Κάτι δέν πάει καλά «κι ἡ βάρκα μας μπάζει νερά». Αὐτή ἡ διαπίστωση ἐνισχύεται ἀπό τά δύο γεγονότα πού συνέβησαν στά τέλη τοῦ 2006· Τόσο ἡ ἐπίσκεψη τοῦ πάπα στό Φανάρι καί οἱ παρεπόμενες θριαμβολογίες τῶν δημοσιογράφων ὅτι «ὁ πάπας θωρακίζει τό Πατριαρχεῖο», ὅσο καί ἡ μετάβαση τοῦ μακαριστοῦ ἀρχιεπισκόπου κυροῦ Χριστοδούλου στό Βατικανό καί ἡ ἐνθουσιώδης ἐπιθυμία του «νά βιώσωμεν τήν πλήρη ἑνότητα καί νά μεταλάβωμεν τοῦ σώματος καί τοῦ αἵματος τοῦ Κυρίου ἐκ τοῦ αὐτοῦ Ποτηρίου τῆς Ζωῆς», ἐπισημαίνουν ἕνα σοβαρό, καυτό γιά τίς μέρες μας ἐκκλησιολογικό ἐρώτημα· Εἶναι ᾿Εκκλησία ὁ παπισμός;
    Παρακολουθώντας τά δρώμενα, μέ πόνο διαπιστώνει κανείς ὅτι ὁ οἰκουμενισμός ἔχει κάνει καλά τή δουλειά του. Τονίζει τά θετικά στοιχεῖα, πού ὄντως ἔχει ὁ παπισμός καί, μέσα στήν πανσπερμία τῶν αἱρέσεων καί στό ἀλαλούμ τῶν θρησκειῶν, τόν παρουσιάζει πολύ συγγενῆ πρός τήν ᾿Ορθοδοξία. Ποιός μπορεῖ νά ἀμφισβητήσει π.χ. τήν ἀξιόλογη κοινωνική δραστηριότητα τῶν παπικῶν τόσο στήν Εὐρώπη ὅσο καί στίς ἱεραποστολές τῆς ᾿Αμερικῆς, ᾿Ασίας καί ᾿Αφρικῆς, ὅπου ἡρωικά ἀναστήματα ἱεραποστόλων μαρτύρησαν γιά τήν πίστη τους; Ποιός ἀμφισβητεῖ ὅτι χάρη σ᾿ αὐτούς ἑκατομμύρια ἀνθρώπων σέ ὅλο τόν κόσμο καλλιεργοῦνται στή σχέση τους μέ τόν Θεό, ζοῦν μέ εὐλάβεια καί πίστη; Ποιός δέν ἀναγνωρίζει τίς θαυμαστές ἐπιδόσεις τους στίς ἐπιστῆμες καί στίς τέχνες, τή δυναμική ἀπολογία ἔναντι τοῦ ὑλισμοῦ, τῆς ἀθεΐας καί τῆς ἀπιστίας; Μήπως ὅμως παρόμοια ἐπιτεύγματα δέν ἔχουν ἐπιδείξει καί οἱ προτεσταντικές παραφυάδες, ἀκόμη κι αὐτοί οἱ «μάρτυρες τοῦ ᾿Ιεχωβᾶ»;
    Ποιός ἀγνοεῖ ἐπίσης τίς ἐξυπηρετήσεις καί ἐκδουλεύσεις πού προσφέρει ἡ παπική «ἐκκλησία» στούς ὀρθοδόξους τῆς διασπορᾶς, τίς τόσες ὑποτροφίες πού διαθέτει γιά ὀρθοδόξους σπουδαστές καί ἐπιστήμονες; ᾿Αλλά ἀρκεῖ ἡ προσωπική ἐκτίμηση καί ὁ θαυμασμός κάποιων εὐεργετημένων, γιά νά βαφτίσουμε «ἀδελφή ἐκκλησία» τό κοσμικό κράτος τοῦ Βατικανοῦ καί νά ἀνταλλάσσουμε τόν λειτουργικό χαιρετισμό τῆς ἀγάπης μέ τόν αἱρεσιάρχη πάπα;
    ῞Οσο γιά τό γεγονός ὅτι ἀριθμοῦνται χιλιάδες ἅγιοι τῆς παπικῆς «ἐκκλησίας» ἐντελῶς ἄσχετοι πρός τήν ᾿Ορθόδοξη, ὅπως καί τό ὅτι οἱ ἅγιοι τῆς ᾿Ορθοδοξίας δέν ἀναγνωρίζονται ἀπό τούς δυτικούς, αὐτό καί μόνο ὑπογραμμίζει καί τονίζει τό χάσμα πού μᾶς χωρίζει. ᾿Ενῶ δηλαδή οἱ ἅγιοι τῶν κατά τόπους ᾿Ορθοδόξων ἐκκλησιῶν, ὅπως π.χ. τῆς Ρωσίας, τῆς Σερβίας κτλ., εἶναι κοινοί γιά ὅλους τούς ᾿Ορθοδόξους, δέν συμβαίνει τό ἴδιο μέ τούς ἁγίους τῶν δυτικῶν, διότι ἁπλούστατα αὐτοί δέν ἀνήκουν στή μία ᾿Εκκλησία.
   ῎Επειτα, κι ἄν ἑκατομμύρια παπικοί δίδουν καλή μαρτυρία στόν κόσμο, αὐτό δέν ἀμνηστεύει τήν ἄσχημη συμπεριφορά ἄλλων παπικῶν καί μάλιστα κληρικῶν, οὔτε συνιστᾶ τιμή γιά τόν παπισμό. Μᾶλλον τόν ἐνοχοποιεῖ, διότι κρατᾶ στό σκοτάδι τῆς αἱρέσεως ψυχές καλοπροαίρετες. Γι᾿ αὐτές τίς ψυχές εὔχεται ἡ ᾿Ορθόδοξη ᾿Εκκλησία δεομένη στόν θεῖο Δομήτορά της· «τούς πεπλανημένους ἐπανάγαγε καί σύναψον τῇ ἁγίᾳ σου καθολικῇ καί ἀποστολικῇ ἐκκλησίᾳ». Προσεύχεται δέ «ὑπέρ τῆς τῶν πάντων ἑνώσεως» καί ὄχι «ὑπέρ πασῶν τῶν ἐκκλησιῶν», γιά τόν ἁπλούστατο λόγο ὅτι δέν ὑπάρχουν πολλές ἐκκλησίες, ἀλλά μία, στήν ὁποία δεόμεθα νά ἐπιστρέψουν ὅλοι οἱ πλανημένοι.
    Συνεπῶς, σφάλλουν ἐκεῖνοι οἱ ὀρθόδοξοι θεολόγοι καί ἱεράρχες -καλοί καί σεβαστοί κατά τά ἄλλα- πού μέ πολλή φυσικότητα καί ἄνεση ἀποκαλοῦν τόν παπισμό «ἀδελφή ἐκκλησία» τῆς ᾿Ορθοδοξίας. Μέ τόν τρόπο αὐτό ὁμολογοῦν ὅτι ᾿Ορθοδοξία καί παπισμός συναποτελοῦν τή μία ᾿Εκκλησία καί ὅτι ἡ μόνη διαφορά πού μᾶς χωρίζει ἀπό τήν παπική εἶναι ἡ τοπική· ἐμεῖς εἴμαστε στήν ᾿Ανατολή κι αὐτοί στή Δύση!
Στή σκέψη μου ἔρχεται ἕνας ἤδη μακαριστός ἱεράρχης, πού δέν διακρινόταν γιά τή θεολογική κατάρτιση οὔτε γιά τήν ἁβροφροσύνη, εἶχε ὅμως ἔντονο τό αἴσθημα τῆς εὐθύνης ὡς ὀρθόδοξος ἱεράρχης. Κάθε φορά, λοιπόν, πού βρισκόταν σέ συντροφιά θεολόγων, ρωτοῦσε· «Δέν μοῦ λέτε, ρέ σεῖς οἱ θεολόγοι, εἶναι ἐκκλησία ὁ παπισμός;». Κι ὅταν εἰσέπραττε τήν ἀρνητική ἀπάντηση, ἱκανοποιημένος ἐπένευε· «Εἶπα κι ἐγώ»!
    ᾿Εξ ἀφορμῆς ἑνός δημοσιεύματος θυμήθηκα μέ νοσταλγία ἐκείνη τήν ντόμπρα καί σταράτη τοποθέτηση, πού μέσα στήν ἀγροικιά της διέσωζε τήν ἀλήθεια. Συγκεκριμένα, διάβασα σέ βιβλίο πολιοῦ ἐπισκόπου, τόν ὁποῖο παιδιόθεν σέβομαι καί ἀγαπῶ γιά τή μόρφωση καί τήν ἀρετή, τά ἑξῆς· «῾Η Δυτική ᾿Εκκλησία τελεῖ κανονικῶς τά ἱερά Μυστήρια καί οἱ Ρωμαιοκαθολικοί πιστοί πού μετέχουν στή μυστηριακή ζωή ὁδηγοῦνται στή σωτηρία. Γιά λόγους, ὅμως, ἀκριβείας περί τά θέματα τῆς πίστεως, ὅπως τοῦτο προέκυψε ἐξ αἰτίας τοῦ Σχίσματος, διεκόπη ἡ μυστηριακή κοινωνία (Intercommunio) μεταξύ τῆς ᾿Ορθοδόξου καί Ρωμαιοκαθολικῆς ᾿Εκκλησίας. ῾Η διακοπή, βέβαια, αὐτή ἀποτελεῖ τό μέγα σκάνδαλο τῆς χριστιανικῆς ᾿Εκκλησίας, τό ὁποῖο βαρύνει κυρίως τούς θεολόγους καί τούς ἡγέτες τῶν δύο ᾿Εκκλησιῶν».
    Οὔτε λίγο οὔτε πολύ ὁ σεβαστός συγγραφέας ἐπιρρίπτει εὐθύνη καί στήν ἁγία μας ᾿Εκκλησία γιά τήν ἀπόσχιση καί ἀποσκίρτηση τῶν παπικῶν. Πρόκειται ὄντως γιά «μέγα σκάνδαλο», ὅπως τό χαρακτηρίζει, τό ὁποῖο ὅμως δέν βαρύνει τήν ᾿Εκκλησία, ἀλλά αὐτούς πού τό δημιούργησαν διαρρηγνύοντας τόν ἄρραφο χιτώνα τοῦ Χριστοῦ καί πληγώνοντας τήν ἑνότητα τῆς ᾿Εκκλησίας του.
    ῾Ως ὑπευθύνους μάλιστα γιά τήν ἀπόσχιση τῶν παπικῶν ἀπό τή μία ᾿Εκκλησία θεωρεῖ τό ἐν λόγῳ κείμενο «τούς θεολόγους καί τούς ἡγέτες τῶν δύο ᾿Εκκλησιῶν». Καί ὅσον ἀφορᾶ στούς θεολόγους καί ἡγέτες τῆς Δύσεως, δέν συζητῶ τό θέμα. ᾿Επιρρίπτεται ὅμως ἐξίσου εὐθύνη καί στούς θεολόγους καί ἡγέτες τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας. Ποιοί εἶναι αὐτοί; Εἶναι προφανῶς: ῾Ο Μ. Φώτιος, πού ἀσφάλισε τήν ᾿Εκκλησία ἀπό τή δικτατορία τοῦ πάπα καί ἔμεινε σύμβολο ᾿Ορθοδοξίας γιά τόν εὐσεβῆ λαό. «Τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ καί ἡ ἔμπνευσις αὐτοῦ τοιοῦτον φῶς διέδωκεν εἰς τήν καθαράν ψυχήν τοῦ ἁγιωτάτου πατριάρχου, ὅτι λαμπρύνει καί φωτίζει πᾶσαν τήν κτίσιν» (J. D. Mansi, Sacrorum Concilliorum nova et amplissima collectio, 17Α,484-485), ὁμολογοῦσαν καί αὐτοί ἀκόμη οἱ παπικοί τοποτηρητές τῆς Ρώμης.
    Εἶναι ὁ ᾿Ιωσήφ Βρυέννιος, πού, ἐνῶ στούς δύσκολους καιρούς του θεωρεῖ τήν ἕνωση μέ τούς παπικούς ὡς γεγονός πολύ σπουδαῖο καί σωτήριο γιά τήν ταλανιζόμενη βυζαντινή αὐτοκρατορία, ὡς «δευτέραν οἰκονομίαν Θεοῦ μετά τήν ἔνσαρκον», τονίζει ὅμως ὅτι, ἄν δέν διευθετηθοῦν οἱ διαφορές πού ἀπομάκρυναν ἀπό τήν ᾿Εκκλησία τούς παπικούς, ὁποιαδήποτε ἕνωση εἶναι «τοῦ προτέρου σχίσματος σχίσμα χεῖρον καί διαίρεσις καί κατατομή καί ἀπάτη».
    Εἶναι ὁ μαθητής τοῦ Βρυεννίου Μᾶρκος Εὐγενικός, πού τοποθετώντας τήν ἐλευθερία τῆς πίστεως πάνω ἀπό τῆς πατρίδος τήν ἐλευθερία διακήρυξε· «Οὐ μόνον εἰσίν οἱ Λατῖνοι σχισματικοί, ἀλλά καί αἱρετικοί· καί τοῦτο παρεσιώπησέν το ἡ ἐκκλησία ἡμῶν, διά τό τό γένος εἶναι ἐκείνων πολύ καί ἰσχυρότερον ἡμῶν, ἡμεῖς δέ οὐ δι᾿ ἄλλο τι ἐσχίσθημεν αὐτῶν, εἰ μή ὅτι εἰσίν αἱρετικοί, διό οὐδέ πρέπει ὅλως ἑνωθῆναι αὐτοῖς, εἰ μή ἐκβάλλωσι τήν προσθήκην ἀπό τοῦ συμβόλου καί ὁμολογήσωσι τό σύμβολον καθώς καί ἡμεῖς» (J. D. Mansi, Sacrorum Concilliorum nova et amplissima collectio, 31Α,885DΕ).
    Εἶναι ὁ ἅγιος Νικόδημος ῾Αγιορείτης, κατά τόν ὁποῖο οἱ Λατίνοι «εἶναι παμπάλαιοι αἱρετικοί», ὅπως δείχνουν «τά βιβλία τοῦ ἁγιωτάτου Πατριάρχου ᾿Ιεροσολύμων κυρίου Δοσιθέου τοῦ παπομάστιγος» (Πηδάλιον, σ. 55), στά ὁποῖα παραπέμπει.
    Εἶναι ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, πού μέ τήν ἁπλοϊκή διδαχή του ἐπεσήμαινε στούς χριστιανούς νά φοβοῦνται τόν πάπα, διότι αὐτός ἐνσαρκώνει τήν ὕπουλη μορφή τοῦ ἀντιχρίστου (βλ. Σ. Ν. Σάκκου, ῾Ο ἀπόστολος τοῦ σκλαβωμένου γένους, Θεσ/νίκη 1996, σελ. 205).
    Εἶναι ὁ ἅγιος Νεκτάριος, πού μελετώντας τήν ἱστορία τοῦ παπικοῦ σχίσματος σημειώνει· «῾Η ἑνότης τῆς ᾿Εκκλησίας οὐχί ἐν ἑνιαίῳ προσώπῳ ἑνός τῶν ἀποστόλων θεμελιοῦται καί ἑδράζεται, ἀλλ᾿ ἐν τῷ προσώπῳ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ... ᾿Εκ τῆς Οἰκουμενικῆς ᾿Εκκλησίας μόνη ἡ ῾Ρωμαϊκή ᾿Εκκλησία ἄλλως ἀντελάβετο τό πνεῦμα τῆς ἑνότητος καί δι᾿ ἄλλων ἐπεζήτησε καί ἐπεδίωξε ταύτην μέσων. ῾Η διάφορος αὕτη ἀντίληψις τοῦ τρόπου τῆς ἑνότητος προὐκάλεσε τό σχίσμα, ὅπερ λαβόν τήν ἀρχήν ἀπό τῶν πρώτων αἰώνων ηὐξάνετο σύν τῷ χρόνῳ καί προέβαινε κατά τό μέτρον τῆς ἐφαρμογῆς τῶν ἀρχῶν τῆς ῾Ρωμαϊκῆς ᾿Εκκλησίας, μέχρις οὗ ἀφίκετο εἰς τήν τελείαν ἀπόσχισιν, ἕνεκα τῆς ἀπαιτήσεως τῶν παπῶν... ᾿Εν τούτῳ δέ κεῖται ὁ λόγος τοῦ σχίσματος, ὅστις ἀληθῶς εἶναι μέγιστος, διότι ἀνατρέπει τό πνεῦμα τοῦ Εὐαγγελίου, καί ὁ σπουδαιότατος δογματικός λόγος, διότι εἶναι ἄρνησις τῶν ἀρχῶν τοῦ Εὐαγγελίου. Οἱ λοιποί δογματικοί λόγοι, καίτοι σπουδαιότατοι, δύνανται νά θεωρηθῶσιν ὡς δευτερεύοντες καί ἀπόρροια τοῦ πρώτου τούτου λόγου» (Μελέτη ἱστορική περί τῶν αἰτίων τοῦ σχίσματος, τόμ. 1ος, ᾿Αθῆναι 1911, σελ. 69).
    Εἶναι ὁ Μιχαήλ Κηρουλάριος, ὁ Γεννάδιος Σχολάριος... Θά μάκραινε πολύ ὁ κατάλογος, γιά νά ἀναφέρουμε ὅλους τούς ἁγίους πατέρες καί διδασκάλους τῆς ᾿Εκκλησίας, οἱ ὁποῖοι μέσα στούς δώδεκα αἰῶνες πού διέρρευσαν ἀπό τήν ἀπόσχιση τῶν παπικῶν μέχρι σήμερα, χωρίς ἐμπάθεια καί κακία ἀλλά μέ σεμνότητα καί παρρησία καταδικάζουν τήν παπική αἵρεση. Θά σταθῶ μόνο στό ὄνομα τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ὁ ὁποῖος μέ σθένος ξεσκέπασε τόν φιλοπαπικό ἐκπρόσωπο τῶν ᾿Ορθοδόξων Βαρλαάμ τόν Καλαβρό, ἕνα εἶδος οὐνίτη ἐκείνης τῆς ἐποχῆς. ᾿Ασυμβίβαστος καί ἀκαταγώνιστος ὁ ἅγιος Γρηγόριος καταδικάζει ἔντονα τήν «ἔκφυλον προσθήκην» τῆς ἐκπορεύσεως τοῦ ἁγίου Πνεύματος καί ἐκ τοῦ Υἱοῦ κι ὅλες τίς παπικές κακοδοξίες καί καλεῖ ὅλους τούς πιστούς νά ἐπαγρυπνοῦν στά θέματα τῆς πίστεως. ῾Η σιγή, λέγει, σέ θέματα πίστεως εἶναι τρίτο εἶδος ἀθεΐας μετά ἀπό τήν ἄρνηση τοῦ Θεοῦ καί τήν ἀπόρριψη τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ.
    Ποιά ἀπήχηση εἶχε στή ζωή καί παράδοση τῆς ᾿Εκκλησίας ὁ ἀγώνας τοῦ ἁγίου Γρηγορίου φαίνεται ἀπό τό γεγονός ὅτι ἡ ᾿Εκκλησία θέσπισε νά τιμᾶται ἡ μνήμη του κατά τή δεύτερη Κυριακή τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς, μετά τήν Κυριακή τῆς ᾿Ορθοδοξίας. Δέν τιμᾶται τότε κάποιος ἀπό τούς ἀρχαίους μεγάλους πατέρες καί θεολόγους τῆς ᾿Εκκλησίας, ὅπως Μ. ᾿Αθανάσιος, Μ. Βασίλειος, Γρηγόριος Θεολόγος κ.ἄ., διότι στή δική τους ἐποχή δέν εἶχε ἀποσκιρτήσει ἀκόμη ἡ Δύση, ἀνῆκε στή μία ᾿Εκκλησία τοῦ Χριστοῦ. ᾿Αργότερα στό θεμελιῶδες καί κυρίαρχο δόγμα περί πρωτείου τοῦ πάπα, πού ὑψώθηκε σάν ἀθεμελίωτος ἑτοιμόρροπος μιναρές, προσκόλλησαν οἱ παπικοί σάν ἀντερείσματα ἕναν ὁλόκληρο ἀστερισμό αἱρετικῶν δογμάτων. ῎Ετσι ἀποστασιοποιήθηκαν καί ἀποκόπηκαν ἀπό τήν ᾿Ορθοδοξία. Τιμᾶται, λοιπόν, ὁ Γρηγόριος Παλαμᾶς ὡς ἐκφραστής καί ἐνσαρκωτής τῆς ᾿Ορθοδοξίας, διότι κατατρόπωσε τόν παπισμό, πού ἐκείνη τήν ἐποχή εἶχε ἤδη ἀποκρυσταλλώσει τίς αἱρετικές του πλάνες.
    Αὐτούς, τούς ἁγίους πατέρες τῆς ᾿Εκκλησίας, πού ξεκάθαρα στιγματίζουν ὡς αἵρεση τόν παπισμό, ἐρχόμαστε ἐμεῖς νά τούς ἀμφισβητήσουμε καί νά τούς ἐπιρρίψουμε εὐθύνες. ῾Ο Θεός νά μᾶς ἐλεήσει καί νά φυλάξει τήν ᾿Εκκλησία του ἀπό τή... θεολογία μας!

Στέργιος Ν. Σάκκος