9 Φεβρουαρίου πρωί καί τό ἡμερο­λόγιο τῆς Google μοῦ ὑπενθυμίζει στό κινητό ὅτι ἡ μέρα μνήμης τοῦ ἐθνικοῦ μας ποιητῆ Διονυσίου Σολωμοῦ ἀπο­­­τελεῖ τήν παγκόσμια μέ­ρα ἑλληνικῆς γλώσσας. Γιορτή τῆς ἑλ­ληνικῆς γλώσ­σας, λοιπόν, τῆς γλώσσας τῶν Εὐαγ­γε­λίων καί τῶν πατερικῶν κει­μένων, τῆς ἀρχαίας φιλοσοφίας καί τῆς ποίησης. Πῶς νά τή γιορτάσω ὅμως, πού στήν πατρίδα μου οἱ λέξεις ἔχασαν τό νόημά τους καί ἀλλοιώθηκε ἡ ση­μα­σία τους;
  Ἡ μέρα μέ βρίσκει στή Χαϊδελβέργη, γερμανική πανεπιστημιούπολη, γιά ἰα­τρικό σεμινάριο. Τό πρόγραμμα ἀφήνει λίγο χρόνο γιά μία μικρή περιήγηση. Ἕ­να ἀπό τά σημαντικότερα ἀξιοθέατα τῆς πόλης εἶναι ἡ Βιβλιοθήκη τοῦ Πανε­­πιστημίου τῆς Χαϊδελβέργης, πού λει­τουρ­γεῖ ἤδη ἀπό τά τέλη τοῦ 14ου αἰώ­να, καί μέ καλωσορίζει μέ δύο ἑλληνικές ἐπιγραφές: «Η ΣΟΦΙΑΣ ΠΗΓΗ ΔΙΑ ΒΙΒΛΙ­ΩΝ ΡΕΕΙ» καί «ΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟΚΤΕΙΝΕΙ ΤΟ ΔΕ ΠΝΕΥΜΑ ΖΩΟΠΟΙΕΙ». Ἡ δεύτερη ἐ­πιγραφή εἶναι παρμένη ἀπό τή Β´ πρός Κορινθίους Ἐπιστολή τοῦ ἀποστόλου Παύλου. Μέσα στόν ναό τῆς ἀν­θρώ­πι­νης σοφίας ἡ ἑλληνική γλώσσα στήν ὕ­ψιστη λειτουργία της ἠχεῖ, θαρρεῖς, σάν οὐ­ρά­νια μελωδία κι ἐγώ θέλω «νά ἑλι­χθῶ πρός τά πάνω σάν τό ρυάκι πού μουρ­μουρίζει», κατά τόν στίχο τοῦ Νικη­φό­ρου Βρεττάκου.
  «Γιορτάζω τή γλώσσα μου σήμερα», θέλω νά φωνάξω σέ ὅσους βρίσκονται δίπλα μου, χωρίς ἐθνικιστική μεγα­λη­γο­ρία· αὐτή τή γλώσσα πού τό νῆμα της μᾶς κρατάει ἀπό τίς «ἀμμουδιές τοῦ Ὁ­μήρου» μέχρι σήμερα, ἀπό τόν κόσμο τοῦ μύθου στόν κόσμο τῆς τεχνητῆς νο­η­μο­σύνης καί τῶν δικτύων, ἀδιάκοπα, ἀδιά­σπαστα, ἁρμονικά. Δέν λέω τίποτα. Μο­νάχα νιώθω μία «ἐκκρεμῆ δωρεά» σάν τόν τίτλο τῆς συλλογῆς τοῦ Ν. Βρετ­­­τά­κου πού περιλαμβάνει τό ποίημά του «Ἑλληνική Γλώσσα». Θεϊκή δωρεά γιά τό γαλάζιο χρῶμα τῆς πατρίδας μου, προ­γονική δωρεά γιά τή διατήρηση τῆς ἑλ­ληνικῆς γλώσσας μέσα στούς αἰῶνες, διδασκαλική δωρεά γιά τόν φιλόλογό μας στό σχολεῖο, πού μᾶς δίδασκε Ἀρ­χαῖα Ἑλληνικά καί δάκρυζε...
  Λίγες ὧρες ἀργότερα βρίσκομαι στόν χῶρο τοῦ σεμιναρίου καί μέ συνα­δέλ­φους ἀπό κάθε μεριά τοῦ πλανήτη συ­ζητοῦμε τά τελευταῖα δεδομένα στή  θεραπεία συγκεκριμένων νοσημάτων. Γλώσσα ἐπικοινωνίας ἀποκλειστικά ἡ ἀγγλική. Σέ μία ὁμιλία μέ θέμα τούς προ­γνωστικούς παράγοντες στήν ἔκ­βα­ση κάποιας ἀσθένειας, ὁ ὁμιλητής ἀ­ναζητάει κάποιον Ἕλληνα στό ἀκροατήριο, γιά νά ἐξηγήσει τήν ἑλληνική λέξη prognosis καί ὁ Ἕλληνας καθηγητής ἐ­ξηγεῖ ὄμορφα, δωρικά, ὅτι ἡ λέξη «γνώ­ση» ἀντιστοιχεῖ στήν ἀγγλική know­ledge καί prognosis σημαίνει τήν ἐκ τῶν προτέρων γνώση γιά τήν ἐξέλιξη ἑνός φαινομένου ἤ μιᾶς νόσου. Ἡ ὁ­ρο­λογία τῶν ἐπιστημῶν ὑγείας εἶναι γε­μά­τη ἑλ­ληνικά «δάνεια», ὅρους δηλαδή πού ἔχει δανειστεῖ ἀπό τήν ἀρχαία ἑλ­ληνική γλώσσα. Νιώθω καί πάλι τήν «ἐκ­κρεμῆ δωρεά»... «Εὐχαριστῶ τίς μακρι­ές σει­ρές τῶν προγόνων πού δούλεψαν τή φω­νή, τήν τεμάχισαν σέ κρίκους, τήν κάμαν νοήματα, τή σφυρηλάτησαν ὅ­πως τό χρυσάφι οἱ μεταλλουργοί καί ἔ­γινε Ὅμηροι, Αἰσχύλοι, Εὐαγγέλια καί ἄλλα κοσμήματα» («Ὁ Ἀγρός τῶν λέ­ξε­ων», Ν. Βρεττάκος). Μαζί μέ τά «Δόξα σοι» ὅμως ὀφείλω νά ᾽χω μία μονάχη ἔγνοια: τή γλώσσα μου, πού κινδυνεύει κυρίως ἀπό ἐμᾶς τούς ἴδιους, ἀπό τήν κακο­ποί­ηση, τήν κατάχρηση, τή συρρί­κνωση.
  Γιορτάζω τήν ἑλληνική γλώσσα χι­λιάδες χιλιόμετρα μακριά ἀπό τήν πα­τρίδα μου καί ἴσως ἐδῶ συνειδητοποιῶ περισσότερο τήν ἀξία της, ὀρέγομαι νά ἐμβαθύνω στά μυστικά της καί ἐπι­στρέ­φω ἀποφασισμένη ὅσο μπορῶ νά τήν παραδώσω ζωντανή στήν ἑπόμενη γε­νιά.

Εὔφημη Μπούτσικου-Ρίζου

"Ἀπολύτρωσις",

Τεῦχος Φεβρουαρίου, 2025