Αἱρέσεις

    Ἡ λέξη αἵρεση παράγεται ἀπό τό ρῆμα αἱροῦμαι, πού σημαίνει ἐκλέγω, διαλέγω, ἀκολουθῶ ἕνα κόμμα, μία φατρία, μία σχολή. Ἡ ἁγία Γραφή, ἡ θεία ἀποκάλυψη, εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ. Προσφέρεται ἀπό τόν Θεό στόν ἄνθρωπο γιά τήν σωτηρία καί τόν ἁγιασμό τοῦ ἀνθρώπου. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος δέν δέχεται τίς ἀλήθειες πού τοῦ προσφέρει ὁ Θεός καί δέν θέλει νά ὑποτάξει τό θέλημά του στό θέλημα τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἄπιστος. Ὅταν ὅμως ἄλλες ἀλήθειες δέχεται καί ἄλλες ἀπορρίπτει, ἤ τίς τροποποιεῖ σύμφωνα μέ τήν ζυγαριά τῆς σκέψεώς του καί τό μέτρο τῆς λογικῆς του, τότε εἶναι αἱρετικός. Γιά νά τό κάνω αὐτό ἁπλό καί πρακτικό ἀναφέρω ὁρισμένα παραδείγματα:

    * Πεινασμένος καί διψασμένος βρίσκεις τροφή πλούσια καί ἐκλεκτό ποτό. Κάποιος ὅμως σοῦ λέγει. Προσοχή! Τά τρόφιμα καί τά ποτά εἶναι δηλητηριασμένα. Ὅσο νηστικός καί ἄν εἶσαι, δέν πλησιάζεις τό φαγητό.

    * Ἕνας πού κάνει τόν καλλιτέχνη ἔχει τήν γνώμη ὅτι ὁ Παρθενώνας θέλει μιά ἐπιδιόρθωση, καί πηγαίνει νά τήν κάνει, ἀλλά προτοῦ ἀνεβεῖ στήν Ἀκρόπολη τόν πιάνουν καί τόν κλείνουν μέσα.

    * Κάποτε ἕνας μεγαλέμπορος γιά νά πλουτίσει παρασκεύαζε νοθευμένα φάρμακα, ἔκανε ἐνέσεις μέ νερό, καί χάπια μέ ἀλεύρι. Κῦμα ἀγανακτήσεως προκάλεσε ἡ πράξη του στήν κοινή γνώμη.

    * Ἄλλοι κυκλοφοροῦν κίτρινα νομίσματα γιά χρυσά, στήν πραγματικότητα ὅμως εἶναι κίβδηλα.

    * Ἕνα πλοῖο ἐπιστρέφοντας στό λιμάνι ἐκκλίνει γιά λίγο ἀπό τήν σωστή κατεύθυνση καί ἔτσι δέν φθάνει ποτέ στόν σκοπό του.

    * Τά σκυλιά δηλητηριάζονται μέ κρέας, μέσα στό ὁποῖο κρύβεται ἡ φόλα, ἡ στρυχνίνη.

    Ὅ,τι εἶναι τό δηλητήριο στό θαυμάσιο φαγητό, ἡ φόλα στό κρέας, τό ψεύτικο μέταλλο χρυσωμένο, ἡ νοθεία στά φάρμακα, ἡ «ἐπιδιόρθωση» ἔργων τέχνης, ἡ ἀπόκλιση ἀπό τήν σωστή κατεύθυνση, αὐτό εἶναι ἡ αἵρεση. Ψέματα ἀναμεμιγμένα μέ τίς ἀλήθειες τοῦ Εὐαγγελίου. Τά παραδείγματα αὐτά παίρνουν θεολογικό νόημα καί περιεχόμενο, ὅταν κανείς ἐξετάσει τό ξεκίνημα τῶν αἱρέσεων.

    - Πότε ἐμφανίστηκαν καί πῶς ξεκίνησαν οἱ πρῶτες αἱρέσεις;

    - Ὅταν κηρύχθηκε τό Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ στόν κόσμο, ἡ ἀνθρωπότητα ἦταν χωρισμένη σέ δύο στρατόπεδα. Στό ἕνα ἦταν οἱ Ἰουδαῖοι στό ἄλλο οἱ ἐθνικοί, δηλαδή οἱ εἰδωλολάτρες. Ἔτσι βλέπει τήν ἀνθρωπότητα ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Στούς Ἰουδαίους ἀποκαλύφθηκε ὁ Θεός μέ τήν Παλαιά Διαθήκη. Στούς εἰδωλολάτρες μίλησε μέ τήν ὄμορφη δημιουργία καί τόν ἔμφυτο ἠθικό νόμο, τήν συνείδηση.

    Ἄλλ' οὔτε οἱ Ἰουδαῖοι μπόρεσαν νά σωθοῦν ἀπό τήν ἁμαρτία, τήν φθορά καί τόν θάνατο, διότι δέν ἔφθασαν οἱ ὑποσχέσεις καί οἱ εὐλογίες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, καί εἶχαν ἀνάγκη ἀπό Λυτρωτή· οὔτε οἱ εἰδωλολάτρες μέ τίς θρησκεῖες καί τίς φιλοσοφίες μπόρεσαν νά νικήσουν τό κακό, καί ἀντί νά λατρεύσουν τόν Δημιουργό, προσκύνησαν τά δημιουργήματά του. Ἔτσι βρῆκε ὁ Θεός τά πλάσματά του, ὅταν ἐπισκέφθηκε τήν γῆ.

    Γιά ὅλα αὐτά μιλάει μέ πολλή δύναμη καί χάρη ὁ ἀπόστολος Παῦλος στίς ἐπιστολές του καί μάλιστα στά πρῶτα κεφάλαια τῆς πρός Ρωμαίους Ἐπιστολῆς του. Σ' αὐτόν, λοιπόν, τόν κόσμο κηρύχθηκε τό Εὐαγγέλιο καί κάλεσε ὅλους τούς ἀνθρώπους, μέ πίστη καί μετάνοια, νά ἔρθουν στήν σωτηρία τοῦ Χριστοῦ καί νά ἀποτελέσουν τήν Ἐκκλησία του. Πίστη καί μετάνοια σημαίνει νά ἀρνηθῶ ὅλα ὅσα ἔχω δικά μου, ἁμαρτίες, ἰδέες, λατρεῖες, σχέδια, πού εἶναι ἀντίθετα μέ ἐκεῖνα πού μοῦ προσφέρει ὁ Θεός, καί νά δεχτῶ νά κάνω κτῆμα μου τήν ἁγία προσφορά τοῦ Θεοῦ. Νά ὑποτάξω τό θέλημά μου στό θέλημα τοῦ Κυρίου, τοῦ οὐρανίου Πατρός. Γι' αὐτό καί βαπτίζονται ὅσοι πιστεύουν καί μετανοοῦν. Ξεπλύνονται, «ξεμαγαρίζονται» ἀπό ὅλα τά παλιά. Πεθαίνει ὁ παλιός ἄνθρωπος καί ἀνασταίνεται ὁ καινούργιος· γι' αὐτό καί λέγεται καί ἀναγεννημένος ἤ πνευματικός· παίρνει Πνεῦμα ἅγιο.

    Ὅσοι τώρα ἄκουσαν τό κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου, ὁμολόγησαν πίστη, βαπτίστηκαν καί ἔγιναν μέλη τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά κράτησαν καί δικές τους ἰδέες καί τίς ἀνέμιξαν μέ τίς ἀλήθειες τοῦ Εὐαγγελίου, μέ ἀποτέλεσμα νά διαστρεβλώσουν τό Εὐαγγέλιο, αὐτοί ἔγιναν αἱρετικοί. Καί ἄν ἦταν πρῶτα Ἰουδαῖοι, ἔγιναν οἱ ἰουδαΐζοντες αἱρετικοί. Ἄν ἦταν εἰδωλολάτρες, ἔγιναν οἱ γνωστικίζοντες. Αὐτά εἶναι τά δύο μεγάλα ρεύματα τῆς πλάνης καί τοῦ ἀντιχρίστου, ὁ Ἰουδαϊσμός καί ὁ γνωστικισμός, πού ὅρμησαν σάν πλημμύρα στήν Ἐκκλησία, πού παρουσιάστηκαν σάν πυρκαγιά. Ἀργότερα ἀναμίχθηκαν καί ἔγιναν ἕνα. Ἀπ' αὐτά τά ρεύματα ξεπήδησαν σάν παρακλάδια ὅλες οἱ αἱρέσεις, κάθε ἐποχῆς. Καί αὐτές οἱ αἱρέσεις τῆς ἐποχῆς μας πηγάζουν ἀπό τόν Ἰουδαϊσμό καί τόν γνωστικισμό.

    - Ποιά στάση πῆρε ἡ Ἐκκλησία ὅταν παρουσιάστηκαν αὐτές οἱ αἱρέσεις;

    - Ἡ Ἐκκλησία δέν αἰφνιδιάστηκε ὅταν ἐμφανίστηκαν οἱ αἱρέσεις. Βρέθηκε ὁπλισμένη στό χαράκωμα καί πολέμησε τόν ἐχθρό. Ὁ ἱδρυτής καί ἀρχηγός τῆς Ἐκκλησίας, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, προφήτευσε τήν ἐμφάνιση τῶν αἱρετικῶν· καί ἔδωσε καί τά χαρακτηριστικά τους γνωρίσματα· «Τότε ἐάν τις ὑμῖν εἴπῃ, ἰδού ὧδε ὁ Χριστός ἤ ὧδε, μή πιστεύσητε· ἐγερθήσονται γάρ ψευδόχριστοι καί ψευδοπροφῆται καί δώσουσι σημεῖα μεγάλα καί τέρατα, ὥστε πλανῆσαι, εἰ δυνατόν, καί τούς ἐκλεκτούς» (Μθ 24,23-24), καί «Προσέχετε δέ ἀπό τῶν ψευδοπροφητῶν, οἵτινες ἔρχονται πρός ὑμᾶς ἐν ἐνδύμασι προβάτων, ἔσωθεν δέ εἰσι λύκοι ἅρπαγες» (Μθ 7,15). Καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος, φωτισμένος ἀπό τό Πνεῦμα τό ἅγιο, στήν ὁμιλία πού ἔκανε στήν γενική συγκέντρωση τῶν πρεσβυτέρων τῆς Ἐκκλησίας πού ἔγινε στήν Μίλητο, εἶπε· «Ἐγώ γάρ οἶδα τοῦτο, ὅτι εἰσελεύσονται μετά τήν ἄφιξίν μου λύκοι βαρεῖς εἰς ὑμᾶς μή φειδόμενοι τοῦ ποιμνίου· καί ἐξ ὑμῶν αὐτῶν ἀναστήσονται ἄνδρες λαλοῦντες διεστραμμένα τοῦ ἀποσπᾶν τούς μαθητάς ὀπίσω αὐτῶν. Διό γρηγορεῖτε...» (Πρξ 20,29-31).

    Ἀπό τά λόγια αὐτά τοῦ Κυρίου καί τοῦ Παύλου φαίνεται ὁλοκάθαρα ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἀπό τίς πρῶτες μέρες περίμενε τήν ἐμφάνιση τῶν αἱρετικῶν, προετοιμαζόταν νά δεχθεῖ τήν ἐπίθεση τοῦ ἀντιχρίστου. Φρόντισε, λοιπόν, νά προειδοποιήσει τά παιδιά της νά εἶναι ἄγρυπνα, ὁπλισμένα μέ τίς ἀλήθειες τοῦ Εὐαγγελίου, συνδεδεμένα μέ τήν Ἐκκλησία μέ τόν σύνδεσμο τῆς ἁγίας παραδόσεως. Μέ ἁπλά λόγια, φρόντισε νά ἐμβολιάσει τά μέλη της, γιά νά τά προφυλάξει ἀπό τήν ἀρρώστια πού θά ἐρχόταν. Ὅταν ἐμφανίστηκαν οἱ αἱρετικοί, προσπάθησε μέ πολλούς τρόπους νά τούς συγκρατήσει ἀπό τήν καταστροφή, νά τούς σώσει ἀπό τήν πυρκαγιά. Μέ συμβουλές καί νουθεσίες, μέ κηρύγματα καί ἐπιστολές, μέ διαλόγους καί συνόδους ἔδειξε ὅλη τήν ἀγάπη της καί τό ἐνδιαφέρον της νά τούς θεραπεύσει. Καί ὅσοι θεραπεύτηκαν, καλά· δόξα τῷ Θεῷ. Ὅσοι ὅμως ἐπέμειναν στήν πλάνη, ξεκόπηκαν ἀπό τήν Ἐκκλησία καί παραδόθηκαν στόν σατανᾶ. Ὁ Παῦλος γράφει στόν Τίτο· «Αἱρετικόν ἄνθρωπον μετά μίαν καί δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ, εἰδώς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος καί ἁμαρτάνει ὤν αὐτοκατάκριτος» (Ττ 3,10-11).

    Ὁ Ἰούδας, ὁ ἀδελφός τοῦ Ἰακώβου, πού ἔζησε καί μετά τόν Παῦλο καί εἶδε τό κακό πιό ἐπικίνδυνο, γράφει στούς πιστούς νά ξεχωρίζουν τούς αἱρετικούς σέ δυό κατηγορίες, στούς φανατικούς καί ἀγύριστους καί στούς παρασυρμένους. Τούς πρώτους νά τούς ἐλέγχουν μέ δύναμη καί νά τούς πολεμοῦν· τούς δεύτερους νά φροντίζουν νά τούς σώσουν, ἀλλά μέ φόβο καί προφύλαξη μεγάλη σάν ν' ἁρπάζουν δαυλί ἀπό τήν φωτιά, ἀνθρώπους ἀπό τήν πυρκαγιά.

    Ὁ ἀπόστολος καί εὐαγγελιστής Ἰωάννης, πού ἔζησε σάν τελευταῖος τῆς γενιᾶς τῶν ἀποστόλων καί γνώρισε τά ὄργια τῶν αἱρετικῶν καί εἶδε στά πρόσωπά τους ὄχι ἕναν ἀλλά πολλούς ἀντιχρίστους, ἔγραψε λόγια σκληρά γιά τούς αἱρετικούς· «Εἴ τις ἔρχεται πρός ὑμᾶς καί ταύτην τήν διδαχήν οὐ φέρει, μή λαμβάνετε αὐτόν εἰς οἰκίαν, καί χαίρειν αὐτῷ μή λέγετε· ὁ γάρ λέγων αὐτῷ χαίρειν κοινωνεῖ τοῖς ἔργοις αὐτοῦ τοῖς πονηροῖς» (Β΄ Ἰω 10-11). Καί νά σκεφθεῖ κανείς ὅτι αὐτά τά γράφει ὁ Ἰωάννης πού ἔγραψε δυό φορές ὅτι «ὁ Θεός ἀγάπη ἐστί» καί εἶπε ὅτι ὅποιος δέν ἀγαπᾶ τόν ἀδελφό του, τόν συνάνθρωπό του, εἶναι ἀνθρωποκτόνος! Ναί, τά κήρυξε ὁ Ἰωάννης, διότι πίστευε στήν ἀγάπη πού πηγάζει ἀπό τήν ἀλήθεια τῆς πίστεως· διότι ἀγάπη χωρίς ἀληθινή πίστη εἶναι ἀπάτη.

    Μέ ἁπλά λόγια, ἡ στάση τῆς Ἐκκλησίας ἐναντίον τῶν αἱρετικῶν εἶναι: ἐμβολιασμός στά τέκνα της, γιά νά τά προφυλάξει, προσπάθεια διασώσεως καί θεραπείας, γιά νά σώσει ὅσους θελήσουν ἀπό ἐκείνους πού προσβλήθηκαν ἀπό τήν αἵρεση. Καί κάνει καραντίνα, μποϋκοτάζ, σ' ὅσους δέν θέλουν νά ἐπιστρέψουν καί νά σωθοῦν.

    - Φαίνεται παράξενο νά κηρύσσει ἡ Ἐκκλησία μποϋκοτάζ. Ἀπό ποῦ φαίνεται αὐτό;

    - Ἐπαναλαμβάνω: ἀπό τό σύνθημα πού κηρύττει ὁ Ἰωάννης, ὁ μαθητής τῆς ἀγάπης. Τούς αἱρετικούς νά μή τούς δέχονται οἱ χριστιανοί στό σπίτι τους· οὔτε καί καλημέρα νά τούς λένε· «Μή λαμβάνετε αὐτόν εἰς οἰκίαν καί χαίρειν αὐτῷ μή λέγετε». Διότι ὅποιος τούς χαιρετᾶ γίνεται συγκοινωνός καί συνέταιρος στά πονηρά τους σχέδια. Καί τά σχέδια τῶν αἱρετικῶν εἶναι ἡ διάλυση τῆς Ἐκκλησίας. Καί ὄχι μόνο ὁ Ἰωάννης, ἀλλά ὅλη ἡ Καινή Διαθήκη μιλάει μέ σκληρή γλῶσσα γιά τούς αἱρετικούς. Τούς ὀνομάζει διαστροφεῖς καί διεστραμμένους ἀνθρώπους μέ καυστηριασμένη συνείδηση καί σάπιο μυαλό, ψευδοπροφῆτες, λύκους βαρεῖς, ἀγραμμάτους, ἀνοήτους, λεκέδες τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας, κούφια σύννεφα, κατάξηρα πηγάδια, ἄκαρπα δένδρα πού πέθαναν γιά πάντα, βλασφήμους, παιδιά κατάρας, χωρίς Πνεῦμα Θεοῦ, ἀναθεματισμένους ἀπό τόν Χριστό.

    Τήν τακτική αὐτή τῶν ἀποστόλων τήρησαν καί οἱ ἅγιοι πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας καί πολέμησαν τούς αἱρετικούς μέ ὅλους τούς ἀποστολικούς τρόπους: διδασκαλία, νουθεσία, συγγράμματα καί ἐπιστολές, συνόδους τοπικές καί οἰκουμενικές. Ὅσοι δέν μετανοοῦσαν, ξεκόβονταν μιά γιά πάντα ἀπό τήν Ἐκκλησία.

 

Στέργιος Σάκκος

Ἀπολύτρωσις 29 (1974) 28-30