Ὁ σχολικός ἐκφοβισμός, τά τελευταῖα χρόνια παρουσιάζεται σέ ὅλο καί περισσότερα σχολεῖα ἰδιαίτερα τῆς Δευτε­ροβάθμιας Ἐκ­παίδευσης καί τείνει νά πά­ρει τή μορ­φή σύγχρονης μάστιγας. Σχεδόν καθημερινά πλη­ροφορούμαστε σχε­τικά περιστατικά ἀπό τά ΜΜΕ. Θε­ωρῶ σκόπιμο νά ἀναφερθῶ σέ συμβάντα, πού πρόσφατα εἶδαν τό φῶς τῆς δημοσιότητας. Μπορῶ νά πῶ ὅτι εἶναι ἀντιπροσωπευτικά τοῦ φαινομένου.
1. «Μαθήτρια χτύπησε πολλές φο­ρές βίαια στό πρόσωπο, μέ παρότρυν­ση ἄλ­λου μαθητῆ, 13χρονο συμμαθητή της καί ἀνάρτησε σχετικό βίντεο στό instagram καί στό Tik Tok. Ἕξι μαθητές χλεύαζαν καί γελοῦσαν σέ βάρος τοῦ 13χρονου. Ὁ μα­θη­τής-θύμα ἀπουσίαζε γιά 12 ἡμέρες ἀπό τό σχολεῖο, ἐπειδή βρισκόταν σέ ἄ­σχημη ψυχολογική κατάσταση. Ὅταν ἐ­πέστρε­ψε, ἐντάχθηκε σέ ἄλλο τμῆμα».
2. «Ἕξι μαθήτριες ἐπιτέθηκαν σέ συμμαθήτριά τους στίς τουαλέτες τοῦ σχολείου καί τή χτύπησαν».
3. «Ἕνας 16χρονος μαθητής ξυλο­κοπήθηκε μέσα στό σχολεῖο του ἀπό 17χρο­νο μαθητή ἄλλου σχολείου, πού ἐ­πανῆλθε τήν ἑπομένη μέ τρεῖς ἄλ­λους γιά νά συνεχίσει τήν ἐπίθεση. Οἱ μαθητές-θύ­τες συνελήφθησαν ἀπ’ τήν ἀστυνομία».
4. «Μαθήτρια ΕΠΑΛ διαπληκτίστηκε μέ συμμαθήτριά της μέσα στό σχολεῖο καί ἔσβησε τό τσιγάρο στό μάτι της».
5. «Ἐπί δύο χρόνια ὁμάδα μεγαλύτερων μαθητῶν τοῦ Γυμνασίου ἔδερνε, ἀ­πειλοῦσε καί ἐκβίαζε μαθητή τῆς Β´ Γυ­μνασίου, γιά νά τούς δίνει χρήματα, τά ὁποῖα εἶχε ἀπό τό χαρτζιλίκι καί τόν κουμπαρά του. Ὁ σύλλογος διδασκόντων τοῦ Γυμνασίου, ὅταν πληροφορήθηκε τά συμβάντα ἀπό ἕναν μαθητή-θύτη, τιμώρησε μέ δύο μέρες ἀποβολή ἀπό τά μαθήματα ὅλους τούς μαθητές (θύτες) πού ἀσκοῦ­σαν τίς βίαιες πράξεις. Ἡ ἀπάντηση τοῦ Γυμνασιάρχη στή μητέρα τοῦ παιδιοῦ-θύματος ἦταν: «Τί νά σᾶς κάνω, κυρία μου, νά πάτε τό παι­δί σας σέ ψυχολόγο»! «Καί τό παιδί μου θά συνεχίσει νά φοιτᾶ σ᾽ αὐ­τό τό σχολι­κό περιβάλλον; Ποιός θά τό προστατεύσει;». «Κυρία μου, δέν μπορῶ νά κάνω κάτι»!
Σκεφτεῖτε πόσα ἄλλα δέν δημοσιοποιοῦνται. Σύμφωνα μέ στοιχεῖα ἔρευνας πού παρουσίασε ἡ ἐφημερίδα «Ἡ Καθημερινή», ἡ Ἑλλάδα βρίσκεται στίς τέσσερις πρῶτες χῶρες τῆς Εὐρώπης μέ τά ὑψηλότερα ποσοστά μαθητῶν πού ἐμ­πλέκονται σέ περιστατικά ἐκφοβισμοῦ μαζί μέ τή Λιθουανία, τήν Ἐσθονία καί τή Λεττονία.
Τά περιστατικά ὅπως μεταδόθηκαν ἀπό τά ΜΜΕ ἀποδίδουν ἀνάγλυφη τήν εἰκόνα τοῦ σχολικοῦ ἐκφοβισμοῦ, σέ ὅ,τι ἀφορᾶ στούς θύτες, στά θύματα καί στίς ἀντιδράσεις τῶν ὑπευθύνων γιά τήν ἀ­ντι­μετώπιση τοῦ φαινομένου ἀλλά καί τῶν γονέων καί θά λέγαμε ὅτι ἀποτελοῦν τόν ὁρισμό τοῦ σχολικοῦ ἐκφοβισμοῦ. Αὐτό ἀκριβῶς εἶναι ὁ σχολικός ἐκφοβισμός: ἡ ἠθελημένη, ἀπρόκλητη, ἐπιθετι­κή συμπεριφορά, πού χαρακτηρίζεται ἀ­πό κατάχρηση ἐξουσίας καί διακρίνεται γιά τήν ἀνισότητα στή δύναμη, σωματική ἤ ἀντιληπτική, ὅπως στά παραπάνω περι­στα­τικά. Βέβαια ὑπάρχουν καί ἄλλες μορφές βίας ὅπως ἡ λεκτική, ἡ κοινωνική, ἡ ἠλεκτρονική. Ὅλες ἔχουν σοβαρές συνέπειες.
Ἡ βία πού χαρακτηρίζεται σχολικός ἐκφοβισμός μπορεῖ νά ἐκφράζεται στό χῶρο τοῦ σχολείου, ὁπωσδήποτε ὅμως δέν τροφοδοτεῖται ἀποκλειστικά ἀπό αὐ­τό. Βασικός παράγοντας εἶναι ἡ οἰκογένεια καί οἱ καταστάσεις πού ἐκεῖ ζεῖ τό παιδί, ἀλλά σπουδαῖο ρόλο παίζουν ἡ τοπική κοινότητα, ἡ κοινωνία, ἡ φτώχια, ἡ προώθηση τῆς βίας στό διαδίκτυο, στά ΜΜΕ, ἡ προβολή της ὡς καλλιτεχνικῆς δημιουργίας, τά βιντεοπαιχνίδια πού ἐξοικειώνουν τούς νέους μέ τή χρήση βί­ας. Ἀκόμα τήν καλλιέργεια τῆς βίας εὐ­νοοῦν ὁ λάθος τρόπος ζωῆς, τά κακά πρότυπα καί ὁ προκλητικός πλουτισμός. Συνεκτι­μᾶται καί ὁ ρόλος τῶν θεατῶν στήν ἐμ­φάνιση, τή διατήρηση καί τή διάδοση τοῦ ἐκφοβισμοῦ, ὅπως στό πρῶ­­το καί ἰδιαίτερα στό τελευταῖο περιστατικό πού ἀναφέραμε, ἄν λάβουμε ὑπ᾽ ὄψη τήν ἀνοχή καί τή διάρκεια πού εἶχε στό σχολεῖο.
Ἐπίσης, μία ἁπλή ἀνάγνωση τῶν περιστατικῶν ἐπιβεβαιώνει τή δυσχέρεια τοῦ ἐκ­παιδευτικοῦ προσωπικοῦ στήν ἀ­ντιμετώ­πιση τοῦ φαινομένου. Συνήθως καταφεύγουν σέ αὐ­τοσχεδιασμούς καί ἀποσπασματική ἀ­ντι­μετώπιση τῶν περιστατικῶν. Ἀποτελεῖ, σήμερα, μία σοβα­ρή ἀδυναμία τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ μας συστήματος. Τό σχολεῖο, γιά νά εἶναι ἀποτελεσματικό, πρέπει νά ἀνταποκρίνεται στίς ἀπαιτήσεις τῆς ἐποχῆς του καί νά δίνει ἀπαντήσεις στά προ­βλή­μα­τα πού παρουσιάζονται στόν χῶρο του ὅπως ἡ σχολική βία καί ὁ ἐκφοβισμός. Γιά νά ἐπιτευχθεῖ αὐτό ὑπάρχει ἄμεση ἀ­νάγκη ἐνίσχυσης καί στήριξης ἀπό τήν πολιτεία μέ προγράμματα καί μέτρα πού θά ἀφοροῦν στό σύνολο τῶν συντελε­στῶν τῆς ἐκπαίδευσης: Ἄν καί οἱ ἐκπαιδευτικοί, εἶναι ὁ βασι­κός πυλώνας καί ἡ ψυχή τοῦ ἐ­κπαι­δευ­τικοῦ συστήματος, ἡ ἐπιτυχής ἀντιμετώπιση τοῦ συγκεκριμένου φαινομένου δέν ἐξαρτᾶται μόνο ἀπό τό ἐνδιαφέρον καί τή γνώση τῶν ἐκπαιδευτικῶν. Σημαντικός εἶ­ναι καί ὁ ρόλος τῆς οἰκογένειας πού ἐ­πιδρᾶ στή διαπαιδαγώγηση καί στή δια­μόρφωση τῆς προσωπικότητας τοῦ μαθητῆ, ἀφοῦ τῆς ζεῖ καί ἀναπτύσσεται στό περιβάλλον.
Δυστυχῶς οἱ συνθῆκες ζωῆς τῆς σύγχρονης οἰκογένειας συχνά τήν καθιστοῦν προβληματική. Ἡ ἀδιαφορία ἤ καί τά ἀρ­νητικά πρότυπα πού προβάλλει στό παιδί τό ὁδηγοῦν σέ παραβατικές πράξεις, ἐνῶ τά ἀρνητικά συναισθήματά του ἐκτονώνονται μέ τόν ἐκφοβισμό τῶν συνομηλίκων του.
Μία σταθερά πού παίζει καθοριστικός ὁ ρόλος της στή διαμόρφωση τοῦ χαρακτήρα καί τή στάση ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ Ἐκκλησία. Ἐντούτοις ἡ παρουσία της στή σχολική πραγματικότητα ἔχει περιοριστεῖ στίς ἐλάχιστες ὧρες διδασκαλίας τοῦ μαθήματος τῶν θρησκευτικῶν. Ἄν καί τά παιδιά καί οἱ ἔφηβοι ἀναζητοῦν ὅλο καί περισσότερο τό εἰλικρινές ἐνδιαφέρον κάποιου πού θά σκύψει πάνω στά προβλήματα καί στά τραύματα τῆς ψυχῆς τους καί θά τούς προσφέρει οὐσιαστική βοήθεια, ἡ παρουσία τοῦ ἱερέα-πνευματικοῦ στίς σχολικές μονάδες κρίθηκε μή ἀναγκαία καί ἀπαγορεύτηκε. Μία ἐπανεκτίμηση θά βοηθοῦσε σαφῶς σέ μία ἀποτελεσματική συνεργασία.
Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἀρωγός καί συμπαραστάτης στό παιδευτικό καί παιδαγωγικό ἔργο τοῦ σχολείου. Δίνει ὅμως τόν ἀγώνα της μέσα σέ ἕνα κλίμα ἄλλοτε εὐνοϊκό, ἄλ­λοτε ἀντίθετων ἀντιλήψεων πρός τή διδασκαλία της καί ἄλλοτε συναντᾶ ἀ­δια­φορία ἤ προκατάληψη πρός τό μήνυμα πού ἐκπέμπει.
 Ὁπωσδήποτε τό σύγχρονο σχολεῖο δέν ἔχει τό μονοπώλιο τῆς ἐκπαίδευσης, τῆς ἀγω­γῆς καί τῆς μόρφωσης. Στήν ἐ­ποχή μας ὑ­πάρχουν πολλοί δημόσιοι καί ἰδι­ωτικοί φορεῖς πού ἐπηρεάζουν καί κάποτε ἐπιδιώκουν τή χειραγώγηση τῶν νέ­ων.
Λειτουργώντας μέσα σέ ἕνα κοινωνικό περιβάλλον τό ὁποῖο ἐκπέμπει πολλά μηνύματα πού δυσκολεύουν τό ἔργο του, τό ἑλληνικό σχολεῖο, καλεῖται καί πρέπει νά διατηρήσει τόν παιδαγωγικό του ρόλο καί χαρακτήρα· ἄλλως θά ὁδηγηθεῖ στή μετατροπή του σέ ἕναν χῶρο ἀπόκτησης ξε­ρῶν γνώσεων, χωρίς ἐ­παρ­κῆ καλλιέργεια τοῦ πνευματικοῦ, τοῦ ψυχικοῦ καί τοῦ ἠθικοῦ κόσμου τοῦ μαθητῆ.
 

Γεώργιος Ἐλ. Κυρίζογλου