Ἴσως νά εἶναι ὁ μόνος ἠπειρώτης ἐθνικός εὐεργέτης πού δέν γεννήθηκε στήν Ἑλλάδα. Κι ὅμως ἡ καρδιά του χτυποῦσε 100% γιά τήν πατρίδα.
Ὁ πατέρας του Τριαντάφυλλος, ἠπειρώτης ἀπό τά Ἰωάννινα, μεταναστεύει στά μέσα τοῦ 18ου αἰώνα στή Ρωσία. Ἔτσι, τό 1769 ὁ Ἰωάννης Δόμπολης ἤ Δομπόλης γεννιέται στήν Ἁγία Πετρούπολη. Ἐκεῖ μαθαίνει τά πρῶτα ἑλληνικά γράμματα «αὐτομάτως», καθώς καί τά ρωσικά καί τά γαλλικά, τά ὁποῖα χειριζόταν γραπτά καί προφορικά μέ ἀξιοζήλευτη ἄνεση.
Τήν εὐεργετική του διάθεση τήν κληρονόμησε μαζί μέ τό ὄνομα ἀπό τόν παππού του Ἰωάννη, πού εἶχε ἀνοικοδομήσει τήν ἐκκλησία τοῦ χωριοῦ του. Ἀλλά καί ὁ πατέρας του ἄφησε μέ τή διαθήκη του μεγάλα ποσά σέ κοινωφελῆ ἱδρύματα τῶν Ἰωαννίνων. Ὁ χαριτωμένος καί ταλαντοῦχος νεαρός κρατᾶ ἀπό τόν πατέρα του καί τό ἐπιχειρηματικό του πνεῦμα κι αὐξάνει ἀκόμη περισσότερο τήν ἤδη τεράστια περιουσία του. Ἀσχολεῖται μέ τό ἐμπόριο καί στή συνέχεια ἐπιδίδεται σέ ἐπικερδέστερες τραπεζικές ἐργασίες. Ἀναπτύσσει σχέσεις καί συνεργασίες μέ ἐπιφανεῖς ὁμογενεῖς, καθώς καί μέ ὑψηλά ἱστάμενα πρόσωπα τῆς αὐτοκρατορικῆς Αὐλῆς. Ταυτόχρονα προσφέρει πολλές ὑπηρεσίες στή ρωσική Αὐλή, γι’ αὐτό τοῦ ἀπονέμουν τόν τίτλο τοῦ Συμβούλου καί Ἱππότη.
Ἡ ἑλληνική ὁμογένεια ἐκτιμᾶ σύσσωμη μία τέτοια σημαίνουσα προσωπικότητα• εἶναι «ὁ τιμιώτατος, ἐγκρατής πολλῶν γλωσσῶν καί φιλογενής». Ἔγινε γρήγορα πάμπλουτος, ἀλλά τό θαυμαστό μέ τόν Ἰωάννη εἶναι πώς δέ σκλαβώθηκε ἀπό τό χρῆμα. Εἶχε ἄλλες ἰσχυρότερες καί ὑψηλότερες ἀγάπες στήν καρδιά του. Καιγόταν γιά τή σκλαβωμένη του πατρίδα, καί ἰδιαίτερα γιά τά ἀμόρφωτα Ἑλληνόπουλα.
Τό 1809 μέσα στή ρωσική Αὐλή γνωρίζεται μέ τόν ἀνώτερο διπλωματικό ὑπάλληλο -μετέπειτα ὑπουργό Ἐξωτερικῶν- κόμη Ἰωάννη Καποδίστρια. Μία στενή φιλία χτίζεται ἀνάμεσά τους καθώς διαπνέονται ἀπό τά ἴδια ἰδανικά. Αὐτή ἡ γνωριμία στάθηκε καθοριστική γιά τήν πορεία τοῦ Δόμπολη. Οἱ δύο φιλογενεῖς φίλοι κάνουν σχέδια γιά τή διάδοση τῶν Γραμμάτων στήν Ἑλλάδα. Μαζί συζητοῦν, προσεύχονται, ὁραματίζονται καί παλεύουν γιά τήν πνευματική ἀφύπνιση τῶν Ἑλλήνων μέ ἀπώτερο στόχο καί πόθο τήν ἀπόκτηση τῆς ἐθνικῆς ἀνεξαρτησίας.
Τό 1818 ὁ Ἰωάννης ἀναλαμβάνει ταμίας στή Φιλόμουσο Ἑταιρεία πού ἵδρυσε τό 1814 στή Βιέννη ὁ Καποδίστριας, μέ σκοπό τή μεταλαμπάδευση τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ στήν Ἑλλάδα.
Τόν Ἰανουάριο τοῦ 1828 ὁ Δόμπολης ἀκολουθεῖ τόν Κυβερνήτη πλέον Καποδίστρια στήν Ἑλλάδα. Ἡμέρα ξεχωριστή γιά τόν ἴδιο ἀλλά καί γιά τήν Ἑλλάδα ἡ 7η Φεβρουαρίου. Διορίζεται «πρόβουλος τῆς Οἰκονομίας». Ὑπῆρξε ὁ πρῶτος καί ἴσως μόνος ὑπουργός Οἰκονομικῶν μέ τέτοιο ἦθος. Ὁ μισθός του ἀνερχόταν στά 800 γρόσια τόν μήνα. Δέν δέχτηκε ὅμως ποτέ νά τά εἰσπράξει. Σταθερή του ἐπιθυμία ἦταν νά τά χαρίζει κάθε μήνα «…εἰς τό ἔθνος». Προχώρησε μάλιστα ἀκόμη περισσότερο. Ὄχι μόνο κατέθετε στό κοινό ταμεῖο τούς μισθούς του, ἀλλά πρωτοστάτησε καί στήν ἵδρυση τῆς Ἐθνικῆς Χρηματικῆς Τράπεζας στό Ναύπλιο προσφέροντας ἀπό τήν περιουσία του 700 δίστηλα! Κατά τήν παραμονή του στήν Αἴγινα ἀφοσιώθηκε στά καθήκοντά του μέ ἀπαράμιλλη ἀνιδιοτέλεια. Ἔζησε ἐντελῶς ἀσκητικά, ἀκολουθώντας τήν προτροπή τοῦ ἐπίσης ἀσκητικοῦ Καποδίστρια: «...πρέπει νὰ ἀρκεστοῦμεν ἐπὶ τοῦ παρόντος εἰς ἄρτον μόνον καὶ πυριτόβουλα».
Ὑπηρετεῖ μέ τήν καρδιά του τήν πατρίδα ἀπό αὐτή τή θέση ἀμισθί γιά δύο περίπου χρόνια, ἀλλά σοβαροί λόγοι ὑγείας τόν ἀναγκάζουν νά παραιτηθεῖ. Ἔτσι παρά τή θέλησή του θά ἐπιστρέψει στήν Ἁγία Πετρούπολη. Μόλις λίγο ἀνακάμπτει, ξαναπιάνει τό ἐμπόριο καί δέχεται ἀπό τόν τσάρο «τίτλο εὐγενείας», ἕναν τίτλο τιμῆς πρός ἀνθρώπους διακεκριμένους γιά τόν καλό τους χαρακτήρα καί τή μεγάλη προσφορά τους.
Φτάνουμε στίς 4 Φεβρουαρίου τοῦ 1849. Ἕνα χρόνο πρίν ἀπό τήν κοίμησή του ὁ Δόμπολης συντάσσει τή διαθήκη του. Πεθαίνει σέ ἡλικία 81 ἐτῶν, ἄγαμος καί ἄτεκνος, μέ ἀναρίθμητα τέκνα τά Ἑλληνόπουλα πού εὐεργετήθηκαν κι εὐεργετοῦνται ἀπό τήν προσφορά του. Ἕνας ἀληθινός πατέρας τοῦ ἔθνους πού μερίμνησε σέ ὅλη του τή ζωή ἀλλά καί μετά τόν θάνατό του γιά τό ἔθνος.
Ὅταν ἐπρόκειτο γιά τόν ἑαυτό του ὁ Ἰωάννης ἦταν λιτός καί μετρημένος. Ἔτσι, στή διαθήκη του παρακαλεῖ νά ἀποφευχθοῦν οἱ περιττές πολυτέλειες κατά τήν κηδεία του. Ἑστιάζει στήν οὐσία καί φρον- τίζει γιά τό σαρανταλείτουργο μετά τόν θάνατό του.
Ἡ διαθήκη τοῦ ἐθνικοῦ εὐεργέτη ἦταν γραμμένη στά ἑλληνικά καί ἀπό τήν ἀρχή ὥς τό τέλος της ἀποτελεῖ μνημεῖο σεμνότητας καί φιλογένειας. Τό σπουδαιότερο σημεῖο της -καί οὐσιαστικά ὁ διακαής πόθος τῆς καρδιᾶς του- ἦταν ἡ ἀξιοποίηση τῆς περιουσίας του γιά τήν ἵδρυση Πανεπιστημίου στήν Ἑλλάδα.
Κληροδοτεῖ στό Ἑλληνικό Δημόσιο 815.000 ρούβλια -ποσό τεράστιο γιά τήν ἐποχή ἐκείνη- γιά τήν ἀνέγερση καί συντήρηση Πανεπιστημίου στήν Ἀθήνα. Ζητᾶ μάλιστα νά ἔχει τήν ἐπωνυμία Καπο- διστριακό, ἀποδίδοντας ἔτσι τιμή στόν ἀδελφικό του φίλο, πού μαζί ὁραματίστηκαν τήν ἀναγέννηση τῆς ἑλληνικῆς Παιδείας κι ἄς τόν συκοφάντησαν ὡς φωτοσβέστη. Εἶναι τέτοιο τό ποιόν τοῦ ἀνθρώπου πού ἀποσιωπᾶ τό ὄνομά του κι ἐπιθυμεῖ νά τιμηθεῖ ὁ ἀδίκως δολοφονημένος Κυβερνήτης. Εὐεργετεῖ ὁ ἴδιος καί προτάσσει τό ὄνομα τοῦ φίλου του. Αὐτό πού τόν ἐνδιαφέρει δέν εἶναι διόλου ἡ αὐτοπροβολή του ἀλλά ἡ ὠφέλεια τῶν παιδιῶν πού θά σπουδάσουν. Σχετικά μέ τό θέμα ὁ ἴδιος ὁ Δόμπολης ἔγραψε στή διαθήκη του: «Ὅτε τό 1809 ἐγνώρισα τόν μακαρίτη κόμητα Καποδίστριαν Ἰωάννην, κατόπιν Κυβερνήτην τῆς Ἑλλάδος, ὑπεσχέθημεν ἀλλήλοις νά μεταχειρισθῶμεν πᾶν μέσον πρός διάδοσιν τῆς δημοσίας παιδεύσεως ἐν Ἑλλάδι• ἔκτοτε ὁ σταθερός σκοπός τῆς ζωῆς μου ὑπῆρξε νά κατορθώσω νά ἐκπληρώσω πρεπόντως τήν δοθεῖσαν ὑπόσχεσίν μου...».
Αὐτή ἡ μεγάλη ἀπόφαση ζωῆς πήγαζε ἀπό μία βαθειά εὐλάβεια, μία γνήσια πίστη στόν Θεό, πού φαίνεται ἀπό τήν ἰδιαίτερη παράκλησή του, ἐκτός τῶν ἄλλων χώρων καί ἐργαστηρίων, νά χτιστεῖ στό πανεπιστήμιο κι ἕνα ἰδιαίτερο παρεκκλήσιο γιά νά ἐκκλησιάζονται σ’ αὐτό οἱ διδάσκαλοι καί οἱ φοιτητές. Ἦταν πεποίθηση τοῦ σοφοῦ γέροντα πώς Γράμματα χωρίς Θεό δέ φέρνουν προκοπή. Σέ ἄλλο σημεῖο τονίζει πώς τό ποσό θά προοριζόταν γιά τήν ἀνέγερση κτηρίων, τήν ἀγορά ἀκινήτων, τήν ἐσωτερική ὀργάνωση, συντήρηση κτλ. «ὥστε ἡ ἐν αὐτῷ παίδευσις τῆς νεολαίας νά διευθύνεται ὠφελίμως καί νά στηρίζεται ἐπί τῶν ἀρχῶν τῆς Ἁγίας Ἀνατολικῆς καί Ὀρθοδόξου ἡμῶν Ἐκκλησίας».
Τά χρόνια περνοῦν… Τό Ἐθνικό Πανεπιστήμιο ἑνοποιεῖται μέ τό Καποδιστριακό τό 1922 μέ κοινή διεύθυνση καί τήν ἴδια ἐπωνυμία. Μόνο πού τό Ἐθνικό διατηρεῖ τή θετική κατεύθυνση (Ἰατρική, Φαρμακευτική, Φυσικομαθηματική), ἐνῶ τό Καποδιστριακό περιλαμβάνει τίς θεωρητικές σχολές (Θεολογική, Νομική, Φιλοσοφική). Ἔκτοτε ἑκατομμύρια ἑλλήνων σπουδαστῶν ἔχουν φοιτήσει σ’ αὐτό τό Πανεπιστήμιο πού ὁραματίστηκε καί χρηματοδότησε ὁ Ἰωάννης Δόμπολης. Κι ὅμως ἐλάχιστοι γνωρίζουν ποιό πρόσωπο κρύβεται πίσω ἀπό μία τέτοια προσφορά στό Ἔθνος. Ἐνσυνείδητα κοπίασε σ’ ὅλη του τή ζωή γιά νά προσφέρει τό βιός του γιά τίς ἀνάγκες τῆς πατρίδας. Ἡ εὐγενική μορφή του στέλνει στήν τελματωμένη κοινωνία μας μηνύματα θυσίας, προσφορᾶς, ἀνιδιοτέλειας. Ἀξίζει νά προβάλλουμε τή ζωή του ἰδιαίτερα στή νέα γενιά… γιά λόγους εὐγνωμοσύνης, ἀλλά καί ἔμπνευσης.
Ἀγγελική Τσιραμπίδου
ΤΟ ΚΑΝΑΛΙ ΜΑΣ
