Τήν Τετάρτη τῆς δ’ ἐβδομάδος μετά τό Πάσχα ἑορτάζουμε τή Μεσοπεντηκοστή. Ἡ ἑορτή αὐτή δέν ἀναφέρεται σέ κάποιο γεγονός τῆς θείας Οἰκονομίας, τῆς Παλαιᾶς ἤ τῆς Καινῆς Διαθήκης. Εἶναι ἁπλῶς ἕνας ἑορταστικός σταθμός στό μέσον τοῦ Πεντηκοσταρίου (πρβλ. Μεσοσαράκοστο).

  α. Θεολογικά
Πολλά τροπάρια ἐγκωμιάζουν καί γεραίρουν τή Μεσοπεντηκοστή μέ θεολογικές ἔννοιες, διότι εἶναι:
  * Τό μέσον τῶν δύο μεγάλων ἑορτῶν, Πάσχα καί Πεντηκοστῆς, ἀπό τίς ὁποῖες ἀντλεῖ τή λάμψη καί τό μεγαλεῖο της. Παραθέτω τό πρῶτο προσόμοιο τοῦ Ἑσπερινοῦ τῆς ἑορτῆς·
Πάρεστιν ἡ μεσότης ἡμερῶν,
τῶν ἐκ σωτηρίου ἀρχομένων Ἐγέρσεως,
Πεντηκοστῇ δέ τῇ θείᾳ σφραγιζομένων·
καί λάμπει τάς λαμπρότητας
ἀμφοτέρωθεν ἔχουσα
καί ἑνοῦσα τάς δύο
καί παρεῖναι τήν δόξαν προφαίνουσα
τῆς δεσποτικῆς Ἀναλήψεως σεμνύνεται.
  * Σταθμός πού ἐπιτείνει τό φῶς τῆς Ἀναστάσεως. Σέ ἕνα προσόμοιο τοῦ Ἑσπερινοῦ τῆς ἑπομένης ἡμέρας ψάλλουμε:
Ὤφθη φωτοφανὴς καὶ τερπνή,
τῆς τοῦ Σωτῆρος Ἀναστάσεως
σήμερον μεσότης ἡ παναγία,
ὡς μεσημβρία φαιδρά…
  * Προετοιμάζει τούς πιστούς γιά τήν Πεντηκοστή, ὅπως πολύ ὡραῖα διατυπώνεται στόν παρακάτω ὕμνο·
Ἤγγικεν ἡ τοῦ θείου δαψιλής χύσις
ἐπὶ πάντας, ὥσπερ γέγραπται,
Πνεύματος ἡ προθεσμία κηρύττει
ἡμισευθεῖσα, τῆς μετὰ Χριστοῦ θάνατον
καὶ ταφὴν καὶ ἀνάστασιν
παρ᾿ αὐτοῦ διδομένης ἀψευδοῦς
μαθηταῖς ὑποσχέσεως
τὴν τοῦ Παρακλήτου δηλούσης ἐπιφάνειαν.
   * Προαναγγέλλει τήν ἀνάληψη τοῦ Κυρίου, ὅπως φαίνεται στό πρῶτο προσόμοιο τῆς ἑορτῆς, πού παρέθεσα προηγουμένως.

  β. Ἐκκλησιολογικά
  Βαθειές ἐκκλησιαστικές ἰδέες γιά τή σχέση πού συνδέει τήν Ἐκκλησία μέ τόν Κύριο ὑπάρχουν στόν Κανόνα τοῦ Θεοφάνους καί μάλιστα στούς εἱρμούς τῶν ὠδῶν γ’, δ’, στ’. Στόν σταυρό τοῦ Χριστοῦ βλέπει καί δοξάζει τή δύναμή του. Αυτή τή δύναμη τή βιώνει στό ἴδιο τό σῶμα της ἡ Ἐκκλησία, τό ὁποῖο ὁ Κύριος καθαρίζει μέ τό αἷμα του. Ἀλλά δέν εἶναι μόνο ἡ κάθαρση τό δῶρο τοῦ Χριστοῦ στήν Ἐκκλησία του· εἶναι ἐπιπλέον καί ὁ ἄρρηκτος σύνδεσμος μαζί του, διά τοῦ ὁποίου ἡ Ἐκκλησία ταυτίζεται μέ τόν Ἀρχηγό της καί ἐμφανίζεται στόν κόσμο εἰς τύπον Χριστοῦ. Ἔτσι, ἐνῶ ὁ Χριστός εἶναι ἡ πηγή τῆς ζωῆς, ἀνοίγει στήν Ἐκκλησία του τίς πηγές τῶν «ζωοποιῶν ναμάτων» καί καλεῖ τούς ἀνθρώπους νά προσέρχονται σ’ αυτή γιά νά πιοῦν·
Ναμάτων ζωοποιῶν,
τῇ Ἐκκλησίᾳ τὰς πηγὰς ἤνοιξας·
Εἴ τις διψᾷ, πρόθυμος ἴτω
καὶ πινέτω, βοῶν, Ἀγαθέ.
Ἐπίσης ὁ Χριστός εἶναι ἡ εὐφροσύνη, ἀλλά καί ἡ ἰσχύς καί ἡ δύναμη τῆς Ἐκκλησίας·
Εὐφραίνεται ἐπὶ σοί
ἡ Ἐκκλησία σου, Χριστέ, κράζουσα·
Σύ μου ἰσχύς, Κύριε, καὶ καταφυγὴ καὶ στερέωμα.

  γ. Βιωματικά
Οἱ ὕμνοι δέν ἐξαντλοῦνται μόνο στόν ἐγκωμιασμό τῆς ἑορτῆς οὔτε περιορίζονται μόνο σέ μερικές ξηρές θεολογικές ἀλήθειες. Οἱ ποιηταί, ἄνθρωποι ἀγωνιζόμενοι κι αὐτοί, νιώθουν στά βάθη τους τή φωτιά τῆς ἁμαρτίας νά τούς φλογίζει κι ἀναγνωρίζουν μοναδική πηγή δροσιᾶς καί ζωῆς τὀν Ἰησοῦ Χριστό. Ψάλλει χαρακτηριστικά τό Ἐξαποστειλάριο·
Ὁ τόν κρατῆρα ἔχων
τῶν ἀκενώτων δωρεῶν,
δός μοι ἀρύσασθαι ὕδωρ
εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν·
ὅτι συνέχομαι δίψῃ,
εὔσπλαγχνε μόνε οἰκτίρμον.
Ἀπό τήν πηγή αὐτή ζητοῦν νά ἀντλήσουν γιά νά δροσιστοῦν οἱ ἴδιοι, ἀλλά νά δροσίσουν καί τίς ψυχές τῶν πιστῶν. Γι᾿ αὐτό προσπαθοῦν νά ἁπλοποιήσουν τίς θεολογικές ἀλήθειες. Τίς κάνουν πρακτικά παραγγέλματα καί ἔτσι βοηθοῦν τούς πιστούς νά προσεγγίσουν τό νόημα τῆς ἑορτῆς καί νά τό βιώσουν στήν καθημερινή τους ζωή. Τή βίωση αὐτή τήν παρουσιάζουν ὡς·
  Κάθαρση τῆς σκέψεως·
Καθαρθῶμεν ἐννοιῶν τοὺς κευθμῶνας
καὶ ψυχικὰς λαμπηδόνας διαυγάσωμεν,
καὶ τὴν ζωὴν κατίδωμεν Χριστόν,
ἐν ἱερῷ ἀφικόμενον, ὑπερβολῇ ἀγαθότητος…
  Σπουδή γιά τήν ἀρετή· Ἡ μεσότης τῶν ἑορτῶν, λέει ὁ ποιητής, νά μᾶς γίνει κίνητρο γιά νά ἐπιδιώξουμε τήν τελειότητα τῆς ἀρετῆς.
  Ἀγώνα γιά τή διατήρηση τῆς χριστιανικῆς ζωῆς, τήν ὁποία μᾶς δίδαξε ὁ Χριστός· «Νέαν καί καινήν πολιτείαν». Ὁ ἀγώνας αὐτός παίρνει πολύ συγκεκριμένη μορφή, μέ τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ. Ἐνισχύεται δέ καί ἀνεφοδιάζεται ὁ πιστός στόν ἀγώνα του ἀπό τούς σταθμούς τῶν ἑορτῶν·
Φωτισθέντες ἀδελφοί,
τῇ Ἀναστάσει τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ,
καὶ φθάσαντες τὸ μέσον τῆς ἑορτῆς τῆς δεσποτικῆς,
γνησίως φυλάξωμεν τὰς ἐντολὰς τοῦ Θεοῦ,
ἵνα ἄξιοι γενώμεθα καὶ τὴν Ἀνάληψιν ἑορτάσαι,
καὶ τῆς παρουσίας τυχεῖν τοῦ ἁγίου Πνεύματος.
  Τό τροπάριο αὐτό εἶναι διαφωτιστικό γιά τό νόημα τῶν ἑορτῶν στή ζωή τοῦ πιστοῦ. Δέν εἶναι ἡ ἑορτή μία ἀνάμνηση τοῦ γεγονότος πού ἑορτάζεται, ἀλλά μία βίωσή του καί μάλιστα μία προσωπική βίωση ἐκτός τόπου καί χρόνου. Μέ τήν ἀνάλογη προετοιμασία οἱ πιστοί θά γίνουν ἄξιοι νά ἑορτάσουν τήν Ἀνάληψη «καί τῆς παρουσίας τυχεῖν τοῦ ἁγίου Πνεύματος». Θά ἑορτάσουν τήν Πεντηκοστή παίρνοντας οἱ ἴδιοι Πνεῦμα ἅγιο.
  Μέ ὅλα αὐτά ἡ ζωή τοῦ πιστοῦ γίνεται μία δοξολογία ἀντάξια τοῦ Χριστοῦ.
Εἰς τὴν ἐπουράνιον πάλιν, διαγωγὴν
ἀνακληθέντες, τῇ τῆς μεσιτείας δυνάμει,
τοῦ κενωθέντος μέχρι καὶ δούλου μορφῆς
καὶ ἡμᾶς ἀνυψώσαντος, τοῦτον ἀξίως μεγαλύνωμεν.
  Διότι, σέ τελευταία ἀνάλυση ὁ Χριστός εἶναι πού δίνει τό νόημα στίς ἑορτές, εἶναι ὁ ἴδιος «ἑορτή χαρμόσυνος» γιά ὅλους ἐκείνους πού ἔσωσε.

Παυσανίας Κουτλεμάνης
Ἀπολύτρωσις 47 (1992) 75-76