«Ἴνδικτον ἡμῖν εὐλόγει νέου χρόνου, ὦ καί Παλαιέ καί δι᾿ ἀνθρώπους Νέε»

   Οἱ ἄνθρωποι πάντα αἰσθάνονταν τήν ἀνάγκη τῆς μέτρησης τοῦ χρόνου κι ἔκαναν ἀρκετές προσπάθειες γιά νά τοποθετοῦν χρονικά τά διάφορα γεγονότα. Σ᾿ αὐτό τούς βοήθησε ἡ θέση τοῦ ἥλιου κατά τή διάρκεια τῆς ἡμέρας, οἱ φάσεις τῆς σελήνης, οἱ ἐποχές τοῦ ἔτους, διάφορες θρησκευτικές γιορτές κ.ἄ. Ἔτσι οἱ ἀρχαῖοι Ἔλληνες γιά τή χρονολόγηση χρησιμοποιοῦσαν τίς ὀλυμπιάδες πού ἡ κάθε μία εἶχε διάρκεια τεσσάρων ἐτῶν. Οἱ Αἰγύπτιοι ἀσχολήθηκαν ἐπιμελῶς μέ τό θέμα τῆς μέτρησης τοῦ χρόνου καί κατήρτισαν τά πιό ἀκριβῆ ἡμερολόγια τῆς ἀρχαιότητας. Καί οἱ Ρωμαῖοι ἐπίσης ἔκαναν πολλές προσπάθειες γιά τή βελτίωση τοῦ ἡμερολογίου.
   Ἡ χρησιμοποίηση τῆς ἰνδικτιῶνος γιά χρονολόγηση, ἀνέρχεται στά χρόνια τοῦ Διοκλητιανοῦ καί ἄρχισε στήν Αἴγυπτο τό 297-298 μ.Χ. Ἡ λέξη ἰνδικτιών ἤ ἴνδικτος εἶναι μεταγλώττιση τῆς λατινικῆς index, πού σημαίνει πίνακας, χρονολογικό σύστημα. Κάθε ἰνδικτιών διαρκοῦσε πέντε χρόνια. Ἀργότερα εἰσήχθη τό σύστημα τῆς 15ετοῦς ἰνδικτιῶνος. Ὅταν ὁλοκληρωνόταν τό 15ο ἔτος, ἄρχιζε ἡ μέτρηση ἀπό τήν ἀρχή. Δηλαδή δέν προσθέτονταν κάθε νέα ἰνδικτιών στίς παλαιότερες, ὅπως συνέβαινε μέ τίς ὀλυμπιάδες. Μία εὔλογη ἐξήγηση γιά τήν καινοτομία αὐτή διασώζει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης στόν Συναξαριστή του. Ὀφείλεται, λέει, στό γεγονός ὅτι κάθε 15ετία ὑφίσταται τό ἀνθρώπινο σῶμα τίς μεγάλες ἀλλαγές. Στά 15, λόγου χάριν, ἀρχίζει ἡ τριχοφυΐα, στά 30 ἡ ὡριμότης, στά 45 γίνεται ὁ ἄνθρωπος μεσήλικας, στά 60 ἀρχίζει νά ἀσπρίζει, στά 75 μπαίνει στή γεροντική ἡλικία.
   Ἐπί Μ. Κωνσταντίνου, τήν 1η Σεπτεμβρίου τοῦ 312 μ.Χ., ἄρχισε νά χρησιμοποιεῖται στό Βυζάντιο ἡ 15ετής ἰνδικτιών. Ἀργότερα, τό 357 μ.Χ. ἐπί Ἰουστινιανοῦ, καθιερώνεται ὡς ἐπίσημη χρονολόγηση στά κρατικά ἔγγραφα καί εἶναι σέ χρήση σέ ὅλη τή βυζαντινή περίοδο.
   Σήμερα ἔχει καθιερωθεῖ τό Γρηγοριανό ἡμερολόγιο, σύμφωνα μέ τό ὁποῖο τό ἔτος ἀρχίζει τόν Ἰανουάριο καί ἔχει 12 μῆνες (πολιτικό ἔτος). Ἐν τούτοις ἡ Ἐκκλησία διατηρεῖ τήν παράδοση τῆς ἰνδίκτου. Τό ἐκκλησιαστικό ἔτος ἀρχίζει τήν 1η Σεπτεμβρίου. Ὑπάρχει μάλιστα καί εἰδική ἀκολουθία μέ γραφικά ἀναγνώσματα καί εὐχές πού ζητοῦν ἀπό τόν Κύριο «νά εὐλογήσει τόν στέφανον τοῦ ἐνιαυτοῦ τῆς χρηστότητος» αὐτοῦ.
   Κατά τόν Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη γιά 3 λόγους: γιορτάζουμε τήν 1η Σεπτεμβρίου:
   α) Ὡς ἀρχή τοῦ ἔτους, διότι ὁ Σεπτέμβριος εἶναι «ἀρχἠ συλλήψεως καί ἐγκυμοσύνης ὅλων σχεδόν τῶν καρπῶν».
   β) Γιά τήν ἀνάμνηση τῆς μετάβασης τοῦ Κυρίου στή συναγωγή τῶν Ἰουδαίων ὅπου διάβασε τό 64ο κεφάλαιο τῆς προφητείας τοῦ Ἠσαΐα πού ἀναφέρεται σ᾿ Αὐτόν.
   γ) Γιά νά παρακαλέσουμε τόν Θεό νά «εὐλογήσῃ τόν νέον χρόνον, καί χαρίσῃ τοῦτον εἰς ἡμᾶς εὐτυχῆ καί γεμᾶτον ἀπό ὅλα τά σωματικά ἀγαθά». Ἀμήν.

Ο.
Ἀπολύτρωσις 47 (1992) 117

 Ἡ ἀνάπαυλα τοῦ καλοκαιριοῦ εἶναι πλέον μία παρένθεση πού ἔκλεισε. Μπήκαμε ἤδη στό Σεπτέμβριο. Ἀρχίζει τό φθινόπωρο κι ὁ καθένας ξαναπαίρνει τή θέση του στόν πάγκο τῆς καθημερινότητας· ἀγώνας, μόχθος, ἄγχος.
 Αὐτή τήν ἐποχή διάλεξε σοφά ἡ Ἐκκλησία γιά νά τήν προβάλει σ᾿ ὅλους ἐμᾶς τά παιδιά της σάν μία εὐλογημένη νέα ἀρχή. Τήν 1η Σεπτεμβρίου, πού στήν ἐκκλησιαστική γλῶσσα λέγεται ἀρχή τῆς Ἰνδίκτου, κλείνει οὐσιαστικά ὁ κύκλος τοῦ ἔτους, γιά νά ἀρχίσει ὁ νέος, μιά πού ὁ χρόνος ἀέναα κυλᾶ κι ἀδιάκοπα σημαδεύει τό μεγάλο ταξίδι μας πού λέγεται ζωή.
 Συνοδοιπόρος σ᾿ αὐτό τό ταξίδι ἡ Ἐκκλησία, ἀλλά καί ὁδηγός ἔμπειρος καί ἔμπιστος, ἀναλαμβάνει νά μᾶς βγάλει ἀπό τά στενά αὐτῆς τῆς ζωῆς -πού ὁριοθετεῖται ἀπό τή γέννηση καί τό θάνατο καί φέρεται ἀπό τήν ἀκμή στήν παρακμή- στήν ἄνεση τῆς ἀτέρμονης αἰωνιότητας. Τό μυστικό της, συγκλονιστικό στήν ἁπλότητά του, τό μαθαίνουν καί τό ἐκμεταλλεύονται ὅσοι μέ ἁπλότητα δέχονται τά μηνύματά της. Ἀπό τότε πού ἰσοζυγιάστηκε ἐπάνω στό Σταυρό ὁ ἄχρονος Θεός, ὁ ὁποῖος ἔγινε ἄνθρωπος ἑνώνοντας τή γῆ μέ τόν οὐρανό, παίρνει ἄλλη διάσταση ὁ χρόνος. Ἀποκτᾶ μία ἱερότητα. Κι ἔχει χρέος ὁ κάθε ἄνθρωπος μέ ὑπευθυνότητα καί σοβαρότητα νά ἀξιοποιήσει τόν περιωρισμένο χρόνο τῆς ζωῆς του γιά τόν προσωπικό του ἁγιασμό καί τή σωτηρία.
  Αὐτό τό χρέος μᾶς ὑπενθυμίζει στήν ἀρχή τῆς Ἰνδίκτου ἡ Ἐκκλησία. Κρατώντας μας στή στοργική ἀγκαλιά της, μαζί μέ ὅλα ὅσα μᾶς ἐνδιαφέρουν καί μᾶς ἀπασχολοῦν σ᾿ αὐτή τή ζωή, μᾶς προσάγει στόν Ἀρχηγό της, τόν Κύριο καί ἐξουσιαστή τῶν καιρῶν καί χρόνων ἱκετεύοντας· «Εὐλόγησον τόν στέφανον τοῦ ἐνιαυτοῦ τῆς χρηστότητός σου, Κύριε». Συγχρόνως ὅμως ἐπισημαίνει καί τήν προσωπική εὐθύνη τοῦ καθενός βάζοντας στά χείλη μας τήν προσευχή· «Καταξίωσον ἡμᾶς λυσιτελῶς περαιῶσαι τήν τοῦ χρόνου περίοδον». Στίς μύριες ἔγνοιες τῆς καθημερινότητας μήν ξεχάσουμε πώς μία περιορισμένη περίοδος χρόνου μᾶς ἀνήκει. Νά τήν περάσουμε «λυσιτελῶς», ὠφέλιμα γιά μᾶς καί γιά τούς γύρω.

Στέργιος Ν. Σάκκος

Ἀπολύτρωσις 51 (1996) 155

 Πάντοτε, βέβαια, ἰδιαίτερα ὅμως στήν ἀρχή τοῦ Σεπτεμβρίου, τοῦ πρώτου μήνα κατά τήν ἐκκλησιαστική τάξη, ταιριάζει νά λέγεται καί νά ἐννοεῖται τό ἀρχαῖο λόγιο «ἀπό Θεοῦ ἄρξασθαι». Νά ᾿ναι ὁ Θεός ἡ ἀρχή κάθε ἔργου, ὁ μπροστάρης καί ὁδηγός μας, τό θεμέλιο καί τό πλήρωμα καί ὁ σκεπαστής τῆς ζωῆς μας, ἡ προστασία μας ἀπό τούς τόσους ἐπίβουλους μνηστῆρες τῆς ἐλευθερίας μας. Νά κατέχει τήν προτεραιότητα στούς ὁραματισμούς καί στά σχέδιά μας. νά μᾶς ὁδηγεῖ καί νά ἀκολουθοῦμε, ὡς πιστοί ὀπαδοί του, νά προστάζει καί νά ὑπακοῦμε, ὡς γνήσια παιδιά του. Σ᾿ αὐτούς τούς χαλεπούς καιρούς μας, ποιά τάχα ἄλλη πιό εὐοίωνη προοπτική γιά τό μέλλον μας ὡς ἀνθρώπων, λαῶν, ἀνθρωπότητας ἀπό τό νά ἐμπιστευθοῦμε τά πάντα στόν Κύριο τοῦ παντός, στόν παντοδύναμο καί πανάγαθο Θεό μας; Σκεφθήκαμε ὅμως ποιό νόημα καί -προπαντός- ποιά πρακτική ἔκφραση ἔχει αὐτή ἡ ἀναγνώριση τοῦ Θεοῦ, αὐτή ἡ παράδοσή μας στήν ἀγάπη καί στήν προστασία του; Ὁ Θεός ἀποκαλύφθηκε στόν κόσμο στό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Καί ὁ Χριστός ἐξακολουθεῖ νά εἶναι σήμερα ζωντανός πάνω στή γῆ, μέσα στήν Ἐκκλησία του, τήν ὁποία ὁ ἴδιος συνιστᾶ ὡς τό ἀγαπημένο σῶμα του. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ παρών Θεός.

 Συνεπῶς, παραδέχομαι καί ἀγαπῶ τόν Χριστό σημαίνει παραδέχομαι καί ἀγαπῶ τήν Ἐκκλησία του. Ἡ προτεραιότητα, πού θέλω νά δώσω στόν Χριστό, ἐκδηλώνεται ὡς προτεραιότητα στήν Ἐκκλησία. «Ἐάν ἐπιλάθωμαί σου, Ἰερουσαλήμ, ἐπιλησθείη ἡ δεξιά μου» (Ψα 136,5), ὁρκίζονταν οἱ θεοκρατικοί Ἰσραηλίτες, οἱ πνευματικοί μας πρόγονοι, ἀφοῦ -κατά τήν ἀποκάλυψη τοῦ Κυρίου- ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ νέος Ἰσραήλ τοῦ Θεοῦ. Εἶναι, λοιπόν, ἡ Ἐκκλησία ἡ πρώτη μας ἀγάπη, ἡ «ἀρχή τῆς εὐφροσύνης» μας, ὅπως ἔλεγε ὁ ἀρχαῖος Ἰσραηλίτης γιά τήν Ἰερουσαλήμ, τό πνευματικό ἀντίστοιχο τῆς Ἐκκλησίας στήν Παλαιά Διαθήκη;

 Πρακτικά αὐτό σημαίνει νά ἀγαπῶ ἀληθινά τήν Ἐκκλησία· νά μετέχω στίς λατρευτικές συνάξεις της· νά συμμετέχω μέ ἐμπιστοσύνη καί μέ φρόνημα θυσίας στούς ἀγῶνες της· νά συντρέχω πρόθυμα στίς ἀνάγκες της· νά δίνω τό «παρών» σέ κάθε πρόσκλησή της. Σημαίνει νά νιώθω δική μου, σπίτι καί οἰκογένειά μου, τήν Ἐκκλησία. Ὁ ἅγιος κληρικός, πού ἐπιβάλλεται στό λαό μέ τήν πνοή τοῦ πνεύματος καί τήν ἱλαρότητα τῆς ἁγιότητας, ὁ ἐμπνευσμένος ἱεροκήρυκας, πού μέ παρρησία ἐξαγγέλλει τά δικαιώματα τοῦ Θεοῦ, ὁ φλογερός ἐκκλησιαστικός ἡγέτης, πού «ὡς λέων πῦρ πνέων» δίνει τή μάχη τοῦ Χριστοῦ, γίνονται ἀφορμή χαρᾶς καί δοξολογίας στόν Κύριο γιά κεῖνον πού ἀγαπᾶ τήν Ἐκκλησία.

 Καί κάτι ἀκόμη πιό σημαντικό: Ἀγαπῶ τήν Ἐκκλησία σημαίνει ποθῶ νά δώσω σ᾿ αὐτήν ὅ,τι πολυτιμότερο διαθέτω, νά τήν ὑπηρετήσω μέ τό αἷμα μου. Ἀλήθεια, πόσοι ἀπό τούς ὀρθόδοξους χριστιανούς, τά εὐεργετημένα παιδιά τῆς Ἐκκλησίας, λαχταροῦμε καί θέλουμε νά δοῦμε τά παιδιά μας στήν ὑπηρεσία τῆς Ἐκκλησίας;

Στέργιος Ν. Σάκκος

Ἀπολύτρωσις 55 (2000) 171

 Στόν Ἑσπερινό τῆς 1ης Σεπτεμβρίου, τῆς ἐκκλησιαστικῆς μας πρωτοχρονιᾶς, ἀκούγεται μία ἁγιογραφική περικοπή πολύ διαφωτιστική γιά τή σημασία τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ στή ζωή τοῦ χριστιανοῦ καί τοῦ κάθε ἀνθρώπου γενικά. Εἶναι μία περικοπή ἀπό τό 26ο κεφάλαιο τοῦ Λευϊτικοῦ (στ. 3-23), πού ἀξίζει νά τή μελετήσει ὁ καθένας, νά τή μελετᾶ καί νά τή συμβουλεύεται καθημερινά.
 Μέ τόν χαρακτηριστικό παλαιοδιαθηκικό τρόπο, μέσα ἀπό μία σειρά ἀπειλῶν καί ὑποσχέσεων, ὁ ἱερός συγγραφέας ἐκθέτει τήν καθοριστική συμφωνία τοῦ Θεοῦ μέ τό λαό του. Τό ἴδιο νόημα διατυπώνει ἐπιγραμματικά ὡς βασική ρήτρα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ὁ προφήτης Ἠσαΐας (1,19-20)· «Ἄν θέλετε νά μέ ὑπακοῦτε», μεταφέρει τή φωνή τοῦ Θεοῦ ὁ προφήτης, «θά φᾶτε τά ἀγαθά τῆς γῆς μου. Ἄν δέν θέλετε καί δέν μέ ὑπακοῦτε, θά σᾶς φάει τό μαχαίρι».
 Παρατρέχοντας τήν τραχύτητα τῆς ἐκφράσεως, συνηθισμένη ἄλλωστε καί δικαιολογημένη στή γλώσσα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, θά ὑπογραμμίσω τό μήνυμα τοῦ ἁγιογραφικοῦ λόγου, ἕνα μήνυμα ἐπίκαιρο καί ἀναγκαῖο ὄχι μόνο γιά τήν ἀρχή τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους ἀλλά γιά τήν κάθε μέρα καί γιά ὅλη τή ζωή μας. Δέν ὑπάρχει μεγαλύτερο κακό γιά μᾶς καί τά δικά μας, προπάντων δέ γιά τήν ψυχή καί γιά τή σωτηρία μας, ἀπό τό νά παραβαίνουμε τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Καί δέν ὑπάρχει μεγαλύτερη εὐλογία, πιό ἀδιάψευστη εὐτυχία ἀπό τή συμμόρφωσή μας πρός αὐτό. Εἴτε τό ἀναγνωρίζουμε εἴτε ὄχι, εἴτε τό ἀποδεχόμαστε εἴτε τό ἀπορρίπτουμε, τό θέλημα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ σίγουρη ἀσφάλεια καί ἡ ἀληθινή χαρά μας, ἡ ἄσειστη βάση μιᾶς πεπληρωμένης ζωῆς.
 Ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, ἄνθρωπος τοῦ πόνου καί τοῦ σταυροῦ, πού μάλιστα παρέδωσε τό πνεῦμα του τήν ἡμέρα τοῦ Σταυροῦ, 14η Σεπτεμβρίου, καταθέτει τήν ἐμπειρία του· «Μία συμφορά χριστιανῷ μόνη, τό προσκροῦσαι (=ἡ σύγκρουση) Θεῷ». Ὁτιδήποτε ἄλλο, οἰκονομική καταστροφή, ξενιτειά καί ἐξορία, πειρασμοί καί θλίψεις δέν ἀξίζει νά θεωρεῖται δεινό. Γι᾿ αὐτό ἐπίμονα διακηρύττει· «μία ἐστίν ἀνάγκη ἀπαραίτητος, τό μή προσκροῦσαι Θεῷ». Τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, λέγει, «εἶναι γιά μένα πύργος, αὐτό βράχος ἀσάλευτος, αὐτό βακτηρία σταθερή... Γι᾿ αὐτό πάντοτε λέω· Κύριε, τό δικό σου θέλημα νά γίνεται».
 Σίγουρα θά δοκίμασες καί σύ, ἀδελφέ μου, πόσο εἶναι σκληρό καί δύσκολο πολλές φορές τό θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἀπαιτεῖ μία ὑπέρβαση, τήν ὑπέρβαση τῆς πίστεως. Ἀλλά -τό ἔνιωσες, ἀλήθεια;- ἀκριβῶς μέσα ἀπ᾿ αὐτή τήν ὑπέρβαση ἐπιτυγχάνεται ἡ πρόσβαση στόν Θεό, ἡ ἐπιβεβαίωση τῆς ἀσύλληπτης ἀγάπης του γιά μᾶς. Κι εἶναι αὐτή ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, πού κάνει ἐλαφρύ τό φορτίο καί χρηστό τό ζυγό τοῦ Κυρίου, διότι, ὅπως ὁ λόγος του τό βεβαιώνει, «αἱ ἐντολαί αὐτοῦ βαρεῖαι οὐκ εἰσίν» (Α' Ἰω 5,3).
 Σέ τελική ἀνάλυση ἡ ζωή τῆς πίστεως εἶναι ζωή σταυροῦ, καθώς διασταυρώνεται τό ἀνθρώπινο θέλημα μέ ἐκεῖνο τοῦ Θεοῦ. Νά μή μᾶς διαφεύγει ὅμως ὅτι μόνο μέσα ἀπό τό σταυρό ξεπηδᾶ ἡ χαρά καί ἡ Ἀνάσταση. Γι᾿ αὐτό δέν ὑπάρχει πιό εὐτυχισμένος καί πεπληρωμένος ἄνθρωπος ἀπό ἐκεῖνον πού σηκώνει καρτερικά τόν καθημερινό σταυρό του, ἐπαναλαμβάνοντας μ᾿ ἐμπιστοσύνη τό αἴτημα τῆς Κυριακῆς προσευχῆς· «γενηθήτω τό θέλημά σου, Κύριε»!

Στἐργιος Ν. Σάκκος