Πρωτοφανής ἐθελοντισμός

1913-2023. Συμπληρώνονται φέτος 110 χρόνια ἀπό τήν ἀπελευθέρωση τῆς Ἠπείρου.
«483 χρόνια σκλαβιᾶς
μᾶς γεμίζουνε μνῆμες...
110 χρόνια λευτεριᾶς
μᾶς γεμίζουν εὐθύνες!».
  Τό κάλεσμα τῆς πατρίδας ἀπό τήν Ἤπειρο φτάνει σέ κάθε γωνιά τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ἔρχονται νά πολεμήσουν στό πλευρό τῶν σκλαβωμένων Ἠπειρωτῶν χιλιάδες ἐθελοντές, ἄνθρωποι κάθε ἐπαγγέλματος καί κάθε κοινωνικῆς τάξης. Εἶναι τόσο ἀκράτητος ὁ ἐνθουσιασμός τους, πού παρόμοιος δέν ἔχει καταγραφεῖ στίς δέλτους τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας. Λόγῳ τῆς τεράστιας προσέλευσης ἐθελοντῶν γιά τό μέτωπο τῆς Ἠπείρου, ἡ κυβέρνηση δημοσιεύει διάγγελμα πού παρόμοιο δέν συναντοῦμε στήν παγκόσμια ἱστορία: «Ἡ ἑλληνική κυβέρνησις δέν θέλει πλέον ἄλλους ἐθελοντάς!».
  Στή μακρινή Ἀμερική δεκάδες χιλιάδες ὁμογενεῖς ἀφήνουν τήν ἀσφάλεια τῆς ξενιτειᾶς καί ἑτοιμάζονται γιά τό ὑπερπόντιο ταξίδι. Ἱστορική φωτογραφία ἀπεικονίζει τούς ὁμογενεῖς τῆς Νέας Ὑόρκης πρίν ταξιδέψουν. Τό πανώ τους γράφει: «Ἀναχωροῦμε γιά τό μέτωπο. Ζήτω ὁ πόλεμος». Ὅσοι Ἑλληνοαμερικανοί εἶναι ἀδύνατο νά στρατευθοῦν συγκεντρώνουν χρήματα γιά τόν ἑλληνικό στρατό.
  Ἡ συντριπτική πλειοψηφία τῶν ἐθελοντῶν εἶναι Κρητικοί. Ἄνθρωποι κάθε ἡλικίας, ἀκόμη καί καθηγητές μέ τούς μαθητές τους, καταφτάνουν στό μέτωπο. Οἱ 3.500 χιλιάδες ἐθελοντές ἀπό τήν Κρήτη συγκροτοῦν τό Ἀνεξάρτητο Σύνταγμα Κρητῶν καί πολεμοῦν στό μέτωπο Μπιζανίου Ἰωαννίνων. Στά κακοτράχαλα βουνά τοῦ Μπιζανίου καί τῆς Ἀετορράχης, οἱ Κρῆτες βροντοφωνάζουν πρῶτοι τήν ἰαχή «Ἀέρα!». Πλάι τους πολεμᾶ τό πλῆθος τῶν ὁμογενῶν ἀπό τίς Η.Π.Α.. Εἶναι συγκινητικός ὁ μαζικός ἐπαναπατρισμός τους.
Ἀπό τό ἐθνικό προσκλητήριο δέν ἀπουσιάζει καί ἡ Κύπρος. Δέκα κύπριοι ἐθελοντές πολεμιστές θυσιάζονται, πολεμώντας στίς πολύμηνες ἐπιχειρήσεις τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ γιά τήν ἀπελευθέρωση τῶν Ἰωαννίνων. Ἀνάμεσά τους ξεχωρίζει μιά ἐμβληματική μορφή, ὁ Χριστόδουλος Σῶζος, Δήμαρχος Λεμεσοῦ. Ὅταν ἕνας φίλος του γιατρός προσπαθεῖ νά τόν ἐμποδίσει νά καταταγεῖ στόν ἑλληνικό στρατό, ὁ γενναῖος Κύπριος τόν καθηλώνει λέγοντας: «Πραγματικοί ἡγέται δέν εἶναι ἐκεῖνοι πού μονάχα ὑποκινοῦν τόν λαόν, ἀλλά ἐκεῖνοι πού προκινδυνεύουν μαζί του». Ἐνῶ πυροβολεῖ ὄρθιος στό ὕψωμα «Προφήτης Ἠλίας» Μπιζανίου, πέφτει ἡρωικά.
  Ὁ πρωθυπουργός Ἐλευθέριος Βενιζέλος στέλνει τούς δύο γιούς του, τόν Κυριάκο καί τόν Σοφοκλῆ, στήν πρώτη γραμμή τοῦ πολέμου. Τό παράδειγμά τους ἐμπνέει μεγαλοαστούς κι ἀξιωματούχους.
  Οἱ γυναῖκες τῆς βασιλικῆς οἰκογένειας δέν ἀπουσιάζουν ἀπό τήν πρόσκληση τῆς πατρίδας. Ἡ βασίλισσα Ὄλγα βρίσκεται στήν ἐμπροσθοφυλακή, γιά νά τονώσει τούς στρατιῶτες. Ἡ πριγκίπισσα Μαρία ἱδρύει πλωτό νοσοκομεῖο, ἡ πριγκίπισσα Σοφία δημιουργεῖ στήν Ἀθήνα νοσοκομεῖα γιά τούς τραυματίες, ἡ πριγκίπισσα Ἑλένη ὀργανώνει φορητό σιδηροδρομικό νοσοκομεῖο γιά τή μεταφορά τῶν πληγωμένων καί ἡ πριγκίπισσα Ἀλίκη φτιάχνει ὑπαίθρια νοσοκομεῖα.
  Εἶναι ἡ ἐποχή πού οἱ τίτλοι εὐγενείας καί τά ἀξιώματα ἔχουν δευτερεύουσα σημασία μπροστά στό ἐθνικό πρόσταγμα γιά μιά ἐλεύθερη, ἀδούλωτη πατρίδα. Βουλευτές, ἀφήνοντας τά ἕδρανα τῆς Βουλῆς, κατατάσσονται ὡς ἐθελοντές καί τραβοῦν γιά τήν πρώτη γραμμή.
  Ὁ βουλευτής Ζακύνθου Ἀλέξανδρος Ρώμας, πού εἶχε διατελέσει τρεῖς φορές πρόεδρος τῆς Βουλῆς, κατατάσσεται ἐθελοντικά στά 49 του χρόνια καί μάχεται στό μέτωπο τῆς Ἠπείρου. Μάλιστα μέ δικά του χρήματα ἐξοπλίζει τό ἐθελοντικό σῶμα τῶν Γαριβαλδινῶν, πού συμμετέχει στό πλευρό τῶν Ἑλλήνων μέ ἡγέτη τόν ἰταλό φιλέλληνα Ριτσιόττι Γαριβάλδη. Τό ἱστορικό τάγμα γράφει μία ἀπό τίς πλέον ἐντυπωσιακές πολεμικές σελίδες.
  Οἱ ἐρυθροχίτωνες Γαριβαλδινοί ἀντιλαμβάνονται ἔκπληκτοι τήν παρουσία μιᾶς γυναίκας ἀνάμεσά τους. Εἶναι ἡ Ἀσπασία Μαυρομιχάλη-Ράλλη, ἀνεψιά τοῦ Ἀλέξανδρου Ρώμα, κόρη τοῦ πρωθυπουργοῦ Κυριακούλη Μαυρομιχάλη καί μητέρα δύο παιδιῶν. Μέ τήν κήρυξη τοῦ πολέμου κατατάσσεται ὡς ἐθελόντρια νοσοκόμα στό σῶμα τῶν Γαριβαλδινῶν. Στό ἡμερολόγιό της περιγράφει τή στιγμή πού ἀνακοινώνει τήν ἀπόφασή της: «Μαμά, πρέπει νά δώσωμε πρῶτοι ἡμεῖς τό παράδειγμα! Πρέπει τό ταχύτερον νά ἐργασθῶμεν σ’ ἕνα νοσοκομεῖον». Στήν ἀρχή ἡ Ἀσπασία ἀνήκει στό νοσηλευτικό προσωπικό. Ἀργότερα ὅμως κρατᾶ στά χέρια της τό τουφέκι καί πολεμᾶ στή μάχη τοῦ Δρίσκου, προχωρώντας ἀτάραχη μέχρι τήν πρώτη γραμμή τοῦ πυρός.
  Ὁ βουλευτής Κέρκυρας καί ποιητής Λορέντζος Μαβίλης ζητᾶ στά 53 του χρόνια νά μετέχει ἐθελοντικά στίς ἐπιχειρήσεις γιά τήν ἀπελευθέρωση τῶν Ἰωαννίνων. Ἡ ἡλικία του ὅμως δέν ἐπιτρέπει νά ἐνταχθεῖ σέ μάχιμη μονάδα. Ὁ πρωθυπουργός Βενιζέλος τοῦ προτείνει νά καταταγεῖ ἐθελοντικά στό Γενικό Ἐπιτελεῖο Στρατοῦ στήν Ἀθήνα κι ἀπό κεῖ νά βοηθήσει. Ἡ ἀπυρόβλητη θέση δέν ἀρέσει στόν σονετογράφο. Μέ 70 κερκυραίους ἐθελοντές κατατάσσεται τελικά στό σῶμα τῶν Γαριβαλδινῶν. Στή θρυλική μάχη τοῦ Δρίσκου κοντά στά Γιάννενα ἀφήνει τήν ὕστατη πνοή του, ξεστομίζοντας λόγια ἀθάνατα: «Δέν ἤλπιζα τέτοια τιμή, νά δώσω τή ζωή μου γιά τήν Ἑλλάδα!».
  Φωτογραφία δείχνει τόν ἱερέα τοῦ τάγματος παπαΦώτη νά κλείνει τά μάτια τοῦ νεκροῦ Μαβίλη στήν αὐλή τῆς ἐκκλησίας. Ὁ θάνατός του συγκλονίζει. Οἱ ἐφημερίδες γράφουν: «Ὁ βουλευτής Μαβίλης ἐφονεύθη πρό τῶν Ἰωαννίνων... Ποιητής αὐτός ὥριμος καί ἐκλεκτός πολίτης, ὁ Λαυρέντιος Μαβίλης ἔδωσε μέ τόν ἡρωϊκόν του θάνατον εἰς τό Δρίσκον τό ὑψηλότερον τῶν παραδειγμάτων».
  Ἰανουάριος 1913. Τόν δρόμο γιά τήν πρωτεύουσα τῆς Ἠπείρου φράζει ἕνα πανίσχυρο ἐμπόδιο. Εἶναι τά ὀχυρά τοῦ Μπιζανίου, ἀπόρθητα φρούρια τῶν Τούρκων, ἔργο τοῦ γερμανοῦ στρατάρχη Γκόλτς. Ἡ πρωτοτυπία τους εἶναι τό σκυρόδεμα. Γιά πρώτη φορά στήν ἱστορία ὁπλισμένο σκυρόδεμα, δηλαδή ἀπυρόβλητο στόν βομβαρδισμό. Τά ὀχυρά εἶναι ἀθέατα ἀπό τό μέρος πού δέχονται ἐπίθεση. Μόνο τό στόμιο τῶν πυροβόλων ἦταν ὁρατό. Ὁ πυροβολητής εἶναι καλυμμένος καί μόνο τή στιγμή πού πρόκειται νά σκοπεύσει βγάζει τό κεφάλι του.
  Φοβερό, ἀνδροφόνο, ἄπαρτο κάστρο τό Μπιζάνι στέκεται ἀγέρωχο, βαστᾶ γερά, στοιχίζοντας καθημερινά πολλές ζωές ἑλλήνων πολεμιστῶν. Τό αἷμα τους ρέει ἄφθονο καί πορφυρώνει τά ἀφιλόξενα χιονισμένα βουνά. Πότε ἄραγε θά πέσουν τά Γιάννενα; Πότε θά κυματίσει ἡ γαλανόλευκη ἑλληνική σημαία;

Ἑλληνίς

"Ἀπολύτρωσις", Ἰαν. 2023