Ἱστορικά - Πραγματολογικά - Ἑρμηνευτικά
 Ἡ περικοπή πού μελετοῦμε εἶναι ἕνα μέρος ἀπό τήν ἐπί τοῦ ὄρους ὁμιλία τοῦ Κυρίου. Στό ἴδιο κεφάλαιο, πρίν ἀπό τήν περικοπή μας, ὁ Κύριος δίνει ὁδηγίες γιά τό πῶς πρέπει νά γίνεται ἡ ἐλεημοσύνη καί ἡ προσευχή. Ἐδῶ μιλάει γιά τό πῶς πρέπει νά γίνεται ἡ νηστεία.
 Ἡ νηστεία πρέπει νά συνοδεύεται ἀπό τήν ἀμνησικακία καί τήν ἐλεημοσύνη. Μάταια νηστεύει ἐκεῖνος πού μισεῖ τόν ἀδελφό του ἤ δέν ἁπλώνει τό χέρι νά βοηθήσει τόν φτωχό.
  Ἡ Ἐκκλησία μας ὅρισε νά διαβάζεται ἡ περικοπή αὐτή τήν Κυριακή τῆς Τυρινῆς. Καθώς ἀπό τήν Καθαρά Δευτέρα ἀνοίγει τό στάδιο τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς πού εἶναι περίοδος νηστείας, εἶναι ἀνάγκη νά ξέρουμε πῶς πρέπει νά νηστέψουμε γιά νά γίνει ἡ νηστεία μας εὐπρόσδεκτη ἀπό τόν Θεό.
  Ἡ περικοπή διακρίνεται σέ τρία μέρη:
1)    ἀμνησικακία (στίχ. 14-15)
2)    νηστεία ( στίχ. 16-18)
3)    ἐλεημοσύνη (στίχ. 19-21)

6,14. ᾿Εάν γάρ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τά παραπτώματα αὐτῶν, ἀφήσει καί ὑμῖν ὁ πατήρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος.
 Παράπτωμα (ἀπό τό ρῆμα παραπίπτω = πέφτω ἔξω, βγαίνω ἀπό τόν ἴσιο δρόμο, πλανιέμαι) εἶναι κάθε πλάνη, σφάλμα ἤ ἁμάρτημα. Γιά τή συγχώρηση τῶν σφαλμάτων τῶν ἀδελφῶν μας μίλησε ὁ Κύριος καί λίγο παραπάνω (στ. 12), στήν Κυριακή προσευχή. Ἐπειδή ὅμως τό θέμα εἶναι πολύ σοβαρό, ἐπανέρχεται καί πάλι. Ὁ Θεός θά συγχωρήσει τίς ἁμαρτίες μας ἐφ’ ὅσον ἐμεῖς θά συγχωρήσουμε τά σφάλματα τῶν συνανθρώπων μας. Ὁ λόγος αὐτός τοῦ Κυρίου μας δείχνει τή μεγάλη του φιλανθρωπία. Δέν προστάζει σάν κυβερνήτης, δέν ἀναγκάζει σάν παντοδύναμος, οὔτε ὁρίζει σάν νομοθέτης πού εἶναι, ἀλλά σάν ἁπλός ἄνθρωπος κάνει συμφωνία μαζί μας. Θέτει ἕναν ὅρο καί ζητᾶ νά τόν σεβαστοῦμε ἐμεῖς γιά νά τόν σεβαστεῖ κι αὐτός.
 ὁ πατήρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος: Ὑπενθυμίζει ὅτι εἴμαστε παιδιά τοῦ οὐράνιου πατέρα, γιά νά μᾶς παρακινήσει νά φανοῦμε ἀντάξιοί του.

6,15. Ἐάν δέ μή ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τά παραπτώματα αὐτῶν, οὐδέ ὁ πατήρ ὑμῶν ἀφήσει τά παραπτώματα ὑμῶν.
 Τόν ἴδιο ὅρο πού ἔθεσε στόν προηγούμενο στίχο τόν διατυπώνει τώρα ἀρνητικά.

6,16. ῞Οταν δέ νηστεύητε, μή γίνεσθε ὥσπερ οἱ ὑποκριταί σκυθρωποί· ἀφανίζουσι γάρ τά πρόσωπα αὐτῶν ὅπως φανῶσι τοῖς ἀνθρώποις νηστεύοντες· ἀμήν λέγω ὑμῖν ὅτι ἀπέχουσι τόν μισθόν αὐτῶν.
 Ὅταν δέ νηστεύετε: Ἡ νηστεία εἶναι ἀρχαῖος θεσμός. Εὐσεβεῖς ἄνθρωποι νήστευαν κατά καιρούς ὅταν ἤθελαν νά ἀφοσιωθοῦν περισσότερο στήν προσευχή. Ἡ νηστεία γινόταν προαιρετικά. Μόνο μία νηστεία γενική ὅριζε ὁ μωσαϊκός νόμος, τή νηστεία τοῦ ἐξιλασμοῦ, τόν 7ο μήνα τοῦ ἔτους. Μετά τή βαβυλώνιο αἰχμαλωσία προστέθηκαν ἀκόμη τρεῖς νηστεῖες. Τόν 4ο μήνα, γιά τό σπάσιμο τῶν πλακῶν τοῦ Δεκαλόγου, τόν 5ο μήνα γιά τήν καταστροφή τοῦ ναοῦ καί τόν 10ο μήνα γιά τήν πολιορκία τῆς Ἰερουσαλήμ ἀπό τόν Ναβουχοδονόσορ. Ἀργότερα οἱ φαρισαῖοι πρόσθεσαν καί τή νηστεία τῆς Δευτέρας καί τῆς Πέμπτης.
 Ἡ νηστεία στήν ἀρχή της ἐξέφραζε συντριβή, μετάνοια, πένθος γιά τίς ἁμαρτίες. Γι’ αὐτό οἱ ἄνθρωποι πού νήστευαν ἔμεναν ἄπλυτοι, ἀπεριποίητοι, ξυπόλυτοι καί ἔρριχναν στάχτη στό κεφάλι τους. Σιγά–σιγά ὅμως αὐτοί οἱ ἐξωτερικοί τύποι πῆραν τήν πρώτη θέση καί πολλοί νήστευαν μόνο καί μόνο γιά νά φαντάξουν σάν κακοζωϊσμένοι καί ἐξαντλημένοι ἀπό τή νηστεία καί νά εἰσπράξουν τόν θαυμασμό τῶν ἀνθρώπων γι’ αὐτό.
 μή γίνεσθε ὥσπερ οἱ ὑποκριταί σκυθρωποί: Ὑποκριτής στήν ἀρχή λεγόταν αὐτός πού ἔπαιζε στό θέατρο. Μποροῦσε νά εἶναι φτωχός καί νά παίζει τόν ρόλο τοῦ βασιλιᾶ, νά εἶναι βρομερός καί ἀνήθικος καί νά παριστάνει τόν ἠθικό καί ἅγιο, κτλ. Γι’ αὐτό σιγά-σιγά ἡ λέξη πῆρε τήν κακή σημασία πού ἔχει καί σήμερα. Σημαίνει αὐτόν πού ἄλλος εἶναι καί ἄλλος δείχνεται. Ἔτσι καί θεατρίνος στήν ἀρχή σήμαινε τόν ἐπαγγελματία, πού παίζει τό θέατρο, ἐνῶ τώρα εἶναι ὁ ψεύτης καί ἀπατεώνας. Μασκαράς ἦταν αὐτός πού ἔπαιζε κάποιο ρόλο στό θέατρο μέ μάσκα, κι ἔπειτα ὁ πρόστυχος, κτλ.
 Ὁ Κύριος συχνά στιγμάτισε τούς ὑποκριτές φαρισαίους, γιατί ἄλλοι ἦταν στήν πραγματικότητα κι ἄλλοι δείχνονταν στόν λαό. Καί στό θέμα τῆς νηστείας λέει νά μή νηστεύουμε σάν τούς ὑποκριτές.
 ἀφανίζουσι γάρ τά πρόσωπα αὐτῶν: Οἱ φαρισαῖοι στή νηστεία δέν πλένονταν, δέν χτενίζονταν, ἔκαναν τόν ἀδύνατο, τόν χλωμό, τόν ἐξαντλημένο. Σ’ αὐτήν τήν κατάσταση ἔβγαιναν ἔξω καί προκαλοῦσαν τόν θαυμασμό τῶν ἀνθρώπων γιά τήν ἐγκράτεια καί τήν ἀσκητικότητά τους.

6,17. Σύ δέ νηστεύων ἄλειψαί σου τήν κεφαλήν καί τό πρόσωπόν σου νίψαι. ἄλειψαί σου τήν κεφαλήν:
 Τά σαπούνια τῶν ἀρχαίων ἦταν σέ ὑγρή μορφή (ὅπως σήμερα τά σαμπουάν). Οἱ ὑποκριτές ἄφηναν ἄλουστο τό κεφάλι τους, γιά νά τονίζουν περισσότερο τή σκυθρωπότητα πού τούς προκαλοῦσε ἡ νηστεία. Ὁ Κύριος συμβουλεύει· ὅταν νηστεύεις νά λούζεσαι καί νά πλένεσαι κανονικά, ὅπως τίς ἄλλες μέρες, γιά νά μήν προκαλεῖς. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος παρατηρεῖ· φυσικά δέν νομοθετεῖ ὁ Κύριος τό λούσιμο κατά τίς μέρες τῆς νηστείας, ἀλλά θέλει μέ τή φαιδρότητα καί τή λάμψη τοῦ προσώπου μας νά φροντίζουμε νά κρύβουμε τήν ἀρετή καί νά ἀποφεύγουμε τήν κενοδοξία. Τό ἴδιο συνέστησε καί γιά τήν ἐλεημοσύνη (Μθ 6,3) καί γιά τήν προσευχή (Μθ 6,6).

6,18. Ὅπως μή φανῇς τοῖς ἀνθρώποις νηστεύων, ἀλλά τῷ πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυπτῷ, καί ὁ πατήρ σου ὁ βλέπων ἐν τῷ κρυπτῷ ἀποδώσει σοι ἐν τῷ φανερῷ.
 Ὅπως μή φανῇς τοῖς ἀνθρώποις νηστεύων: Δέν συνιστᾶ τήν ἀπόλυτη μυστικότητα τῆς νηστείας, γιατί ὑπάρχουν καί κοινές δημόσιες νηστεῖες. Ἐξ ἄλλου, μέσα σέ μία οἰκογένεια δέν μπορεῖ νά κρυφθεῖ κανείς ὅταν νηστεύει. Ὁ λόγος τοῦ Κυρίου ἀναφέρεται στά ἐσωτερικά κίνητρα τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτός πού νηστεύει νά μή νηστεύει γιά νά φαντάξει στούς ἀνθρώπους.
 τῷ πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυπτῷ: Ὁ Χριστός θέλει ἡ νηστεία μας νά γίνεται γιά χάρη τοῦ Θεοῦ πατέρα μας. Ὁ Θεός εἶναι μέν ἀόρατος, ἀλλά εἶναι καί πανταχοῦ παρών, βρίσκεται ἀκόμη καί στόν πιό κρυφό τόπο, ἐκεῖ πού δέν μᾶς βλέπουν οἱ ἄνθρωποι.

6,19-21. Μή θησαυρίζετε ὑμῖν θησαυρούς ἐπί τῆς γῆς, ὅπου σής καί βρῶσις ἀφανίζει, καί ὅπου κλέπται διορύσσουσι καί κλέπτουσι· θησαυρίζετε δέ ὑμῖν θησαυρούς ἐν οὐρανῷ, ὅπου οὔτε σής οὔτε βρῶσις ἀφανίζει, καί ὅπου κλέπται οὐ διορύσσουσιν οὐδέ κλέπτουσιν· ὅπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρός ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καί ἡ καρδία ὑμῶν.
 Ἐδῶ ὁ Κύριος μιλᾶ γιά τήν ἐλεημοσύνη. Ἄλλοτε ὅρισε τήν ἐλεημοσύνη σάν νομοθέτης (Λκ 12,33), ἄλλοτε σάν διδάσκαλος δίδαξε τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο πρέπει νά γίνεται (Μθ 6,3). Τώρα τήν προτείνει σάν ἕνας ἔμπιστος σύμβουλος πού σκέπτεται γιά τό δικό μας καλό καί συμφέρον.
 σής: Εἶναι ὁ σκόρος. Τά πολύτιμα ροῦχα πού θησαυρίζουν, δηλαδή ἀποθηκεύουν, οἱ ἄνθρωποι, μπορεῖ νά τά φάει ὁ σκόρος κι ἔτσι νά πᾶνε χαμένα.
 βρῶσις: Τά τρόφιμα ἤ τά γεννήματα πού ἀποθηκεύουν οἱ πλεονέκτες, τά τρῶνε τά σκουλήκια ἤ τά ποντίκια ἤ σαπίζουν καί τρώγονται μόνα τους.
 κλέπται: Ὅσα δέν καταστρέφει ὁ σής ἤ ἡ βρῶσις τά ἁρπάζουν οἱ κλέφτες.
 διορύσσουσι: Τά σπίτια τά χρόνια ἐκεῖνα ἦταν κατασκευασμένα μέ πλίνθους. Οἱ κλέφτες ἄνοιγαν τρύπα στόν τοῖχο κι ἀπό ἐκεῖ ἔμπαιναν κι ἔκλεβαν τούς θησαυρούς.
 θησαυρούς ἐν οὐρανῷ: Εἶναι οἱ πνευματικές ἀμοιβές πού φυλάγονται στόν οὐρανό γιά τούς πραγματικά εὐσεβεῖς. Ὁ Κύριος ὑποσχέθηκε θησαυρόν ἐν οὐρανῷ, στόν πλούσιο νεανίσκο, ἄν ἔδινε τά ἀγαθά του στούς φτωχούς καί τόν ἀκολουθοῦσε (Μθ 19,21· Μρ 10,21· Λκ 18,22).
 ὅπου οὔτε σής οὔτε βρῶσις … κλέπτουσιν: Ἡ κατάθεση τῶν ἀγαθῶν στό θησαυροφυλάκιο τοῦ οὐρανοῦ εἶναι πιό συμφέρουσα, γιατί ἐκεῖ ἀσφαλίζονται σίγουρα καί δέν διατρέχουν κανένα κίνδυνο.
 ὅπου γάρ … ὑμῶν: Προσθέτει ἕνα ἀκόμη ἐπιχείρημα γιά τήν κατάθεση στούς οὐρανούς.
 Καρδία: Εἶναι ἡ ἕδρα καί τό κέντρο τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ἀκόμη κι ἄν κανένας ἀπό τούς κινδύνους πού ἀνέφερε παραπάνω (στ. 19) δέν βλάψει τά ἀγαθά πού θησαυρίζουμε στή γῆ, εἶναι μεγάλο κακό τό ὅτι ἡ καρδιά μας μένει προσκολλημένη στή γῆ, γιατί ὅπου εἶναι ὁ θησαυρός μας ἐκεῖ εἶναι καί ἡ καρδιά μας.
 Ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος, λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, εἶναι πιό δυστυχισμένος καί ἀπό τόν χειρότερο δοῦλο, γιατί τραβᾶ ἐπάνω του τή χειρότερη τυραννία καί, τό σπουδαιότερο, προδίδει τήν εὐγενική καταγωγή καί τήν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι μεγαλύτερη συμφορά νά κλέψει ὁ ἐπίγειος θησαυρός τήν καρδιά μας, παρά νά μᾶς κλέψουν οἱ κλέφτες τούς θησαυρούς μας.