Πολλοί οἱ τύποι τοῦ σταυροῦ, καί σέ μία μελέτη δύσκολα κατορθώνει κανείς νά τούς συμπεριλάβει ὅλους. Ὅσο μελετᾶ κανείς, τόσο περισσότερους ἀνακαλύπτει. ῾Ο ἀριθμός τους δέν εἶναι ὁρισμένος, ὅπως δέν εἶναι ὁρισμένος καί ὁ ἀριθμός τῶν σημείων πού ἀναφέρονται στήν ἁγία Γραφή. Διότι, ἄν κανείς ἐπιχειρήσει νά τά μετρήσει ἀρχίζοντας ἀπό τίς θεραπεῖες καί τίς ἀναστάσεις, θά φθάσει νά μετρήσει καί τά «τάδε λέγει Κύριος...», καί τά «ἦσαν προσκαρτεροῦντες τῇ διδαχῇ... καί τῇ κλάσει τοῦ ἄρτου» (Πρξ 2,42), διότι καί κάθε ἀποκάλυψη θείων λόγων εἶναι σημεῖο καί κάθε τέλεση τοῦ μυστηρίου τῆς θείας Εὐχαριστίας εἶναι σημεῖο.
    Στόν πνευματικό μας περίπατο μέσα στήν Παλαιά Διαθήκη βλέπουμε τό σταυρό τοῦ Κυρίου νά ἐμφανίζεται μυστηριωδῶς καί κατά ποικίλους τρόπους στούς ἄνδρες καί στό λαό, πού ἐπί χιλιάδες χρόνια ἦταν οἱ φορεῖς τῶν ὑποσχέσεων τοῦ Θεοῦ. Τόν βλέπουμε νά ἐμφανίζεται
► στόν ᾿Αδάμ ὡς «ξύλον τῆς ζωῆς» (Γέ 2,9· 3,22-24) καί ὡς πρωτευαγγέλιο (3,15),
► στόν ᾿Αβραάμ ὡς φυτό σαβέκ (Γέ 22,13),
► στόν ᾿Ιακώβ ὡς ράβδος (Γέ 47,31) καί σχῆμα εὐλογίας (48,13-20),
► στόν Μωυσῆ στήν ᾿Ερυθρά θάλασσα καί στήν ἔρημο ὡς ράβδος (῎Εξ 14,16), ὡς ξύλο πού γλυκαίνει τά νερά (῎Εξ 15,22-27), ὡς ξύλο πού ἀνοίγει πηγή νεροῦ στό βράχο (῎Εξ 17,1-7· ᾿Αρ 20,11), ὡς ξύλο ὅπου ὑψώνεται ὁ χάλκινος ὄφις (᾿Αρ 21,8-9), ὡς σχῆμα προσευχῆς (῎Εξ 17,8-16),
► στόν ᾿Ααρών ὡς ράβδος πού βλάστησε (᾿Αρ 17,16-27),
► στό λαό ὡς παράταξη (᾿Αρ 2-3),
► στόν Δαβίδ ὡς βακτηρία καί ράβδος σιδηρᾶ (Ψα 2,9· 22,4· 44,7· 73,2· 109,2), ὡς ἄφεση (Ψα 102, 11-12), ὡς ὑποπόδιο (Ψα 98,5· 131,7), ὡς σημεῖο (Ψα 59,5-6· 85,17),
► στούς προφῆτες ὡς «ἀξίνη» (Δ´ Βα 6,1-7), ὡς θανατηφόρο βότανο (᾿Ιε 11,19), ὡς γράμμα ταῦ (Τ) (᾿Ιζ 9,4).

Ἐπιπλέον:

• Τύπος τοῦ σταυροῦ ἦταν ἡ κιβωτός τοῦ Νῶε, διότι ἦταν ἀπό ξύλο, ὅπως ὁ σταυρός, κι ἔγινε μέσο τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπινου γένους (Γέ 6-8).
• Τύπο τοῦ σταυροῦ διέγραψε ἡ διάσωση τοῦ Μωυσῆ ἀπό τήν ἐντολή τοῦ παιδοκτόνου τυράννου (῎Εξ 2,1-10).
• Τύπο τοῦ σταυροῦ ὑποδήλωσε καί ὁ ᾿Ιησοῦς τοῦ Ναυῆ, ὅταν ὕψωσε τά χέρια στόν οὐρανό καί ζήτησε ἀπό τόν Θεό τήν παράταση τῆς ἡμέρας, μέ ἀποτέλεσμα νά καθηλώσει τόν ἥλιο καί τή σελήνη στίς θέσεις τους (᾿Ιη 10,12-13). Τότε παρατάθηκε τό φῶς καί ἐξολοθρεύθηκαν οἱ ἐχθροί τοῦ Θεοῦ· κατά τή σταύρωση τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ σκοτίσθηκε τό φῶς, γιά νά ἐξουδετερωθοῦν οἱ νοητοί ἐχθροί τοῦ Θεοῦ μέ τήν κατάβαση τοῦ Κυρίου στόν ἅδη.
• Τύπος τοῦ σταυροῦ ἦταν τά δύο ξύλα πού ἀναζητοῦσε ἡ πτωχή χήρα ἀπό τά Σαρεπτά τῆς Σιδωνίας, ἡ ὁποία κατά τόν καιρό τῆς πείνας φιλοξένησε στό σπίτι της τόν προφήτη ᾿Ηλία (Γ´ Βα 17,12-15).
• Τύπος τοῦ σταυροῦ ἦταν ὁ ᾿Ηλίας μέ τό πύρινο ἅρμα, ὅταν ἀνέβαινε στόν οὐρανό (Δ´ Βα 2,11).
• Καί ὁ προφήτης ᾿Ιωνᾶς, ὅταν μέσα στό κῆτος ἀνέπεμπε ἱκεσία πρός τόν Θεό, τό σταυρό προδιέγραφε (᾿Ιν 2). Δέν λέγει βέβαια ἡ Γραφή, ἄν ὕψωσε τά χέρια του, ἀλλά ἔτσι τόν φαντάζεται ἡ ἐκκλησιαστική παράδοση. Αὐτό ψάλλει καί ὁ μελωδός Κοσμᾶς·
«Νοτίου θηρός ἐν σπλάγχνοις παλάμας ᾿Ιωνᾶς σταυροειδῶς διεκπετάσας τό σωτήριον πάθος προδιετύπου σαφῶς».
• Σταυρός σχηματιζόταν καί ὅταν, καθώς λέγει ἡ παράδοση, οἱ δήμιοι πριόνιζαν τόν προφήτη ᾿Ησαΐα.
• Σταυρό σχημάτιζαν οἱ φλόγες μέ τούς τρεῖς παῖδες στήν κάμινο (Δα 3).
    Πάντοτε ἐμφανιζόταν ὁ τύπος τοῦ σταυροῦ σέ περιστάσεις δύσκολες, σέ καιρούς θλίψεως ἔκτακτης ἤ συνηθισμένης. Πάντοτε ἔδινε πνοή ἐλπίδος, τῆς ὁποίας ἡ δύναμη καί τό μέγεθος δέν ἐξηγοῦνται, ἄν ἐκληφθοῦν ὡς προερχόμενα μόνον ἀπό τά ὁρατά γεγονότα.
     ῾Η θλίψη, ὁ κίνδυνος, ἡ ταλαιπωρία μπῆκαν στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου μετά τή διατάραξη τῶν σχέσεών του μέ τόν Θεό. ῾Ο τύπος τοῦ σταυροῦ, πού σώζει ἀπό τή δύσκολη θέση τούς ἀφοσιωμένους δούλους τοῦ Θεοῦ, δέν ἦταν ἁπλῶς μία σωτήρια ἐπέμβασή του, ἀλλά μία ἐπέμβασή του πού ἐκφράζει πνεῦμα συμφιλίωσης. ῏Ηταν ἐπανάληψη τῆς ὑποσχέσεως τοῦ Θεοῦ, ὅτι ἔρχεται ἡ ἡμέρα τῆς ἀποκαταστάσεως τῶν σχέσεών μας· φθάνει ὁ καιρός τῆς καταλλαγῆς τοῦ παραστρατημένου ἀνθρώπου μέ τόν οὐράνιο Πατέρα. ῾Η καταλλαγή ἔμελλε νά γίνει μέ τό σταυρό, καί τά προοίμια τῆς καταλλαγῆς βεβαιώνονταν ἀπό τούς τύπους του. «῾Ο τοῦ Χριστοῦ σταυρός», λέγει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, «προανεκηρύττετο καί προετυποῦτο μυστικῶς ἐκ γενεῶν ἀρχαίων, καί οὐδείς ποτε κατηλλάγη τῷ Θεῷ χωρίς τῆς τοῦ σταυροῦ δυνάμεως»2. ῾Η δωρεά, πού δόθηκε ὁριστικά μέ τό σταυρό, δινόταν ἐν μέρει ὡς πρόγευση καί ὡς ἐγγύηση τῆς μεγάλης ἐπαγγελίας.
    Βέβαια, στήν Παλαιά Διαθήκη δέν προτυπώνεται, μόνον ὁ σταυρός. ῞Ολα τά πρόσωπα, τά γεγονότα καί οἱ καταστάσεις τῆς Καινῆς Διαθήκης ἔχουν στήν Παλαιά Διαθήκη τόν τύπο τους· κυρίως ὅμως ὁ Κύριος ἡμῶν ᾿Ιησοῦς Χριστός καί ἔπειτα ἡ ἁγία του ᾿Εκκλησία, ὁ ζωηφόρος σταυρός, ἡ κυρία Θεοτόκος Μαρία, ὁ τίμιος ᾿Ιωάννης ὁ Πρόδρομος, οἱ ἅγιοι ἀπόστολοι, τά ἱερά μυστήρια.
• Τύπος τοῦ Χριστοῦ ἐπισημότερος ὅλων τῶν ἄλλων εἶναι ὁ ᾿Αδάμ ὡς ἀρχηγός τῆς ἀνθρώπινης γενιᾶς. Γι’ αὐτό καί ὁ Κύριος ἀποκαλεῖται νέος ᾿Αδάμ, δεύτερος ᾿Αδάμ καί πνευματικός ᾿Αδάμ.
    ῎Επειτα, τύποι τοῦ Χριστοῦ εἶναι·
• ῾Ο δίκαιος ῎Αβελ ὡς θῦμα φθόνου.
• ῾Ο Νῶε ὡς σωτήρας τοῦ γένους.
• ῾Ο ᾿Αβραάμ ὡς πατριάρχης.
• ῾Ο ᾿Ισαάκ ὡς υἱός ἀγαπητός πού ὁδηγήθηκε στή θυσία.
• ῾Ο ᾿Ιακώβ ὡς γενάρχης.
• ῾Ο πάγκαλος ᾿Ιωσήφ ὡς ἄκακος καί πουλημένος μέ χρήματα.
•῾Ο Μωυσῆς ὡς νομοθέτης τοῦ παλιοῦ νόμου.
•῾Ο ᾿Ααρών ὡς ἀρχιερέας τῆς παλιᾶς ἱεροσύνης.
•῾Ο Δαβίδ ὡς βασιλιάς τῆς παλιᾶς βασιλείας τοῦ ᾿Ισραήλ.
    Οἱ τρεῖς τελευταῖοι τύποι προτυπώνουν ὁ καθένας τους ἕνα ἀπό τά τρία ἀξιώματα τοῦ Κυρίου.
• ᾿Επιπλέον, τύπος τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ ὡς πρός τήν καινούργια ἱεροσύνη εἶναι ὁ Μελχισεδέκ· γι’ αὐτό ὁ Κύριος λέγεται «ἱερεύς κατά τήν τάξιν Μελχισεδέκ» (Ψα 109,4· ῾Εβ 5,6).
    ᾿Αναρίθμητοι εἶναι οἱ τύποι τοῦ Χριστοῦ. ῾Ο ἀπόστολος Παῦλος ἀναφέρει (Α´ Κο 10,1-4) ἀνάμεσα σ’ αὐτούς ὄχι μόνο πρόσωπα ἀλλά καί
• τήν πέτρα πού ἀκολουθοῦσε τούς ᾿Ισραηλίτες στήν ἔρημο καί
• τό νερό, πού ἀνέβλυζε ἀπό ἐκείνη τήν πέτρα καί
• τό μάννα.
    Τύποι τῆς ᾿Εκκλησίας εἶναι·
♦ὁ παράδεισος,
♦ἡ κιβωτός τοῦ Νῶε,
♦ὁ λαός τοῦ ᾿Ισραήλ,
♦ἡ νύμφη τοῦ ῎Ασματος τῶν ἀσμάτων,
♦τό μικρό κατάλοιπο τῶν ἐκλεκτῶν τοῦ Θεοῦ, οἱ ὁποῖοι ἔμειναν μακριά ἀπό τή γενική ἀποστασία, ἀφοσιωμένοι πάντοτε σ’ Αὐτόν.
    Τύποι τῆς Θεοτόκου Μαρίας εἶναι·
♦ ἡ προμήτωρ Εὔα,
♦ ἡ ἄφλεκτη βάτος πού εἶδε ὁ Μωυσῆς,
♦ ὁ πόκος τοῦ Γεδεών,
♦ ἡ ἀδιάβατη πύλη τοῦ ᾿Ιεζεκιήλ, κ.ἄ.
    Οἱ τύποι κυριαρχοῦν στήν Παλαιά Διαθήκη. ῾Ο σκοπός τους προφανής. ῾Η Παλαιά Διαθήκη ὁλόκληρη εἶναι μία προειδοποίηση καί ὑπόσχεση ὅτι ἔρχεται, ἔρχεται ὁ Λυτρωτής τῆς πεσμένης ἀνθρωπότητος. ῾Η ἀγγελία αὐτή δίνεται, ὅπως εἴδαμε, γιά πρώτη φορά κατά τή θλιβερή ὥρα τῆς πτώσεως τῶν προπατόρων μας. Στή συνέχεια ἐπαναλαμβάνεται μέχρι τή γέννηση τοῦ Σωτήρα, καί δίδεται εἴτε μέ μυστικούς τύπους εἴτε μέ ἐκτενέστερες προφητεῖες.
    Κατά τά πανάρχαια χρόνια τῶν γεναρχῶν τῆς ἀνθρωπότητος καί τῶν πατριαρχῶν τοῦ ᾿Ισραήλ δίνεται ἡ ἀγγελία τῆς ἐλεύσεως τοῦ Σωτήρα περισσότερο μέ τύπους καί λιγότερο μέ λόγια. ῞Οσο οἱ καιροί περνοῦν καί πλησιάζει τό πλήρωμα τοῦ χρόνου, πληθύνονται οἱ προφητεῖες καί ὑποχωροῦν οἱ τύποι. Αὐξάνεται ἡ ἐναγώνια προσμονή τοῦ Μεσσία, ὡριμάζει ὁ πόθος τῆς ἀπολυτρώσεως. Κατά τό μέτρο τῆς προσδοκίας δίνεται ὁ πλοῦτος καί ἡ λεπτομέρεια τοῦ μεγάλου ἀγγέλματος. Στήν προφητική ἐποχή οἱ προφητεῖες γίνονται ὁλόκληρα κηρύγματα καί περιγραφές, ἐνῶ οἱ τύποι σπανίζουν. ῾Ο τύπος, λοιπόν, δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά μία σιωπηρή καί ἀμυδρή προφητεία· εἶναι τό λυκαυγές τῆς προφητείας.
    ᾿Από τή σκοπιά αὐτή πρέπει νά βλέπουμε καί τούς τύπους τοῦ σταυροῦ, πού προανήγγειλαν
• τό σχῆμα του,
• τό βαθύτερο νόημά του καί
• τό εἶδος τῆς περιστάσεως, κατά τήν ὁποία ἐπρόκειτο νά ἐμφανισθεῖ.
    ῾Ο ἐσταυρωμένος καί ἀναστημένος Κύριός μας νά δώσει, ὥστε ὁ σταυρός νά εἶναι γιά μᾶς τό κύριο γνώρισμα τῆς ζωῆς μέχρι τήν ὥρα τοῦ θανάτου μας.

Στεργίου Σάκκου, "Ὁ Σταυρός στήν Παλαιά Διαθήκη", ἔκδ. 2η, σελ. 218-225

 Ποιό ἄλλο στόμα θά μποροῦσε νά μιλήσει πιό ἔγκυρα καί πιό δυνατά γιά τό νόημα καί τήν σημασία τοῦ σταυροῦ, ἀπό τό στόμα τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας; Σ’ αὐτούς, πού ἔζησαν τήν ταπείνωση ἀλλά καί τήν δόξα τοῦ σταυροῦ, πού δίδαξαν καί κήρυξαν τήν δύναμή του, δίνουμε τόν λόγο γιά νά μᾶς ἐκφωνήσουν τόν πανηγυρικό στήν ἡμέρα πού γιορτάζει ὁ σταυρός.

Μέσο σωτηρίας
 Εἶστε λίθοι τοῦ ναοῦ τοῦ Πατρός, ἑτοιμασμένοι γιά τήν οἰκοδομή τοῦ Θεοῦ Πατρός, πού ὑψώνεστε πάνω ἀπό τήν γῆ μέ τό μηχάνημα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, πού εἶναι ὁ σταυρός, χρησιμοποιώντας γιά σχοινί τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ἡ πίστη σᾶς σηκώνει ψηλά καί ἡ ἀγάπη εἶναι ὁ δρόμος πού σᾶς ἀνεβάζει στόν Θεό.

Ἰγνάτιος Θεοφόρος, Πρός Ἐφεσίους 9,1

 Σύνορο ἔχουμε τόν σταυρό τοῦ Κυρίου μέ τόν ὁποῖο περιχαρακωνόμαστε καί περιφρασσόμαστε κατά τῶν προηγούμενων ἁμαρτιῶν.

Κλήμης Ἀλεξανδρεύς, Παιδαγωγός 3,12

 Προηγουμένως ὁ σταυρός ἦταν ὄνομα καταδίκης, τώρα ὅμως ἔγινε ἀντικείμενο τιμῆς. Προηγουμένως ἦταν σύμβολο κατακρίσεως, τώρα ὅμως θεμέλιο τῆς σωτηρίας. Γιατί αὐτός ἔχει γίνει αἴτιος μυριάδων ἀγαθῶν, αὐτός μᾶς ἀπήλλαξε ἀπό τήν πλάνη, αὐτός μᾶς φώτισε ἐνῶ καθόμασταν στό σκοτάδι, αὐτός ἐνῶ ἤμασταν σέ πόλεμο μέ τόν Θεό μᾶς συμφιλίωσε, ἐνῶ ἤμασταν ἀποξενωμένοι μᾶς ἔκανε οἰκείους, ἐνῶ ἤμασταν μακρυά μᾶς ἔφερε κοντά. Αὐτός θάνατος τῆς ἔχθρας, αὐτός ἀσφάλεια τῆς εἰρήνης, μυριάδων ἀγαθῶν θησαυροφυλάκιο ἔχει γίνει γιά μᾶς.
 

Ἰωάννης Χρυσόστομος, Εἰς τόν σταυρόν καί εἰς τόν ληστήν Α’

«Σήμερα θά εἶσαι μαζί μου στόν παράδεισο». Τί λές; Ἔχεις σταυρωθεῖ κι ἔχεις καρφωθεῖ καί παράδεισο ὑπόσχεσαι; Ναί, λέγει, γιά νά μάθεις τήν δύναμή μου στόν σταυρό. Ἐπειδή εἶναι θλιβερή ἡ ὑπόθεση, γιά νά μή προσέξεις στήν φύση τοῦ σταυροῦ ἀλλά νά μάθεις τήν δύναμη τοῦ σταυροῦ, στόν σταυρό κάνει αὐτό τό θαῦμα, πού πάρα πολύ δείχνει τήν δύναμή του. Γιατί, ὄχι ἀνασταίνοντας νεκρό, οὔτε ἐπιτιμώντας τήν θάλασσα καί τούς ἀνέμους, οὔτε διώχνοντας τούς δαίμονες, ἀλλά ἐνῶ σταυρώνεται, ἐνῶ καρφώνεται, ὑβρίζεται, φτύνεται, κακολογεῖται, διασύρεται, εἶχε τήν δύναμη νά μεταστρέψει τήν πονηρή σκέψη τοῦ ληστῆ, γιά νά δεῖς καί στίς δύο περιπτώσεις τήν δύναμή του.

Ἰωάννης Χρυσόστομος, Εἰς τόν σταυρόν καί εἰς τόν ληστήν Α’

Φυγαδευτήριον δαιμόνων
 Ὅπου χρησιμοποιεῖται τό ὄνομα τοῦ Σωτῆρος διώχνεται κάθε δαίμονας ἀπό ἐκεῖ. Καί ποιός ἀφαίρεσε ἔτσι τά ψυχικά πάθη τῶν ἀνθρώπων, ὤστε οἱ μέν πόρνοι νά εἶναι σώφρονες, οἱ δέ φονιάδες νά μήν κρατοῦν πλέον ξίφος κι ὅσοι προηγουμένως κατέχονταν ἀπό δειλία, νά γίνονται ἀνδρεῖοι; Καί γενικά, ποιός ἔπεισε τούς ἀνθρώπους πού ζοῦσαν ἀνάμεσα στούς βαρβάρους καί στίς χῶρες τῶν ἐθνικῶν, νά ἀποθέσουν τήν μανία καί νά ἔχουν φρόνημα εἰρήνης, παρά ἡ πίστη τοῦ Χριστοῦ καί τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ;

Μ. Ἀθανάσιος, Περί ἐνσαρκώσεως

 Πολλοί κατά καιρούς σταυρώθηκαν, ἀλλά τίνος ἄλλου σταυρωμένου ἡ ἐπίκληση ἔδιωξε ποτέ τούς δαίμονες; Μή ντραποῦμε, λοιπόν, τόν σταυρό τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά κι ἄν ἄλλος τόν ἀποκρύπτει, σύ νά σφραγίζεσαι μ’ αὐτόν φανερά στό μέτωπο.
Κύριλλος Ἰεροσολύμων
 
 Αὐτό τό σύμβολο τοῦ θανάτου (δέν θά παύσω νά τό λέω συνεχῶς αὐτό), ἔγινε θεμέλιο πολλῆς εὐλογίας καί τεῖχος κάθε εἴδους ἀσφαλείας, καίρια πληγή τοῦ διαβόλου, χαλινάρι τῶν δαιμόνων, φίμωτρο τῆς δυνάμεως τῶν ἀντιπάλων. Αὐτό σκότωσε τόν θάνατο, αὐτό συνέτριψε τίς χάλκινες πύλες τοῦ ἅδη, ἔσπασε τούς σιδερένιους μοχλούς, κατέλυσε τήν ἀκρόπολη τοῦ διαβόλου, κατέκοψε τά νεῦρα τῆς ἁμαρτίας.
 Ἰωάννης Χρυσόστομος, Κατά Ἰουδαίων καί Ἐθνικῶν

Θεμέλιο τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς
 Σάν στεφάνι, ἔτσι νά περιφέρουμε τόν σταυρό τοῦ Χριστοῦ, γιατί ὅλα τά δικά μας συντελοῦνται μ’ αὐτόν. Κι ἄν ζητᾶς ν’ ἀναγεννηθεῖς, ὁ σταυρός παρουσιάζεται· κι ἄν νά τραφεῖς μέ τήν μυστική ἐκείνη τροφή, κι ἄν νά χειροτονηθεῖς, κι ἄν κάνεις ὁ,τιδήποτε ἄλλο, παντοῦ αὐτό μᾶς παρουσιάζεται σύμβολο τῆς νίκης.
Ἰωάννης Χρυσόστομος, Εἰς τό κατά Ματθαῖον, ὁμιλ. 54η

Ἐμπνευστής μαρτύρων
 Ἀπό τήν φύση του ὁ ἄνθρωπος δειλιάζει μπροστά στόν θάνατο καί τήν διάλυση τοῦ σώματος. Ἀλλά τό πιό παράδοξο εἶναι αὐτό· ὅτι ἐκεῖνος πού ντύθηκε τήν πίστη τοῦ σταυροῦ καταφρονεῖ καί τά φυσικά πράγματα καί τόν θάνατο δέν τόν φοβᾶται γιά τόν Χριστό.

Μ. Ἀθανάσιος, Περί ἐνσαρκώσεως

Τρόπαιο νίκης
  Ὁ Χριστός ἔβγαινε βαστάζοντας τόν σταυρό, τρόπαιο κατά τῆς τυραννίας τοῦ θανάτου. Κι ὅπως οἱ νικητές ἔτσι κι αὐτός σήκωνε πάνω στούς ὤμους του τό σύμβολο τῆς νίκης.

Ἰωάννης Χρυσόστομος, Εἰς τό κατά Ἰωάννην, ὁμιλ. 84η

Λαμπάδα φωτεινή
 Ὅπως ὅταν τό σπίτι εἶναι βυθισμένο στό σκοτάδι ἀνάβει κανείς λαμπάδα καί τήν σηκώνει ψηλά ὄρθια καί διώχνει τό σκοτάδι, ἔτσι ἐνῶ ἡ οἰκουμένη κατέχονταν ἀπό σκοτάδι, ὁ Χριστός ἄναψε σάν μιά λαμπάδα τόν σταυρό καί τόν σήκωνε ψηλά ὄρθιο καί διέλυσε ὅλο τό σκοτάδι. Κι ὅπως ἡ λαμπάδα στήν κεφαλή, ἐπάνω, ἔχει τό φῶς, ἔτσι καί ὁ σταυρός ἐπάνω στήν κεφαλή εἶχε λαμπερό τόν Ἥλιο τῆς δικαιοσύνης.

Ἰωάννης Χρυσόστομος, Εἰς τό κοιμητήριον

Μέσα στήν φθινοπωρινή ἀτμόσφαιρα πού τά κιτρινισμένα φύλλα ὑπογραμμίζουν τήν αἴσθηση τῆς φθορᾶς καί τῆς νέκρωσης, ἡ Ἐκκλησία μας γιορτάζει τήν Παγκόσμια ὕψωση τοῦ τιμίου σταυροῦ· προβάλλει τό σύμβολο τῆς ἄφθαρτης δόξας. Καθώς ὑψώνεται στό κέντρο τῶν ὀρθοδόξων ναῶν στολισμένος μέ βασιλικούς καί λουλούδια ὁ Σταυρός τοῦ Χριστοῦ φωτίζει τόν μοναδικό δρόμο πρός τήν Ἀνάσταση, τήν θυσία, καί σηματοδοτεῖ τήν σταυροαναστάσιμη ὑφή τῆς χριστιανικῆς ζωῆς.
  Ἀπό τότε πού συντελέσθηκε ἡ σταυρική θυσία τοῦ Θεανθρώπου, ὁ τίμιος σταυρός, «τό σημεῖο τῆς σωτηρίας καί τῆς ἐλευθερίας μας καί τῆς συγκαταβατικότητας τοῦ Κυρίου πρός ἐμᾶς» (Ἰω. Χρυσόστομος), αὐτό τό αὐθεντικό σύμβολο τῆς θυσίας ἀποτελεῖ τό πρῶτο καί οὐσιαστικό βῆμα ἀλλά καί τόν ἀχώριστο συνοδοιπόρο στήν πορεία τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Δίχως σταυρό δέν θά εἴχαμε τήν Ἀνάσταση καί δίχως θυσία δέν θά φθάσουμε ποτέ στόν σκοπό γιά τόν ὁποῖο μᾶς ἔπλασε ὁ Θεός, στήν θέωση.
 Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός, πού στό πρόσωπό του συνταιριάζει τήν ἄκρα ταπείνωση μέ τήν ἄφατη δόξα, χαρίζει τήν ζωή διά τοῦ θανάτου, ὁδηγεῖ τήν ψυχή στήν δόξα διά τῆς ταπεινώσεως τοῦ σταυροῦ.

•      Γιά νά ξεκινήσει π.χ. κανείς τήν ἀναστημένη ζωή τῆς πίστεως, ὀφείλει νά πεθάνει. Αὐτό συντελεῖται στό μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος. Καθώς ὁ βαπτιζόμενος βυθίζεται μέσα στό νερό τῆς κολυμβήθρας εἰσέρχεται στόν τάφο τοῦ Χριστοῦ, γιά νά ἀναστηθεῖ ἀπό ἐκεῖ νέος, καινούργιος ἄνθρωπος, πολίτης τῆς ἄνω βασιλείας τοῦ Θεοῦ.
•      Γιά νά παραμείνει στήν ζωή τῆς Ἀναστάσεως ὁ πιστός ὀφείλει νά ἀνανεώνει συνεχῶς τόν θάνατο νεκρώνοντας τά μέλη «τά ἐπί τῆς γῆς». Μεταφέροντας τήν διδασκαλία στήν καθημερινή πράξη ὁ ἄγιος Χρυσόστομος συμβουλεύει: «Κάθε φορά πού σφραγίζεσαι μέ τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ, νά σβήνεις τόν θυμό καί ὅλα τά ἄλλα πάθη πού σέ κατέχουν». Ἀναλυτικότερα:
•      Γιά νά κινηθοῦν τά πόδια τοῦ πιστοῦ «εἰς ὁδούς ζωῆς», γονατίζει στήν προσευχή κι ἐκεῖ σταυρώνει τά χέρια του, ὥστε νά μποροῦν αὐτά νά ἐπιτελοῦν τήν σωστή, τήν θεάρεστη δράση.
•      Γιά νά χορτάσει πνευματικά, περιορίζει τήν τροφή του, νηστεύει.
•      Γιά νά ἐκδικηθεῖ τόν ἐχθρό του, ὄχι μόνο ἀνεξίκακα τόν συγχωρεῖ «ἐκ καρδίας», ἀλλά καί φιλάδελφα τόν συντρέχει στήν ἀνάγκη του.
•      Γιά νά εἰρηνεύει μέ τόν συνάνθρωπό του, χτυπᾶ ἀλύπητα τήν μνησικακία του.
•      Γιά νά ἔχει εἰρήνη μέ τόν Θεό, πολεμᾶ ἀκατάπαυστα τόν διάβολο καί ἐγγίζει τόν Θεό.
•      Γιά νά ἔχει εἰρήνη μέ τόν ἑαυτό του, διατηρεῖ ἄληκτο πόλεμο μέ τήν φιλαυτία καί τά πάθη του.

    Μέ ἕνα λόγο, σέ κάθε περίπτωση ὁ χριστιανός γίνεται κοινωνός στό πάθος καί στήν ἀνάσταση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Δηλαδή, μέ ταπείνωση καί εὐλάβεια σταυρώνει καθημερινά τόν ἑαυτό του καί τόν παραδίδει ἀπόλυτα στό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὅπως αὐτό ἐκφράζεται στήν ζωή τοῦ Χριστοῦ.

 Κρεμασμένος στόν λαιμό μας ὁ σταυρός, μέ τόν ὁποῖο μᾶς τίμησε ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία κατά τήν ἱερή ὥρα τοῦ Βαπτίσματος, μᾶς θυμίζει ἀδιάκοπα τήν ὑπόσχεση πού τότε δώσαμε· «ἀποτάσσομαι τῷ σατανᾷ καί συντάσσομαι τῷ Χριστῷ», πού θά πεῖ· ἀκολουθῶ στό κάθε τι τόν Χριστό. Καί, βέβαια, δέν ἀπαιτεῖ ὁ Κύριος νά ἀντιγράψουμε πλήρως τήν δική του ζωή μέ τήν ἀπαστράπτουσα τελειότητα. Δέχεται καί τήν παραμικρή εἰλικρινῆ προσπάθεια πού γίνεται γιά νά προσεγγίσουμε ἔστω λίγο τήν ζωή του· νά βαδίζουμε στήν δική του γραμμή, νά ζοῦμε στήν δική του ἀτμόσφαιρα. Μέ τήν προσπάθεια αὐτή ἀγγίζουμε τόν ἴδιο, καί Ἐκεῖνος ὄχι μόνο γίνεται ἀρωγός ἀλλά καί μᾶς μεταγγίζει τήν δική του ἀναμαρτησία καί τελειότητα, μᾶς δίνει τόν ἴδιο τόν ἑαυτό του, τόν τέλειο, νά γίνει δικός μας. Γι᾽ αὐτό ἐξάλλου ἔγινε ἄνθρωπος καί «ἐκένωσεν ἑαυτόν», γιά νά μᾶς θεώσει. Τό μελετᾶ καί τό θαυμάζει αὐτό ἡ ἀνθρωπότητα στήν ἱστορία τῶν ἁγίων τῆς πίστεως καί μάλιστα στό πρόσωπο τῆς Παναγίας Μητέρας τοῦ Θεανθρώπου, τῆς ὁποίας τήν ψυχή «ρομφαία διῆλθεν», πρίν ἀναδειχθεῖ ὁ πρῶτος ἀνθρωπόθεος.
 Γιά τόν εὐδαιμονισμό, τήν μαλθακότητα καί νωθρότητα τῆς ἐποχῆς μας, εἶναι ἀσφαλῶς ἀκατανόητη καί ἐν πολλοῖς ἀνόητη ἡ νοοτροπία τῆς πίστεως, ἡ «λογική» τοῦ σταυροῦ. Ἀλλά δέν παύει γι᾽ αὐτό νά παραμένει σωτήρια καί ἀναγκαία γιά τούς λίγους, ἔστω, πού ξεπερνώντας τήν συμβατικότητα ἐπιθυμοῦν νά ἀναπνέουν τό ὀξυγόνο τῆς χάριτος καί ἐπιμένουν νά τολμοῦν τήν ἀναρρίχηση στίς κορυφές τῆς ἁγιότητος μέ ὁδηγό καί ἐμπνευστή τόν Θεάνθρωπο Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό. Γι' αὐτούς ὁ σταυρός γίνεται «ἀήττητον ὅπλον» καί «νίκης τρόπαιον», ὁ ἀσφαλής καί ἀδιάψευστος χορηγός τῆς ἀναστάσεως.

Στέργιος Ν. Σάκκος

 Καμπάνες ἀπ’ τίς ἐκκλησιές ξυπνούσανε τόν οὐρανό τῆς πόλης μου. Σήμερα ἡ Ἐκκλησία ὕψωνε τό Σταυρό νά εὐλογήσει τήν καινούργια της χρονιά καί προσκαλοῦσε τά παιδιά της σταυρώνοντας μέ τή νηστεία τό σαρκικό τους φρόνημα νά ἔρθουν νά τόν προσκυνήσουνε.
 Μπῆκα μές στό ναό, πρίν πάω στή δουλειά, νά προσκυνήσω ἔστω τήν εἰκόνα τῆς Ὑψώσεως. Μπροστά μου γράφτηκε ἡ πιό γλυκειά στιγμή τῆς πρώτης μου ζωῆς... Ἤτανε μιά μητέρα μέ τό κοριτσάκι της, περίπου τριῶν χρονῶν. «Κάμε τό σταυρό σου, ἀγάπη μου», ἔλεγε στό παιδί κι ἐκεῖνο προσπαθοῦσε ἀδέξια. Τότε ἡ μητέρα πῆρε τό δεξί χεράκι του, λύγισε ὅπως ἔπρεπε τά δάχτυλα κι ἔγραψε πάνω στό μικρό κορμί τό σχῆμα τοῦ σταυροῦ. «Ἔτσι, παιδί μου!».
 Αὐθόρμητα τῆς χαμογέλασα. «Αὐτή εἶναι ἡ ἀρχή γιά κεῖνο», σκέφτηκα. «Ἴδια μ’ αὐτήν πού ἔγινε γιά μένα, γιά τούς ἀδελφούς μου, γιά ὅλους ὅσους μεγαλώσαμε στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ».
 Αὐτό τό πρῶτο μάθημα: ὁ σταυρός, γιά νά τό ἐφαρμόζουμε ἰσόβια. Ἀπό μικρό παιδί -λογίστηκα- ἀπό τήν πρώτη μέρα πού κάποια χέρια εὐλογημένα σταυρώσανε τά χέρια μου ἐπάνω στό κορμί, ἔζησα πορευόμενη μέ τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ...
  Ἔκανα τό σταυρό μου, ὅταν μέ τρόμαζαν οἱ ἀστραπές κι ἔτρεχα νά κουρνιάσω στίς φτεροῦγες τοῦ ἀγγέλου μου. Ἔκανα τό σταυρό μου, ὅταν ὁ κόπος τῆς μελέτης μου κρινόταν σ’ ἕνα τρίωρο καί σπαρταρούσανε τά ὄνειρα.  Ἔκανα τό σταυρό μου, ὅταν μέ ἀγωνία καί χαρά πήγαινα πρώτη μέρα στή δουλειά...
 Ἔκανα τό σταυρό μου, ὅταν μ’ ἐλπίδα ξεκινοῦσα τήν ἡμέρα μου· ὅταν μέ κόπο τήν τελείωνα. Ἔκανα τό σταυρό μου, ὅταν ὁ πόνος μέ γονάτιζε στή γῆ· ὅταν τό πρόσωπό μου χαρακώναν δάκρυα ἤ ὅταν ἀνέβαζα κάποια ἄλλα δάκρυα στά χέρια τοῦ Θεοῦ.
 Ἔκανα τό σταυρό μου πάνω σέ ὅ,τι χρειάστηκα καί σέ ὅ,τι ἀγάπησα: ἐπάνω στό ψωμί πού ἔτρωγα· πάνω στίς παραστάδες τοῦ σπιτιοῦ μου τίς Πρωτοχρονιές· πάνω στό κεφαλάκι ἑνός παιδιοῦ... Μιά ὁλόκληρη ζωή στιγμή-στιγμή μέ τή σφραγίδα τοῦ σταυροῦ, ἐλπίδα μου καί στήριγμα, μέσα σέ ἕναν κόσμο πού δέν ξέρει ποῦ νά στηριχθεῖ.
 Ἐγώ τό ἔμαθα ἀπό μικρό παιδί καί κάποια χέρια τίμια μοῦ δίδαξαν νά κάνω τό σταυρό μου ὁλόσωστα ἐπάνω στό κορμί, γιά νά ἀντλῶ τή δύναμή του ὁλόκληρη.
 Ἔβλεπα τούς ἀνθρώπους πού περνοῦσαν ἔξω ἀπό τήν ἐκκλησιά. Κάμανε γρήγορα, μηχανικά ἕναν σταυρό, ἀδιάφορο, λειψό... Ἕνας λειψός σταυρός: μιά ἀχρηστεμένη εὐκαιρία γιά ἐλπίδα στή ζωή. Δέν ἤξεραν, δέν μάθανε. Νά κάμεις τό σταυρό σου ξέροντας -αὐτό τό ἱερό προνόμιο τῶν υἱοθετημένων τοῦ Θεοῦ μέσα σέ μιά γενιά πεντάρφανη.
  Ἔτσι, μέ γλύκα στήν καρδιά, μπῆκα μές στό γραφεῖο μου. Αἰφνίδια τό κλίμα ἄλλαξε. Ἐπάνω στό γραφεῖο μου ἕνας σωρός χαρτιά... ἡ ἀτέλειωτη δουλειά τῆς συναδέλφου μου. «Χρυσούλα», εἶπε ὁ Διευθυντής, «αὐτά τά ἔγγραφα ἐπείγει νά συμπληρωθοῦν». «Ναί, ἀλλά ὄχι ἀπό μένα», ἤθελα ν᾽ ἀπαντήσω θυμωμένα, ἀλλά δέν τόλμησα.
 Κάθισα στό γραφεῖο μου ἀγανακτισμένη, σχεδόν ἔξαλλη. Πῶς τά κατάφερνε, σκεφτόμουνα, πάντοτε νά ξεφεύγει μέ τήν ἀνοχή τοῦ Διευθυντῆ καί πάντοτε ν’ ἀφήνει τή μισοτελειωμένη της δουλειά, γιά νά τήν κάνω ἐγώ! «Ποῦ εἶναι ἡ Μαριάννα;», ρώτησα σκληρά τόν συνάδελφο πού δούλευε ἀπέναντι. «Ὡραῖα τή βολεύουν κάποιοι, ἔτσι; Ἐμεῖς παιδιά γιά τά θελήματα!».
 Σήκωσα ξαναμμένη τά μαλλιά. Τά δάχτυλα σκοντάψαν στό μικρό σταυρό πού κρεμόταν στό στῆθος μου, μ’ ἀνάγλυφο τό σῶμα τοῦ Κυρίου μου. Αὐθόρμητα ἔνιωσα στήν καρδιά μου ἕναν νυγμό. Ἐκεῖνος δέν δια- μαρτυρήθηκε, σκέφτηκα. Ἐκεῖνος «ἐσιώπα» ἀνεξίκακα... Ἐκεῖνος ἔγινε ἑκούσια τό Παιδί γιά τό μεγάλο θέλημα: «Ἰδού ἥκω... τοῦ ποιῆσαι τό θέλημά Σου ὁ Θεός». Ὁ Σταυρός Του: ἡ παντοδυναμία τῆς «ἀδύναμης» ἀγάπης Του, ἡ κεκρυμμένη δόξα τῆς ὑπομονῆς, ὁ εἰρηνοφόρος πόλεμος μιᾶς θυσιαστικῆς σιωπῆς.
  Κι ἐγώ... Ἐγώ εἶχα ξυπνήσει ἀχάραγα νά προσκυνήσω τό σταυρό· ἐγώ εἶχα νιώσει περηφάνεια καί χαρά, πού ἤξερα νά τόν κάνω ὁλόσωστα.
  Ἔσκυψα τό κεφάλι μέ ντροπή... Τό μεσημέρι βρέθηκα στό ταμεῖο μου. Στάθηκα μπρός στά ξύλα τοῦ Σταυροῦ, ἐγώ ἡ εὐεργετημένη καί σκέφτηκα: Τί ἀνταπέδωσα σ’ αὐτήν τή δωρεά; Πόση ζωή ἔβαλα μές σ’ αὐτό τό εὐλογημένο σύμβολο; γιατί ἡ πίστη μου δέν εἶναι σχήματα κενά καί σύμβολα ἀνούσια. Εἶναι ζωή, εἶναι βίωμα, εἶναι καρδιά ἡ πίστη μου καί ὁ σταυρός εἶναι ἡ ἴδια τοῦ Χριστοῦ μου ἡ καρδιά, ἡ πονεμένη καί ἑλκώμενη, αὐτή πού ἀένναα ἀγαπᾶ καί συγχωρεῖ ἐμένα καί τόν κόσμο μας. Πόση καρδιά γιά τόν Ἰησοῦ δαπάνησα ἐγώ, ἐγώ πού πάνω στήν καρδιά μου λάμπει κάποτε χρυσό, πανάκριβο αὐτό τό διακριτικό διάσημο τῆς θεϊκῆς καρδιᾶς;
 Κι ἔνιωσα μπρός στά ξύλα τοῦ Σταυροῦ ἕνα νήπιο, ἀνήξερο ἀκόμα καί φτωχό. Ἔκανα ἄπειρες φορές τό σταυρό-σχῆμα πάνω στό κορμί, ἐλάχιστες τό σταυρό-βίωμα ἐπάνω στήν ψυχή· ἀλλά χωρίς τή γεύση τοῦ σταυροῦ, πῶς δικαιοῦμαι τήν ἀνάσταση; Καί ᾽γώ γυρεύω τόσο μιά ἀνάσταση...
 Μιά κραυγή πόνου κι ἱκεσίας χύθηκε ἀπό μέσα μου: Νά κάνω τό σταυρό μου, Κύριε! Νά κάμω ἐπιτέλους τόν ἀγώνα τοῦ σταυροῦ, γιά νά χαρίσω καί σ’ αὐτούς πού μέ σταυρώνουν τήν ἀνάσταση: τή δύναμή Σου, δύναμη ἑνός Ἀρνίου πού ὑπάρχει ἐσφαγμένο κι ὅμως ἑστηκός... Νά κάνω τό σταυρό μου, Κύριε! νά κάνω ἀγάπη, ὑπομονή, σιωπή, συγγνώμη, ἀνοχή, ταπείνωση· ὅλα ἐκεῖνα πού τά βρίσκω τόσο φορτικά, ἀντίθετα ἀπ᾽ τούς δρόμους πού διαλέγει ἡ διχασμένη μου καρδιά. Ἐκεῖ, στήν τροχιά τῆς ἀνταρσίας μου, στά μονοπάτια τῆς καρδιᾶς μου τά ἀντίθεα νά γράψω ἀποφασιστικά μιά κάθετη λυτρωτική γραμμή ἀντίστασης· γιά νά γραφεῖ σταυρός, σχῆμα καί βίωμα, σύμβολο καί ζωή· καρδιά τοῦ Χριστοῦ μου μά καί δική μου ἀλλαγή καρδιᾶς κι ἀλλοίωση, γιά νά εἰσέλθω στήν ἀνάσταση: ἐδῶ, στόν ἀρραβώνα τῆς χαρᾶς τοῦ Πνεύματος· ἐκεῖ, στό γάμο μέ Ἐσένα τό Νυμφίο μου.
  Ἔκανα τό σταυρό μου εὐλαβικά ἐπάνω στό κορμί καί παρακάλεσα:
 Ἄφες μοι, Κύριε... Μακροθύμησε· πρίν ἡ ζωή μου σκορπιστεῖ στή ματαιότητα, δῶσε νά μεγαλώσω, Κύριε· νά ἔχω νά Σοῦ καταθέσω τίς μικρές-μικρές σταυρώσεις μου σ’ ἕναν ἀγώνα αὐταπάρνησης· τήν ἄρση τοῦ σταυροῦ πού ζήτησες, γιά νά ἀκολουθήσω ὀπίσω Σου. Γιατί Ἐσύ μοῦ στέλνεις χέρια, Κύριε· χέρια εὐλογημένα, τίμια, πού ἱδρώνουνε νά μοῦ διδάσκουν τό σταυρό· εἶναι ἐκεῖνοι πού ἀγρυπνοῦνε πάνω ἀπ’ τήν ψυχή μου «ὡς λόγον ἀποδώσοντες». Κάμε νά γίνει ἡ ψυχή μου εὔπλαστη, πηλός ὑπάκοος μές στά δικά τους δάχτυλα, σάν τά χεράκια τῆς μικρούλας μές στά χέρια τῆς μητέρας της, γιά νά τό μάθω κάποτε νά κάνω τό σταυρό μου ὁλόκληρο, σχῆμα καί βίωμα, νέκρωση καί ζωή· ἀνάσταση...
 

Μαρία Σωτηρίου

 Ἡ παγκόσμια ὕψωση τοῦ τιμίου Σταυροῦ (14 Σεπτεμβρίου) σαλπίζει τήν ἀγαλλίαση τοῦ σύμπαντος κόσμου, τήν λύτρωση καί τήν εὐφροσύνη τοῦ κάθε πιστοῦ. Σημαίνει ὅ,τι πιό εὐχάριστο καί καλό, δηλαδή ὅ,τι δηλώνει ἡ λέξη εὐαγγέλιο.
 Ὡστόσο, ἄν γυρίσουμε τίς σελίδες τῆς ἱστορίας, θά δοῦμε ὅτι στήν πρό Χριστοῦ ἐποχή ὁ σταυρός εἶχε μία τελείως διαφορετική, φρικτή καί φοβερή σημασία. Ἦταν τό ὄργανο τῆς πιό ὀδυνηρῆς καί ἐπαίσχυντης καταδίκης, τό σύμβολο τῆς κυριαρχίας τοῦ κακοῦ, ἡ κατάρα, ἡ σημαία καί τό τρόπαιο τοῦ διαβόλου. Κανείς δέν θά μποροῦσε ὄχι νά ὑποστηρίξει ἀλλά οὔτε κἄν νά διανοηθεῖ σχέση καί συγγένεια τοῦ σταυροῦ μέ ὁποιοδήποτε καλό καί χαρμόσυνο ἄγγελμα.
 Πῶς συντελέσθηκε ἡ ἀσύλληπτη ἀλλαγή, ἡ μεταβολή τοῦ σταυροῦ καί ἡ ταύτισή του μέ τό εὐαγγέλιο; Τό ἀνεπινόητο αὐτό κατόρθωμα εἶναι τό ἔργο τῆς ἀγάπης, τῆς σοφίας καί τῆς δυνάμεως τοῦ Θεοῦ. Μ᾿ ἕνα τολμηρό ἅλμα ὁ Θεός ἀπό τόν οὐρανό εἰσβάλλει στήν γῆ, στόν χῶρο τοῦ «κοσμοκράτορα» καί τοῦ ἁρπάζει τήν κυριαρχία. Διαλύει τό κράτος του κι ἀπελευθερώνει τούς δέσμιους αἰχμαλώτους τοῦ σατανᾶ. Καθώς ὑψώνεται ὡς ὁ ἔσχατος κατάδικος στόν Γολγοθᾶ ὁ Ἰησοῦς Χριστός πραγματοποιεῖ τήν πιό καταπληκτική συντριβή τοῦ ἀντιπάλου σατανᾶ. Λιτά καταγράφει τήν διά τοῦ σταυροῦ προσφορά τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ὁ ἀπόστολος Παῦλος· «ἀναβάς εἰς ὕψος (ὁ Ἰησοῦς) ᾐχμαλώτευσεν αἰχμαλωσίαν» (Ἐφ 4,8). Ἔκανε δικούς του τούς αἰχμαλώτους τοῦ κοσμοκράτορα καί κυρίαρχος τώρα ὑψώνει τόν σταυρό ὡς δικό του λάβαρο, δική του σημαία. Ὁ Θεάνθρωπος εἶναι πλέον ὁ νικητής!
 Τά παραπάνω, βέβαια, ἰσχύουν μόνο γιά ὅσους ὁμολογοῦν τόν Ἰησοῦ Χριστό ὡς Θεό καί δέχονται νά συνεργασθοῦν μέ τήν μετάνοια. Γιά τούς ἄλλους, πού θεληματικά παραμένουν μακριά ἀπό τόν Χριστό καί τό λυτρωτικό ἔργο του, ὅλα αὐτά εἶναι ἄνευ σημασίας. Εὔλογα, λοιπόν, ἐκεῖνοι φορτώνουν μέ μύρια ἄλλα σύμβολα τήν καθημερινότητά τους ἐνῶ πολεμοῦν καί θέλουν νά καταργήσουν τό σύμβολο τοῦ σταυροῦ.
 Ὁ Ἰησοῦς Χριστός ἀποκαλύπτει στόν κόσμο τήν αἰτία τῆς χαρᾶς, τό εὐαγγέλιο, τό εὐλογημένο μυστικό τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ὁ σταυρός! Ναί, ὁ σταυρός πού συνοδεύεται ἀπό πόνο, βάσανα, αἷμα, θάνατο. Εὐαγγέλιο δέν σημαίνει ἁπλῶς καλά λόγια, ἠθική διδασκαλία. Σημαίνει τό γεγονός τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τήν συγκατάβαση τοῦ Θεοῦ, πού κατεβαίνει στήν γῆ γιά νά βιώσει τόν σταυρό στήν πιό ὀδυνηρή μορφή του· ὑπομένει μία σειρά ταπεινώσεων, γιά νά καρφωθεῖ πάνω στόν σταυρό ὡς «ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δέ σταυροῦ» (Φι 2,8). Ὅλα αὐτά, μαζί καί μέ τήν διδασκαλία, τό κήρυγμα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τά ὀνομάζει ὁ ἀπόστολος Παῦλος «εὐαγγέλιον τῆς δόξης». Λάμπουν καί φωταγωγοῦν τόν κόσμο οἱ ἀλήθειες τοῦ εὐαγγελίου καί τό φῶς τους ἀποτελεῖ προβολή τοῦ ἀκενώτου φωτός, τοῦ Ἡλίου τῆς δικαιοσύνης, τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Θεοῦ, τοῦ ὁποίου ἡ ζωή σημαδεύεται ἀπό τόν σταυρό. Γι᾿ αὐτό ἀκριβῶς ὁ σταυρός δέν εἶναι πλέον ὄνειδος καί κατάρα, ἀλλά τιμή καί δόξα, ἀνάσταση.
 Βέβαια, στήν ἀποστολική ἐποχή οὔτε τό εὐαγγέλιο εἶχε διαμορφωθεῖ σέ βιβλίο, ὅπως τό ἔχουμε σήμερα, οὔτε ὁ σταυρός εἶχε ἐπικρατήσει ὡς σχῆμα. Αὐτό συνέβη στή συνέχεια, ὅταν συγκροτήθηκε τό σῶμα τῶν 27 βιβλίων τῆς Καινῆς Διαθήκης καί ἀντίστοιχα καθιερώθηκε τό σύμβολο τοῦ σταυροῦ. Ὅταν, λοιπόν, οἱ ἅγιοι ἀπόστολοι μιλοῦν γιά εὐαγγέλιο ἐννοοῦν τό γεγονός τῆς σωτηρίας. Ἀντίστοιχα ὀνομάζουν σταυρό τόν ἐσταυρωμένο Κύριο.
 Σταυρός καί εὐαγγέλιο ταυτίζονται ὡς οἱ δύο ὄψεις τοῦ αὐτοῦ νομίσματος. Τό βιώνει πολύ πρακτικά ὁ ἀπόστολος Παῦλος, πού ἔχει μέλημα καθημερινό καί πνοή τῆς ζωῆς του τό Εὐαγγέλιο (βλ. Ρω 2,16), ἐνῶ παράλληλα βαστάζει στό σῶμα του «τά στίγματα τοῦ σταυροῦ» (πρβλ. Γα 6,17). Καί ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία τό διαγγέλλει ἐποπτικά μέ τό ἱερό Εὐαγγέλιο πού κρατᾶ πάνω στήν ἁγία τράπεζά της· στήν μία ὄψη του ἔχει τόν σταυρό καί στήν ἄλλη τήν Ἀνάσταση. Καταδεικνύει ἔτσι ὅτι ὁ ἔσχατος πόνος τοῦ σταυροῦ ἀποτελεῖ ἐγγύηση γιά τήν ὑπέρτατη χαρά τῆς ἀναστάσεως.
 Αὐτό ἰδιαίτερα πρέπει νά τονισθεῖ στήν εὐδαιμονιστική ἐποχή μας, ἡ ὁποία κατηγορηματικά ἀρνεῖται τόν σταυρό ἤ πονηρά ἀλλοιώνει τήν οὐσία του· μέ κάθε τρόπο προσπαθεῖ νά καταστήσει τήν ζωή μας ἄλυπη, ἀνέμελη, ἀπαλλαγμένη ἀπό κάθε πόνο. Γι᾿ αὐτό καί εἴμαστε σήμερα περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλη φορά ἄσχετοι καί ἄγευστοι τῆς ἀληθινῆς χαρᾶς. Ἀπλησίαστη παραμένει ἡ χαρά, ἄκαρπο καί ἄχρηστο τό εὐαγγέλιο, ὅταν «κενωθεῖ» ὁ σταυρός, ὅταν χάσει τό περιεχόμενό του. Καί ποιό εἶναι τό περιεχόμενο τοῦ σταυροῦ; Εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, τό εὐαγγέλιό του. Στόν σταυρό σάν σέ δισκέτα εἶναι ἀποθηκευμένη ὅλη ἡ ζωή καί προσφορά τοῦ Θεανθρώπου. Ὅταν ἀλλοτριωθεῖ ἀπό αὐτήν ὁ χριστιανός, κενώνει τόν σταυρό. Τίς πρακτικές προεκτάσεις αὐτοῦ θά τίς παρουσιάσω μέ μία σειρά εἰκόνων.

•    Ὁ σταυρός εἶναι ἡ ράβδος καί ἡ βακτηρία, τό στήριγμά μας γιά τήν ἀσφαλῆ πορεία μας στόν δρόμο τοῦ Θεοῦ. Μέ τήν δική του ἐνίσχυση ἐπιτελοῦμε πρόθυμα καί χαρούμενα τό θέλημα τοῦ Κυρίου καί τότε «αἱ ἐντολαί αὐτοῦ βαρεῖαι οὐκ εἰσίν» (Α´ Ἰω 5,4).
•    Ὁ σταυρός εἶναι τό ἀσανσέρ, πού μᾶς ἀνεβάζει στήν δόξα τοῦ Θεοῦ· ἄν τό ἀσανσέρ χαλάσει, δέν πρόκειται νά ἀνεβοῦμε ποτέ, δέν θά ζήσουμε ποτέ τήν χαρά τοῦ εὐαγγελίου.
•    Ὁ σταυρός εἶναι ἡ ὀμπρέλα, πού μᾶς προφυλάσσει ἀπό τήν βροχή τοῦ διαβόλου· ἄν ἡ ὀμπρέλα τρυπήσει, χάνει τήν προστατευτική λειτουργία της καί μαζί χάνεται ἡ χαρά τοῦ Χριστοῦ ἀπό τήν ζωή μας.
•    Ὁ σταυρός εἶναι τό ἐπανωφόρι, πού μᾶς ζεσταίνει μέ τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Μᾶς παγώνει ἡ ἀπιστία χωρίς τήν δική του βοήθεια.
•   Ὁ σταυρός εἶναι τό χρηματοκιβώτιο, πού περιέχει τόν πολύτιμο θησαυρό τῆς σωτηρίας μας, τό μυροδοχεῖο, ὅπου βρίσκεται ἀποθηκευμένο τό «μύρον τό ἀκένωτον», ἡ «εὐωδία τοῦ Χριστοῦ». Ἄν κενώσουμε, ἀδειάσουμε τό χρηματοκιβώτιο ἤ τό μυροδοχεῖο, σέ τίποτε δέν μᾶς ὠφελεῖ.
•    Ὁ σταυρός εἶναι «ὅπλον κατά τοῦ διαβόλου», τό βλῆμα μέ τό ὁποῖο συντρίβουμε τόν διάβολο. Ἄν τό βλῆμα μένει ἄχρηστο ἤ μέ τήν ἀδέξια χρήση σκάσει στά χέρια μας, κινδυνεύει ἡ ζωή μας. Αὐτό παθαίνουμε, ὅταν δέν κάνουμε σωστά τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ.

 Ὁ σταυρός τοῦ Χριστοῦ ματωμένος ἀπό τό ἄχραντο αἷμα του καί φωτισμένος ἀπό τήν ἔνδοξη Ἀνάστασή του εἶναι τό κομβικό σημεῖο ὅπου συναντῶνται οἱ δύο δρόμοι· πρός τόν οὐρανό καί πρός τά πέρατα τῆς γῆς. Μέ ἀτράνταχτη βάση τόν ἀκρογωνιαῖο λίθο Ἰησοῦ Χριστό, ὅπου στηρίζεται ἡ Ἐκκλησία, οἱ πιστοί νικοῦν τήν ἕλξη τοῦ κόσμου «μετέχουν σέ ὅλα ὡς πολῖτες καί ὅλα τά ὑπομένουν ὡς ξένοι». Καί παράλληλα ἀγκαλιάζουν τούς πάντες μέ μία ἀγάπη πρωτόγνωρη καί πρωτάκουστη, πού γνώρισμά της ἔχει τήν θυσία. Αὐτό σημαίνει ἡ ἐντολή τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ· «ἀγαπᾶτε ἀλλήλους, καθώς ἠγάπησα ὑμᾶς» (Ἰω 13,34). Ἐδῶ ἀκριβῶς βρίσκεται τό ἐπίμαχο σημεῖο, ἐλλοχεύει ὁ μεγάλος κίνδυνος: Καθώς ἁπλώνεται πρός ὅλους ἡ ἀγάπη, δέν πρέπει νά ἀδικήσει τήν ἁγία βάση, νά κενώσει τόν σταυρό τοῦ Χριστοῦ, νά ἀλλοιώσει τήν ὀρθόδοξη πίστη.
 Ὅπως ὁ Ἰησοῦς Χριστός «μή ἐκστάς τῆς φύσεως μετέσχε τοῦ ἡμετέρου φυράματος», ἔτσι κι ἐμεῖς ὅλους νά τούς ἀγαποῦμε, ἀλλά χωρίς νά παραχαράξουμε τήν πίστη, χωρίς νά μολύνουμε τό δόγμα, χωρίς νά μετατιθέμεθα ἀπό τήν βάση τοῦ σταυροῦ. Τότε τόν τιμοῦμε πραγματικά καί ἀντλοῦμε ἀπό αὐτόν τήν χαρά πού ὁ σταυρός πήγασε στόν κόσμο, ἀπολαμβάνουμε τίς δωρεές πού ἐκεῖνος χαρίζει στήν ζωή μας.

Στέργιος Ν. Σάκκος
    

 Βαθύς καί καίριος εἶναι ὁ δεσμός τοῦ κάθε χριστιανοῦ μέ τό σταυρό τοῦ Χριστοῦ. Ἤμασταν στή νηπιακή μας ἡλικία οἱ περισσότεροι, ὅταν δεχθήκαμε ὡς δῶρο ἀπό τόν ἀνάδοχό μας ἕνα σταυρό, πού κρεμάσθηκε φυλαχτό στό λαιμό μας. Κι ἔπειτα, μικρά παιδιά, εἴχαμε τήν εὐλογία μέ τήν καθοδήγηση τῆς εὐσεβοῦς μάνας ἤ γιαγιᾶς νά ἑνώσουμε τά τρία δάκτυλα τοῦ δεξιοῦ μας χεριοῦ καί νά μάθουμε νά σημειώνουμε πάνω μας τό σημεῖο τοῦ σταυροῦ, πιστεύοντας ὅτι «ὅποιος κάνει τό σταυρό του ἔχει ὅπλο στό πλευρό του».
 Ἀλλά ὁ σταυρός δέν εἶναι ἁπλῶς ἕνα σχῆμα πού περικλείει μαγική δύναμη, δέν εἶναι φετίχ· εἶναι ἕνα σύμβολο γεμάτο ἀπό τά μηνύματα τοῦ Θεοῦ. Ἔχουμε χρέος νά μελετοῦμε αὐτά τά μηνύματα καί νά ἐμβαθύνουμε στό νόημά τους, πού μᾶς χειραγωγεῖ καί μᾶς προάγει στήν πνευματική ζωή. Ἔτσι ὁ σταυρός γίνεται πηγή ἔμπνευσης, ὁδηγός στήν πορεία, ὅπλο στή μάχη, παρηγοριά στόν πόνο, γλυκασμός στήν πικρία τῆς ζωῆς. Τρία στοιχεῖα τῆς θεολογίας τοῦ σταυροῦ θά προσεγγίσουμε μέ ὁδηγό μας τόν ἐμπνευσμένο κήρυκα τοῦ σταυροῦ, τόν ἀπόστολο Παῦλο, πού ἀνοίγει μπροστά μας σάν ἕνα πρωτότυπο βιβλίο τό σύμβολο τοῦ σταυροῦ καί μᾶς βοηθᾶ νά διαβάσουμε στίς αἱματοβαμμένες σελίδες του τά τρία κοσμοσωτήρια μαθήματα: τήν ἀγάπη, τή σοφία, καί τή δύναμη τοῦ Θεοῦ.
 α. Ἀγάπη: Ἀσφαλῶς μέ πολλούς τρόπους ἐκφράζεται καί ἐκδηλώνεται στήν πλάση ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ γιά μᾶς. Ὅλη ἡ φυσική δημιουργία, ἀπό τό ἀσήμαντο ἀγριολούλουδο, πού τό ἔντυσε ὁ Πλάστης μέ ἀρχοντική μεγαλοπρέπεια, μέχρι τόν φωτεινό ἄρχοντα τῆς ἡμέρας, τόν ἥλιο, κι ὅλα τά οὐράνια σώματα, πού στροβιλίζονται στό στερέωμα μέ τόση τάξη καί σκοπιμότητα, ὅλα μιλοῦν γιά τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά τή λαμπρότερη ἀποκάλυψη τῆς θεϊκῆς ἀγάπης παρουσιάζει ἡ ἀκατανόητη καί ἀσύλληπτη προσφορά τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ: Ἔγινε ἄνθρωπος καί σταυρώθηκε γιά νά μᾶς συμφιλιώσει μέ τόν Θεό, νά μᾶς ἀποκαταστήσει στήν ἀγάπη του· «ὁ Χριστός ἠγάπησεν ἡμᾶς καί παρέδωκεν ἑαυτόν ὑπέρ ἡμῶν προσφοράν καί θυσίαν τῷ Θεῷ εἰς ὀσμήν εὐωδίας» (Ἐφ 5,2).
 Ἀπό τή θλιβερή ἐκείνη ἡμέρα τῆς ἀνταρσίας τῶν πρωτοπλάστων, τό σαράκι τῆς ἁμαρτίας εἶχε διαβρώσει ἀνεπανόρθωτα τήν οἰκειότητα τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεό. Κι ἦρθε ὁ ἴδιος ὁ μονάκριβος Υἱός τοῦ Θεοῦ καί σήκωσε πάνω του τήν ἁμαρτία ὅλου τοῦ κόσμου. Ἑκούσια προσφέρθηκε καί πέθανε γιά μᾶς τούς ἐχθρούς κι ἀντάρτες. Αὐτή ἀκριβῶς ἡ θυσία του πάνω στό σταυρό τοῦ Γολγοθᾶ, πού λύτρωσε ἐμᾶς τούς ἁμαρτωλούς, μᾶς χάρισε τήν υἱοθεσία, μᾶς ἀποκατέστησε στήν οἰκογένεια τοῦ Θεοῦ, εἶναι τό ἀποκορύφωμα τῆς ἀγάπης του.
 β. Σοφία: Μέ δόλο ὁ σατανᾶς ἀπέσπασε τούς πρωτόπλαστους ἀπό τήν ὑπακοή τους στόν Θεό καί τούς κατέστησε δικούς του ὑποτελεῖς. Κάθε ἄνθρωπος, ὡς παραβάτης τοῦ θείου νόμου, ἦταν πλέον ἐπικατάρατος. Γιά νά σώσει τήν καταραμένη ἀνθρωπότητα ὁ Θεός ἔπρεπε νά γίνει ἄνθρωπος, νά προσλάβει τήν ἀνθρώπινη φύση, διότι «τό ἀπρόσληπτον ἀθεράπευτον», ὅπως θεολογεῖ ὁ ἅγιος Γρηγόριος. Ἔγινε, λοιπόν, ἄνθρωπος ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Ἦταν ὅμως ἀναμάρτητος, καί πῶς θά μποροῦσε νά πλησιάσει καί νά λυτρώσει τούς καταραμένους; Ἡ πανσοφία τοῦ Θεοῦ συνέλαβε τό σωτήριο σχέδιο: Διά τοῦ σταυροῦ! Τό βεβαίωνε ὁ νόμος «κεκατηραμένος ὑπό Θεοῦ πᾶς κρεμάμενος ἐπί ξύλου» (Δε 21, 23· πρβλ. Γα 3,13).
 Ὑψωμένος πάνω στό σταυρό ὁ ἀναμάρτητος Ἰησοῦς Χριστός ἔγινε ἐπικατάρατος. Καί τήν ὥρα πού φάνηκε πώς θριαμβεύει ὁ κοσμοκράτορας τοῦ αἰῶνος τούτου, ἀφοῦ θανάτωνε τόν Ἰησοῦ μέ τόν καταραμένο σταυρικό θάνατο, τότε ἀκριβῶς ἡ θεότητα, πού κρυβόταν στήν ἀνθρώπινη φύση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, συνέτριψε τήν κεφαλή τοῦ ἀρχέκακου καί κατέλυσε τό κράτος τοῦ θανάτου. Ἔτσι, θαυμάζει ὁ ἐκκλησιαστικός ποιητής: «πεπλάνηται ὁ πλάνος (σατανᾶς), ὁ πλανηθείς (ἄνθρωπος) λυτροῦται» ἀπό τήν κυριαρχία τοῦ διαβόλου καί ἀπελευθερώνεται ἀπό τό κράτος τοῦ θανάτου. Συγκλονισμένος ἀπό τό σοφό αὐτό σχέδιο ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀναγνωρίζει τό σταυρό ὡς τήν ἀληθινή σοφία καί δέν θέλει νά γνωρίζει καί νά κηρύττει τίποτε ἄλλο παρά μόνο «Ἰησοῦν Χριστόν, καί τοῦτον ἐσταυρωμένον» (Α΄ Κο 2,2).
 γ. Δύναμη: Ὡς παντοδύναμος Θεός ὁ Κύριος θά μποροῦσε, βέβαια, νά συντρίψει τόν σατανᾶ μέ μία ἐντολή. Σεβόμενος ὅμως τήν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου, δέν ἔκανε χρήση τῆς παντοδυναμίας του. Ἔγινε ἄνθρωπος, δοῦλος, κατάδικος καί πέθανε μέ τή χειρότερη τῶν ποινῶν, μέ τόν σταυρικό θάνατο. Μ᾿ αὐτή τήν ἔσχατη ἀσθένειά του συνέτριψε τήν ἁμαρτία καί πιστοποίησε τήν ἀνυπέρβλητη δύναμή του. Ἀσφαλῶς, δέν εἶναι παράξενο νά περνᾶ ἡ ἁμαξοστοιχία πάνω ἀπό μιά σιδερένια γέφυρα. Ἄν ὅμως ἡ γέφυρα πού συγκρατεῖ τήν ἁμαξοστοιχία ἀποτελεῖται ἀπό καλάμια, αὐτό εἶναι ἀξιοθαύμαστο. Δείχνει πώς τό καλάμι κλείνει μέσα του μία ἀκατανόητη μυστική δύναμη. Παρόμοια, στόν ἐσταυρωμένο Ἰησοῦ ἀντικρύζει ὁ Παῦλος τήν «Θεοῦ δύναμιν καί Θεοῦ σοφίαν» (Α΄ Κο 1,24).
 Ὁ σταυρός τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ φύτρα τῆς νέας δημιουργίας, ἡ ρίζα τῆς νέας κτίσεως, τό θεμέλιο τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Γι᾿ αὐτό καί ἀποτελεῖ ὄχι μόνο τό καύχημα καί τό κόσμημα τῆς οἰκουμένης ἀλλά καί τό γνώρισμα τῆς ζωῆς τοῦ πιστοῦ· κυρίως αὐτό. Καθώς τόν ὑψώνει σέ παγκόσμια προσκύνηση ἡ Ἐκκλησία μας προτείνει στήν ἀνθρωπότητα νά ἐνστερνισθεῖ τή σοφία τοῦ Θεοῦ, πού κρύβεται στό σταυρό τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Μέ τρόπο ἀκατανόητο -κι ἐν πολλοῖς ἀνόητο- γιά τή σοφία τοῦ ἄθεου κόσμου, ἡ σοφία τοῦ Θεοῦ μᾶς διδάσκει ὅτι ἡ δύναμη δέν ταυτίζεται μέ τή βία, ἀλλά ἐκδηλώνεται μέ τή συγκατάβαση καί ἐλέγχεται ἀπό τήν ἀγάπη. Ἡ ἀγάπη, πού ὄχι μόνο συγχωρεῖ καί ἀνέχεται, ἀλλά θυσιάζεται γιά τούς ἐχθρούς, εἶναι ἡ ἀκατάλυτη δύναμη. Αὐτό δέν τό καταλαβαίνει καί, φυσικά, δέν μπορεῖ νά τό ζήσει ὅποιος δέν μαθήτευσε στό σταυρό τοῦ Χριστοῦ, δέν γνώρισε καί δέν φωτίσθηκε ἀπό τή σοφία τοῦ σταυροῦ.
 

Στέργιος Ν. Σάκκος

 Ἕναν ἀπό τούς κυριότερους τύπους τοῦ σταυροῦ παραδίδει ὁ προφήτης Ἰεζεκιήλ. Τόν καιρό πού ὁ Ἰεζεκιήλ βρίσκεται στή Βαβυλώνα μαζί μέ τούς ἄλλους αἰχμαλώτους Ἑβραίους, μία δύναμη τόν ἁρπάζει, τόν ὑψώνει μετέωρο στά νέφη καί τόν μεταφέρει στήν Ἰερουσαλήμ. Ἐκεῖ βλέπει σέ ὅραμα ἕνα θέαμα, πού τοῦ προξενεῖ μεγάλη θλίψη: Ἕνα πλῆθος ἀποστατῶν καί ἀρνητῶν τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ περιφρονοῦν τό Ναό καί τή λατρεία τοῦ Κυρίου καί προσκυνοῦν πλῆθος εἰδώλων. Μεγάλη διαφθορά βασιλεύει καί οἱ δίκαιοι πού ἀπέμειναν εἶναι ἐλάχιστοι. Ὁ Θεός ὅμως ὁδηγεῖ τόν προφήτη μπροστά στή θλιβερή αὐτή εἰκόνα, γιά νά τοῦ δείξει τήν τιμωρία τῶν ἀποστατῶν. Μία φωνή τοῦ ἀποκαλύπτει ὅτι ἡ κοινωνία ἐκείνη περνάει τίς τελευταῖες στιγμές της. «Ἤγγικεν ἡ ἐκδίκησις τῆς πόλεως» (Ἰζ 9,1), λέγει ἡ φωνή, καί στό ἄκουσμά της ἐμφανίζονται ἕξι ἄνδρες μέ τσεκούρια στά χέρια, ἕτοιμοι νά ἀρχίσουν τήν καταστροφή.
  Ἀνάμεσα σ’ αὐτούς προχωρεῖ καί ἕνας πού ξεπερνᾶ τούς ἄλλους στό ὕψος, στήν ὀμορφιά καί στή μεγαλοπρέπεια (Ἰζ 9,2). Τά χαρακτηριστικά του μοιάζουν μέ τά χαρακτηριστικά ἐκείνου πού θά παρουσιαστεῖ πολύ ἀργότερα στόν εὐαγγελιστή Ἰωάννη στήν Πάτμο καί θά τοῦ ὑπαγορεύσει τίς ἑπτά ἐπιστολές τῆς Ἀποκαλύψεως (Ἀπ 1,13-20). Εἶναι «ὁ πρῶτος καί ὁ ἔσχατος» (Ἀπ 1,17· 2,8), ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Αὐτόν καλεῖ ὁ Θεός Πατέρας καί τοῦ λέγει, ὥστε νά ἀκούσει ὁ Ἰεζεκιήλ· «Δίελθε μέσην τήν Ἰερουσαλήμ καί δός τό σημεῖον ἐπί τά μέτωπα τῶν ἀνδρῶν τῶν κατα-στεναζόντων καί τῶν κατωδυνωμένων ἐπί πάσαις ταῖς ἀνομίαις ταῖς γι-νομέναις ἐν μέσῳ αὐτῆς» (Ἰζ 9,4).
  Οἱ λιγοστοί ἅγιοι πρέπει νά μείνουν ἀβλαβεῖς ἀπό τόν θεόσταλτο ὄλεθρο, πού περιμένει τούς ἀποστάτες, ὅπως ἔμειναν ἀβλαβῆ τά πρωτότοκα τῶν Ἑβραίων, ὅταν ὁ ἄγγελος Κυρίου σκότωσε τά πρωτότοκα τῶν Αἰγυπτίων (Ἔξ 12,21-30). Τότε σημεῖο σωτηρίας γιά τούς Ἰσραηλίτες ἦταν τό αἷμα τοῦ ἀμνοῦ στά ἀνώφλια τῶν θυρῶν· τώρα εἶναι τό σημεῖο πού σημειώνει στά μέτωπα τῶν πιστῶν ὁ φωτεινός ἄνδρας.
  «Τό σημεῖον» στήν προκειμένη περίπτωση εἶναι ὁ σταυρός. Αὐτήν τήν ἐξήγηση δίνει ὄχι μόνον ἡ ἀλληγορική ἑρμηνεία ἀλλά καί ἡ ἱστορική. Στό ἑβραϊκό κείμενο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἀντί γιά τή φράση «καί δός τό σημεῖον ἐπί τά μέτωπα», γράφει· «καί σημειώσεις Ταῦ ἐπί τά μέτωπα». Δηλαδή τή λέξη «Ταῦ» οἱ Ἑβδομήκοντα τή μεταφράζουν «τό σημεῖον». Καθώς ἡ λέξη ἐκφέρεται μέ τό ἄρθρο, δηλώνει ὅτι «τό σημεῖον» αὐτό εἶναι ἕνα σημεῖο συγκεκριμένο καί γνωστό σέ ὅσους ἀκοῦνε ἤ διαβάζουν τόν Ἰεζεκιήλ. Ἀναφέρεται ὡς μία ἔννοια, γιά τήν ὁποία ἔγινε λό-γος πολύς στό παρελθόν. Ὁ λόγος γιά τόν ὁποῖο οἱ Ἑβδομήκοντα ἑρμηνευτές τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης μεταφράζουν ἔτσι τή λέξη καί τῆς δίνουν τέτοιο νόημα, εἶναι τό σχῆμα καί τό νόημα τοῦ γράμματος «Ταῦ», πού ὑπάρχει ἀντί γι’ αὐτήν στό ἑβραϊκό κείμενο.
  Τό γράμμα «Ταῦ» (ἤ Θαῦ) στήν ἀρχαία ἑβραϊκή γραφή ἦταν τό τελευταῖο τῆς ἀλφαβήτου καί εἶχε τό σχῆμα τοῦ σταυροῦ (=). Αὐτό μαρτυρεῖται ἀπό ἀρχαίους συγγραφεῖς. Ἀλλά καί στό ἑλληνικό καί στό λατινικό ἀλφάβητο τό τ ἤ ὦ ἔχει τό σχῆμα τοῦ σταυροῦ. Αὐτό τό κοινό γνώρισμα τῶν τριῶν ἀλφαβήτων ὀφείλεται στό ὅτι καί τά τρία κατάγονται ἀπό τό φοινικικό ἀλφάβητο, ὅπου καί πάλι τό Ταῦ εἶχε σχῆμα σταυροειδές.
  Στή μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα ἡ λέξη «σημεῖον» φαίνεται νά ἔχει πολλές φορές ἕνα βαθύ καί μυστικό νόημα. Ἔγινε ἤδη λόγος γιά τήν «σημείωσιν τοῦ φυγεῖν» (Ψα 59,6) ἤ «σημεῖον εἰς ἀγαθόν» (Ψα 85,17). Δέν εἶναι, λοιπόν, ἡ πρώτη καί ἡ μόνη φορά πού παρουσιάζεται μέ αὐτήν τήν ἔννοια ἡ λέξη. Ὅσο γιά τό γράμμα Ταῦ, προφανῶς πολύ νωρίτερα εἶχε γίνει, θά λέγαμε, ὅρος θεολογικός· τό κατάλοιπο τοῦ Θεοῦ γνώριζε ὅτι προεικονίζει τό σημεῖο τοῦ ἀναμενομένου Μεσσία. Βέβαια δέν γνώριζαν μέ σαφήνεια οὔτε καί οἱ προφῆτες ἴσως, ποιά ἀκριβῶς θά ἦταν ἡ σχέση τοῦ σημείου αὐτοῦ μέ τό κεντρικό πρόσωπο τοῦ μέλλοντος χρόνου· ὅπως καί ἐμεῖς σήμερα γνωρίζουμε ὅτι ὁ ἀριθμός 666 ἔχει κάποια στενή σχέση μέ τόν ἀναμενόμενο ἀντίχριστο, ἀγνοοῦμε ὅμως ποιά ἀκριβῶς εἶναι αὐτή. Τά πράγματα γίνονται «ἡλίου φαεινότερα», ὅ-ταν ἔρχεται ὁ καιρός τῆς πραγματοποιήσεώς τους.
  Οἱ Ἑβδομήκοντα, λοιπόν, γιά νά ἐπανέλθουμε στό θέμα μας, καθιέρωσαν τή λέξη «σημεῖον» ὡς μετάφραση ὁρισμένων λέξεων, μέ τίς ὁποῖες ἀντιλαμβάνονταν ὅτι σημαινόταν τό μυστηριῶδες σημεῖο τοῦ ἐρχομένου Μεσσία· στή λέξη αὐτή μετέφεραν ὅλη τή μυστικότητα τοῦ πρωτοτύπου. Αὐτό συνέβη καί στό χωρίο μας μέ τή λέξη Ταῦ. Τήν ἴδια συνήθεια διατηρεῖ καί ἡ Καινή Διαθήκη. Ὁ Κύριος ὀνομάζει τό σταυρό του «σημεῖον», λέγοντας γιά τήν προσέγγιση τῆς συντελείας· «τότε φανήσεται τό σημεῖον τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῷ οὐρανῷ» (Μθ 24,30). Καί οἱ πρῶτοι χριστιανοί κληρονόμησαν τή λέξη «σημεῖον» ὡς ἕνα ἀπό τά ὀνόματα τοῦ τιμίου σταυροῦ. Ἀργότερα, στή χριστιανική γραμματεία ἡ χρήση τῆς λέξεως αὐτῆς ὡς ὀνόματος τοῦ σταυροῦ γενικεύθηκε καί ἐπικράτησε. Ἀπό δῶ προέρχεται καί ἡ σημερινή ἔκφραση «τό σημεῖον τοῦ σταυροῦ», καθώς καί ἡ ταυτόσημη μέ αὐτήν «σφραγίς τοῦ σταυροῦ».
  Τό σφράγισμα τῶν πιστῶν μέ τό σημεῖο τοῦ Θεοῦ εἶναι γεγονός, τό ὁποῖο δέν πραγματοποιήθηκε μόνο μία φορά. Ἀναφέραμε στήν ἀρχή τοῦ κεφαλαίου τήν ἐπισήμανση τῶν ἰσραηλιτικῶν θυρῶν τή νύκτα κατά τήν ὁποία θανατώθηκαν τά πρωτότοκα τῆς Αἰγύπτου. Εἴδαμε καί τήν ἐπισήμανση τῶν ἐκλεκτῶν, πού παρακολούθησε ὁ Ἰεζεκιήλ. Τέτοιο σημεῖο σημειώνεται στά μέτωπα τῶν λίγων πιστῶν τοῦ Θεοῦ, ὅσες φορές πρόκειται νά ἐπέλθει ὄλεθρος σέ μία κοινωνία πού νοσεῖ ἀνίατα. Καί γίνεται αὐτό, γιά νά μή βλάψει ὁ θεόσταλτος ἐξολοθρευτής τούς ἀνθρώπους τοῦ Θεοῦ.
  Στίς δύο περιπτώσεις πού ἀναφέραμε, ἡ σημείωση καί ἡ ἀναγνώριση ἔγιναν μέ ἕναν τρόπο σχετικά ἁπλό. Ὑπῆρξαν ὅμως καί περιπτώσεις πού ἔγιναν μέ τρόπο μυστικότερο. Μία τέτοια περίπτωση βλέπουμε στήν καταστροφή τῆς Ἰερουσαλήμ ἀπό τόν Τίτο, τό 70 μ.Χ. Ἡ καταστροφή αὐτή, πρωτάκουστη σέ ἀγριότητα, ἦταν πρός τιμωρία τῶν Ἑβραίων, ἐπειδή πολύ ἀχάριστα ἀπαρνήθηκαν καί ἐξύβρισαν τή σωτηρία, τήν ὁποία τούς ὑποσχέθηκε πρίν ἀπό πολλά χρόνια ὁ ἴδιος ὁ Θεός. Ἀλλά ἀνάμεσα στούς Ἑβραίους ζοῦσαν οἱ χριστιανοί, τά πιό ἐκλεκτά σκεύη τοῦ Θεοῦ. Ὁ Τίτος, βέβαια, ὡς εἰδωλολάτρης δέν θά ἔκανε διάκριση μεταξύ χριστιανῶν καί Ἰουδαίων. Ἀγνοοῦσε τό ρόλο τόν ὁποῖο ὑποδυόταν ὡς ὄργανο τῆς τιμωρητικῆς δικαιοσύνης τοῦ Θεοῦ καί δέν ἦταν δυνατόν νά διακρίνει ποιούς ἔπρεπε νά παραδώσει στόν ὄλεθρο καί ποιούς νά μήν πειράξει. Γι’ αὐτό ὁ Θεός σημείωσε τό σημεῖο του στά μέτωπα τῶν χριστιανῶν.
  Δέν ἦταν σημεῖο ὁρατό. Ἡ ἐπισήμανση ὅμως ἦταν τέτοια, ὥστε νά σώσει τούς χριστιανούς, χωρίς νά τό ἀντιληφθοῦν οὔτε οἱ ἴδιοι οὔτε ὁ Τίτος οὔτε οἱ Ἰουδαῖοι: Πρίν ἀπό τήν πολιορκία τῆς Ἰερουσαλήμ ἕνας ἄγριος διωγμός ἀνάγκασε τούς χριστιανούς νά φύγουν ὅλοι ἀπό τήν Ἰερουσαλήμ στά περίχωρα. Ἦταν γι’ αὐτούς μία πολύ ὀδυνηρή περίσταση, ἕνας σταυρός. Ἀλλά αὐτό ἀκριβῶς τούς διαφύλαξε σώους. Ἐξαιτίας τοῦ διωγμοῦ δέν ἀποκλείσθηκαν μέσα στήν πολιορκημένη Ἰερουσαλήμ, οὔτε ἐξοντώθηκαν στή συνέχεια, ὅπως οἱ Ἰουδαῖοι.
  Μέ αὐτό τό πνεῦμα συμφωνεῖ καί ἡ ἑρμηνεία τοῦ Ὠριγένη· «Τό θαῦ» ἀποτελεῖ προφητεία γιά τό σημεῖο, πού θά σημειώνουν οἱ χριστιανοί στό μέτωπο, καί μάλιστα ὅταν ξεκινοῦν κάτι, ἰδιαίτερα βέβαια ὅταν ἀρχίζουν τήν προσευχή τους ἤ τά ἅγια ἀναγνώσματα.
  Τό παρελθόν μᾶς διδάσκει ὅτι καί πάλι θά ἀντιμετωπίσει ὁ κόσμος παρόμοιες περιστάσεις, δύσκολες καί ὀδυνηρές. Δέν γνωρίζουμε ποιά θά εἶναι ἡ ἐπερχόμενη ὀργή, πῶς θά σημειωθεῖ τό σημεῖο τοῦ Θεοῦ στά μέ-τωπα τῶν ἀνθρώπων του, ποιά θά εἶναι ἡ σωτηρία τους. Πιθανόν νά εἶ-ναι κάτι τό ὁποῖο ἀνθρώπινα θά φαίνεται ὡς συμφορά. Πάντως ἕνα εἶναι βέβαιο, ὅτι θά σωθοῦν οἱ πιστοί μέ τό σημεῖο τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου, χωρίς νά τό ἀντιληφθοῦν. Γι’ αὐτό χρειάζεται τό φρόνημα καί ἡ ζωή μας νά μᾶς προετοιμάζουν, ὥστε νά δεχθοῦμε τήν εὐλογημένη «ἐπισήμανση», ἡ ὁποία φαίνεται ὅτι μέ τά ἀνθρώπινα κριτήρια δέν θά εἶναι εὐχάριστη.

Στεργίου Σάκκου, "Ὁ Σταυρός στήν Παλαιά Διαθήκη", ἔκδ. 2η, σελ. 211-217