Μεγάλες Δυνάμεις καί συμφέροντα

smyrni2Τό σχέδιο τοῦ αἰγύπτιου στρατηλάτη Ἰμπραήμ νά ὑποτάξει τούς ἑλληνικούς πληθυσμούς καί νά καταστείλει τήν Ἐπα­νάσταση τοῦ 1821 ἀποτυχαίνει παταγω­δῶς. Δυόμισι χρόνια βρίσκεται στήν Πε­λοπόννησο (1825-1827) καί δέν ἔγινε κυ­ρίαρχός της. Δέν κατά­φε­ρε νά συλλάβει τόν ἡγέτη μέ τή στρατηγική ἰδιοφυΐα, τόν Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, δέν ἔκαμψε τήν ἀγωνιστικότητα τῶν ἐπαναστα­τῶν.
Τή στιγμή πού βρίσκεται ἐγκλω­βι­σμέ­νος στήν Πελοπόννησο, ἔρχεται ὁ τρι­ε­θνής στόλος, 20 Ὀκτωβρίου 1827, ὑπό τόν ἄγγλο ἀντι­ναύαρχο Κόδριγκτον, τόν γάλλο ὑποναύαρχο Δεριγνύ καί τόν ρῶσο ὑποναύαρχο Χέι­δεν, καί κατανικᾶ τόν τουρκοαιγυπτιακό στό­λο τοῦ Ἰμ­πρα­ήμ, βυθίζοντάς τον ἔξω ἀπό τό Ναυαρίνο, στή δυ­τική ἀκτή τῆς Πελοπον­νή­σου. Μέσα σέ λίγες ὧρες ὁ περίφημος τουρ­κοαι­γυπτι­ακός στόλος, μεγαλύτερος ἀπό τόν στό­λο τῶν τρι­ῶν Μεγάλων Δυνάμεων, ἐξα­νε­μί­ζεται.
Ἄραγε γιατί ἔρχονται οἱ τρεῖς στόλοι τῶν Μεγάλων Δυνάμεων στό Ναυαρίνο; Τρέφουν αἰσθήματα ἁγνά γιά τήν καθη­μαγμένη Ἑλλάδα καί ἐπιθυμοῦν νά τήν ἐλευθερώσουν  ἀπό τόν τουρκικό ζυγό;
Πρῶτα ἡ Ἀγγλία στέλνει τόν στόλο της στό Ναυαρίνο καί τήν ἀκολουθοῦν σκοπίμως ἡ Γαλλία κι ἡ Ρωσία. Βαθύ καί σκοτεινό εἶναι τό σκεπτικό τῆς βρετα­νι­κῆς πολιτικῆς. Πρωταρχικός της στόχος εἶναι νά ἐμποδίσει τόν ἀντιβασιλιά καί πασά τῆς Αἰγύπτου Μωχάμετ Ἄλυ, τόν πατέρα τοῦ Ἰμπραήμ, νά ἀναλάβει τόν ἔ­λεγχο τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας καί νά τή μεταβάλει σέ  ὑπερδύναμη. Στή συ­νέ­­χεια ἡ Ἀγγλία προγραμματίζει νά ἀ­ποικιοποιήσει τήν Αἴγυπτο, ὥστε νά ἀ­νοίξει ὁ δρόμος πρός τό Σουέζ καί νά συνδέσει τή Μεσόγειο μέ τήν αὐτο­κρα­τορία της στίς Ἰνδίες. Τό ὄνειρο τῶν Ἄγ­γλων δέν ἐνσαρκώνεται τώρα, ἀλλά ἀρ­γότερα, τό 1841, ὅταν ἡ Αἴγυπτος ὑπό τήν προστα­σία τους ἀνακηρύσσεται πλέ­ον ἀνεξάρτητο κράτος -μέχρι τότε ὑπο­τε­λής στούς Ὀθωμανούς- καί γίνεται πέρα­σμα τῆς Ἀγγλίας, γιά νά ἐκτελέσει πα­­ρελ­θοντικά της σχέδια.
Στό Ναυαρίνο, λοιπόν, ἐμφανίζονται οἱ τρεῖς στόλοι τῶν Μεγάλων Δυνάμεων καί δίνουν τήν ἐντύπωση πώς νοιάζονται γιά τά δίκαια τῆς δόλιας πατρίδας μας, νά «καθαρσουν» τάχα τήν Πελοπόννη­-σο ἀ­πό τήν παρουσία τοῦ ἀδίστακτου Ἰμπρα­ήμ -πού δῆθεν καταστέλλει τήν Ἐ­πα­­νάσταση-, ἐνῶ παρασκηνιακά παλεύ­ουν μέ νύχια καί μέ δόντια νά ἱκανοποι­ήσουν τά μακρόπνοα ἀποικιοκρατικά τους ὁράμα­τα.
Ἀντίθετα, στό μαρτυρικό ὁρόσημο 1922, οἱ Μεγάλες Δυνάμεις εἶχαν ἐξα­σφαλίσει τά συμφέροντά τους, τίς ζῶνες ἐπιρροῆς τους, κοινῶς «τά εἶχαν βρεῖ» μέ τόν Κεμάλ, ἀφοῦ τό καλοκαίρι τοῦ 1922 ὑπογράφονται συμφωνίες μεταξύ τους. Ὁ Κεμάλ παύει νά διεκδικεῖ τή Μο­σούλη, ὑποκύπτοντας στίς ἀξιώσεις τῆς Ἀγγλίας, πού σχεδιάζει νά δημιουρ­γήσει ἕνα ζηλευτό προτεκτοράτο, συ­μπερι­λαμ­βάνο­ντας καί τή Μοσούλη μέ τίς πε­τρε­λαιοπηγές της. Ἐξάλλου, οἱ Μεγάλες Δυνά­μεις δέν θέλουν -φοβοῦν­ται- νά δη­μιουρ­γηθεῖ στήν ἀνατολική Μεσόγειο μιά πα­νίσχυρη ἑλληνική δύνα­μη.  
«Καί ἑπομένως, διέπραξαν τό ἀνοσι­ούργημα νά μήν ἐπιτρέψουν τή λύση τοῦ ἀνα­ολικοῦ ζητήματος μέ τόν μόνο ἁρ­μόζοντα καί πρέποντα τρόπο. Στή θέση τοῦ τουρκομογγολικῆς προελεύσεως ὀ­θωμανικοῦ χαλιφάτου νά δημιουργηθεῖ ἕνα μεγάλο χριστιανικό κράτος μέ πρω­τεύουσα τήν Κωνσταντινούπολη, τό ὁ­ποῖο θά σήμαινε ὅτι ὁ δυτικός κόσμος θά ἔφτανε ὥς τόν Εὐφράτη μ᾽ αὐτή τή λύ­ση. Ἀντ᾽ αὐτοῦ ἐπέτρεψαν τήν ἀνα­συ­γκρό­τηση τῆς Τουρκίας καί τά ἀποτε­- λέσματα τά βλέπουμε σήμερα...», ἐκτιμᾶ ὁ δρ. Οἰ­κονομικῶν καί Κοινωνικῶν Ἐπι­στημῶν τοῦ Πανεπιστημίου Γενεύης καί δρ. Φι­λο­σοφίας τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθη­νῶν Με­λέτης Μελετόπουλος.
Ἔτσι μετά τήν ἀποτυχία μας στόν Σαγγάριο, ἡ κυβέρνηση τοῦ Δημητρίου Γούναρη ἐπικαλεῖται ἀπεγνωσμένα τή με­σολάβηση τῶν Δυνάμεων, γιά νά ἐπέλ­θει ἕνας ἔντιμος συμβιβασμός μέ τήν Τουρ­κία. Ἡ Ἀγγλία ὑποστηρίζει θεωρη­τικά μό­νο τίς ἑλληνικές θέσεις. Ἡ Γαλλία ἀπρο­κάλυπτα τορπιλίζει κάθε φιλελ­λη­νι­κή ἐ­νέργεια καί προμηθεύει πολεμικό ὑ­λικό στόν ἐχθρό. Κι ὅταν τό μέτωπο κα­­ταρρέει ὁριστικά, οἱ ἑλληνικές στρα­τιω­τικές δυ­νάμεις μζί μέ τόν ἄμαχο πλη­θυ­σμό προ­σπαθοῦν νά ἐπιβιβαστοῦν στά πλοῖα. Μπαίνοντας οἱ δυνάμεις τοῦ Κε­μάλ στή Σμύρνη, 8 Σεπτεμβρίου 1922, καῖνε τήν πανάρχαια πόλη καί σφαγιάζουν τούς κα­τοίκους της μπροστά στά ἀ­παθῆ βλέμ­ματα τῶν ξένων στρατιωτῶν, Ἄγγλων, Γάλλων, Ἀμερικανῶν καί Ἰτα­λῶν. Ἀνά­με­σα στά θύματα συγκατα­λέ­γεται καί τό ἱε­ρό σφάγιο, ὁ ἐθνοϊερο­- μάρτυρας μητρο­πολίτης Σμύρνης Χρυ­σό­­στομος, πού ἐ­πέ­λεξε νά μείνει κοντά στό χειμαζόμενο ποί­μνιό του.    
«Καθώς τό ἀντιτορπιλικό ξεμάκραινε ἀπό τή φοβερή σκηνή καί τό σκοτάδι ἁ­πλωνόταν, οἱ φλόγες πού φυσομα­νοῦ­σαν πιά σέ μεγάλο μέρος τῆς Σμύρνης λά­μπανε ὅλο καί περισσότερο, δημι­ουρ­γώ­ντας ἕνα σκηνικό ἀπαίσιας καί μακά­βριας ὀμορφιᾶς». Ὄχι. Δέν ἦταν συνω­- στισμός, ἦταν ἴδια ἡ κόλαση. «Ἱστορικοί καί ἀρ­χαι­ολόγοι δηλώνουν ὅτι στά πα­γκόσμια χρο­νικά δέν ὑπάρχει παρά μό­νον ἕνα γε­γο­νός πού μπορεῖ νά συ­γκρι­- θεῖ μέ τήν καταστροφή τῆς Σμύρνης καί τοῦ χρι­στιανικοῦ πληθυσμοῦ της ἀπό τούς Τούρ­κους... Τό γεγονός αὐτό εἶναι ἡ καταστροφή τῆς Καρχηδόνας ἀπό τούς Ρωμαίους, τό 146 π.Χ. Ὡστόσο, στήν Καρ­χηδόνα δέν ὑ­πῆρ­χε στόλος χρι­στια­νικῶν πολεμικῶν πλοί­ων πού νά ἀτε­νί­ζει ἀδιάφορα μιά σφαγή γιά τήν ὁποία ὑπεύ­θυνες ἦταν οἱ κυβερ­νήσεις τους. Στήν Καρχηδόνα δέν βρίσκο­νταν ἀμερι­κανικά ἀντιτορπιλικά... Μιά ὀβίδα πού θά ἔσκαγε στό βρόντο πά­νω ἀπό τήν τουρ­κική συνοικία θά συγ­κρα­τοῦσε τή θηριω­δία τῶν Τούρκων».
«Μά ἡ ὀβίδα αὐτή δέ ρίχτηκε», σημειώνει ὁ λογοτέχνης Δημήτρης Φωτιάδης στό ἔργο του «Ἐνθυμήματα». «Τά συμ­φέ­ροντα εἶχαν στομώσει τίς μποῦκες τῶν κανονιῶν τοῦ πανίσχυρου συμμα­χι­κοῦ στόλου. Κι ἔτσι μέ πύρινα γράμματα γρά­φτηκαν στήν ἱστορία τῆς ἀνθρω­πό­τητας τοῦτοι ἐδῶ οἱ ἀριθμοί: 700.000 νε­κροί, 1.500.000 πρόσφυγες».
«Τό πιό θλιβερό, ἀλλά καί τό πιό ση­μα­ντικό χαρακτηριστικό τῆς ὅλης εἰκό­νας ἦταν ἡ παρουσία τῶν πολεμικῶν πλοίων στό λιμάνι τῆς Σμύρνης τό σωτή­ριο ἔτος 1922, ὅπου ἀδρανῆ παρα­κο­λουθοῦσαν τήν τελευταία πράξη τῆς τραγωδίας τῶν χριστιανῶν τῆς Τουρκί­ας», ὑπογραμμίζει ὁ τότε Πρόξενος τῶν Η.Π.Α. στή Σμύρνη Τζώρτζ Χόρτον στό βιβλίο του «Ἡ μά­στι­γα τῆς Ἀσίας», ὁ ὁποῖος, παρακού­ο­ντας τίς διαταγές τοῦ ἀμερικανοῦ ὕ­πα­του ἁρ­μοστῆ στήν Κων­σταντινούπολη, ἔκανε ὅ,τι μποροῦ­σε γιά νά σώσει χρι­στιανούς. Καί συνε­χίζει συγ­κλονισμένος: «Ἕνα ἀπό τά δυ­να­τό­τερα συναισθήματα πού πῆρα μαζί μου ἀπό τή Σμύρνη ἦταν τό συναί­σθημα τῆς ντρο­­πῆς, γιατί ἀνῆκα στό ἀν­θρώ­πινο γένος».  

Ἑλληνίς