Ὁρατές μάχες ἑνός ἀόρατου πολέμου

 Ὁ «Ἀόρατος πόλεμος» εἶναι ἕνα ἀπό τά πολλά συγγράμματα τοῦ νεοέλληνα ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ναξίου (1749-1809) καί ἀποτελεῖ βαθειά μελέτη τῆς ἀβύσσου τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς. Τή μελέτη αὐτή ἐπιχειρεῖ ὁ ἅγιος τοῦ Θεοῦ μέ θεολογική ἀρτιότητα, βασισμένος στίς σελίδες τῆς ἁγίας Γραφῆς καί στόν πλοῦτο τῶν πατερικῶν κειμένων.

 Ὁ ἅγιος Νικόδημος στίς πρῶτες σελίδες τοῦ ἐν λόγῳ βιβλίου καθιστᾶ σαφές ὅτι τό «τελειότερο καί μεγαλύτερο κατόρθωμα» πού μπορεῖ νά ἐπιτύχει ὁ ἄνθρωπος εἶναι τό νά «πλησιάσει τόν Θεό καί νά ἑνωθεῖ μέ Αὐτόν». Ἡ ἕνωση μέ τό θεῖο ὅμως, πού εἶναι ἡ προσωποποίηση τοῦ τελείου, προϋποθέτει τήν ἐπίτευξη τῆς τελειότητας ἀπό τήν πλευρά του ἀνθρώπου-πιστοῦ, πού ἐπιθυμεῖ τήν ἕνωση μαζί Του.

 Ἡ τελειότητα εἶναι καί ἐπιταγή τοῦ Θεοῦ, τόσο στήν Παλαιά Διαθήκη, «τέλειος ἔσῃ ἐναντίον Κυρίου τοῦ Θεοῦ σου» (Δε 18,13), ὅσο καί στήν Καινή Διαθήκη, «ἔσεσθε οὖν ὑμεῖς τέλειοι, ὥσπερ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς τέλειός ἐστιν» (Μθ 5,48).

 Σέ τί ὅμως συνίσταται ἡ πνευματική τελειότητα, κατά τόν ἅγιο Νικόδημο; Κάποιοι, σημειώνει ὁ ἅγιος, νομίζουν ὅτι ἡ χριστιανική τελειότητα συνίσταται στίς νηστεῖες, στίς ἀγρυπνίες, στίς μακρές ἀκολουθίες καί προσευχές. Ἄλλοι θεωροῦν ὅτι ἡ τελειότητα συνίσταται στή νοερά προσευχή, στήν ἀναχώρηση, στή σιωπή καί στήν πνευματική ἄσκηση. Ὅλα αὐτά, ἐξηγεῖ ὁ ἅγιος Νικόδημος, εἶναι «ὄργανα», καί μάλιστα «πολύ ἰσχυρά», γιά τήν ἀπόλαυση τῆς χάριτος τοῦ ἁγίου Πνεύματος, καί ἄλλοτε πάλι εἶναι καρποί τοῦ ἁγίου Πνεύματος.

 Ἡ τελειότητα, διευκρινίζει ὁ ἱερός πατέρας, συνίσταται περισσότερο στήν ἐπίγνωση «τῆς ἀγαθότητας καί μεγαλειότητας τοῦ Θεοῦ» ἀφ’ ἑνός καί τῆς δικῆς μας «μηδαμινότητας καί κλίσεως σέ κάθε κακό», στήν «ἀποστροφή» τοῦ δικοῦ μας θελήματος καί στήν «τέλεια ὑπακοή» στό θεῖο θέλημα ἀφ’ ἑτέρου.

 Καί πῶς ἐπιτυγχάνεται αὐτή ἡ τελειότητα; Ὁ ἅγιος ἀπαντᾶ: Μέ πόλεμο!

 Κηρύττει πόλεμο ὁ ἅγιος τοῦ Θεοῦ καί μᾶς καλεῖ νά συμμετάσχουμε. Πόλεμο; Ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, «τοῦ ἄρχοντος τῆς εἰρήνης» (βλ. Ἠσ 9,6), μᾶς καλεῖ σέ πόλεμο; Ναί. Μᾶς καλεῖ σέ ἕναν «παντοτινό καί σκληρότατο πόλεμο» κατά τοῦ ἑαυτοῦ μας, σέ μιά συνεχῆ «πάλη» κατά τοῦ ἰδίου θελήματος.

 Ἐπειδή ὁ πόλεμος αὐτός ἐναντίον τοῦ ἑαυτοῦ μας εἶναι ὁ δυσκολότερος πόλεμος ἀπό κάθε ἄλλον πόλεμο, ἡ νίκη κατά τοῦ ἑαυτοῦ μας εἶναι ἡ ἐνδοξότερη νίκη καί «πλέον εὐπρόσδεκτη» στόν Θεό. Ὁ πόλεμος καί ἡ νίκη τοῦ πιστοῦ κατά τῶν παθῶν εἶναι αὐτό πού κυρίως εὐαρεστεῖ τόν Θεό.

 Προκειμένου νά νικήσει κανείς σ’ αὐτόν τόν ἀόρατο πόλεμο, ἐπιβάλλεται, ὅπως κάθε στρατιώτης, ν’ ἀρματωθεῖ. Τά τέσσερα ὅπλα τά ὁποῖα καλεῖται ὁ πιστός νά ἔχει στήν πνευματική φαρέτρα του εἶναι τά ἑξῆς:

• Νά «μή θαρρεύεται ποτέ στόν ἑαυτό του».

• Νά ἔχει πάντοτε «ὅλο τό θάρρος καί τήν ἐλπίδα του στόν Θεό».

• Νά ἀγωνίζεται πάντοτε

• Νά προσεύχεται.

 Ἑπομένως, προσευχόμενος ὁ πιστός, ἔχοντας τήν ἐλπίδα του στόν Κύριο καί ἀναγνωρίζοντας τή μηδαμινότητά του, εἶναι κατάλληλα ἀρματωμένος γιά νά ἐπιτύχει τήν ἀνώτερη νίκη, τή νίκη κατά τοῦ ἑαυτοῦ του, νά ἀναδειχθεῖ νικητής στόν ἀόρατο αὐτό πόλεμο.

Δ. Καλογεράκη, Δρ. Θεολογίας

Γιά νά ἀποκτήσεις τήν ἀρετή τῆς ὑπομονῆς δές τόν Ἐσταυρωμένο. Μέ σπλαγχνικό βλέμμα στρέφεται σέ σένα καί σοῦ λέει: «Παιδί μου, ἐπειδή ἐσύ δέν θέλησες νά ἀντισταθεῖς λιγάκι στά πάθη σου, κοίταξε ποῦ μέ κατάντησαν οἱ ἄτακτές σου ὀρέξεις. Κοίταξε πόσο ὑποφέρω -καί μέ πόση χαρά- γιά τήν ἀγάπη σου καί γιά νά σοῦ δώσω παράδειγμα ἀληθινῆς ὑπομονῆς! Σέ παρακαλῶ, λοιπόν, παιδί μου, γιά ὅλους τούς πόνους μου νά σηκώσεις κι ἐσύ θεληματικά κάθε σταυρό, πού εἶναι εὐάρεστος σέ μένα, ἀφήνοντας χωρίς ἀντίσταση τόν ἑαυτό σου στά χέρια ὅλων ἐκείνων τῶν ἀνθρώπων πού σέ κατατρέχουν, καί στούς ὁποίους ἐγώ θά ἐπιτρέψω νά βλάψουν τήν τιμή καί τό σῶμα σου. Ὢ! καί νά ᾿ξερες πόση χαρά θά μοῦ δώσεις μ᾿ αὐτό».

Νικοδήμου Ἁγιορείτου,
Ὁ ἀόρατος πόλεμος σ. 190-191.
Ἐλεύθερη ἀπόδοση Β. Σ.

Ὁρατές μάχες ἑνός ἀόρατου πολέμου

 Ὁ «Ἀόρατος πόλεμος» εἶναι ἕνα ἀπό τά πολλά συγγράμματα τοῦ νεοέλληνα ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ναξίου (1749-1809) καί ἀποτελεῖ βαθειά μελέτη τῆς ἀβύσσου τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς. Τή μελέτη αὐτή ἐπιχειρεῖ ὁ ἅγιος τοῦ Θεοῦ μέ θεολογική ἀρτιότητα, βασισμένος στίς σελίδες τῆς ἁγίας Γραφῆς καί στόν πλοῦτο τῶν πατερικῶν κειμένων.

 Ὁ ἅγιος Νικόδημος στίς πρῶτες σελίδες τοῦ ἐν λόγῳ βιβλίου καθιστᾶ σαφές ὅτι τό «τελειότερο καί μεγαλύτερο κατόρθωμα» πού μπορεῖ νά ἐπιτύχει ὁ ἄνθρωπος εἶναι τό νά «πλησιάσει τόν Θεό καί νά ἑνωθεῖ μέ Αὐτόν». Ἡ ἕνωση μέ τό θεῖο ὅμως, πού εἶναι ἡ προσωποποίηση τοῦ τελείου, προϋποθέτει τήν ἐπίτευξη τῆς τελειότητας ἀπό τήν πλευρά του ἀνθρώπου-πιστοῦ, πού ἐπιθυμεῖ τήν ἕνωση μαζί Του.

 Ἡ τελειότητα εἶναι καί ἐπιταγή τοῦ Θεοῦ, τόσο στήν Παλαιά Διαθήκη, «τέλειος ἔσῃ ἐναντίον Κυρίου τοῦ Θεοῦ σου» (Δε 18,13), ὅσο καί στήν Καινή Διαθήκη, «ἔσεσθε οὖν ὑμεῖς τέλειοι, ὥσπερ ὁ πατὴρ ὑμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς τέλειός ἐστιν» (Μθ 5,48).

 Σέ τί ὅμως συνίσταται ἡ πνευματική τελειότητα, κατά τόν ἅγιο Νικόδημο; Κάποιοι, σημειώνει ὁ ἅγιος, νομίζουν ὅτι ἡ χριστιανική τελειότητα συνίσταται στίς νηστεῖες, στίς ἀγρυπνίες, στίς μακρές ἀκολουθίες καί προσευχές. Ἄλλοι θεωροῦν ὅτι ἡ τελειότητα συνίσταται στή νοερά προσευχή, στήν ἀναχώρηση, στή σιωπή καί στήν πνευματική ἄσκηση. Ὅλα αὐτά, ἐξηγεῖ ὁ ἅγιος Νικόδημος, εἶναι «ὄργανα», καί μάλιστα «πολύ ἰσχυρά», γιά τήν ἀπόλαυση τῆς χάριτος τοῦ ἁγίου Πνεύματος, καί ἄλλοτε πάλι εἶναι καρποί τοῦ ἁγίου Πνεύματος.

 Ἡ τελειότητα, διευκρινίζει ὁ ἱερός πατέρας, συνίσταται περισσότερο στήν ἐπίγνωση «τῆς ἀγαθότητας καί μεγαλειότητας τοῦ Θεοῦ» ἀφ’ ἑνός καί τῆς δικῆς μας «μηδαμινότητας καί κλίσεως σέ κάθε κακό», στήν «ἀποστροφή» τοῦ δικοῦ μας θελήματος καί στήν «τέλεια ὑπακοή» στό θεῖο θέλημα ἀφ’ ἑτέρου.

 Καί πῶς ἐπιτυγχάνεται αὐτή ἡ τελειότητα; Ὁ ἅγιος ἀπαντᾶ: Μέ πόλεμο!

 Κηρύττει πόλεμο ὁ ἅγιος τοῦ Θεοῦ καί μᾶς καλεῖ νά συμμετάσχουμε. Πόλεμο; Ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, «τοῦ ἄρχοντος τῆς εἰρήνης» (βλ. Ἠσ 9,6), μᾶς καλεῖ σέ πόλεμο; Ναί. Μᾶς καλεῖ σέ ἕναν «παντοτινό καί σκληρότατο πόλεμο» κατά τοῦ ἑαυτοῦ μας, σέ μιά συνεχῆ «πάλη» κατά τοῦ ἰδίου θελήματος.

 Ἐπειδή ὁ πόλεμος αὐτός ἐναντίον τοῦ ἑαυτοῦ μας εἶναι ὁ δυσκολότερος πόλεμος ἀπό κάθε ἄλλον πόλεμο, ἡ νίκη κατά τοῦ ἑαυτοῦ μας εἶναι ἡ ἐνδοξότερη νίκη καί «πλέον εὐπρόσδεκτη» στόν Θεό. Ὁ πόλεμος καί ἡ νίκη τοῦ πιστοῦ κατά τῶν παθῶν εἶναι αὐτό πού κυρίως εὐαρεστεῖ τόν Θεό.

 Προκειμένου νά νικήσει κανείς σ’ αὐτόν τόν ἀόρατο πόλεμο, ἐπιβάλλεται, ὅπως κάθε στρατιώτης, ν’ ἀρματωθεῖ. Τά τέσσερα ὅπλα τά ὁποῖα καλεῖται ὁ πιστός νά ἔχει στήν πνευματική φαρέτρα του εἶναι τά ἑξῆς:

• Νά «μή θαρρεύεται ποτέ στόν ἑαυτό του».

• Νά ἔχει πάντοτε «ὅλο τό θάρρος καί τήν ἐλπίδα του στόν Θεό».

• Νά ἀγωνίζεται πάντοτε

• Νά προσεύχεται.

 Ἑπομένως, προσευχόμενος ὁ πιστός, ἔχοντας τήν ἐλπίδα του στόν Κύριο καί ἀναγνωρίζοντας τή μηδαμινότητά του, εἶναι κατάλληλα ἀρματωμένος γιά νά ἐπιτύχει τήν ἀνώτερη νίκη, τή νίκη κατά τοῦ ἑαυτοῦ του, νά ἀναδειχθεῖ νικητής στόν ἀόρατο αὐτό πόλεμο.

Δ. Καλογεράκη, Δρ. Θεολογίας

 Δεμένος μέ τή ζωή μας ὁ πόλεμος, ὁ ἀγώ­νας γιά τήν ἐπιβίωση, τήν φυσική ἀλλά -ὄχι λι­γότερο- καί τήν πνευμα­τι­κή. Τό θέμα εἶναι πα­λιό ὅσο καί ἡ ἱστο­ρία τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά καί ἐπίκαι­ρο, ἄρ­ρηκτα συνδεδεμένο μέ τήν συγκεκρι­μέ­νη κα­θημερινότητα τοῦ πιστοῦ. Ἄφθονα τά θεόπνευστα μηνύματα καί παραγ­γέλματα τῆς ἁγίας Γραφῆς μᾶς καλοῦν νά γρηγοροῦμε, διό­τι καθημερινά δί­νουμε μάχη σκληρή καί ἄνιση. Παλεύ­ου­με ὄχι μέ ἀνθρώπους ἀλλά «πρὸς τοὺς κοσμοκρά­τορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶ­νος τού­του» (Ἐφ 6, 12), μέ τίς σκοτεινές δυνάμεις τοῦ σατανᾶ.

 Ἄφθονες καί οἱ σχετικές παραινέσεις καί δι­δαχές τῶν ἁγίων πατέρων καί δι­δασκάλων τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἀνάμε­σά τους ὁ ἅγιος Νικό­δη­μος ὁ Ἁγιορείτης (1749-1809), ὁ φιλόπονος καί διαπρεπής νάξιος μονα­χός τῶν τελευταίων χρό­νων τῆς τουρ­κοκρατίας, πού τιμοῦμε στίς 14 Ἰουλίου. Πολλά τά συγγράμματά του, ἀ­να­φέρον­ται σέ ποικίλους κλάδους τῆς Θεολογίας καί ἀποτελοῦν θησαυρό πολύτιμο γιά τήν στρα­τευομένη Ἐκκλη­σία. Ἕνα ἀπό τά πιό γνωστά, πού μᾶς δίνει καί τήν ἀφορμή γιά τό σύντομο μήνυμά μας, εἶναι ὁ «Ἀόρατος πόλεμος»· κυκλο­φορεῖται σέ προσιτές ἐκδόσεις, μετα­γλωτ­τι­σμέ­νος μάλιστα καί στήν καθομιλουμέ­νη.

 Ἡ βαθειά γνώση τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς καί τοῦ σφοδροῦ ἀγώνα γιά τήν τελείωσή της, ἡ προσωπική ἐμ­πειρία αὐτοῦ τοῦ ἀγώνα καί -ὁ­πωσ­δήποτε- ὁ φωτισμός τῆς θείας χάριτος συνερ­γά­σθηκαν ἁρμονικά γιά νά μᾶς χαρίσουν στό σοφό αὐτό βιβλίο συστηματο­ποιη­μένους «τοὺς τρό­πους τοῦ πολεμεῖν» γιά τήν ἀνα­χαί­τιση τῶν σκοτεινῶν δυ­νάμεων καί τήν κατά­κτηση τῆς τελειό­τητος.

 Μέσα στόν κυκεώνα τῶν θεμάτων καί προ­βλημά­των πού μᾶς κατακλύ­ζουν σέ προσω­πι­κό, οἰκογενειακό, ἐθνι­κό, πανευρωπαϊκό καί παγκόσμιο ἐπί­πεδο φαντάζει πολυτέλεια ὁ λό­γος περί πνευματικῆς τελειότητος. Ὡστόσο, εἶ­ναι ἀκριβῶς αὐ­τό ἀπό τό ὁποῖο πρέπει νά ξε­κινήσουμε, ἄν θέλουμε νά βγάλουμε κάποια ἄ­κρη. «Νά τά βροῦμε» μέ τόν ἑ­αυτό μας πρῶ­τα, γιά νά μποροῦμε ἔπει­τα νά δημιουργήσουμε σχέσεις ἁρμο­νι­κές μέ τούς γύρω μας, ὥστε νά ἀρέ­σου­με στόν Θεό. Αὐτό εἶναι ἡ τελειότητα, ὁ σκοπός στόν ὁποῖο ἀποβλέπει ἡ ἐπί γῆς ζωή μας.

 Σαφῆ καί πολύ πρακτικά τά μέσα πού προ­τείνει ὁ ἅγιος Νικόδημος γιά τήν ἐπιτυχία τοῦ πνευματικοῦ πολέμου: «α) τὸ νὰ μὴ θαρ­ρεύ­ε­σαι (= νά μήν ἔχεις ἐμπιστοσύνη) ποτὲ εἰς τὸν ἑ­αυτόν σου· β) τὸ νὰ ἔχῃς πάντοτε ὅλον σου τὸ θάρρος καὶ τὴν ἐλπίδα εἰς τὸν Θεόν· γ) τὸ νὰ ἀγωνίζεσαι πάντοτε καὶ δ) τὸ νὰ προ­σεύ­χε­σαι». Φαντάζεσθε πόσο θά ἄλλαζε ἡ κα­θημε­ρι­νότητα ἐκείνου πού θά ἤθελε νά υἱοθετήσει τήν πολεμική τακτική τοῦ ἁγίου Νικοδή­μου;

 Ἀδελφέ μου, μέ πολλούς τρόπους ἀγωνίσθηκες μέχρι σή­μερα καί πολλές ἀπογοητεύσεις ἔζησες. Τί ἐμ­ποδίζει νά δοκιμάσεις καί τήν μέθοδο τοῦ ἁγί­ου Νικοδήμου; Ἡ μνήμη του ἀποτελεῖ μία πρό­κληση καί ἡ εὐχή του εἶναι, σίγουρα, μία ἐγγύη­ση γιά τήν ἐπιτυχία. Καλό ἀγώνα, λοιπόν!

 Ἀ.

Ἀπολύτρωσις 68 (2013) 163