, ἕως ὅτου ὁ βασιλιάς Δα­βίδ τήν τοποθέτησε ἀπέναντι ἀπό τό πα­λάτι του στήν Ἰερουσαλήμ, ἐνῶ ἔ­κα­νε καί ὅλες τίς ἀπαραίτητες προετοιμασίες, ὥστε νά τήν ἀντικαταστήσει μέ ἕνα μόνιμο καί μεγαλοπρεπές κτήριο ἀντάξιο τοῦ Θεοῦ τοῦ Ἰσραήλ. Τό κτήριο αὐτό κατασκεύ­α­σε ὁ διάδοχός του Σολομώντας καί τό ἐγκαινίασε μέ μία μεγαλειώδη τελετή (βλ. Γ´ Βα 8). Στήν ἱστορία ἔμεινε γνωστό ὡς «Ναός τοῦ Σολο­μῶ­ντος» καί μέ τήν πά­ρο­δο τοῦ χρόνου ἔγινε τό κέντρο τῆς ἐθνικῆς καί θρησκευτικῆς ζωῆς τοῦ Ἰσ­ραήλ.
 Ὅλος ὁ λαός συσπειρώθηκε γύρω του, ἰδιαίτερα μετά τήν ὀδυνηρή ἐμπειρία τῆς ὁλοκληρωτικῆς καταστρο­φῆς τοῦ βασιλείου ἀπό τούς Βαβυλωνίους τό 586 π.Χ. καί τήν ἐπιστροφή ἀπό τή μα­κρά βαβυλώνια αἰχμαλωσία. Μέ τήν προφητική παρέμβαση τοῦ Ἀγγαίου καί τοῦ Ζαχαρία ὁ ἐρειπωμένος Ναός ξανακτίσθηκε περί τό 520 π.Χ. («Ναός τοῦ Ζορο­βάβελ»), ἀλλά ἦταν πιό ταπεινός ἀπό τόν προηγούμενο.
Τό κτήριο αὐτό κατεδάφισε κατά τή ρωμαϊκή περίοδο ὁ γνωστός ἀπό τή «σφα­­γή τῶν νηπίων» Ἡρώδης ὁ Μέγας, προκειμένου νά τό ξαναχτίσει μέ τή μεγαλοπρέπεια  πού ἅρμοζε στόν Θεό τῶν Ἑβραίων (βλ. Μρ 13,1-2· Ἰω 2,20). Αὐ­τόν τόν Ναό τοῦ Ἡρώδη, πού ἐξακο­λου­θοῦ­σε νά ὀνομάζεται «τοῦ Σολομῶ­­ντος», ἐ­πισκεπτόταν ὁ Κύριος. Κα­τα­­στρά­φηκε ὁλοσχερῶς τό 70 μ.Χ. ἀπό τούς Ρωμαίους καί παραμένει ἔτσι μέχρι σήμερα. (Στή θέση του ἔχει οἰκοδομηθεῖ ἀπό τά τέλη τοῦ 7ου μ.Χ. αἰ. τό ἰσλαμικό τέμενος ὁ «Θόλος τοῦ Βράχου» μέ τόν χαρακτηριστικό χρυσό τροῦλο).
 Τήν ἐποχή τοῦ Ἡρώδη ὁ Ναός ἦταν ἕνα μεγάλο οἰκοδομικό συγκρότημα, πού ἦταν γνωστό ὡς «ἱερό». Περιστοιχιζόταν ἀπό μία μεγάλη ἐξωτερική αὐλή, τήν ὁποία σχημάτιζαν τέσσερεις περιστύλιες στοές πού χρησίμευαν γιά βοηθητικές δραστηριότητες. Στήν αὐλή αὐ­τή δικαίωμα νά εἰσέλθουν εἶχαν ὅλοι οἱ ἐπισκέπτες, ἰουδαῖοι καί ἐθνικοί. Ἦ­ταν ὁ χῶρος πού γίνονταν οἱ ἀγοραπω­λησίες τῶν ζώων γιά τίς θυσίες καί οἱ ἀνταλ­λαγές τῶν ἱερῶν νομισμάτων γιά τίς προ­σφορές στόν Ναό.
 Ἕνα τεῖχος σχημάτιζε μία δεύτερη ἐσωτερική αὐλή μέ δέκα θύρες εἰσόδου, κάποια ἀπό τίς ὁποῖες εἶναι γνωστή ὡς «ὡραία» (Πρξ 3,2). Δικαίωμα νά εἰσέλθουν γιά νά προσευχηθοῦν ἤ γιά νά προσφέρουν τίς θυσίες τους, εἶχαν μόνον οἱ ἰουδαῖοι ἄνδρες καί οἱ γυναῖκες μέχρι τοῦ σημείου ἑνός μεταλλικοῦ κιγκλιδώ­μα­τος.
Ἕνα δεύτερο τεῖχος σχημάτιζε τήν ἐσωτερική καί κυρίως αὐλή τοῦ Ναοῦ, ὅπου ἦταν τοποθετημένο τό θυσιαστήριο τῶν ὁλοκαυτωμάτων. Δικαίωμα νά εἰσ­έλθουν εἶχαν μόνον οἱ λειτουργοῦ­ντες ἱερεῖς γιά τήν προσφορά τῆς καθημερινῆς λατρείας καί ἰδιαίτερα τῶν θυ­σιῶν.
 Στό κέντρο βρισκόταν ὁ κυρίως Να­ός, ἕνα κιβωτιόσχημο κτήριο πιθανῶν δι­α­στάσεων 100x50x25μ. περίπου, τό ὁ­ποῖο ἦταν χωρισμένο σέ τρία μέρη: τόν πρόναο, τόν κυρίως ναό (Ἅγιον) καί τό ἄδυτο (τά Ἅγια τῶν Ἁγίων). Στό Ἅγιον ἦταν τοποθετημένοι οἱ ἄρτοι τῆς προθέσεως, οἱ ἑπτάφωτες λυχνίες καί τό θυσιαστήριο τοῦ θυμιάματος. Στά Ἅγια τῶν Ἁγίων, πού χωριζόταν ἀπό τό Ἅγιον μέ ἕνα ξύλινο παραπέτασμα, ὁ Σολομώ­ντας εἶχε τοποθετήσει τήν Κιβωτό τῆς Διαθήκης, ἡ ὁποία ὅμως χάθηκε στή βαβυλώνια καταστροφή καί ἔκτοτε ὁ χῶ­ρος παρέμενε ἄδειος. Συνέχισε παρά ταῦ­τα νά θεωρεῖται τό ἱερότερο σημεῖο τοῦ κόσμου καί ἀπρόσιτο σέ κάθε θνητό.

Ἀθ. Παπαρνάκης

Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ.

"Ἀπολύτρωσις", Νοέμβρ. 2023