Λογική καί ἠθική

 istosΣυμπληρώθηκαν ἑβδομήντα ἔτη ἀ­πό τή λήξη τοῦ Β΄ παγκοσμίου πολέμου στό εὐρωπαϊκό ἔδαφος (1945-2015). Οἱ λαοί κατα­πλη­γωμένοι ἀπό τίς συρρά­ξεις θρη­νοῦ­σαν πενηνταπέντε περίπου ἑκα­τομ­μύρια νεκρούς καί ἦσαν ὑποχρε­ω­μένοι νά ἀνασυ­γκρο­τη­θοῦν, καθώς σχε­δόν ὅλες οἱ ὑποδομές εἶχαν κατα­στραφεῖ καί τό ζωικό κεφά­λαιο εἶχε ἀ­φα­νιστεῖ.
 Οἱ ἀναλυτές, ὑπό τήν ἐπήρεια τῆς ὑλιστικῆς φιλοσοφίας, ἑρμηνεύουν τίς ἀνθρώπινες ἐνέργειες προβάλλοντας ὡς μόνο κίνητρο τό οἰκονομικό! Μέ αὐ­τόν τόν τρόπο σκέψης ὅμως καί ὁ πό­λε­μος εἶναι λογική ἐνέργεια, ἄν ­κο­­μίζει ὀφέλη σ’ ἐκεῖνον πού τόν κη­ρύσσει! Ὅ­σο καί ἄν φαίνεται ἀστεῖος ὁ συλ­λο­γι­σμός, ἐξέταση σέ βάθος φανε­ρώνει πε­ρίτρανα ὅτι ἡ λογική δικαιώνει ἀκό­μη καί τήν ἀθλιότερη κίνηση τοῦ ἀν­θρώ­που, ἄν ἀπό τήν ἀνάλυση ἀπου­­σιάζει τό ἠθικό κριτήριο τῆς ἐνέργειας. Βέ­βαια, ἀντιμέτωπος ὁ ἄνθρωπος μέ τή συμ­φο­ρά τοῦ πολέμου σπεύδει ἐκ τῶν ὑστέ­ρων νά καταδικάσει τήν ἀγριότητα πού πολλοί ἐπιδεικνύουν κατά τή διε­ξαγω­γή του, πέφτοντας ἀπό ἀντί­φα­ση σέ ἀν­τίφαση.
 Ἄς ἐξετάσουμε τά συμβαίνοντα μέ νηφαλιότητα καί χωρίς προκατάληψη. Ὁ ἄνθρωπος τῆς νεωτερικότητας καυ­χᾶται ὄχι μόνο γιά τή λογική συγκρό­τηση τῆς σκέψης του ἀλλά καί γιά τήν ἀνακάλυψη καί διατύπωση τῶν δικαι­ωμάτων τοῦ ἀτόμου (καθώς ἀγνοεῖ τό πρόσωπο), τῶν στερημένων κατά βά­ναυσο τρόπο κατά τό παρελθόν! Σύμ­φωνα μέ τήν ἀστική ὑλιστική φιλοσο­φία, τήν ὁποία ἐν πολλοῖς ἀντι­γρά­φει καί ἡ μαρξι­στι­κή, τά δικαιώματα εἶναι θεμελιωμένα στό φυσικό δίκαιο! Αὐτή εἶναι ἡ κο­ρύ­φωση τῆς τραγωδίας τοῦ ἀνθρώπου τῆς ἀποστασίας καί τῆς ἀ­πόρ­ριψης τοῦ θεί­ου δικαίου στό ὄνομα τῆς λογικῆς. Τό φυσικό δίκαιο εἶναι ἀνύ­παρκτο καί τά πάντα γύρω ἀπό αὐτό αἴωλα, ἔπεα πτε­ρόεντα. Τό φυσικό δί­και­ο εἶναι ἡ συ­γκαλυμμένη μορφή τοῦ δι­καίου τοῦ ἰσχυροῦ, τό ὁποῖο, ἄν καί διαχρονικά καταγγέλλεται, εἶναι τό μό­νο σέ ἰσχύ. Ὁ Φιοντόρ Ντοστογιέφσκυ ἔγραψε ὅτι «χωρίς Θεό ὅλα ἐπιτρέπον­ται» (Ἀδελ­φοί Καραμαζώφ). Ἀσφαλῶς θά τόν ἀν­τικρούσουν ἐκεῖνοι πού ὑ­περαμύ­νονται τῆς διακήρυξης τῶν ἀν­θρωπίνων δικαι­ωμάτων καί τῶν κατα­­στατικῶν ἀρχῶν τῶν διεθνῶν ὀρ­γα­νι­σμῶν (ΚΤΕ, ΟΗΕ)! Ὅμως μόνον ἄν­θρω­ποι ἀπό ἄλλον πλα­νήτη, ἀγνοοῦντες τή γήινη ἱστορία τῶν τελευταίων αἰ­ώνων, θά ἐντυπω­σιάζονταν ἀπό τίς ἀρχές αὐ­τές καί τίς δια­κηρύξεις. Ὁ λογικός ἄν­θρω­πος χωρίς ἠθική συγκρότηση ὄχι μό­νο ἀπέτυχε παταγωδῶς νά βελτιώσει τά πράγματα, ἀλλά ἀπεναντίας ἔδωσε τό δικαίωμα σέ κάποιους νεότερους φι­λο­σόφους νά διατυπώσουν τή θεωρία τοῦ παρα­λό­γου. Ἀλλά μ’ αὐτήν δίδεται πρώ­της τά­ξεως συγχωροχάρτι στούς δράστες πληθώρας ἐγκλημάτων κατά τῆς ἀν­θρωπότητας. Ὁ σύγχρονος ἄν­θρωπος δέν εἶναι παράλογος, εἶναι ἐμ­παθής.
 Εὐτυχῶς ὑπάρχουν κάποιοι δια­νο­η­τές οἱ ὁποῖοι ἀποφεύγουν νά ἐκτίθεν­ται ἀνεπανόρθωτα προβάλλοντας ἀπό­ψεις εὐτελεῖς καί φαιδρές. Ἕνας ἀπό αὐτούς εἶναι ὁ διαπρεπής γάλλος ὑλι­στής δια­νοητής καί φιλόσοφος Ἀλμπέρ Καμύ (τιμημένος μέ τό βραβεῖο Nobel λογοτε­χνίας). Ἀποσπάσματα τοῦ ἔργου του «Ὁ ἐπαναστατημένος ἄνθρωπος» παραθέ­τουμε στή συνέχεια:
 «Θά μπορούσαμε ν’ ἀποδείξουμε ἐ­πίσης ὅτι δέν ὑπάρχουν παρά μόνο δυό δυνατοί κόσμοι γιά τό ἀνθρώπινο πνεῦ­μα, ὁ ἱερός (ἤ γιά νά μιλήσουμε μέ χρι­στιανικό λεξιλόγιο ὁ κόσμος τῆς θείας χάρης) κι ὁ κόσμος τῆς ἐξέγερσης. Ἡ ἐξαφάνιση τοῦ ἑνός ἰσοδυναμεῖ μέ τήν ἐμφάνιση τοῦ ἄλλου... Ζοῦμε σέ μία δί­χως ἱερό καί ἀπαραβίαστο ἱστορί­α… Μπο­ροῦμε, μακριά ἀπό τό ἱερό καί τίς ἀ­πόλυτες ἀξίες, νά βροῦμε κανόνες μί­ας συμπεριφορᾶς; Αὐτή εἶναι ἡ ἐρώ­τηση πού θέτει ἡ ἐξέγερση».
 Τήν ἀπάντηση τῶν πλείστων τή δώ­σαμε ἤδη: Εἶναι τό φυσικό δίκαιο τῶν ἀρχῶν καί τῶν διακηρύξεων. Ὅμως ὁ Καμύ δέν ἱκανοποιεῖται μ’ αὐτήν τήν ἀπόκριση καί συνεχίζει μέ τίς ἀκόλου­θες σκέψεις:
«Ἀπό τή στιγμή πού ὁ ἄνθρωπος ὑ­ποβάλλει τόν Θεό σέ ἠθική κρίση, τόν σκοτώνει μέσα του. Ποιό εἶναι τότε τό θεμέλιο τῆς ἠθικῆς; Ἀρνοῦνται τόν Θεό στό ὄνομα τῆς δικαιοσύνης, νοεῖται ὅμως ἡ ἰδέα τῆς δικαιοσύνης χωρίς τήν ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ; Μήπως βρισκόμαστε σέ παραλογισμό;
 Ἄν δέν νοεῖται, καί πράγματι δέν νοεῖται, δικαιοσύνη χωρίς τήν ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ, ἀσφαλῶς εἶναι χωρίς θεμε­λί­ωση καί σαθρό ὅσο καί ὁ ἱστός τῆς ἀρά­χνης τό φυσικό δίκαιο. Ἡ ὅποια ἠ­θική τῶν ἀρχῶν καί διακηρύξεων ὑπο­κρύ­πτει, κατά τόν Νίτσε, μεταφυσική πίστη καί πρέπει νά καταπολεμηθεῖ. Αὐ­τό ἐ­πιχείρησαν οἱ ἐγκληματίες Ναζί, χω­ρίς βέβαια νά θεωρεῖται ὁ Νίτσε ξεκά­θα­ρα ἠθικός αὐτουργός τῶν κακουρ­γη­μάτων πού διέπραξαν κατά τῆς ἀνθρω­πότητας.
 Στόν ὀρυμαγδό τῶν γε­γο­νότων μέ τήν ἀποχώρηση τῶν «χρι­στιανῶν» ἀπό τό προσκήνιο τῆς ἱ­στο­ρίας (ἄρνηση τοῦ ἱεροῦ) κάποιοι, ἐλά­χιστοι ἔστω, παρέ­μειναν πιστοί στό χρέ­ος καταθέτοντας τή μαρτυρία τους καί ὁδηγούμενοι στό μαρτύριο. Παρα­θέτω ἐπιστολή πρός τούς γονεῖς του τοῦ μελ­λο­θα­νά­του Ἀ­λεξίου Σμο­ρέλ, ὀρθο­δόξου φοι­τητοῦ καί μέ­λους τῆς ἀντι­ναζι­στι­κῆς ὀργά­νωσης τῆς Γερ­μανίας «Λευ­κό ρό­δο»: «Ἀ­γα­πη­τοί μου πατέ­ρα καί μη­τέρα. Μέ τό θέ­­λη­μα τοῦ Θεοῦ σήμερα ἡ ἐπί­γεια ζωή μου θά κλεί­σει γιά νά πάω σέ μία ἄλλη, ἡ ὁ­ποία δέν θά ἔχει τέλος καί στήν ὁποία θά ξανα­συ­να­ν­τη­θοῦμε. Ἄς εἶναι αὐτή ἡ μελ­λοντική συνά­ν­τη­ση ἡ πα­ρηγοριά καί ἡ ἐλπίδα σας. Δυ­στυ­χῶς αὐτό τό χτύ­­­πη­μα θά εἶ­ναι πολύ βα­ρύτερο γιά σᾶς παρά γιά μέ­να, διότι φεύγω μέ τή βεβαιό­τητα ὅτι μέ βα­θειά πεποίθηση ὑπη­ρέ­τησα τήν ἀλήθεια. Ὅλα αὐ­τά μέ ἀ­φή­νουν μέ ἤρεμη συν­­εί­δη­ση, παρ’ ὅλο πού ἡ ὥρα τοῦ θανά­του μου πλη­σιά­ζει. Σκε­­­φθεῖτε τά ἑκα­­τομ­μύρια τῶν νέων πού ἔ χα­­σαν τή ζω­ή τους ἔξω στά πεδία (τῶν μαχῶν). Ἡ μοί­ρα τους εἶναι ἐξίσου καί δι­κή μου...».
 Ὄχι, ἅγιε πλέον (τῆς ρω­­σικῆς Ἐκ­κλησίας) Ἀλέ­ξι­ε Σμορέλ! Ἡ μοίρα τους δέν ἦταν καί δική σου. Οἱ πλεῖ­στοι ἀπό ἐκείνους ἔπε­σαν χωρίς νόημα, γιατί δέν τούς δίδαξαν τόν Θεό ὡς ἀγάπη. Ἐσύ θυσιάστηκες ἀ­πό ἀγά­πη στό ἀνθρώπινο πρόσω­πο, ὅ­πως σοῦ εἶχε δι­δάξει ἡ εὐ­σεβής μητέρα σου.

Ἀπόστολος Παπαδημητρίου