Οἱ εὐλογημένες προστακτικές
Φάε κάτι!
Βάλε ζακέτα
Μολών λαβέ!
Σταμάτα πιά
Υπόγραψέ το
ΚΥΡΙΕ ΕΛΕΗΣΟΝ
ΜΕΤΑΝΟΕΙΤΕ

-Χριστός ἀνέστη, παιδιά!
-Ἀληθῶς ἀνέστη!
-Πῶς εἴμαστε σήμερα;
-Κυρία, δέν ἀντέχουμε ἄλλο. Ἕκτη ὥρα Ἀρχαῖα;!
-Ἔχει τόσο ὡραῖο καιρό ἔξω κι ἐμεῖς εἴμαστε μέσα.
-Ναί, κυρία, τουλάχιστον νά συζητήσουμε.
-Nά συζητήσουμε... μαθαίνοντας! Θέλετε;
-Τί ἐννοεῖτε, κυρία;
-Ἐννοῶ νά ἀνοίξουμε μιά καινούργια σελίδα στή γραμματική τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν, ἀλλά νά τό κάνουμε μέσα ἀπό συζήτηση.
-Γραμματική μέ συζήτηση; Πρώτη φορά τό ἀκούω, σχολιάζει ὁ Γιῶργος.
-Σήμερα θά μιλήσουμε γιά τήν προστακτική.  Ἀγαπημένη ἔγκλιση τῶν μαμάδων, τῶν μπαμπάδων καί...
-Τῶν δασκάλων καί καθηγητῶν!
-Ὅλοι οἱ μεγάλοι ἔχουν συμπάθεια στήν προστακτική.
-Πάντως οἱ γονεῖς μας τήν ἀγαπᾶνε πολύ αὐτήν τήν ἔγκλιση, κυρία... Ὅλο μέ αὐτή μιλοῦν: «Φάε κάτι! Βγές καί λίγο ἔξω! Πάρε τηλέφωνο, ὅταν φτάσεις!».
-Καί τό πιό συνηθισμένο... «Βάλε ζακέτα!».
-Ἐγώ πάλι θά ἔλεγα ὅτι ἡ ἔγκλιση αὐτή εἶναι λιγάκι... συκοφαντημένη.  Ἀντίθετα μέ ὅσα τῆς καταλογίζετε, δέν δηλώνει πάντα προσταγή. Δηλώνει καί ἐπιθυμία, παράκληση... Νά σᾶς πῶ μερικά παραδείγματα: «Σταμάτα πιά!»...
-Ἔ, καθαρή προσταγή, κυρία!
-«Μήν τήν ἀφήνεις νά σέ καταδυναστεύει!».
-Ἐδῶ μᾶλλον ἀπαγόρευση... ἴσως καί συμβουλή.
-«Ἐπίτρεψέ μου νά σοῦ μιλήσω!».
-Ἐντάξει, αὐτή δηλώνει παράκληση!
-Μπράβο, παιδιά! Ὑπάρχει ἐπιπλέον καί ἡ προστακτική πού τή χρησιμοποιοῦμε γιά νά ἐκφράσουμε μιά εὐχή ἤ μιά προτροπή.
-Δέν τό εἶχα σκεφτεῖ ποτέ ὅτι ἡ προστακτική ἔχει καί ἄλλες χρήσεις, διαπιστώνει ὁ Ἠλίας.
-Θυμάστε βέβαια ὅτι ἡ προστακτική ποτέ δέν μπαίνει σέ δευτερεύουσα πρόταση.
-Ναί, μοῦ ἀρέσει αὐτό, παρατηρεῖ ἡ Ἀναστασία. Προστακτική καί ἐξαρτημένη δέν ὑπάρχει! Εἶναι... πάντα «κυρία».
-Τή χρησιμοποιοῦσαν πολύ καί οἱ ἀρχαῖοι φιλόσοφοι στά ποικίλα ἀποφθέγματα πού διασώζονται. Θυμηθεῖτε τί εἶπε ὁ Λεωνίδας στίς Θερμοπύλες;
-«Μολὼν λαβέ!».
-Καί ὁ Σόλων στόν Κροῖσο;
-«Μηδένα πρὸ τοῦ τέλους μακάριζε!».
-Καί ποιός θυμᾶται πρίν ἀπό τή ναυμαχία τῆς Σαλαμίνας τί εἶπε ὁ Θεμιστοκλῆς στόν Εὐρυβιάδη;
-«Πάταξον μέν, ἄκουσον δέ!».
-Ἄριστα! Πότε ἄλλοτε τή χρησιμοποιοῦμε;
-Στίς ἐπαναστάσεις, στούς ἀγῶνες! Ἡ προστακτική δίνει ὁρμή καί κίνηση!
-Ὡστόσο, αὐτή ἡ ὁρμή πολλές φορές μᾶς ὁδηγεῖ σέ λάθη, γιατί ξεχνοῦμε κάποιους κανόνες στόν σχηματισμό της. Εἶναι λάθος ἡ χρήση τῆς αὔξησης στήν προστακτική. Τό σωστό εἶναι «ὑπόγραψέ το» καί ὄχι «ὑπέγραψε», ἤ πάλι: «ἀνάλαβέ το» καί ὄχι «ἀνέλαβε», «παράλαβέ το, μετάφρασέ το, κατάλαβέ το...». Καταλάβατε;
-Ναί, ὅλοι κάνουμε τέτοια λάθη!
-Εἶναι ἐπίσης ἐνδιαφέρον, παιδιά, ὅτι ἡ προστακτική στήν ἑλληνική γλώσσα ἀναγνωρίζεται ἀμέσως ἀπό τήν κατάληξη! Αὐτό δέν συμβαίνει στίς ξένες γλῶσσες· χρειάζονται συμφραζόμενα γιά νά κατανοήσεις τήν ἔγκλιση καί τό πρόσωπο! Εἶναι κι αὐτό ἕνα ἀπό τά πολλά προτερήματα τῆς Ἑλληνικῆς. Εἶναι μιά γλώσσα «ἐννοιολογική», πού κάθε της λέξη κρύβει πολλά. Ἀλλά καί ἡ ἴδια ἡ προστακτική ἔχει τά ἰδιαίτερα μυστικά της.
-Μυστικά; Τί ἐννοεῖτε, κυρία;
-Νά, ἕνα πού μέ συγκινεῖ πολύ εἶναι ὅτι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός μᾶς δίδαξε νά προσευχόμαστε σέ Ἐκεῖνον μέ... προστακτικές! Ἄν προσέξουμε τήν Κυριακή προσευχή, θά διαπιστώσουμε ὅτι εἶναι γεμάτη μέ προστακτικές. Ἀλλά καί σέ ὅλες τίς προσευχές τῆς Ἐκκλησίας μας κυριαρχεῖ αὐτή ἡ ἔγκλιση. Γιά σκεφτεῖτε καί πεῖτε μου!
-Ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου!
-Καθάρισον ἡμᾶς ἀπὸ πάσης κηλῖδος!
-Δὸς ἡμῖν σήμερον...
-Κύριε ἐλέησον!
-Παράσχου Κύριε!
-Ἡ τάξη μας γέμισε μέ προσευχητικές προστακτικές, διαπιστώνει ἡ Στέλλα, ἡ ποιήτρια τῆς τάξης.
-Ἀναρωτιέμαι, παιδιά, πῶς μᾶς δίνεται τό δικαίωμα νά ἀπευθυνόμαστε ἔτσι στόν ἴδιο τόν Θεό; Ὅταν μιλᾶμε σέ ἕνα ἀνώτερο πρόσωπο, στόν καθηγητή μας, στόν ἐργοδότη μας, στόν ἱερέα τῆς ἐνορίας μας, χρησιμοποιοῦμε τόν πληθυντικό εὐγενείας.
-Ναί, ἔτσι πρέπει.
-Κι ὅμως... Ὁ Χριστός δέν μᾶς ζητᾶ πληθυντικό εὐγενείας. Δέν θέλει τά «πρέπει»... Θέλει νά τοῦ μιλᾶμε ἁπλά.
-Τώρα καταλαβαίνω καλύτερα αὐτό πού λέγαμε στά Θρησκευτικά ὅτι ὁ Θεός εἶναι Πατέρας, μονολογεῖ ὁ Χαράλαμπος.
-Ναί, παιδιά καί θέλει νά ἔχουμε μαζί του οἰκειότητα, νά τόν νιώθουμε πλάι μας, νά τοῦ μιλᾶμε συνεχῶς. Μέ ὅσες προστακτικές θέλουμε! Καί εἶναι τόσο χαριτωμένες, γεμάτες ταπείνωση καί ἱκεσία..., εἶναι εὐλογημένες προστακτικές!
-Ὑπάρχουν, κυρία, ἄλλες προστακτικές στήν ἁγία Γραφή;
-Ναί, Κώστα, ὑπάρχουν. Εἶναι καί αὐτές πού λέει ὁ Χριστός καί  μᾶς μαθαίνουν τά δικά του ἅγια μυστικά. «Μάθετε ἀπ᾿ ἐμοῦ, ὅτι πρᾷός εἰμι καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ».
-Ἐδῶ, κυρία, ἄν τό πιάνω, τό «μάθετε» δηλώνει προτροπή, ἔτσι δέν εἶναι;
Ἔτσι ἀκριβῶς, Δημήτρη. Προτροπή καί παράκληση. Μακάρι νά μάθουμε κι  αὐτό τό μεγάλο μάθημα ἀπό τόν Χριστό μας, τήν ταπεινοφροσύνη. Θά κλείσω μέ μιά τελευταία προστακτική. Νομίζω πώς αὐτή εἶναι ἡ δυσκολότερη πού μᾶς ἀπευθύνει: «Μετανοεῖτε...». Τά ἔχει μέσα της ὅλα: προσταγή, παράκληση, εὐχή, συμβουλή, ἐπίμονη προτροπή! Ἀλλά παραπάνω ἀπό ὅλα νομίζω πώς αὐτή ἡ προστακτική ἔχει μέσα της ἕνα κάλεσμα. «Μετανοεῖτε» θά πεῖ: «Ἐλᾶτε κοντά μου!». Ἤ μᾶλλον σέ ἐνεστώτα: «Νά ἔρχεστε διαρκῶς κοντά μου, νά μέ ἀκολουθεῖτε!». Τί ὡραῖα νά ἀπαντοῦμε καθημερινά σ᾽ αὐτό τό θεϊκό κάλεσμα!
-Τώρα πού τό μάθαμε, θά προσπαθήσουμε. Θά μάθουμε καλύτερα τίς εὐλογημένες προστακτικές καί ἔτσι θά ἐρχόμαστε πιό κοντά Του!
-Ἀμήν, Ἀλεξάνδρα. Τό εὔχομαι στόν καθένα σας ἀλλά καί σέ μένα! Αὐτή τήν ἀναστάσιμη περίοδο νά συναντοῦμε τόν Χριστό μας καθημερινά καί νά τοῦ μιλοῦμε. Νά μάθουμε τίς ἅγιες προστακτικές καί νά τίς χρησιμοποιοῦμε καθημερινά.

Μ.Ε.Χ.

"Ἀπολύτρωσις", Μάιος 2022