Ξανάρθε πρόσφατα στήν ἐπικαιρότητα τό πείραμα τοῦ ἀμερικανοῦ ἐ­πι­στήμονα John Calhoun, πού ξεκίνησε τό 1968 στό Ἐθνικό Ἰνστιτοῦτο Ψυχικῆς Ὑγείας τοῦ Μέριλαντ. Ἴσως ὁ Calhoun δέν εἶναι ὁ πρῶτος οὔτε ὁ μόνος πού, πει­ραματιζόμενος σέ ποντίκια, προσπάθησε νά μελετήσει ἀνθρώπινες θεραπεῖες ἤ συμπεριφορές.
Τό πείραμα ξεκίνησε μέ ἕνα ἐρωτηματικό: Τί θά μποροῦσε νά συμβεῖ σέ ἕ­ναν «τέλειο» κόσμο; Κάπως ἔτσι ὁ Cal­houn δημιούργησε ἕναν εἰδικά διαμορφωμένο χῶ­ρο ὡς «ἰδεατό» σύμπαν γιά ποντίκια, ὅπου οἱ ἀνάγκες τῶν τρωκτικῶν σέ τροφή καί νερό θά ὑπερκαλύπτο­νταν. Θά ὑπῆρχε ἀρκετός χῶρος, πού ὡστόσο θά ἦταν καί τό μόνο πεπερασμένο ἀπό τίς συντεταγμένες τοῦ πειράματος.
  Τό πείραμα ξεκίνησε μέ τέσσερα ζεύ­γη, τά ὁποῖα στίς ἰδανικές αὐτές συν­θῆκες πολλαπλασιάζονταν μέ ταχεῖς ρυ­θ­μούς. Ὁ Calhoun ὅμως παρατήρησε ὅτι μετά ἀπό 315 μέρες ὁ ρυθμός ἀναπαραγωγῆς μπῆκε σέ σημαντική πτωτική πορεία. Ὅταν ὁ πληθυσμός τρω­κτικῶν ἔ­φτα­σε τά 600 μέλη ἐμφανίστηκαν οἱ «ἄ­θλιοι». Σχηματίστηκε μιά ἱεραρχία ὅπου τά μεγαλύτερα τρωκτικά πα­ρου­σίασαν ἐ­πιθετική συμπεριφορά στά μέλη τῆς ὁμάδας. Πολλά ἀρσενικά ἔδειξαν σημάδια ψυχολογικῆς κατάρρευσης, ὁ­πό­τε, τά θηλυκά, πού δέν προστατεύονταν, παρουσίασαν αὐξανόμενη ἐπιθε­τική συμπε­ριφορά, διάθεση ἀπομό­νωσης καί ἀπώ­λεια διάθεσης πρός ἀναπαραγωγή, ἐνῶ παράλληλα μέ τή μείωση τῶν γεννήσεων, αὐξήθηκε ἡ θνησιμότητα τῶν νεότερων τρωκτικῶν. Σέ ἑπόμενο στάδιο ἐμφανί­στη­κε μιά νέα ὁμάδα ἀρσενικῶν τρωκτι­κῶν, τά «ὄμορφα», πού ἀρνοῦ­νταν νά ζευγαρώσουν ἤ νά ὑπερασπιστοῦν τόν χῶρο τους, μέ μόνο προσανα­το­λισμό τόν ὕπνο καί τό φαΐ. Σύντομα τά «ὄμορφα» ἀρσενικά καί τά «ἀπομονωμένα» θηλυκά ἀποτέλεσαν πλειοψηφία σ᾽ αὐτόν τόν μικρόκοσμο. Διαφαινόταν ἤδη τό τέλος στό ὁποῖο ὅδευε ἡ κοινότητα· ἡ θνησιμότητα ἄγ­γιξε τό 100%, ἐνῶ ἡ ἀναπαραγωγή τό 0%. Παρατηρήθηκε ὁμο­φυ­λο­φιλία καί αὐξήθηκε ὁ κανιβαλισμός, παρά τήν ἀ­φθονία τροφῆς. Μετά ἀπό 1.780 ἡμέρες πέθανε τό τελευταῖο ποντίκι τῆς ἀποικίας. Ὁ δρ. Calhoun ἐ­πα­νέλαβε τό πείραμα 25 φορές, παρα­τη­­ρώντας τήν ἴδια «συνέπεια» στά ἀποτε­λέ­σματα πού δέν διαφοροποιήθηκαν.
  Μπορεῖ ὁ ἀρχικός στόχος τοῦ πει­ρά­ματος νά ἦταν ἡ μελέτη τῶν συνεπειῶν τοῦ ὑπερπληθυσμοῦ, ὡστόσο, δέν εἶναι δυνατόν νά μήν ἐπισημάνει κανείς τίς ὁμοιότητες ἐκφυλισμοῦ πού παρουσιάζουν οἱ ἀποικίες τρωκτικῶν τοῦ πειράματος μέ τό κομμάτι ἐκεῖνο τῆς σύγχρονης ἀνθρώπινης κοινωνίας πού θεωρεῖται ἀ­νε­πτυγμένο: Ἀνησυχητικός συσχετισμός θανάτων-γεννήσεων, προσανατο­λισμός στόν ὕπνο καί στό φαγη­τό, ἐγκατάλειψη ἀναπαραγωγῆς, αὐξη­μένη ἐπιθετικότη­τα, ἀπώλεια τῶν βασικῶν ρόλων τῶν δύο φύλων, ὁμοφυλοφιλία, συ­γκρου­σια­κή πρα­κτική πού ἐ­κδη­λώνεται μέ ὅρους κοινωνικοῦ «κανιβαλισμοῦ».
  Ὁ Calhoun κατά τήν ἐκτέλεση τοῦ πειράματος ἀναγνώρισε δυό στάδια στή φάση θανάτου. Ὡς «πρῶτο θάνατο» χαρακτήρισε τήν ἀπώλεια στόχου, ἕνα νοσηρό σύμπτωμα πού ἐμφανίζεται ὅλο καί συχνότερα στούς ἀνθρώπους καί ὑ­πο­βι­βάζει τό δῶρο τῆς ζωῆς σέ ἁπλή ὕ­παρξη. Ἴσως γιά τά ποντίκια τό βασικό πρόβλη­μα νά εἶναι ὁ ὑπερπληθυσμός. Γιά τήν ἀνθρώπινη κοινωνία, ὡστόσο, τά πράγ­μα­τα εἶναι περισσότερο πολύπλο­κα. Σέ σύγκριση μέ τά ἄλογα ζῶα ὁ ἄν­θρω­πος διαθέτει ἐκτός ἀπό τό σῶμα καί πνεῦ­μα καί πολλές δυσλειτουργίες του ἔχουν αὐτήν τήν ἀφετηρία.
  Ἡ ὑλική ὑπερτροφία ὁδηγεῖ τό πνεῦ­μα σέ συρρίκνωση καί παράλληλα γεννᾶ ποικίλες ἐμπλοκές. Ὡς τέτοια ἐμπλοκή, ὡς ἄυλη μορφή ὑπερπλη­θυ­σμοῦ, θά μπο­ροῦσε νά θεωρηθεῖ γιά τόν ἄνθρωπο ἡ ραγδαία αὔξηση τῶν «ὑπερεγώ», σέ πλῆθος καί σέ ὄγκο πού δέν χρειάζεται κἄν νά στριμωχτοῦν γεωγραφικά γιά νά ὁδηγηθοῦν σέ σύγκρουση. Αὐτό τό ὑλικά ὑπερτροφικό καί συναισθηματικά λαθραῖο κι ἀσταθές «ἐγώ» τελικά γεννᾶ γενιές μέ ἀτροφικό πνεῦ­μα, γενιές δια­χωρισμένων μονάδων μέ ἀδυναμία οὐσι­α­στι­κῆς καί παραγωγικῆς ἐπικοινωνίας, πού ἁπλῶς ἐπιλέγουν ἀ­νάμεσα στή σύ­γκρουση καί στήν ἀπομόνωση.
  Αὐτό πού ζοῦμε σήμερα θά μποροῦ­σε κάλλιστα νά εἶναι ἡ 26η ἐπανάληψη τοῦ πειράματος στό ὁποῖο -δυ­στυχῶς- συμμετέχουμε οἰκειοθελῶς. Μόνον ἄν πασχίσουμε γιά τή διακοπή τροφοδοσίας τοῦ «ὑπερεγώ», πού «κλέβει» τήν ἀνάπτυξη τοῦ πνεύματος, μποροῦμε νά ἐλ­πί­ζουμε σέ μιά ἀντιστροφή συσχετισμῶν. Κι ὁ μόνος τρόπος νά τό πετύχουμε εἶναι ἡ θεία Τροφοδοσία, γιά νά μήν καταλήξουμε «σύμπαν 26».

Μαρτινιανή

"'Απολύτρωσις"

Τεῡχος Ἰουνίου-'Ιουλίου 2024