Ἡ ἐκθρόνιση τοῦ Κωνσταντίνου - Ἡ Ἑλλάδα στόν Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο 1917 (συνέχεια)

Οἱ διεθνεῖς ἐξελίξεις στίς ἀρχές τοῦ 1917 ἐπηρέασαν τήν πολιτική κατά­σταση καί στήν Ἑλλάδα. Τόν Φε­βρου­άριο ἔγινε ἡ Ρωσική Ἐπανάσταση κι ὁ τσάρος, τό σημαντικότερο στήριγμα τοῦ Κων­στα­­ντίνου, παραιτήθηκε. Ἐπί­σης, οἱ Η.Π.Α. μπῆ­­καν τελικά στόν πό­λε­μο καί ἡ κυ­βέρ­νηση στή Γαλλία ἄλλαξε. Οἱ Η.Π.Α. δέν θά δια­τύπωναν πλέον τίς εὐαισθη­σίες τους γιά τήν ἀνεξαρτησία τῶν οὐδέτερων χω­ρῶν, ἐνῶ ὁ νέος πρωθυπουργός, ὁ Ρι­μπό, ἦ­ταν ἀπο­φα­σισμένος νά ξεκαθα­ρί­σει τήν κατά­στα­ση μέ τήν ἐκθρόνιση τοῦ Κων­σταντί­νου.
Τό ἴδιο διάστημα, ἡ Ἀντάντ ἐνί­σχυ­σε τήν Προσωρινή Κυβέρνηση τῆς Θεσσα­λονίκης, πού ἐπεκτάθηκε στά νη­σιά τοῦ Ἰονίου καί μέ τά διατάγματα γιά τήν ἀ­γροτική μεταρρύθμιση καί τήν ἀ­ναγκα­στι­κή ἀπαλλοτρίωση τῶν τσιφλι­κιῶν κέρ­­δι­σε τή λαϊκή ὑποστήριξη στή Θεσσα­λία. Ὁ Κωνσταντῖνος προσπά­θησε νά προσε­ται­ριστεῖ τούς Ἄγγλους, οἱ ὁποῖοι ἦταν πιό διαλλακτικοί ἀπέ­ναντί του, ἀλλά ἡ ἀ­νά­γκη γιά ἐνίσχυση τοῦ μακεδονικοῦ με­τώ­που ἀπό ἑλ­λη­νι­κά στρατεύματα καθό­­ρισε τήν τύχη του. Μέ τελεσίγραφο πού ἐπέδωσε στήν ἑλ­ληνική κυβέρνηση στίς 29 Μαΐου ὁ γάλ­λος γερουσιαστής Ζονάρ ζητοῦσε τήν ἄμεση παραίτηση τοῦ Κων­σταντίνου ὑπέρ ἑνός ἀπό τούς γιούς του, μέ ἐξαίρεση τοῦ διαδόχου Γεωργίου Β΄, πού θεωροῦνταν ἐπίσης γερμα­νό­φι­λος. Ὁ Κωνσταντῖνος ἀναχώρησε ἀπό τήν Ἑλλάδα στίς 2 Ἰουνίου, χωρίς νά παραι­τηθεῖ, καί οὐσιαστικά ἀνέλαβε τοποτη­ρη­τής, ἄν καί ὁρκίστηκε Βασι­λέας, ὁ δευτε­ρότοκος γιός του Ἀλέ­ξανδρος. Ἀμέσως οἱ Γάλλοι ἦραν τόν ἀποκλεισμό καί ἀπο­βίβασαν στρατό στόν Πειραιά. Συγχρό­νως ἐξόρισαν τρι­άντα ἀπό τούς πιό ἀ­δι­άλλακτους ἀντιβενιζελικούς (Γούνα­ρη, Μεταξᾶ, Δού­σμανη, Ἴωνα Δραγούμη κτλ.) στήν Κορσική.
Λίγες μέρες μετά, ἡ κυβέρνηση Ζαΐ­μη παραιτήθηκε κι ἀνατέθηκε ἡ πρω­θυ­πουργία στόν Βενιζέλο, πού ἐπέστρε­ψε στίς 14 Ἰουνίου. Στήν πρώτη του ὁ­μιλία στήν πλατεία Συντάγματος ἀνα­γνώρισε τόν Διχασμό πού ὑπῆρχε στόν ἑλληνικό λαό καί ζήτησε νά μήν ὑπάρ­ξουν ἀντε­κ­δικήσεις ἀπό τούς ὀπαδούς του. Δυ­στυ­χῶς, δέν εἰσακούστηκε καί τό ἑπόμενο διάστημα ἀκολούθησαν, λόγῳ τοῦ στρα­τιωτικοῦ νόμου πού ἐπιβλήθηκε, εὐρεῖες ἐκκαθαρίσεις τῶν Κωνσταντινικῶν σέ Δη­μόσιο, Δικαι­οσύ­νη καί Στρατό, ἐνῶ ἔ­κτακτα στρα­το­δικεῖα δίκαζαν ὅσους κα­- τηγοροῦνταν γιά ἀντίθεση στό καθεστώς. Λόγῳ τῆς ἐμπόλεμης κατάστασης μά­λι­στα ἀπο­κλείστηκε ἡ διενέργεια ἄμε­σων ἐ­κλο­γῶν, καθώς μέρος τῆς Ἑλλάδας ἦ­ταν κατεχόμενο ἀπό ξένες δυνά­μεις. Ἔ­τσι, ἐπανῆλθε ἡ Βουλή πού εἶχε διαλυθεῖ στίς 31 Μαίου τοῦ 1915 ἀπό τόν Κων­σταντῖνο, ἡ ὁποία ὀνομάστηκε εὔ­στοχα «Βουλή τῶν Λαζάρων», κι ἔδωσε ψῆφο ἐμπιστοσύνης στόν Βενιζέλο. Στή συ­νέ­χεια, ἡ νέα κυβέρνηση προχώρησε σέ διακοπή τῶν διπλωματικῶν σχέσεων μέ τίς Κεντρικές Δυνάμεις (Γερμανία, Αὐ­στροουγγαρία καί τούς συμμάχους τους) καί κηρύχθηκε ἐπιστράτευση. Ἤ­δη ἄλ­λωστε μικρές ἑλληνικές δυνάμεις τῆς Ἐθνικῆς Ἄμυνας πολεμοῦσαν στό πλευ­ρό τῶν Βρετανῶν στή Μακεδονία.

1918
Λόγῳ τοῦ Διχασμοῦ, ἡ ἐπιστρά­τευ­ση ἀποδείχθηκε δύσκολη ὑπόθεση καί χρει­ά­στηκαν ἀρκετοί μῆνες, ὥστε νά συ­γκρο­τηθεῖ ἀξιόμαχο στράτευμα δέκα μεραρχιῶν πού θά συμμετεῖχε στό μα­κεδονικό μέτωπο. Ὡστόσο, αὐτό ἔδει­ξε τήν ἀξία του στή μάχη τοῦ Σκρᾶ τόν Μάιο τοῦ 1918, ὅπου μαζί μέ τούς γάλ­λους, βρετανούς καί σέρβους συμ­μά­χους ἀρχικά πέ­τυχε σημαντική νίκη ἐπί τῶν Γερμανο­­βουλγά­ρων, ἐνῶ στίς ἀρ­χές Σεπτεμβρίου ἔδωσε μέ ἐπιτυχία σκληρές μάχες στήν περιοχή τῆς λί­μνης Δοϊράνης. Λίγες μέ­ρες ἀρ­γό­τερα, ἡ Βουλγαρία συνθηκο­λό­γησε καί στά μέσα Ὀκτώβρη τήν ἀκολού­θησε καί ἡ Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία. Μέ­σα σέ λίγους μῆνες ἡ Ἑλλάδα ἀπό τό χεῖλος τοῦ γκρεμοῦ καί τόν τρομερό Δι­χασμό ἦταν στό τραπέζι τῶν νικητῶν μέ τούς μεγαλύτερους ἐχθρούς της ἡττημέ­νους. Ἡ ἐπικείμενη διάλυση τῆς Ὀθω­μα­νικῆς Αὐτοκρατορίας μάλιστα δη­μι­ουργοῦσε μία τεράστια εὐκαιρία γιά τήν ἐκ­πλήρωση τῆς Μεγάλης Ἰδέας.

1919
Ἐνόψει τῶν συζητήσεων στήν εὐ­ρω­παϊκή διάσκεψη εἰρήνης στό Παρίσι, ὁ Βενιζέλος ἔκρινε σκόπιμο, λόγῳ τῆς κα­θυστερημένης εἰσόδου τῆς Ἑλλάδας στόν πόλεμο, νά στείλει τόν Ἰανουάριο τοῦ 1919 ἕνα ἑλληνικό ἐκστρατευτικό σῶμα στήν Κριμαία τῆς Οὐκρανίας, γιά νά βοηθήσει στήν ἐκστρατεία τῶν Ἀγ­γλο­γάλλων ἐνάντια στούς Μπολ­σε­βί­κους. Ἡ ἐκστρατεία αὐτή ἀπέ­τυχε παταγωδῶς μέ τραγικές συ­­- νέπειες γιά τόν Ἑλληνισμό τῆς περι­οχῆς. Ὡστόσο ἀναμφίβολα ἔπαι­ξε ρόλο στήν εὐνοϊκή στάση τῶν Συμ­μά­χων, πού ὁδήγησε στήν ἀπόφαση γιά ἀπόβαση τοῦ ἑλ­λη­νικοῦ στρα­τοῦ στή Σμύρνη στίς 2 Μαΐ­ου. Τή Σμύρνη ἐ­πο­φθαλμιοῦσαν οἱ Ἰταλοί, γεγονός πού δη­μιούργησε δυ­σαρέ­σκεια στούς ὑπό­λοιπους συμμά­χους τους, οἱ ὁποῖοι προ­τί­μησαν τήν πα­ρουσία τῶν Ἑλλήνων ἐκεῖ. Τά πράγ­ματα τούς ἑπόμενους μῆνες ἐξε­­­λί­­­χθη­καν ἀκόμη πιό εὐνοϊκά γιά τά ἑλ­ληνικά συμφέροντα, ἀφενός λό­γῳ τῆς διακή­ρυξης τῶν «14 ση­μεί­ων» ἀπό τόν πρό­εδρο τῶν Η.Π.Α. Οὐίλσον, πού ἦταν ὑπέρ τῆς αὐτο­διά­θεσης τῶν ὑπό­δου­λων λα­ῶν, κι ἀφετέρου ἀπό τή σύμ­πτωση τῶν ἑλληνικῶν συμφερόν­των μέ αὐτῶν τῆς Ἀγγλίας.
Ἔτσι, παρά τήν ἀναστάτωση πού προκλήθηκε ἀπό τά αἱματηρά ἐπει­σό­δια κατά τήν ἀποβίβαση τῶν Ἑλλήνων στή Σμύρνη, σύντομα οἱ Σύμμαχοι ἔδω­σαν τήν ἄδεια στόν ἑλληνικό στρατό νά ἐπε­κτείνει τή ζώνη κατοχῆς του στή δυτική Μικρά Ἀσία. Τήν ἴδια στιγμή ὅ­μως ἡ ἑλ­λη­νική παρουσία στή Σμύρνη θέ­ριεψε τήν ἀντίσταση τῶν Τούρ­κων, πού παρά τή συνθηκολόγηση τῆς σουλ­τανικῆς κυ­βέρ­νησης συ­σπει­ρώ­θη­καν γύρω ἀπό τό πρό­­σωπο τοῦ στρα­­τηγοῦ Μουσταφᾶ Κεμάλ.

Παναγιώτης Μητσόπουλος