30 Σεπτεμβρίου, μνήμη Ἐθνικῶν Εὐεργετῶν
Οἱ ἐθνικοί μας εὐεργέτες ἔζησαν σέ χρόνους δύσκολους καί καταφέρνοντας νά προοδεύσουν, εἴτε στήν Ἑλλάδα εἴτε στό ἐξωτερικό, ἡ πρώτη τους προτεραιότητα ἦταν νά βοηθήσουν τήν πολύπαθη πατρίδα, χωρίς νά περιμένουν ἀναγνώριση. Δέν ξέρουμε πραγματικά πῶς θά ἦταν ἡ Ἑλλάδα σήμερα, ἄν οἱ ἐθνικοί εὐεργέτες δέν φρόντιζαν νά τή διακοσμήσουν τόσο μέ ἔργα τέχνης ὅσο καί μέ κοινωφελῆ ἱδρύματα.
Ἕνας ἀπό αὐτούς εἶναι ὁ Γεώργιος Ζαρίφης, τό ὄνομα τοῦ ὁποίου δέν εἶναι γνωστό, καθώς οἱ εὐεργεσίες του ἔλαβαν χώρα στή γῆ τῆς Μικρασίας καί στή Θράκη. Ὁ Γεώργιος Ζαρίφης γεννήθηκε τό 1807 στό Μέγα Ρεῦμα τοῦ Βοσπόρου, σημερινό προάστιο τῆς Κωνσταντινούπολης. Γιός τοῦ Γιάγκου καί τῆς Ταρσίτσας Ζαρίφη, ἀναγκάστηκε μικρός νά ἀφήσει τό ἀρχοντικό του στήν Πόλη καί νά φύγει μέ τό ξέσπασμα τῆς Ἐπανάστασης τοῦ 1821, καθώς εἶχε ἀρχίσει μεγάλος διωγμός κατά τῶν Ἑλλήνων. Ὁ πατέρας του συνδεόταν μέ τή Φιλική Ἑταιρεία, καί γιά νά διασωθοῦν κατέφυγε μέ τήν οἰκογένειά του στήν Ὀδησσό, ὅπου τό ἑλληνικό στοιχεῖο ἦταν ἔντονα ἀνεπτυγμένο.
Ὁ τσάρος ἀνέλαβε τήν προστασία αὐτῆς τῆς ἐπιφανοῦς οἰκογένειας καί προσωπικά τή μόρφωση τοῦ Γεωργίου, ὁ ὁποῖος σπούδασε στό ὀνομαστό Λύκειο Ρισελιέ τῆς Ὀδησσοῦ. Στά 1830 ἦλθε στήν Ἑλλάδα καί ἔλαβε ἀπό τόν κυβερνήτη Ἰωάννη Καποδίστρια τήν τιμητική θέση τοῦ Γραμματέα τῆς Διοικήσεως τῆς Καρύταινας Ἀρκαδίας, ἀπό τήν ὁποία ὅμως ἀπογοητεύτηκε, καθώς ἔνιωθε ὅτι δέν ὑπῆρχε ἀκόμα προοπτική στή μόλις ἀπελευθερωμένη Ἑλλάδα. Γι᾽ αὐτό τόν λόγο ξαναγυρίζει στήν Κωνσταντινούπολη, προσδοκώντας κάτι καλύτερο.
Ἀρχικά ἐργάζεται ὡς ἁπλός ὑπάλληλος στόν ἐμπορικό οἶκο τοῦ ἐπιχειρηματία Στέφανου Ζαφειρόπουλου, πού ἀσχολοῦνταν μέ εἰσαγωγή σιτηρῶν καί ἀλεύρων ἀπό τή Ρουμανία, καί σύντομα ξεχωρίζει γιά τίς ἐμπορικές ἱκανότητές του, κερδίζοντας τήν ἐκτίμηση τοῦ ἐργοδότη του καί τόν σεβασμό τοῦ κόσμου. Μέσα σέ δύο χρόνια καταφέρνει νά γίνει συνέταιρός του καί παντρεύεται τήν κόρη του, μέ ἀποτέλεσμα ἡ ἐπιχείρηση νά μετονομαστεῖ σέ «Ζαφειρόπουλος καί Ζαρίφης». Οἱ μεγάλες του οἰκονομικές καί ἐμπορικές ἐπιτυχίες, ὅπως ἦταν φυσικό, τραβοῦν τήν προσοχή τοῦ σουλτάνου, πού τοῦ κάνει δελεαστικές προτάσεις νά ἀλλάξει ὑπηκοότητα καί νά ἐργαστεῖ γι᾽ αὐτόν μέ πολύ μεγάλα ἀνταλλάγματα, τά ὁποῖα ἀποποιήθηκε σθεναρά.
Λίγο καιρό ἀργότερα, μέ διαρκεῖς ἔξυπνες τοποθετήσεις καί διορατικότητα ὁ Γεώργιος Ζαρίφης ἀνοίγει τόν δικό του ἐμπορικό οἶκο, τόν ὁποῖο στή συνέχεια θά μετατρέψει σέ ἰσχυρή ἐμπορική τράπεζα. Ἦταν μάλιστα ἕνας ἀπό τούς πρωταγωνιστές πού κρύβονταν πίσω ἀπό τήν ἰδέα γιά τήν ἵδρυση μίας εὔρωστης Κεντρικῆς Τράπεζας γιά τήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία ἤδη ἀπό τό 1856. Τό σημαντικό ἀλλά καί ἀξιοθαύμαστο εἶναι ὅτι ἀναλαμβάνει τή διαχείριση τοῦ τουρκικοῦ χρέους, τό ὁποῖο λύνει αἰσίως γιά τούς Ὀθωμανούς ἔπειτα ἀπό τέσσερα χρόνια (1875-1879) κοπιώδους προσπάθειας! Ἔτσι, ἐπετεύχθη ἡ ἔκδοση τοῦ αὐτοκρατορικοῦ διατάγματος στίς 10/22 Νοεμβρίου 1879, μέ τό ὁποῖο ἡ τουρκική κυβέρνηση παραχωροῦσε στόν τραπεζικό του ὅμιλο ἐπί μία δεκαετία τήν εἴσπραξη διάφορων φόρων.
Ὁ Ζαρίφης, μέ τήν οἰκονομική καί ἐμπορική ἰδιοφυΐα πού τόν χαρακτηρίζει, συμμετέχει στό μετοχικό σχῆμα πολλῶν ἀκόμα χρηματοπιστωτικῶν ἱδρυμάτων, τόσο στήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία (Τράπεζα Κωνσταντινουπόλεως) ὅσο καί στήν Ἑλλάδα (Γενική Πιστωτική καί Τράπεζα Βιομηχανικῆς Πίστεως). Ὡς πρόεδρος καί μεγαλομέτοχος τῆς Τράπεζας Κωνσταντινουπόλεως ἔφτιαξε ὑποκαταστήματα στήν Ἀθήνα, τό Λονδίνο καί τό Παρίσι, ἐνῶ ἀπό τό 1864 ἄρχισε τή μακρά συνεργασία τοῦ τραπεζικοῦ του ὁμίλου μέ τήν Ἐθνική Τράπεζα τῆς Ἑλλάδας.
Παρόλες τίς οἰκονομικές ἐπιτυχίες του, πού τόν ἀναδεικνύουν σέ μεγιστάνα τοῦ πλούτου καί σπουδαῖο τραπεζίτη, ὁ Ζαρίφης δέν μεγαλοπιάνεται, γιατί εἶναι προπάντων πατριώτης καί πάντα κινεῖται μέ γνώμονα τήν προκοπή τοῦ τόπου του. Μέσα σ᾽ αὐτήν τήν οἰκονομική μεγαλουργία, ὁ ἐπιχειρηματικός αὐτός νοῦς ξεδιπλώνει ὅλες τίς ἀρετές του καί ἀφήνει νά ξεχειλίσει ἡ ἀγάπη του γιά τή ρημαγμένη ἀπό τή σκλαβιά Ἑλλάδα. Συμβάλλει στήν ἀνοικοδόμησή της, στή διάδοση τῆς ἑλληνικῆς παιδείας καί τήν πλουτίζει μέ ἔργα κοινῆς ὠφέλειας.
Καταρχήν ὑπῆρξε ὁ βασικός χρηματοδότης τῆς Μεγάλης τοῦ Γένους Σχολῆς, ἡ ὁποία λειτουργοῦσε ἀπό τήν πε- ρίοδο τῆς Ἅλωσης. Στά χρόνια τοῦ Ζαρίφη μεταφέρεται στό Φανάρι τῆς Πόλης καί ὁ μεγαλοτραπεζίτης ἀναλαμβάνει σχεδόν ἐξολοκλήρου τή χρηματοδότησή της. Ἔτσι, ἐγκαινιάζεται τό ἐξαιρετικό αὐτό οἰκοδόμημα τοῦ ἀρχιτέκτονα Κωνσταντίνου Δηµάδη τό 1882, ἐνῶ μέ ἔξοδα τῆς οἰκογένειάς του ἀνακατασκευάζεται τό 1896 στά Πριγκηπονήσια ἡ Θεολογική Σχολή τῆς Χάλκης, πού εἶχε καταστραφεῖ ἀπό τόν μεγάλο σεισμό τοῦ 1894. Ἔχτισε ἐπίσης πολλά νοσοκομεῖα, ὀρφανοτροφεῖα καί πτωχοκομεῖα στήν Κωνσταντινούπολη.
Ἔχοντας μεγάλη εὐαισθησία στά θέματα τῆς ἑλληνικῆς παιδείας καί μόρφωσης ἵδρυσε τά Ζαρίφεια Διδασκαλεῖα, σχολεῖα Ἀρρένων καί Θηλέων στή Φιλιππούπολη (σημερινή Βουλγαρία) καί ἔδωσε πολλές ὑποτροφίες σέ θεολογικές, ἐμπορικές καί ἱερατικές σχολές, γιά νά σπουδάσουν τά Ἑλληνόπουλα τόσο στήν Πόλη ὅσο καί στήν ὑπόλοιπη Ἑλλάδα. Ὁ λογοτέχνης Γεώργιος Βιζυηνός χρωστοῦσε τή μόρφωσή του στόν μεγάλο αὐτόν εὐεργέτη, ὁ ὁποῖος τόν παρότρυνε νά στραφεῖ στά γράμματα καί μέ δικά του ἔξοδα τύπωσε τά πρῶτα ἔργα του.
Ἦταν τόσο μεγάλη ἡ γενναιοδωρία καί φιλανθρωπία του ἀκόμα καί σέ Ἀρμένιους, Ἑβραίους καί ἄλλες μειονότητες τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, πού ὁ μικρασιατικός ἑλληνισμός πέρασε στή γλώσσα του τόν Ζαρίφη καί μέ τόν ὅρο «ζαριφηλίκι»· ἐννοοῦσε τή γενναιοδωρία καί τήν ἁπλοχεριά.
Γιά τή δράση του αὐτή ἔλαβε δημόσια τήν εὐγνωμοσύνη καί τίς εὐχαριστίες τόσο τοῦ σουλτάνου ὅσο καί τοῦ πατριάρχη, καθώς καί ὅλου τοῦ κόσμου. Γι᾽ αὐτό καί τήν ἡμέρα τῆς κηδείας του, τό 1884, ὅλα τά γραφεῖα τῆς Ὑψηλῆς Πύλης καθώς καί τά σχολεῖα ἦταν κλειστά ὡς ἐκδήλωση πένθους τοῦ σουλτάνου.
Ἄς γίνονται αὐτές οἱ εὐγενεῖς καί ἄδολες ψυχές ἄξια παραδείγματα καί πρότυπα γιά τούς νέους, σέ μία ἐποχή ἔντονα ὑλιστική καί ἀποπροσανατολισμένη ἀπό καθετί πνευματικό, καί ἄς εὐχηθοῦμε νά ἀναδεικνύει ἡ πατρίδα μας πάντοτε ἐθνικούς εὐεργέτες, πού ὁ καθένας μέ τόν τρόπο του θά τῆς προσφέρει τό δικό του δῶρο εὐγνωμοσύνης!
Ἀναστασία Τζουρᾶ-Τζιότζιου
"Ἀπολύτρωσις", Αὔγ.-Σεπτ. 2022
ΤΟ ΚΑΝΑΛΙ ΜΑΣ
