Ἡ ἐπανάσταση τοῦ 1821
Στ´. Τά γεγονότα τῶν χρόνων 1825-26
Στά 1825-26 ἡ Ἐπανάσταση περνάει τήν πιό κρίσιμη καμπή της στόν στρατιωτικό τομέα καί ἡ συνέχισή της κρέμεται οὐσιαστικά ἀπό μία κλωστή. Ἡ ἀρνητική αὐτή ἐξέλιξη ὀφείλεται στήν ἐπέμβαση τοῦ Ἰμπραήμ, θετοῦ γιοῦ τοῦ πασᾶ τῆς Αἰγύπτου Μεχμέτ Ἀλῆ, πού τόν Φεβρου­άριο καί τόν Μάρτιο τοῦ 1825 ἀποβι­βάζει στή Μεθώνη, στά νότια τῆς Πελοποννήσου, περισσότερους ἀπό 10.000 πεζούς καί ἱπ­πεῖς. Λόγῳ τῶν ἐμφύλιων συγ­κρούσεων πού προηγήθηκαν, οἱ Ἕλ­ληνες δέν προβάλλουν καμία ἀ­ντί­σταση κι ἔτσι ὁ Ἰμπραήμ στήνει ἀνενόχλητος τό προγεφύρωμά του. Ἔ­στω καί καθυστερημένα, οἱ ἐπανα­στάτες στρατοπεδεύ­ουν στό Κρεμμύ­δι ὀχυρώνοντας συγχρόνως τά φρούρια τοῦ Νεοκάστρου καί Παλαιοκάστρου, καθώς καί τή Σφακτηρία. Ὡσ­τό­σο, ἡ ἀκατάλληλη ἡγεσία τους, ἡ ἀδυ­ναμία τῶν ἄτακτων Ἑλλήνων νά ἀντιμετωπίσουν τό τακτι­κό στράτευ­μα τῶν Αἰ­γυ­πτίων, οἱ ἐσωτερικές ἔριδες καί ἡ ἔλ­λειψη ὀργάνωσης ὁδη­γοῦν σέ μεγάλη ἥτ­­τα στό Κρεμμύδι καί ἀπώλεια τῶν παραπάνω κάστρων. Ὁ Ἰμ­πραήμ ἐλέγχει πλέ­ον τό μεγάλο λι­μά­νι τοῦ Ναβαρίνου καί ἡ Μεσ­σηνία εἶ­ναι ὑπό τόν ἔλεγχό του. Ἡ ἀ­πέλπι­δα προ­σπάθεια τοῦ Παπαφλέσσα νά ἐμ­ποδίσει μέ λίγες ἑκατοντάδες ἄν­δρες τήν προέλαση τοῦ Ἰμπραήμ στό Μανιάκι ἔχει ὡς μόνο ἀποτέλεσμα τόν ἡρωικό θάνατό τους.
Ὁ πανικός πού προκαλεῖται ἀπό τίς συνεχεῖς ἧττες ἀναγκάζει τήν κυβέρνηση Κουντουριώτη νά ἀποφυλακίσει τόν ἀ­ντίπαλό της Κολοκοτρώνη, πού ὁρίζεται ἀρχιστράτηγος τῶν Ἑλ­λήνων. Ὁ Κολο­κο­τρώνης προσπαθεῖ νά ἐμψυχώσει τούς ἀποθαρρημένους Πελοποννησίους καί ὀργανώνει στρατόπεδα ὅ­που συγκε­ντρώ­­νει ἐφόδια καί στρατιῶτες. Ὁ ὀργανωμένος ὅ­μως τακτικός στρατός τοῦ Ἰ­μ­πραήμ κινεῖται ταχύτατα καί πρίν οἱ Ἕλ­ληνες προ­λά­βουν νά γκρεμίσουν τά τεί­χη τῆς Τριπολιτσᾶς, ὅπως εἶχε συμ­βου­λεύσει ὁ Κολοκοτρώνης, τήν κατα­λαμ­βάνει· ἔτσι ἀποκτᾶ ἕνα ὀχυρωμένο ὁρ­μητήριο ἀπό τό ὁποῖο ἀ­πειλεῖ κάθε πε­ριοχή τῆς Πελοποννήσου. Στή συνέχεια, μόλις καί μετά βί­ας ὁ Μακρυγιάννης μέ τόν Ὑψηλάντη ἀπο­κρούουν τούς Αἰ­γυ­πτίους στή μά­χη πού γίνεται στούς Μύλους κι ἔτσι σώζεται τό Ναύπλιο, πού ἀποτελοῦ­σε τήν πρωτεύουσα τῶν ἐπα­να­στα­τῶν. Ὁ Κολοκοτρώνης προκρίνει ὡς μόνη λύση γιά τήν ἀντιμετώπιση τοῦ Ἰμ­πραήμ τήν τακτική τοῦ κλεφτοπολέμου καί τήν ἀποφυγή τῶν συγκρού­σεων σέ ἀνοιχτό πεδίο. Παρά τήν ἀ­ποτελεσμα­τι­κότητα αὐτῆς τῆς τακτι­κῆς, ἡ κατά­στα­ση παραμένει πολύ δύσκολη, καθώς ἀφενός οἱ στρατιῶ­τες ἐξαντλοῦνται ἀπό τίς συνεχεῖς μετακινήσεις καί ἀφετέρου τά πεδινά μέρη τῆς Πελοποννήσου βρί­σκο­νται στό ἔλεος τοῦ στρατοῦ τοῦ Ἰ­μπραήμ. Αὐτό ἔχει ὡς συνέπεια τήν ἀδυ­ναμία καλλιέργειας τῆς γῆς καί τίς μεγάλες στερήσεις τοῦ πληθυσμοῦ, πού γιά τά ἑπόμενα δύο χρόνια, μέχρι τή ναυμαχία τοῦ Ναβαρίνου, εἶναι στά ὅρια τῆς λιμοκτονίας.
Τό ἴδιο διάστημα, ἰσχυρές τουρκικές δυνάμεις ὑπό τήν ἡγεσία τοῦ Κιουταχῆ κατευθύνονται στή Στερεά Ἑλλάδα καί ἀποκλείουν τό Μεσολόγ­γι ξεκινώντας τή δεύτερη πολιορκία του. Οἱ ὑπερασπιστές τῆς πόλης ἀ­ντιστέκονται μέ ἐπιτυχία καί οἱ συχνές διασπάσεις τοῦ ἀπο­κλεισμοῦ ἀπό τόν ἑλληνικό στόλο καί ἡ συνακό­λου­θη ἐνίσχυσή τους τόσο μέ ἄνδρες ὅσο καί ἐφόδια ὁδηγοῦν στά τέλη τοῦ 1825 τούς Τούρκους σέ πολύ δυσχε­ρῆ θέση. Τόν Δεκέμβριο ὅμως ἔρχεται σέ ἐνίσχυσή τους ὁ Ἰμπραήμ καί ἡ πολιορκία γίνεται πολύ στενότερη ἀ­πό τίς ἑνωμένες τουρκοαιγυπτιακές δυνάμεις. Ὁ ἀνεφοδιασμός γίνεται ἀ­δύνα­τος καί ἐξελίσσονται συγκλονιστικές συγκρούσεις -ὅπως αὐτή στό νησάκι Κλείσοβα-, στίς ὁποῖες οἱ ἐ­ξαν­τλημένοι Ἕλληνες ἀποκρούουν τίς ἐχθρικές ἐφόδους. Ἡ πείνα ὅμως ἔχει ὁδηγήσει σέ ἀπελπισία τούς πολιορκημένους, πού ἀποφασίζουν ἡ­ρω­ική ἔξοδο στίς 10 Ἀπριλίου 1826. Οἱ Τουρκοαιγύπτιοι ὅμως ἐνημερώνονται γιά τό σχέδιο κι ἔτσι ἀπό τούς 3.000 πολεμιστές σώθηκαν μόνο 1.300, ἐνῶ ἀπό τά χιλιάδες γυναικόπαιδα γλύτωσαν τή σφαγή ἤ τήν αἰ­χμαλωσία μόνο 13 γυναῖ­κες καί 4 παιδιά. Ἡ ἀπώλεια τοῦ Μεσολογγίου προκαλεῖ ἀπογοήτευση καί πανικό στούς ἐπαναστατημένους Ἕλληνες, ὡστόσο ἡ Ἔξοδος προκαλεῖ μεγάλη αἴ­σθηση στήν Εὐρώπη καί ἐντείνεται ἡ πί­εση γιά λύση τοῦ ἑλληνικοῦ ζητήματος.
Ἡ ἐπιστροφή τοῦ Ἰμπραήμ στήν Πελοπόννησο τήν ἄνοιξη τοῦ 1826 ἐπιτείνει τίς δυσκολίες τῶν Ἑλλήνων, καθώς συνεχίζει τίς καταστροφικές ἐπιδρομές του. Ἡ ἐπίθεσή του στή Μάνη ὡστόσο ἀπο­τυ­χαίνει, καθώς ἡττᾶται στή μάχη τῆς Βέργας ἀπό τούς ἀποφασισμένους Μανιάτες, πού εἶχαν καί τή συνδρομή τῶν γυναικῶν τους. Οἱ Ἕλληνες ὅμως εἶναι ἀνα­γκασμένοι νά καταφεύγουν σέ ὀρεινά μέρη ἀντιμετωπίζοντας μεγάλες στερήσεις. Τό ἴδιο διάστημα, ἡ Ἐπανάσταση ἀ­ναζωπυρώνεται στή Στερεά Ἑλλάδα χά­­ρη στή δράση τοῦ Καραϊσκάκη, πού πετυχαίνει σημαντικές νίκες ἀπέναντι στούς Τούρκους στήν Ἀράχωβα, τή Δόμβραινα καί τό Δίστο­μο. Στή συνέχεια κατευθύνεται πρός τήν Ἀττική, ὅπου ὀρ­γανώνει μεγάλο στρατόπεδο μέ στόχο νά ἀναγκάσει τόν Κιουταχή νά λύσει τήν πολιορκία τοῦ κάστρου τῆς Ἀ­θήνας. Ἡ Ἐ­πανάσταση βρίσκεται πλέον στήν κόψη τοῦ ξυραφιοῦ. Ὡσ­τόσο, οἱ ἐξελίξεις στό δι­πλω­μα­τικό πεδίο εἶναι ραγδαῖες καί θά ὁ­δηγήσουν τό ἑπόμενο διάστημα σέ καταλυτικά γεγονότα.

Παναγιώτης Μητσόπουλος