- Ξέρετε ὅτι στή βάση τοῦ ἀγάλ­μα­τος τῆς Ἐλευθερίας στό λιμάνι τῆς Νέας Ὑόρκης μπορεῖ νά διαβάσει κανείς χαραγμένο ἕνα ἑλληνικό ὄνομα;
- Κυρία, δέν ἔχουμε ξανακούσει κάτι τέτοιο. Ποιό εἶναι τό ὄνομα;
- Τό ὄνομα εἶναι M. Anagnos.
- Μά αὐτό δέν εἶναι ἑλληνικό ὄνο­μα!
- Ναί, τό ἑλληνικό ὄνομα εἶναι Μιχαήλ Ἀναγνωστόπουλος. Ἄς πάρου­με ὅμως τά πράγματα μέ τή σειρά. Σήμερα θά γνωρίσουμε ἕναν ἄγνωστο στούς περισσότερους Ἕλληνα, πού διέπρεψε στήν Ἀμερική. Εἶναι ὄχι μό­νο δάσκαλος καί παιδαγωγός, ἀλ­λά καί ἐκπαιδευτής μιᾶς γυναίκας πού ἀναδείχτηκε ἡρωίδα στόν στίβο τῆς ζωῆς. Κρατῆστε το αὐτό! Εἶπαν γι᾽ αὐτόν: «Τό ὄνομά του ἀνήκει στήν Ἑλ­λάδα, ἡ φήμη του στίς Ἡνωμένες Πολιτεῖ­ες, ἀλλά τό ἔργο του στήν ἀν­­θρω­πό­τητα».
- Ποῦ γεννήθηκε;
- Γεννήθηκε στήν Ἤπειρο, στό τουρκοκρατημένο Πάπιγκο Ζαγορίου τό 1837 καί τόν κέρδισαν τά γράμμα­τα. Φοίτησε στή Φιλοσοφική Σχολή Ἀθηνῶν καί σέ ἡλικία 24 χρονῶν ἀναγορεύτηκε διδάκτορας μέ βαθμό ἄ­ριστα. Ὁ Ἀναγνωστόπουλος στήν ἀ­- θηναϊκή ἐφημερίδα «Ἐθνοφύλαξ» ἀρ­­­­­θρογραφοῦσε καυστικά κα­τά τοῦ βασιλιᾶ Ὄθωνα, γεγονός πού προκάλεσε ὄχι μόνο τήν ἀπόλυσή του, ἀλλά καί τήν ἑξάμηνη φυλάκισή του.
- Πῶς ἔφτασε στήν Ἀμερική;
- Τό 1866 ὁ μεγάλος φιλέλληνας ἀνθρωπιστής, ἀμερικανός γιατρός Σα­­­μουήλ Χάου μέ τήν οἰκογένειά του φτάνει στήν Ἑλλάδα. Φέρνει μεγάλη βοήθεια σέ χρῆμα καί ἐφόδια γιά τούς Κρῆτες Ἐπαναστάτες, ὅπως εἶχε κά­νει καί κατά τήν ἀρχή τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης, ὅταν ὡς νεαρός γιατρός περιέθαλψε τόν τότε ἑλληνικό στρατό ἐπί ἕξι συνεχῆ χρόνια. Κατά τή δεύτερη αὐτή ἀποστολή του γνωρίζει τόν δημοσιογράφο Ἀναγνωστόπουλο, μέ τόν ὁποῖο συνεργάζεται. Πρίν φύ­γει, τοῦ προτείνει νά τόν πά­ρει στήν Ἀμερική, μιά καί διακρίνει στόν νεαρό ἕνα ἀνήσυχο πνεῦμα.
Ὁ Μιχαήλ διασχίζει τόν ἀφιλόξε­νο ὠκεανό μέ τήν οἰκογένεια Χάου. Ὁ Χάου ἦταν ἱδρυτής καί πρόεδρος τοῦ πρώτου ἰνστιτούτου τυφλῶν τῆς Βοστώνης Perkins καί μετά ἀπό κάποια χρόνια ἀφήνει σ᾽ αὐτό διάδοχό του τόν 39χρονο πιά Μιχαήλ, πού εἶ­χε γί­νει ἐν τῷ μεταξύ καί γαμπρός του.
Ἐδῶ ξεκινᾶ ἡ συμβολή του στήν εἰδική ἀγωγή. Ἱδρύει Νηπιαγωγεῖο γιά τυφλά κωφάλαλα παιδιά, τά ὁποῖα ἀν­τιμετωπίζει ὡς ἰσότιμα μέλη τῆς κοι­νω­νίας. Εἶναι αὐτός πού συμβάλλει στήν ἀγωγή τῆς Ἕλεν Κέλλερ, τυ­φλῆς καί κωφάλαλης, ἡ ὁποία κατά­φερε νά γίνει διδάκτωρ τῆς Φιλοσοφίας, ἐπιστήμονας τῆς Ἀγωγῆς, συγγραφέας, καί ἔζησε προσφέροντας ὥς τά βαθιά της γεράματα.
- Τῆς Ἕλεν Κέλλερ; Αὐτῆς πού εἴδαμε προχτές σέ ταινία τή ζωή της;
- Μά αὐτή εἶχε δασκάλα της τήν Ἄνν Σάλλιβαν, κυρία.
- Μή βιάζεστε! Ὁ Ἀναγνωστόπουλος ἦταν αὐτός πού ἔλαβε ἐπιστολή ἀπό τούς γονεῖς τῆς Κέλλερ καί συγ­κι­νήθηκε μέ τήν κατάστασή της. Ἀνέ­λα­βε τήν εὐθύνη καί ἔστει­λε τήν εἰ­­κοσάχρονη μαθήτριά του Ἄνν Σάλιβαν, ἡ ὁποία ἀντιμετώπιζε προβλήματα ὅ­ρασης, ἀλλά εἶχε πά­θος γιά διδασκαλία καί γνώσεις στήν εἰδική ἀ­γωγή. Τό θαῦμα πού λέγεται Ἕλεν Κέ­λλερ ἦταν ἀποτέλεσμα τῆς δικῆς του συνδρο­μῆς: οἰκονομικῆς, ἐκπαιδευτικῆς ἀλλά καί ἠθικῆς, ὅταν ἡ Σάλιβαν ἀπογοητευόταν ἀπό τή μαθή­τριά της. Οἱ ἐ­πιστολές του μέ τή Σάλιβαν καί τήν Κέλ­λερ σώζονται καί φυλάσσονται στό Per­kins. Ἡ ἴδια ἡ Κέλ­λερ στό βιβλίο της «The story of my life», London 1966, ἐκφράζει τή βα­θειά της εὐγνωμοσύνη στόν Ἀναγνωστόπουλο.
- Καταπληκτικό! Πίσω ἀπό κάθε τι κρύβεται κι ἕνας Ἕλληνας τελικά...
- Ἔχει καί συνέχεια τό ἔργο του. Τό 1886, μετά ἀπό 15 χρόνια γάμου, πέθανε ἡ ἀγαπημένη του σύζυγος Ἰουλία, ἀρωγός στό ἔργο τοῦ χαρι­σμα­τικοῦ ὁραματιστῆ. Οἱ καινοτομίες του τόν κατέστησαν τόν πιό γνωστό Ἕλ­ληνα τῆς Ἀμερικῆς -ἐκείνη τήν ἐ­πο­χή- καί ἕναν ἀπό τούς διασημότερους ἐκπαιδευτικούς εἰδικῆς ἀγω­γῆς ὅλων τῶν ἐποχῶν. Ἄριστος γνώ­στης τῶν ἑλ­λήνων κλασικῶν καί μέ πρότυ­πό του τόν Σωκράτη συνέγρα­ψε δύο ἐπιστημονικά ἐγχειρίδια, τά ὁποῖα   θεωροῦνται ἕως σήμερα ἀξεπέραστα. Ὑπηρέτησε ὡς Διευθυντής τοῦ Perkins 30 ἔτη καί τό 1892 τό Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ τοῦ ἀπένειμε τόν τί­τλο Master of Arts.
- Κυρία, τήν Ἑλλάδα τή βοήθη­σε; Μᾶς εἴχατε πεῖ ὅτι πολλοί Ἠπει­ρῶτες ὑπῆρξαν ἐθνικοί εὐεργέτες!
- Ναί, παιδιά, ὑπῆρξε μεγάλος πατριώτης καί ἐθνικός εὐεργέτης, ὁ κορυφαῖος μάλιστα τῶν 70 περίπου ἐ­θνικῶν εὐεργετῶν τοῦ Πάπιγκο, τοῦ φτωχοῦ ἠπειρώτικου χωριοῦ πού ἀ­νέδειξε τήν πλειοψηφία τῶν εὐεργε­τῶν τοῦ Ἔθνους. Μεγάλες ἦταν οἱ χρη­­­ματικές δωρεές του πρός νομικά πρόσω­πα καί σωματεῖα. Ἔργο δικό του εἶναι ἡ ἵδρυση καί λει­τουργία Γεωργικῆς Σχολῆς στήν Κόνιτσα, καθώς καί ἡ ἵδρυση δύο Δημοτικῶν Σχολεί­ων στή γενέθλια γῆ, στά ὁποῖα πλήρω­νε ὁ ἴδιος καί τούς μισθούς τῶν δασκάλων. Στή μνήμη τῆς μητέρας του Καλίνας, ζήτησε νά ὀνομαστοῦν «Καλίνεια Σχολεῖα».
Ἐπιπλέον, στάθηκε εὐεργέτης καί τῶν ὁμογενῶν τῆς Ἀμερικῆς ὡς ἱ­δρυτής καί πρόεδρος τῆς Τοπικῆς Ἕ­νωσης (Βοστώνης) Ἑλλήνων Ἀμερικῆς καί ἐπικεφαλῆς τῆς τοπικῆς Ἐκ­κλησιαστικῆς Ἐπιτροπῆς. Μέ μεγάλο χρη­ματικό ποσό βοή­θησε τήν ἀνέγερ­ση τοῦ ἱεροῦ ναοῦ.
- Πῶς πέθανε;
- Ὁ Μιχάλης Ἀναγνωστόπουλος ξεκίνησε τό τελευταῖο του ταξίδι στά Βαλκάνια τόν Μάρτιο τοῦ 1906. Μετά ἀπό μεγάλη περιοδεία στήν Ἑλλάδα καί στή Βουλγαρία, ὅπου ἐπισκεπτόταν τίς ἑλληνικές κοινότητες καί ἔ­δι­νε διαλέξεις, κι ἐνῶ βρισκόταν στή Ρουμανία, ὑπέστη ὑποτροπή σοβαροῦ προβλήματος τῆς ὑγείας του καί ἄ­φη­σε ἐκεῖ τήν τελευταία του πνοή στίς 29 Ἰουνίου τοῦ 1906. Τά ὀστᾶ του μεταφέρθηκαν πολύ ἀργότερα στήν Κόνιτσα, ὅπου βρίσκεται ὁ ἐπίσημος τά­φος του.
Michael Anagnos
November 7 1837
June 29 1906
Vico Ortus Graeco
Tendebat Semper
Ad Meliora
Atque Excelsiora

Μιχαήλ Ἀναγνωστόπουλος
7 Νοεμβρίου 1837
29 Ἰουνίου 1906
καταγόταν ἀπό ἕνα ἑλληνικό χωριό
καί ὅραμά του ἦταν πάντα
τά καλύτερα
καί τά ἀνώτερα.
- Γιά δεῖτε... Αὐτό εἶναι τό ἐπί­γραμ­­μα, γραμμένο στά λατινικά, στήν ἀναθηματική στήλη τοῦ Μιχαήλ Ἀναγνωστόπουλου, πού βρίσκεται στό κεντρικό κτήριο τοῦ Ἰνστιτούτου Perkins γιά τούς τυφλούς στή Βοστώνη. Εἶναι τό ὄνομα ἑνός Ἕλληνα πού τό ὅραμά του ἦταν πάντα…τά ἀνώτερα! Τό ἴδιο εὔχομαι γιά τόν καθένα σας!

Μ.Ε.Χ.

"Ἀπολύτρωσις", Ἰουν.-Ἰουλ. 2018