Τοῦτο τό σπιτικό θεμελιώθηκε πνευματικά στοῦ μάρτυρα παπποῦ τό αἷμα, πού πότισε τή γῆ τῆς Καππαδοκίας στίς ἀρχές τοῦ 4ου αἰώνα. Πολύτιμο κληροδότημα ἀπό γενιά σέ γενιά ἡ εὐσέβεια γινόταν γιά τά νιόφυτα βλαστάρια τῆς οἰκογένειας σταθερό ἀντέρεισμα στῶν βοριάδων τή θύελλα. «῎Εμπνοοι στῆλαι» ὁ παππούς καί ἡ γιαγιά Μακρίνα, οἱ ὁποῖοι κατά τόν φοβερό διωγμό τοῦ Μαξιμίνου (305-313 μ.Χ.) ἔζησαν ἐπί χρόνια στήν ἔρημο ἀσκητικά, ἕτοιμοι νά χύσουν τό αἷμα τους γιά τόν Κύριο.
 ῾Η πνευματική σπορά τῶν προγόνων καρποφόρησε ἑκατονταπλασίονα στά ἐννέα ἐγγόνια, παιδιά τοῦ Βασιλείου καί τῆς ᾿Εμμέλειας. ῾Ο Μέγας Βασίλειος, ὁ Γρηγόριος Νύσσης, ὁ Πέτρος Σεβαστείας καί ὁ Ναυκράτιος, ἡ Μακρίνα καί τά ὑπόλοιπα κορίτσια διδάχθηκαν κατ᾿ οἶκον τά μαθήματα τῆς φιλοξενίας, τῆς φιλανθρωπίας, τῆς προσφορᾶς στό ἔργο τῆς ᾿Εκκλησίας. Σπιθοβόλησε τό ἀνήσυχο νεανικό τους πνεῦμα στό ἀμόνι τῆς πείρας καί τῆς πίστεως τῶν προγόνων, καί στή συνέχεια ἀξιοποίησαν τό θεόσδοτο δῶρο τῆς ζωῆς ταγμένοι στή διακονία τοῦ ἀνθρώπου. ᾿Αναθρεμμένοι μέ τή θεοσέβεια ἔγιναν οἱ ᾿Ανταῖοι τοῦ πνεύματος, προσωπικότητες ἰσχυρές, στεριωμένες στόν ἀκρογωνιαῖο λίθο, καί ἀνέβασαν τόν κόσμο ψηλότερα. Τά ὀνόματά τους φυλάχθηκαν ἀνεξίτηλα γραμμένα στό βιβλίο τῆς ζωῆς ἀλλά καί στήν ἀνθρώπινη ἱστορία.
Σχολεῖο εὐσεβείας, ἐργαστήριο ἁγιότητας ἡ οἰκογένεια τούτη μηνᾶ στούς αἰῶνες τήν καθοδηγητική δύναμη τοῦ φωτεινοῦ παραδείγματος, τή συμβολή τῆς οἰκογενειακῆς ἀγωγῆς στή διαμόρφωση τῆς προσωπικότητας.
 ῾Η οἰκογένεια τῆς ᾿Εμμέλειας ἔχει ὁριστεῖ ἀπό τήν ῾Ι. Σύνοδο τῆς ᾿Εκκλησίας τῆς ῾Ελλάδος (8/ 9/98) προστάτης τῆς οἰκογένειας καί τιμᾶται τή δεύτερη Κυριακή τοῦ ᾿Ιανουαρίου. Στή σημερινή ἐναγώνια ἀναζήτηση τρόπων καθοδήγησης τῆς νέας γενιᾶς ἄς ἀφήσουμε νά μᾶς χειραγωγήσει ἡ κατάθεση τοῦ Βασιλείου, ὅταν ὥριμος πιά σέ σοφία καί ἀρετή σημειώνει· «Τολμῶ νά καυχιέμαι, διότι ἀπό μικρό παιδί ἔλαβα τήν ὀρθή πίστη στόν Θεό ἀπό τή μακαρία μητέρα μου καί τήν ξακουστή γιαγιά μου Μακρίνα».
 ῾Η χριστιανική ἀγωγή στάθηκε ἡ πηγή αὐτῶν τῶν ποταμῶν πού ἄρδευσαν τήν οἰκουμένη. ῾Η εὐσεβής οἰκογενειακή παιδεία ὑπῆρξε ἡ ρίζα τῶν κατάκαρπων αὐτῶν δένδρων. Μήνυμα ἀφυπνιστικό καί ἐλπιδοφόρο γιά μᾶς τούτη ἡ ἀλήθεια· Παιδαγωγώντας ἐν Κυρίῳ τά παιδιά ἡ οἰκογένεια ἀσφαλίζει τήν ἀνθοφορία τῆς νεότητας, γιά νά καρπίσουν ἄφθαρτοι καρποί στήν ἄγονη γῆ τῆς ἐποχῆς μας· μέσα στήν παγωνιά τῆς ἀποστασίας, ἀντιφέγγισμα τῆς αἰώνιας ἄνοιξης τοῦ παραδείσου.

᾿Ιχνηλάτης

᾿Εάν θέλεις νά ἁρπάξεις τή βασιλεία τοῦ Θεοῦ, γίνε βιαστής. Βάλε τόν αὐχένα σου στό ζυγό τῆς ὑπηρεσίας τοῦ Χριστοῦ... ᾿Ελάφρυνέ τον μέ τόν κόπο τῶν ἀρετῶν, μέ νηστεῖες, μέ ἀγρυπνίες, μέ ὑπακοή, μέ ἡσυχία, μέ ψαλμωδίες, μέ προσευχές, μέ δάκρυα, μέ χειρωνακτική ἐργασία, μέ τήν ὑπομονή κάθε θλίψεως πού ἔρχεται ἐναντίον σου καί ἀπό τούς δαίμονες καί ἀπό τούς ἀνθρώπους.
Νά μή σέ πείσει μέ τόν καιρό ὁ ὑψηλόφρονας λογισμός νά ἐλαττώσεις τούς κόπους, γιά νά μήν καταληφθεῖς στή θύρα τοῦ θανάτου γυμνός ἀπό ἀρετές καί βρεθεῖς ἔξω ἀπό τίς πύλες τῆς βασιλείας.
Προκοπή τῆς ψυχῆς εἶναι ἡ προκοπή στήν ταπείνωση· ἀπό τήν ὑψηλοφροσύνη προέρχεται ἡ ἥττα καί ἡ ἀτιμία.
᾿Εξέταζε τήν ἐργασία κάθε ἡμέρας, σύγκρινέ την μέ τήν ἐργασία τῆς προηγούμενης καί φρόντιζε νά βελτιωθεῖς. Πρόκοβε στίς ἀρετές, γιά νά πλησιάσεις τούς ἀγγέλους.

  Λόγος ἀσκητικός Α',
  ΕΠΕ 8, σελ. 123

Μ. Βασιλείου, Περί τοῦ μή προσκολλᾶσθαι τοῖς βιοτικοῖς,
ΕΠΕ 7,162-165.

 Πολύ καί ποικιλοτρόπως μᾶς πολεμᾶ καθημερινά, ἀγαπητοί μου, ὁ ἐχθρός τῆς ἀλήθειας. Κι ὅπως γνωρίζετε, χρησιμοποιεῖ γιά βέλη του τίς δικές μας ἐπιθυμίες· ἐμεῖς τοῦ δίνουμε τή δύναμη νά μᾶς βλάπτει. Τή δική του ἐξουσία μέ ἄλυτους νόμους τή δέσμευσε ὁ Δεσπότης Χριστός, καί δέν τόν ἄφησε νά ὁρμήσει μέ μιᾶς καί νά ἐξαφανίσει τό ἀνθρώπινο γένος ἀπό τή γῆ. Γι᾿ αὐτό ὁ μισόκα­λος ἐκμεταλλευόμενος τήν ἀφροσύνη μας, κλέβει τή νίκη ἐναντίον μας σάν τούς πονηρούς πλεονέκτες. Αὐτοί, ἐπειδή θέλουν νά πλουτίζουν ἀπό ξένες πε­ρι­ουσίες ἀλλά δέν ἔχουν τή δύναμη νά τίς ἁρπάζουν φανερά, συνήθως παραμονεύουν στούς δρόμους κρυμμένοι σέ κάποια βαθειά χαράδρα ἤ πίσω ἀπό πλατύφυλλους θάμνους, καί ἐπιτίθενται ξαφνικά στούς περαστικούς, πού δέν ἀντιλαμβάνονται τόν κίνδυνο παρά μόνο ἀφοῦ πέσουν στήν παγίδα. Ἔτσι καί ὁ προαιώνιος ἐχθρός μας τρέχει καί κρύβεται στίς σκιές τῶν κοσμικῶν ἡδονῶν. Εἶναι φοβερό πῶς ξεφυτρώνουν στό δρόμο τῆς ζωῆς μας! Πίσω ἀπ᾿ αὐτές ἔντεχνα κρύβεται ὁ ἐπιτήδειος ληστής καί μᾶς ξεγελᾶ. Στήνει ὕπουλα τίς ὀλέθριες παγίδες του ἐκεῖ πού δέν τό ὑποπτευόμαστε.

 Ἄν, λοιπόν, θέλουμε νά βαδίζουμε μέ ἀσφάλεια στό δρόμο τῆς ζωῆς μας καί νά παρουσιάσουμε στόν Χριστό τήν ψυχή καί τό σῶμα μας δίχως τραύματα αἰ­σχύνης, γιά νά μᾶς στεφανώσει νικητές, εἶναι ἀνάγκη νά κρατοῦμε πάντοτε ὀρ­θά­νοιχτα τά μάτια τῆς ψυχῆς μας. Μήν ἀφήνουμε τήν καρδιά μας νά προσκολλᾶται σέ χαρές πού, ἐνῶ δέν τό ὑποψιαζόμαστε, εἶναι παγίδες τοῦ πονηροῦ!

Ἀπόδοση Β.Τ.

 Δέν θέλουμε νά καταλάβουμε ποιές ἀποσκευές εἶναι ἐλαφρύτερες γιά τό ταξίδι αὐτῆς τῆς ζωῆς, εὔ­κολα μεταφέρονται καί καθιστοῦν εὐχάριστο τό πέ­ρασμα στήν ἀντίπερα ὄχθη, καθώς μένουν περιουσία ἀναφαίρετη στήν αἰωνιότητα, καί ποιά εἶναι τά βαριά καί ἀσήκωτα φορτία, τά προσκολλημένα στή γῆ καί ξένα στήν ἀνθρώπινη φύση, πού δέν χωροῦν νά περάσουν ἀπό τή στενή πύλη μαζί μέ τούς ἰδιοκτῆτες τους. Ἐμεῖς ἀφήνουμε ὅσα ἀξίζει νά συλλέγουμε, καί συγκεντρώνουμε ἀχόρταγα ἐκεῖνα πού θά ἔπρεπε νά μᾶς ἀφήνουν ἀδιάφορους! Ἀντί νά στρέφουμε τήν προσοχή μας σέ ὅσα μποροῦν νά γίνουν ἀχώριστο στολίδι τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματος, καταβάλλουμε κάθε κόπο καί προσπάθεια νά μαζέψουμε ἐκεῖνα πού δέν περνοῦν στήν αἰωνιότητα καί μόνο μέ ντροπή μᾶς σπιλώνουν...
 Ἄς μιμηθοῦμε τούς ναυτικούς! Ἐκεῖνοι, ὅταν ξεσπάσει θαλασσοταραχή καί τά κύματα ἀπειλοῦν νά καταποντίσουν τό σκάφος, φροντίζουν τό γρηγορότερο νά τό ἐλαφρύνουν ἀπό τό πολύ του βάρος ρίχνοντας τά ἐμπορεύματα στή θάλασσα, δίχως νά λυποῦνται ἀκόμη καί τά ἀναγκαιότερα, ὥστε νά μπορέσει τό πλοῖο νά ἐπιπλεύσει καί νά σώσουν τουλάχιστον τή ζωή τους. Πολύ περισσότερο ἀπό τούς ναυτικούς, ὀφείλουμε ἐμεῖς ἔτσι νά σκεφτόμαστε καί νά πράττουμε. Διότι ἐκεῖνοι ὅ,τι ρίχνουν στή θάλασσα τό χάνουν ἀμέσως κι ἔχουν νά παλέψουν στή συνέχεια μέ τή φτώχεια. Ἐμεῖς ὅμως, ἄν ἀποτινάξουμε τό πονηρό φορτίο, θά κερδίσουμε μεγαλύτερο κι ἀκριβότερο θησαυρό γιά τίς ψυχές μας. Γιά παράδειγμα, ἡ πορνεία καί γενικά ἡ ἀκολασία, ὅταν ἀποβληθεῖ, ἐξαλείφεται τελείως μέ τά δάκρυα καί τό χῶρο της καταλαμβάνει ἡ ἁγιότητα καί ἡ δικαιοσύνη, πράγματα ἀνάλαφρα, πού δέν καλύπτονται ἀπό κανένα κύμα. Ὅσο γιά τά χρήματα, ὄχι μόνο δέν τά χάνει ὅποιος σέ φιλανθρωπίες τά σκορπᾶ, ἀλλά διαπιστώνει ὅτι μεταφέρονται σέ ἄλλα ἀσφαλέστερα πλοῖα, στίς ἀνάγκες τῶν φτωχῶν, ὅπου διασώζονται καί φθάνουν στό λιμάνι. Ἐκεῖ τούς καρτεροῦν ὡς τό ἀκριβότερο κόσμημα!

Μ. Βασιλείου, Περί τοῦ μή προσκολλᾶσθαι τοῖς βιοτικοῖς,
ΕΠΕ 7,170-172. 180-182.
Ἀπόδοση Β.Τ.

Ποῦ νά σέ βρίσκει ἄραγε αὐτή μου ἡ ἐπιστολή; Τούτη ἡ μεμβράνη εἶναι γραμμένη ἀπ’ τά γεροντικά, ἰσχνά πιά χέρια μου. Μελέτησέ την μέ προσοχή καί ἐπιμέλεια, μιά καί εἶναι «ἀνίκητος ἡ προθυμία μου διδάσκειν τι χρήσιμο». Στηριγμός καί παρηγοριά μου θέλω νά ’σαι, ἀγαπημένο μου παιδί! Γέροντας εἶμαι πιά «πυρετοί τό σῶμα κατεδαπάνησαν», ὥστε νά μή διαφέρω ἀπό ἕναν ἱστό ἀράχνης.
 Μ’ ἐνδιαφέρει, ἰατρέ μου, τόν ἄρρωστο θεραπεύοντας, ἀπό τή μιά ν’ ἀντικρύζεις τό «κατ’ εἰκόνα» τοῦ Δημιουργοῦ Θεοῦ κι ἀπό τήν ἄλλη ἀνεπηρέαστα νά πλησιάζεις τόν πόνο καί μ’ ἐπιμέλεια νά τόν θεραπεύεις. «Ἐν πραΰτητι παιδεύειν τούς ἀντιδιατιθεμένους». Ταπεινά καί ἁπλά νά πλησιάζεις τόν ἀσθενῆ σου, διότι ὅσοι ὑπηρετοῦν τήν ἰατρική ὀφείλουν νά ἐργάζονται «μή μεθ’ ἡδονῆς πρός χρήματα βλέποντας καί περί τήν δόξαν».
 Μήπως ὅλα τοῦτα σέ φιλοσοφικό βιβλίο τά συνάντησα καί τ’ ἀναφέρω; Νύχτα μέρα περπατῶ στούς δρόμους τῆς Βασιλειάδας ἀνάμεσα σέ πονεμένους καί λεπρούς καί κουρασμένους. Τό πρῶτο φάρμακό μου εἶναι γιά τή «φλεγμονή» τῆς ψυχῆς τους. Κι εἶναι ἀλήθεια ὅτι «κάμνουσα... ψυχή ἐγγίζει Θεῷ».Ἔπειτα ζητῶ νά δείξω στόν ἄρρωστο «τῆς νόσου τό μέγεθος», ὥστε κι ὁ ἴδιος νά φροντίσει νά συνεργαστεῖ ὅσο πιό καλά μπορεῖ.
 Στέκομαι κι ὁ ἴδιος προσωπικά «ἐπιτηρῶν τοῖς πᾶσιν». «Ἐπί λοιμικῶν νοσημάτων» ἀσφαλισμένος «τοῖς προφυλακτικοῖς βοηθήμασι», μά χωρίς φόβο καί ἄπωση. Θέλω ν’ ἀγγίζω τόν πάσχοντα καί στήν ψυχή μά καί στό σῶμα. Μά ... «ὅταν πᾶσα ἐλπίς ἀνακουφίσεως ἔχει ἀποκλεισθῇ», τότε «μεμνῆσθαι Θεοῦ καί τῶν ἐκεῖθεν ἐλπίδων» καί γίνεται ἡ ἐπιστήμη προσευχή καί ἡ προσευχή ἐπιστήμη.
  Ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ, Μελέτιε ἰατρέ μου, εἶναι ἀπό τήν πρόνοια τοῦ γιατροῦ. Παρ’ ὄλα αὐτά ζητῶ τή συμβουλή σου γιά τούς «λάβρους πυρετούς» μου, μήπως ὑποκύψω τελικά «ὑπό τοῦ κακοῦ τοῦ τοῖς σπλάχνοις ἐνιδρυμένου». Θά ἤθελα νά σέ εἶχα κοντά –φροντίδα καί ἀσφάλεια μές στό χειμώνα- μά καί συνεργό στό δύσβατό μου ἔργο.
 Πάνω ἀπ’ ὅλα ζητῶ τό χέρι τοῦ Θεοῦ μου «καρτερῶς φέρειν» ἀπό τή μιά τοῦ σώματος τήν ἀδυναμία κι ἀπό τήν ἄλλη τό βαρύ φορτίο τῆς Ἐκκλησίας. Ἱκετεύω τόν Θεό καί τούς ἁγίους του νά μοῦ χαρίσουν τό «σύν αὐτοῖς αὐλίζεσθαι» μές στόν Παράδεισό του.

Μ. Βασιλείου, Ἐπιστολή πρός ἀρχίατρον Μελέτιον,
ΕΠΕ 2,296.
 Ἀπόδοση Εὐγ. Χατζηιωαννίδου

 Στήν ἱστορία πολλές φορές ἐξετάζονται παραλλήλως οἱ βίοι διασήμων ἀνδρῶν, ὥστε νά συναχθοῦν ἐπωφελῆ συμπεράσματα ἀπό τή σύγκριση τῶν χαρακτήρων καί τῶν ἐνεργειῶν τους. Μία τέτοια σύγκριση θά ἐπιχειρήσουμε μεταξύ ἑνός ἁγίου τῆς Ἐκκλησίας, πού ἀποκλήθηκε μέγας, καί ἑνός ἄτυχου μεταρρυθμιστοῦ, γιά τόν ὁποῖο ἔντονο ἐκδηλώνεται στίς ἡμέρες μας τό ἐνδιαφέρον.
 Ὁ Βασίλειος γεννήθηκε σέ περιβάλλον μέ θερμή τήν ὀρθόδοξη πίστη καί ἀνατράφηκε μέ ἀγάπη καί αὐστηρότητα. Ὁ Ἰουλιανός βρέφος ἔμεινε ὀρφανός ἀπό μητέρα καί σέ ἡλικία 6 ἐτῶν ὀρφάνεψε καί ἀπό πατέρα, πού ὑπῆρξε θύμα ἐκκαθαρίσεων στήν αὐτοκρατορική αὐλή μετά τό θάνατο τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου. Οἱ κηδεμόνες του φρόντισαν νά τοῦ προσφέρουν ἐθνική παιδεία ἀλλά καί τό φρόνημα τῶν αἱρετικῶν ἀρειανῶν.
  Ὁ Βασίλειος ἔκανε λαμπρές σπουδές στήν Καισάρεια, στήν Κωνσταντινούπολη καί στήν Ἀθήνα καί ἔγινε πανεπιστήμων γιά τά δεδομένα τῆς ἐποχῆς του. Ὁ Ἰουλιανός σπούδασε ἐπίσης στήν Καισάρεια ἀλλά καί στή Νικομήδεια καί στήν Ἀθήνα. Ἄν καί χριστιανός (ἀρειανός), ἔδειξε νωρίς τήν προτίμησή του πρός τήν εἰδωλολατρία καί μάλιστα πρός τή θεουργία, ὅπως ὀνομαζόταν ὁ ἀποκρυφισμός στήν ἐποχή του.
 Ὁ Βασίλειος ἔλαβε νωρίς τήν ἀπόφαση νά ἀφιερωθεῖ στήν Ἐκκλησία καί ἀποσύρθηκε στήν ἐρημία τοῦ Πόντου νά ἀσκητεύσει, ἀφοῦ μοίρασε τή σεβαστή περιουσία του. Ὁ Ἰουλιανός, ἐνῶ ζοῦσε μέ τό ἀπόκριμα τοῦ θανάτου, ξαφνικά βρέθηκε καίσαρας καί διοικητής τῆς Γαλατίας. Ὁ πρῶτος ἐπιδόθηκε στή μελέτη τῆς ἁγίας Γραφῆς καί στήν ἄσκηση προκειμένου νά ἐπιτύχει τόν καθαρισμό ψυχῆς καί σώματος. Ὁ δεύτερος ἐπιδόθηκε σέ θαυμαστή αὐτοπειθαρχία καί μελέτη τῶν κειμένων τῶν ἀρχαίων φιλοσόφων, ἰδίως τοῦ Πλάτωνος καί τοῦ Μάρκου Αὐρηλίου.
 Ὁ Βασίλειος εἰσῆλθε στίς τάξεις τοῦ ὀρθοδόξου κλήρου, γιά νά προσφέρει πνευματικά καί ὑλικά. Ὁ Ἰουλιανός καλλιεργοῦσε μέχρι ἐμμονῆς τήν ἰδέα τῆς ἐπανόδου στήν εἰδωλολατρία καί αὔξανε τή δίψα τῆς ἐκδίκησης πρός τούς δολοφόνους τῶν συγγενικῶν του προσώπων. Ἐκδήλωσε ἄμετρη τήν ἀπέχθεια πρός τή χριστιανική πίστη, συνδέοντάς την ἄρρηκτα μέ τούς φονεῖς τοῦ πατέρα του. Βυθίστηκε μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου στή δαιμονική εἰδωλολατρία, μέ συνέπεια ἀρκετοί νά τόν χαρακτηρίσουν στά τελευταῖα τῆς ζωῆς του τρελό καί μανιακό. Δέν ἦταν ὅμως παρά δαιμονισμένος. Ἡ ἐνασχόλησή του μέ τόν ἀποκρυφισμό εἶχε παραμερίσει καθετί τό ἀξιόλογο τῆς θύραθεν παιδείας καί τόν ὁδήγησε τελικά στήν παράκρουση καί στό θάνατο.
 Δυό ἐπιστολές πού ἀντήλλαξαν τά ἱστορικά πρόσωπα στά ὁποῖα ἀναφερόμαστε ἀποδίδουν ἀρκετά τό χαρακτήρα ἑκάστου. Ἡ πρώτη εἶναι ἀπόσπασμα δεύτερης ἐπιστολῆς τοῦ πληγωμένου αὐτοκράτορα Ἰουλιανοῦ, καθώς σέ προηγούμενη ὁ Βασίλειος δέν εἶχε ἀπαντήσει ἤ εἶχε ἀπαντήσει κατά τρόπο πού θεώρησε ἐκεῖνος προσβλητικό.
 «Ἡ εἰρηνική καί φιλάνθρωπη διάθεση, πού μέσα μου νιώθω ἀπό παιδί ὥς σήμερα νά μέ κινεῖ, μοῦ ἀπέφερε ὡς ὑπηκόους ὅλους τους λαούς τῆς ὑφηλίου. Καί νά! κάθε ἔθνος βαρβαρικό ὥς τήν ἄκρη τοῦ ὠκεανοῦ ἔρχεται, καταθέτει τά δῶρα του καί δηλώνει ὑποταγή στήν ἐξουσία μου... Μόνο ἐσύ βρέθηκες νά φρονεῖς πώς εἶσαι πέρα ἀπό κάθε ἐξουσία, διότι ντύθηκες τήν ἱεροσύνη καί μπορεῖς νά διαδίδεις ἀναιδῶς παντοῦ ὅτι εἶμαι ἀνάξιος βασιλιάς τῶν Ρωμαίων; Ἀγνοεῖς ἀλήθεια πώς εἶμαι ἀπόγονος τοῦ κράτιστου Κώνστα; Ὡστόσο, παρ᾿ ὅτι τά ἔμαθα αὐτά, πρός τό παρόν σοῦ κάνω τή χάρη καί διατηρῶ τά αἰσθήματα πού εἶχα γιά σένα, τότε πού νέοι ἐγώ κι ἐσύ κάναμε τίς ἄριστες ἐκεῖνες ἀρχαιοελληνικές σπουδές στήν Ἀθήνα.
 Ἤρεμα λοιπόν, νηφάλια ἐντελῶς, σέ προστάζω νά μοῦ στείλεις χίλια λίτρα χρυσάφι... Μήπως, ἔστω καί ἀργά, σέ ἀντιμετωπίσω μέ νηφαλιότητα, μέ ἀγάπη. Ἤμουνα, βλέπεις, ἕτοιμος νά ξεθεμελιώσω τήν πόλη τῆς Καισάρειας, νά καταστρέψω τά πνευματικά της οἰκοδομήματα καί στή θέση τους νά ὑψώσω βωμούς εἰδωλολατρικούς, γιά νά καταλάβουν οἱ κάτοικοί της ὅτι ὀφείλουν νά ὑπακούουν στόν βασιλιά τῶν Ρωμαίων καί νά μή σηκώνουν κεφάλι.»
 Καί τό ἀπόσπασμα ἀπό τήν ἀπάντηση τοῦ Βασιλείου: «Τιποτένια τά τωρινά σου κατορθώματα καί φαῦλες οἱ ἐπιδόσεις στίς ὁποῖες πρωτεύεις. Κι εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἐμένα μέ πιάνει τρόμος, σάν φέρνω στό νοῦ ὅτι φόρεσες βασιλική πορφύρα καί κόσμησες μέ στέμμα τήν ἄτιμη κεφαλή σου (τέτοια εἶναι ὅποιου δέν σέβεται τόν Θεό καί κάνει ἄτιμη τή βασιλική ἐξουσία).
 Καθώς ἐπανῆλθες στό προσκήνιο, ἀπ’ ὅπου σέ ἀνέσυραν φαῦλοι δαίμονες καί μισόκαλοι, ἔγινες μεγάλος πολύ μόνο γιά τοῦτο: νά κομπάζεις πώς εἶσαι ἀνώτερος ὄχι μόνο ἀπό ἀνθρώπους ἀλλά καί ἀπό τόν Θεό τόν διο, καί νά τολμᾶς νά προσβάλλεις τήν Ἐκκλησία, τή μητέρα καί τροφό ὅλων, παραγγέλλοντας σ᾿ ἐμένα τόν πάμφτωχο νά σοῦ στείλω δέκα ἑκατοντάδες λίτρα χρυσάφι. Καί δέν μοῦ θάμπωσε τό νοῦ ἡ ποσότητα τοῦ χρυσοῦ πού μοῦ ζητᾶς, ἄν καί εἶναι ὑπερβολικά μεγάλη, ἀλλά μέ ἔκανε νά κλάψω πικρά αὐτή ἡ ταχύτατη ἀπώλειά σου.
 Ἀσφαλῶς καί θυμοῦμαι τίς λαμπρές ἀρχαιοελληνικές σπουδές μας στήν Ἀθήνα. Θυμοῦμαι ὅμως καί ὅτι μαζί διαβάζαμε τίς θεόπνευστες Γραφές καί τίποτε δέν σοῦ ξέφευγε τότε. Τώρα ὅμως σέ βλέπω χωρίς στολισμό Θεοῦ, στρατευμένο σέ φρόνημα ἄλλο. Μέ ἤξερες ἀπό τότε καλά, ἤξερες πώς δέν παθαίνομαι νά κάνω χρήματα. Κι ἔρχεσαι τώρα καί ζητᾶς νά σοῦ στείλω χίλια λίτρα χρυσάφι. Κάνε τόν κόπο, Μεγαλειότατε, ἐρεύνησε καί θά μάθεις ὅτι ἔχω τόσα, ὅσα οὔτε γιά φαγητό δέν φτάνουν.»
 Ὁ Βασίλειος ἐπάξια κλήθηκε μέγας, διότι κατάφερε, μέ τήν ὀρθή ἄσκηση, νά ὑπερβεῖ τίς ἀνθρώπινες μικρότητες. Ὁ Ἰουλιανός ἀνακύκλωσε τήν ἀνθρώπινη ματαιότητα. Τουλάχιστον ὅμως χαρακτηριζόταν ἀπό συνέπεια. Ὅσοι τόν θυμήθηκαν καί προσβλέπουν σ᾿ αὐτόν στίς μέρες μας, τί τάχα νά ἐπιδιώκουν; Ἀκόμη καί ἄν δέν εἶναι ἱστορική, ἔχει καί σήμερα σημασία ἡ φράση πού τοῦ ἀποδίδεται: «Νενίκηκάς με, Ναζωραῖε».
 Εἴθε ὁ πανάγαθος Θεός, μέ τίς πρεσβεῖες τοῦ Μεγάλου Βασιλείου, νά κρίνει μέ ἐπιείκεια τόν τραγικό ἐχθρό τῆς Ἐκκλησίας του.

Ἀπ. Παπαδημητρίου

 Ἡ σύγχρονη, καταναλωτική κοινωνία ἔχει περιβάλει τό χρόνο μέ πέπλο μαγείας. Ἑτοιμασίες, διάκοσμος, δῶρα, πανηγύρια γιά τήν ὑποδοχή τοῦ νέου ἔτους. Σάν νά εἶναι αὐτό πολύ σημαντικό καί ὄχι ἁπλή μονάδα μέτρησης τοῦ χρόνου, χρήσιμη ὁπωσδήποτε στήν καθημερινή μας ζωή.

 Νά φέρνει τό νέο ἔτος τή σκέψη πώς προχωρήσαμε ἕνα ἀκόμη βῆμα πρός τό ἀναπόδραστο τέλος τῆς ἐπίγειας ζωῆς μας; Νά ζωντανεύει τίς ἐλπίδες γιά κάτι τό καλύτερο; Καί τά δύο μᾶς συντροφεύουν τοῦτες τίς μέρες, πού μιά φιλοσοφική διάθεση μᾶς καταλαμβάνει.
  Ἐπειδή ὅμως στόν κόσμο μας ὑπάρχουν καί τά παιδιά, ἔχουμε ἑτοιμάσει κάτι καί γιά τή δική τους ἀμέριμνη ζωή: ἕναν γέρο καλωσυνάτο καί εὐτραφῆ, πρότυπο τοῦ καταναλωτισμοῦ, πού ταξιδεύει μέ ἕλκηθρο φορτωμένο δῶρα γιά ὅλα τά παιδιά τοῦ κόσμου! Ἡ ἀφετηρία του στό βορρᾶ δείχνει περίτρανα τή δυτικοευρωπαϊκή καταγωγή τῆς παραδόσεως. Οἱ Ἀγγλοσάξονες τόν ἀποκαλοῦν "Σάντα Κλάους", οἱ Γερμανοί "Νικολάους", οἱ Γάλλοι "μπαμπα-Χριστούγεννα" καί ἄλλοι ἀλλιῶς.
 Καθώς τά χιόνια ὑποχωροῦν, ὅσο κατέρχεται πρός τό νότο ὁ γεράκος, συναντᾶ ὅλο καί περισσότερες δυσκολίες. Μάλιστα ὑποστηρίζουν μερικοί πώς στήν Ἀφρική, στή Νότια Ἀσία καί στή Λατινική Ἀμερική κανένα παιδί δέν τόν ἀντίκρυσε ποτέ! Τί γίνονται τότε τά δῶρα του; Κάποιοι ψίθυροι φθάνουν στά αὐτιά μας κατά διαστήματα: τά κρατοῦν οἱ "ἔχοντες" τῆς Εὐρώπης καί τῆς Βόρειας Ἀμερικῆς γιά τά δικά τους παιδιά! Κι ἐκεῖνος δέν διαμαρτύρεται; Δέν καταγγέλλει τήν ἁρπαγή; Ἀλλά ἐκεῖνος εἶναι εὐτραφής, εἶναι καλοντυμένος, εἶναι δημιούργημα τῶν "ἐχόντων". Τό σύνθημα «γιά ὅλα τά παιδιά τοῦ κόσμου» εἶναι πυροτέχνημα γιά τά μάτια τοῦ κόσμου! Εἶναι σάν τίς ἀποφάσεις τοῦ ΟΗΕ καί τῶν ἄλλων ὀργάνων τῆς διεθνοῦς κοινότητας. Δέν εἶναι γιά ἐφαρμογή, μονάχα γιά ψήφιση!
 Ὅμως καί στήν πατρίδα μας τά πράγματα εἶναι συγκεχυμένα ἀρκετά γύρω ἀπό τήν παράδοση αὐτή. Τό τραγουδάκι πού παλεύει νά διατηρηθεῖ στή μνήμη μας, μιλάει γιά κάποιον πού ἔρχεται ἀπό τήν Καισάρεια. Κι αὐτός δέν εἶναι ἄλλος ἀπό τόν ἅγιο Βασίλειο. Τί κρίμα πού τά λόγια τοῦ τραγουδιοῦ ἔχουν τόσο στρεβλωθεῖ: «Καί δέν μᾶς καταδέχεται»! Ποιός; Αὐτός πού ἀνάλωσε τή ζωή του στήν ὑπηρεσία τῶν συνανθρώπων του! Αὐτός πού καυχόταν, ὅταν ὁ ἀπεσταλμένος τοῦ αὐτοκράτορα τόν ἀπειλοῦσε μέ δήμευση, ἐξορία καί θάνατο, ὅτι τοῦ ἀνήκαν μόνο κάτι βιβλία καί ἕνα τριμμένο ράσο, ὅτι ὅλη ἡ γῆ ἦταν τοῦ Θεοῦ καί ὅτι ἔβλεπε τό θάνατο ὡς μετάβαση στόν κόσμο τῆς παντοτινῆς χαρᾶς! Αὐτός πού ἄφησε τόν κόσμο αὐτόν σέ ἡλικία σαρανταεννέα ἐτῶν -πρίν ἀσπρίσει δηλαδή- παριστάνεται ἀπό τούς ταλαίπωρους Νεοέλληνες ὅπως καί ὁ γεράκος τῶν χιονιῶν. Ἴσως γιατί μᾶς ἐνοχλεῖ τό πρότυπό του.
 Ζοῦμε στήν ἐποχή πού ἔχουν στρεβλωθεῖ τά πάντα. Ἡ ἱεράρχηση τῶν ἀξιῶν ἔχει ἀναταραχθεῖ. Ὁ καταναλωτισμός καί τό χρῆμα, ὡς τό μέσο γιά τήν ἱκανοποίησή του, ἐξουσιάζουν τά πάντα. Τί θά μποροῦσε νά προσφέρει στά παιδιά μας ἕνας ἀσκητικός γέρος, κατάκοπος ἀπό τήν πεζοπορία (ἡ παράδοση δέν τοῦ δίνει οὔτε ἕνα γαϊδουράκι); Αὐτός δέν ἔρχεται νά δώσει! Νά πάρει ἀπό μᾶς ζητᾶ, γιά νά κάνει νέες Βασιλειάδες, νά δώσει στά παιδιά τοῦ κόσμου, πού δέν ἀντίκρυσαν ποτέ τόν γεράκο τῶν "ἐχόντων". Κι ἐμεῖς δέν ἔχουμε διάθεση νά προσφέρουμε. Γι᾿ αὐτό μᾶς βολεύει ὁ γεράκος τοῦ βορρᾶ. Ἀνήκουμε κι ἐμεῖς στή χορεία τῶν προηγμένων χωρῶν.
 Τό κακό εἶναι πώς βγαίνουν κατά καιρούς κάποιοι καί λένε στά παιδιά μας πώς ὁ γεράκος αὐτός δέν ὑπάρχει, γι᾿ αὐτό μάταια τοῦ στέλνουν τά παιδιά γράμματα! Ἴσως αὐτή ἡ κραυγή νά βγαίνει ἀπό τά βάθη τοῦ ὑπαρξιακοῦ κενοῦ τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου.
 Ἄν θέλουμε νά συναντήσουμε τόν πραγματικό ἅγιο, ἄς στρέψουμε τό βλέμμα μας πρός τήν Καισάρεια!

Ἀπ. Παπαδημητρίου