Τήν 1η Σεπτεμβρίου τοῦ ᾽21 ἀποβιβάστηκαν στό νησί τῆς Σαμοθράκης, στήν περιοχή Μακρυλιές, περίπου 1.000-2.000 Τοῦρκοι ὑπό τόν ὑποναύαρχο Καρά-Ἀλή. Οἱ Σαμοθρακίτες εἶχαν μάθει γιά τόν ξεσηκωμό τοῦ Γένους τόν Μάρτιο τοῦ ’21 καί παρακινήθηκαν ἀπό ὅσους εἶ­χαν μυηθεῖ στή Φιλική Ἑταιρεία καί ἀπό τούς Ψαριανούς νά συμμετέχουν στήν Ἐπανάσταση. Ἔτσι, ἀρνήθηκαν νά πληρώσουν τόν φόρο, παρά τίς παραινέσεις τοῦ ἀπεσταλμένου τῶν Τούρκων, ἑνός Ἰμβριώτη μέ τό ὄνομα Λογοθέτης. Ἐ­πειδή φοβήθηκαν ὅτι ἡ ἄρ­νησή τους θά προκαλοῦσε τήν ὀργή τῶν Τούρκων, εἶχαν ἀρχίσει νά προετοιμάζονται γιά νά ἀ­μυνθοῦν μέ τήν καθοδήγηση ἑνός Σαμιώτη, πού γνώριζε τή χρήση τῶν ὅπλων. Ὁ Ἴων Δραγούμης στό βιβλίο του «Σαμοθράκη» παραδίδει τά γεγονότα τοῦ ὁλοκαυτώματος, ὅπως τά ἄκουσε ἀπό τούς κατοίκους τοῦ νησιοῦ.
  Μετά τήν ἀποβίβαση τῶν Τούρκων οἱ Σαμοθρακίτες ἄρχισαν νά φεύγουν στά βουνά καί οἱ λίγοι πού δοκίμασαν νά ἀντισταθοῦν, ὑπό τίς διαταγές τοῦ ἀνώνυμου Σαμιώτη, σκορπίστηκαν γρήγορα. Ἑφτακόσιους ἀπό τούς κατοίκους πού εἶχαν καταφύγει στά βουνά, οἱ Ὀθωμανοί τούς ἔφεραν πίσω μέ δόλο, δημιουργώντας τήν ἐντύπωση ὅτι θά τούς δώσουν χάρη. Ὅμως στήν τοποθεσία «Ἐφκᾶς», στό κάστρο τῆς πρωτεύουσας, τῆς Χώρας, τούς δολοφόνησαν ὅλους. Ἀ­κο­λούθησε γενική σφαγή τοῦ ἄρρενος πληθυσμοῦ, δέκα χιλιάδων περίπου ἀνδρῶν καί ἀ­γοριῶν. Τά γυναικόπαιδα που­λήθηκαν στά παζάρια τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί τῆς Σμύρ­­νης. Τά σπίτια τους κάηκαν. Ἡ σφαγή κι ὁ ἐξανδραποδισμός κράτησαν ἕνα μήνα καί γλύτωσαν μόλις 33 οἰκογένειες.
  Στό ἱστορικό κείμενο ἑνός ἀνώνυμου γάλλου φιλέλληνα διαβάζουμε τή συγκλονιστική ἀφήγηση χήρας ἀπό τή Σαμοθράκη, ἡ ὁποία μετά τή σφαγή πουλιέται σκλάβα στή Σμύρνη, περνάει ἀπό τήν Κύπρο κι ἔ­πει­τα ἀπό πολλές περιπέτειες καταλήγει ἐλεύθερη πιά στήν ἰ­τα­λική πόλη Spezzia. Ὁ Πουκεβίλ διηγεῖται καί τή θαρραλέα πράξη μιᾶς ἄλλης Σαμοθρακίτισσας, τῆς Κωνσταντίας, ἡ ὁ­ποία, ὅταν εἶδε τόν ἄνδρα της Θεόφιλο νεκρό στά πόδια της καί ἐνῶ τήν ἅρπαζαν γιά νά πουληθεῖ, αὐτοκτόνησε μέ τό μαχαίρι τοῦ τούρκου φύλακά της, προτιμώντας τόν θάνατο ἀπό τή σκλαβιά. Τήν καταστρο­φή τῆς Σαμοθράκης ἀπεικόνισε ὁ Γάλλος Αuguste Vinchon στόν πίνακα «Μετά τή σφαγή τῆς Σαμο­θράκης», πού βρίσκεται στό Λοῦ­βρο. Στό Ἐθνολογικό Μουσεῖο σώζεται Εὐαγγέλιο τρυ­πημένο ἀπό τουρκική λόγχη.
  Μόνο μετά ἀπό ἑξαετῆ ἐρήμωση ἄρ­χισαν κάποιοι νά ἐπανέρχονται στό νησί. Ἀνάμεσα σ᾽ αὐτούς πού ἐπέστρεψαν τό 1837 ἦταν πέντε πρώην αἰχμάλωτοι, πού ἐξισλαμίστηκαν γιά νά γλυ­­τώσουν. Αὐτοί μετανόησαν καί ἀ­σπά­στηκαν καί πάλι τή χριστιανική πί­στη. Παρά τίς παραινέσεις τῶν συμπατρι­ωτῶν τους νά φύγουν γιά νά διασωθοῦν, παρέμειναν στό νησί. Ὅταν ὅ­μως ἐγκαταστάθηκε στό νησί τοῦρκος ἱεροδικαστής, τούς συνέλαβε καί τούς ἔστειλε στή φυλακή στή Μάκρη, λίγο ἔξω ἀπό τήν Ἀλεξανδρούπολη. Ἐκεῖ, παρά τίς πιέσεις καί τίς ἀπειλές, δέν ἄλλαξαν τήν πίστη τους καί θανατώθηκαν μέ βασανιστικό τρόπο. Τιμῶνται ὡς νεομάρτυρες τήν Κυριακή τοῦ Θωμᾶ καί τά λείψανά τους φυλάσσονται στόν ναό τῆς Παναγίας στή Σαμοθράκη.

Παναγιώτης Μητσόπουλος

Φιλόλογος - Θεολόγος

"Ἀπολύτρωσις", Αὔγ.-Σεπτ. 2023