Τήν Κρήτη καί συγκεκριμένα τή μαρτυρική Κάνδανο εἶχε προγραμματιστεῖ νά ἐπισκεφθεῖ ὁ πρόεδρος τῆς γερμανικῆς δημοκρατίας Φράνκ Σταϊνμάιερ τήν 31η παρελθόντος Ὀκτωβρίου. Θά ἦταν ἡ πρώτη ἐπίσκεψη γερμανοῦ προέδρου στή μαρτυρική μεγαλόνησο. Ἀξιοσημείωτη ἡ εἴδηση ὅτι τόν γερμανό πρόεδρο δέν θά συνόδευε ἡ πρόεδρος τῆς ἑλληνικῆς δημοκρατίας. Καθηγητής Πανεπιστημίου μέ καταγωγή ἀπό τήν Κάνδανο, ὁ κ. Εὐτ. Παπαδοπετράκης, σέ ραδιοφωνική του συνέντευξη σχολίασε: «Ἄν ἡ πρόεδρος τῆς ἑλληνικῆς δημοκρατίας δέν παραβρεθεῖ σέ μιά τέτοια ἐπίσκεψη, γιά νά θέσει τό θέμα τῶν γερμανικῶν ὀφειλῶν καί ἐπανορθώσεων, τότε ποιός θά εἶναι ἐκεῖνος πού σέ μιά τόσο κρίσιμη στιγμή θά μπορέσει νά θέσει εὐθέως τό "καυτό" αὐτό ἐρώτημα; Διότι καί θεσμικά νά τό πάρει κανείς, ἡ "χρυσή" αὐτή εὐκαιρία ἀνήκει στήν πρόεδρο τῆς δημοκρατίας».
Ἀλλά ἡ εὐκαιρία στήν Κάνδανο δέν χάθηκε. Στή θέση τῆς προέδρου μας, πού ἐπέλεξε τήν ἀπουσία ἀντί τῆς εὐγενικῆς ἀντιπαράθεσης, ὀρθώθηκε ὁ μητροπολίτης Κισσάμου καί Σελίνου σεβασμιότατος Ἀμφιλόχιος. Μέ εὐγενικό τρόπο καί μέ προβολή τῆς πατροπαράδοτης κρητικῆς φιλοξενίας, μίλησε στόν γερμανό πρόεδρο μέ τή γλώσσα τῆς ἀλήθειας καί ὄχι τῆς ἄθλιας διπλωματίας. Μεταφέρω μεγάλο ἀπόσπασμα ἀπό τήν προσφώνηση τοῦ μητροπολίτου:
«Ἡ παρουσία σας σέ αὐτό τόν ἱστορικό τόπο, τήν Κάνδανο, σηματοδοτεῖ μιά ἐπίσκεψη πολλῶν καί μεγάλων συμβολισμῶν... Θά μνημονεύσω τή μαρτυρία καί τήν ὁμολογία ἑνός συμπατριώτη σας, γερμανοῦ συγγραφέα, ὁ ὁποῖος κατά τήν περίοδο τῆς μάχης τῆς Κρήτης ὑπῆρξε ἕνας ἀπό τούς στρατιῶτες στήν Κρήτη. Αὐτός ἐπέστρεψε μετά ἀπό λίγα χρόνια, τό 1952, καί ἐπισκέφτηκε ξανά τήν Κρήτη... Ἕνα σούρουπο βρέθηκε σέ ἕνα κοιμητήριο πού ἦταν θαμμένοι οἱ γερμανοί στρατιῶτες. Ἐκεῖ, λέει, συνάντησε μιά μαυροφορεμένη κρητικιά γυναίκα πού ἄναβε κεριά στούς τάφους τῶν γερμανῶν στρατιωτῶν. Τήν πλησίασε καί εἶχε συζήτηση, πού τήν καταγράφει. Τοῦ εἶπε ἡ μαυροφορεμένη αὐτή ἡρωίδα κρητικιά γυναίκα ὅτι ἔχασε τόν ἄντρα της στή μάχη τῆς Κρήτης καί τόν μοναχογιό της τό 1943 τόν μετέφεραν σέ στρατόπεδο συγκέντρωσης, ὅπου ἐκεῖ σκοτώθηκε. Καί συνεχίζει αὐτή ἡ Κρητικιά: "Ἀνάβω κεριά στούς τάφους ἐδῶ τῶν γερμανῶν στρατιωτῶν, γιατί καί αὐτοί εἶχαν κάποιες μάνες καί ἐπειδή οἱ μάνες τους αὐτές δέν μποροῦν νά ἔρθουν νά τούς μνημονεύσουν καί νά τούς ἀνάψουν κεριά. Ἔτσι κι ἐγώ ἀνάβω τά κεριά ἀντί γιά τίς μάνες τους μέ τή σκέψη καί τήν πίστη ὅτι καί στό δικό μου τό παιδί κάποια μάνα θά τοῦ ἀνάβει κερί".
Λίγες δεκαετίες μετά, τό 1974, ὁ τότε μητροπολίτης τῆς περιοχῆς ἐδῶ πού ἀνήκει καί ἡ μαρτυρική Κάνδανος, ὁ μητροπολίτης Κισσάμου καί Σελίνου Εἰρηναῖος Γαλανάκης, ἀποφάσισε νά φιλοξενήσει τά ὀστά τῶν γερμανῶν στρατιωτῶν σέ ἕνα ἱστορικό μοναστήρι, στή μονή τῆς Γωνιᾶς στό Κολυμπάρι..., μέχρι νά δημιουργηθεῖ τό νεκροταφεῖο, τό ὁποῖο βρίσκεται πιό πέρα, στό Μάλεμε.
Αὐτή λοιπόν, κύριε πρόεδρε, εἶναι ἡ ψυχή τῆς Κρήτης, ἡ ὁποία ξέρει νά ἀνοίγεται καί ξέρει νά χωρεῖ ἀκόμα καί αὐτούς πού τῆς στέρησαν τά παιδιά της. Καί θά μοῦ ἐπιτρέψετε νά πῶ ὅτι θά περίμενε ἡ κρητική ψυχή καί ἀπό τή χώρα σας νά ἔχει τήν ἴδια ἀνοιχτοσύνη καί μεγαλοσύνη. Ὅμως ἀκόμα καί στά δύσκολα χρόνια, στά δύσκολα χρόνια τοῦ μνημονίου, εἴδαμε ὅτι ἡ χώρα σας ὄχι μόνο δέν συμπαραστάθηκε στή χώρα μας, ἀλλά ἔσπρωξε τήν Ἑλλάδα οὐσιαστικά στό Διεθνές Νομισματικό Ταμεῖο. Ἡγέτες τῆς χώρας σας τότε συντέλεσαν νά περάσει ἡ Ἑλλάδα τά δεινά πού πέρασε... Καί ἐπειδή στήν παρουσία σας στήν πρόεδρο τῆς ἑλληνικῆς δημοκρατίας, πού θά περιμέναμε νά ἦταν καί αὐτή σήμερα ἀνάμεσά μας, εἴπατε ὅτι εἶστε δεσμευμένοι στήν ἱστορική σας εὐθύνη, θά μοῦ ἐπιτρέψετε καί πάλι, μέ πολλή ἐκτίμηση καί σεβασμό (γιατί ἡ Κρήτη ξέρει νά σέβεται καί νά ἐκτιμᾶ τούς φιλοξενούμενούς της καί νά τούς θεωρεῖ δικούς της ἀνθρώπους) νά σᾶς πῶ ὅτι οἱ γερμανικές ἀποζημιώσεις καί τό κατοχικό δάνειο δέν εἶναι μιά ὑπόθεση πού κλείνει καί ἕνα νομικό ζήτημα, ἀλλά εἶναι μιά δέσμευση ἱστορικῆς εὐθύνης τῆς χώρας σας καί εἶναι ἠθική ἐπιταγή. Καί νομίζουμε ὅτι ἀπό ᾽δῶ, ἀπό τήν Κάνδανο, ὀφείλουμε αὐτό νά τό διακηρύξουμε.
Καί πάλι μέ πολλή τιμή, μέ πολλή ἀγάπη καί μέ πολλή ἐκτίμηση σᾶς χαιρετίζουμε καί σᾶς καλωσορίζουμε στόν μαρτυρικό αὐτό τόπο καί σᾶς εὐχαριστοῦμε γιά τήν παρουσία σας ἀνάμεσά μας, ἡ ὁποία, ἐπαναλαμβάνω, εἶναι μιά παρουσία ὑψηλῶν συμβολισμῶν».
Εἶναι ἐξαιρετικά παρήγορο, στή γενικευμένη παρακμή πού βιώνει ἡ σύγχρονη ἑλληνική κοινωνία, νά ἐμφανίζονται πρόσωπα, τά ὁποῖα μέ σθένος καί ἀποφασιστικότητα ὀρθώνονται ἔναντι ἐκπροσώπων ἰσχυρῶν χωρῶν καί ἀπευθύνουν λόγο θαρρετό χωρίς διπλωματικές ὑπεκφυγές καί πολύ περισσότερο χωρίς δουλοπρέπεια, πού χαρακτηρίζει, δυστυχῶς, τούς πολιτικούς μας, ὑποτιθέμενους προ- ασπιστές τῶν δικαίων τοῦ ἔθνους μας.
Ἀπόστολος Παπαδημητρίου
Περιοδικό ῾῾Ἀπολύτρωσις῾῾,
Τεῦχος Δεκεμβρίου 2024
ΤΟ ΚΑΝΑΛΙ ΜΑΣ
