Αὐτόν τό μήνα, πού ἡ Ἐκκλησία προβάλλει μπροστά μας τή μάνα Παναγία νά προσάγει τό θεῖο Παιδί στό ναό, ἀντικρύζω μέ τά μάτια τῆς πίστης στοιχημένες πίσω της τίς ἅγιες μητέρες κάθε ἐποχῆς.
  Ἀνάμεσά τους διακρίνω καί τή σεβαστή Γοργονία. Ἀνῆκε σέ κεῖνες τίς εὐλογημένες οἰκογένειες πού ἑλκύουν πάνω στή γῆ τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, πού ἀποτελοῦν τό ἁλάτι καί δέν σαπίζει ὁ κόσμος. Καρπός προσευχῆς τῶν γονιῶν της -τοῦ εὐγενοῦς Γρηγορίου, ἐπισκόπου Ναζιανζοῦ, καί τῆς ἐνάρετης Νόννας- ὑπῆρξε τό πρῶτο ἀπό τά τρία παιδιά τούτης τῆς μακάριας οἰκογένειας, ὅλα τά μέλη τῆς ὁποίας κατατάχτηκαν ἀπό τήν Ἐκκλησία στό χορό τῶν ἁγίων της.
  Κι ἦταν ἡ οἰκογένεια τό πρῶτο σχολεῖο στό ὁποῖο μαθήτευσε ἡ Γοργονία, μαζί μέ τόν Γρηγόριο καί τόν Καισάριο, καί διδάχτηκε τά γράμματα ἀλλά καί τά μεγάλα μαθήματα γιά μιά πετυχημένη ζωή. Πλάι στήν εὐμοιρία τῆς πατρογονικῆς εὐσέβειας ἔβαλε τήν προσωπική ἄσκηση καί ἔφτιαξε μιά προσωπικότητα μέ πνευματική ρώμη καί ἀγγελική χάρη.
  Ἀρχόντισσα στήν καταγωγή καί στήν ἐμφάνιση, στούς τρόπους καί στήν καρδιά ἡ Γοργονία φάνηκε ἄξια κόρη τοῦ ἐπισκόπου, πρωτοστατώντας στά ἔργα ἱεραποστολῆς καί κοινωνικῆς πρόνοιας, ἀλλά καί στάθηκε πιστή σύζυγος καί μητέρα δίπλα στόν Ἀλύπιο. Ἔφθασαν σαρανταδύο χρόνια πάνω στή γῆ, γιά νά διαγράψει ἕναν ὁλόφωτο κύκλο ἁγιασμένης ζωῆς. Τά χέρια της, ἀνατρέφοντας παιδιά κι ἐγγόνια, σιτίζοντας φτωχούς, ἀνακουφίζοντας πονεμένους, κράτησαν τό τόξο τῆς ζωῆς καί σημάδεψαν μέ ἐπιτυχία τή βασιλεία τῶν οὐρανῶν.
  Τά θεόπνευστα ρήματα τῆς ἁγίας Γραφῆς, πού στάθηκαν τά πρῶτα της ψελλίσματα στήν αὐγή τῆς ζωῆς, ἦταν αὐτά πού σφράγισαν τά χείλη της, ὅταν κάποιο δειλινό τοῦ 369 μ.Χ. παρέλαβαν τήν ψυχή της οἱ ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ. Ὁ τρόπος πού διένυσε ἀλλά καί τελείωσε τή ζωή της πάνω στή γῆ, ἀποτελεῖ ἀκτινοβόλο παράδειγμα πού τό τιμᾶ καί τό προβάλλει ἡ Ἐκκλησία μας στίς 23 Φεβρουαρίου.
  Ἡ εὐαίσθητη καρδιά τοῦ θεολόγου ἀδελφοῦ της ἀφιέρωσε περίφημο ἐπικήδειο λόγο, ὅπου μέ δύναμη ἀναφέρεται στή ζωή της, πού ὑπῆρξε -ὅπως σημειώνει- ζωντανό κήρυγμα. Ἀριθμεῖ τά χαρίσματά της καί συνοψίζει: «Οὐ χρυσός ἐκείνην ἐκόσμησε, οὐκ ἐσθῆτος πολυτέλεια, ἀλλά λαμπρότης ἀρετῶν». Τοῦτο τό πολύτιμο στολίδι τῆς ἀρετῆς, πού κόσμησε τήν ἁγία Γοργονία, τό ἀπαραίτητο σέ κάθε μητέρα, δέν πουλιέται στίς ἀγορές αὐτοῦ τοῦ κόσμου. Εἶναι δῶρο τοῦ οὐρανοῦ στίς ψυχές πού μοχθοῦν στό ἀγώνισμα τῆς προσευχῆς καί ἀναλώνονται στό βωμό τῆς ἀγάπης.

Ἀπολύτρωσις 56 (2001) 33

Ἔκπληκτοι κοιτοῦν τόν σεβάσμιο λευΐτη οἱ στρατιῶτες. Γι᾿ αὐτόν τόν ἄνθρωπο, λοιπόν, ξεσηκώθηκαν τόσοι ἱππεῖς κι ἔτρεχαν ὁπλισμένοι μέσα στή νύχτα μέ αὐστηρή τήν ἐντολή νά τόν βροῦν καί νά τόν συλλάβουν; Αὐτός τούς περίμενε χαμογελαστός, χαρούμενος. Τούς ἔστρωσε τό τραπέζι. Νά φᾶνε καλά, τούς εἶπε, καί νά στηριχθοῦν, γιατί κουράστηκαν πολύ μέχρι νά τόν ἀνακαλύψουν. Μήπως τά ᾿χε χαμένα ὁ γέροντας; Μήπως λάθεψε καί παρανόησε τό σκοπό τοῦ ἐρχομοῦ τους; Στά θηρία, στά βασανιστήρια θά τόν πήγαιναν, ὄχι στά ἀνάκτορα! Μά ὁ Πολύκαρπος ἤξερε πώς αὐτός εἶναι ὁ δρόμος γιά τό ἀνάκτορο τοῦ οὐρανοῦ. Πῶς νά μήν καλοδεχτεῖ αὐτούς πού θά τόν ὁδηγοῦσαν στόν βασιλέα του Χριστό;
 Τούς παρακάλεσε μόνο νά τοῦ δώσουν τήν ἄδεια, μέχρι αὐτοί νά ξαποστάσουν, ν᾿ ἀποσυρθεῖ γιά τελευταία φορά στό ἀγαπημένο του ἀνώγειο. Ἔμεινε ἐκεῖ δύο ὧρες. Μνημόνευσε, ὅπως μᾶς παραδίδει ἡ ἱστορία, ὅλους ὅσους συνάντησε στήν πορεία τῆς ζωῆς του, μικρούς καί μεγάλους, ἔνδοξους καί ἄσημους...
 Οἱ στρατιῶτες, φανερά λυπημένοι γιά τήν ἀποστολή πού εἶχαν ἀναλάβει, ἀνέβασαν τόν Πολύκαρπο πάνω σ᾿ ἕνα γαϊδουράκι καί τόν ἔφεραν στήν πόλη. Ἐκεῖ τόν περίμεναν ὁ εἰρήναρχος Ἡρώδης καί ὁ πατέρας του Νικήτης. Τόν πῆραν στήν ἅμαξά τους, κάθισαν δίπλα του καί προσπαθοῦσαν ἐπίμονα νά τόν πείσουν νά θυσιάσει στά εἴδωλα. Ἄκαρπες οἱ προσπάθειές τους.
 Ὁ Πολύκαρπος ὁδηγεῖται στό στάδιο. Μέ κραυγές γεμάτες ὀργή τόν ὑποδέχεται τό μανιασμένο πλῆθος:
 - Αὐτός εἶναι ὁ διδάσκαλος τῆς Ἀσίας!
 - Εἶναι ὁ πατέρας τῶν χριστιανῶν!
 - Ὁ καθαιρέτης τῶν θεῶν μας!
 - Αὐτός διδάσκει τά πλήθη νά μή θυσιάζουν καί νά μήν προσκυνοῦν τούς θεούς μας!
«Ἴσχυε, Πολύκαρπε, καί ἀνδρίζου· μετά σοῦ γάρ εἰμί», ἀντήχησε ἀπό τόν οὐρανό μία ἀλλιώτικη φωνή, πού τήν  ἄκουσαν μόνον οἱ χριστιανοί.
 Ὁ Πολύκαρπος τώρα στέκεται μπροστά στόν ἀνθύπατο.
 - Λυπήσου, γέροντα, τήν ἡλικία σου. Ὁρκίσου στήν τύχη τοῦ Καίσαρος. Πές «ἔξω οἱ ἄθεοι!».
 - Ἔξω οἱ ἄθεοι! εἶπε ὁ Πολύκαρπος ἀναστενάζοντας καί ὑψώνοντας τό βλέμμα του πρός τόν οὐρανό, ἀφοῦ πρῶτα ἔδειξε μέ τό χέρι του τό πλῆθος τῶν εἰδωλολατρῶν πού εἶχε ἀπέναντί του.
 - Νά καταρασθεῖς ἀμέσως τόν Χριστό! φώναξε ὀργισμένος ὁ ἀνθύπατος.
 - Ὀγδονταέξι χρόνια Τόν ὑπηρετῶ καί σέ τίποτε δέν μέ ἀδίκησε. Πῶς, λοιπόν, μπορῶ νά βλασφημήσω τόν βασιλέα καί σωτήρα μου;
 - Ἄν δέν μετανοήσεις, θά σέ ρίξω στά θηρία!
 - Κάλεσέ τα! Μετάνοια γιά μᾶς σημαίνει ἀπομάκρυνση ἀπό τό κακό καί στροφή πρός τή δικαιοσύνη. Εἶναι ἀδιανόητο νά μετανιώνει κανείς, γιά νά ξεπέσει ἀπ’ ὅ,τι καλύτερο σέ ὅ,τι χειρότερο.
 - Ἄν περιφρονεῖς, γέροντα, τά θηρία, θά διατάξω νά σέ καταφάει ἡ φωτιά.
 - Μέ ἀπειλεῖς μέ τή φωτιά πού καίει γιά λίγο κι ὕστερα σβήνει. Ἀγνοεῖς ὅμως τό πῦρ τῆς αἰωνίου κολάσεως, πού ἐπιφυλάσσεται γιά τούς ἀσεβεῖς.
 Σάστισε ὁ ἀνθύπατος μέ τό θάρρος τοῦ γέροντα, μέ τήν ἱλαρότητα τοῦ προσώπου του. Ὁ ὄχλος ὅμως ἔμενε ἀσυγκίνητος. Σύσσωμο σχεδόν τό στάδιο κραύγασε: «Νά καεῖ ζωντανός ὁ Πολύκαρπος!».
 Ἑτοιμάστηκε ἡ φωτιά μέ καταπληκτική ταχύτητα. Ἑτοιμάστηκε καί ὁ «εὐγενής κριός», διαλεγμένος ἀπό τό μεγάλο ποίμνιο τῆς ἐκκλησίας τῆς Σμύρνης, ὁλοκαύτωμα εὐπρόσδεκτο στόν Θεό.
Ἡ φωτιά ὅμως σεβάστηκε τόν πολιό γέροντα. Σχημάτισε καμάρα γύρω ἀπό τό ἅγιο σῶμα του καί δέν τολμοῦσε νά τό πειράξει. Μόνο εὐώδιασε ὁ τόπος, σάν νά καιγόταν στό λιβανωτό τό πιό ἐκλεκτό θυμίαμα.
Οἱ δήμιοι δέν ἄντεχαν ἄλλο τήν προσβολή καί τήν ἥττα τους. Μέ διαταγή τοῦ ἀνθυπάτου βυθίστηκε στό ἀνέγγιχτο ἀπό τή φωτιά σῶμα τό φονικό ξίφος. Ὁ ἅγιος διδάσκαλος καί ἐπίσκοπος Σμύρνης παρέδωσε γαλήνιος τό πνεῦμα του στόν βασιλέα του Χριστό.

Β. Ἀντωνίου

Πηγές:
1. Εὐσεβίου Καισαρείας, Ἐκκλησιαστική Ἱστορία 4,15· ΕΠΕ 2,43-61.
2. Τά μαρτύρια τῶν χριστιανῶν, ΕΠΕ 102-129.

"Ὥσπερ κριός ἐπίσημος"

  Ὅταν ὁ Πολύκαρπος ἔμπαινε στό στάδιο, ἀκούσθηκε φωνή ἀπό τόν οὐρανό· «Ἴσχυε, Πολύκαρπε, καί ἀνδρίζου». Κανείς δέν εἶδε ἐκεῖνον πού μίλησε, ἀλλά τή φωνή τήν ἄκουσαν ὅσοι ἀπό τούς δικούς μας ἦταν ἐκεῖ... Ὅταν τόν ἔφεραν μπροστά στόν ἀνθύπατο, ἐκεῖνος τόν ρωτοῦσε ἄν αὐτός εἶναι ὁ Πολύκαρπος. Κι ὅταν τό ὁμολόγησε, προσπαθοῦσε νά τόν πείσει νά ἀρνηθεῖ τήν πίστη του, λέγοντας: «Σεβάσου τήν ἡλικία σου», κι ἄλλα παρόμοια, πού συνηθίζουν αὐτοί νά λένε. «Ὁρκίσου στήν τύχη τοῦ καίσαρα, ἄλλαξε μυαλά, πές νά χαθοῦν οἱ ἄθεοι».
 Ὁ Πολύκαρπος τότε μέ σοβαρό πρόσωπο κύτταξε σέ ὅλο τόν ὄχλο τῶν ἀνόμων εἰδωλολατρῶν πού ἦταν στό στάδιο καί κινώντας πρός αὐτούς τό χέρι ἀναστέναξε, στράφηκε στόν οὐρανό καί εἶπε:
 - Νά λείψουν οἱ ἄθεοι.
Καί καθώς ὁ ἀνθύπατος ἐπέμενε καί τοῦ ἔλεγε «Ὁρκίσου καί σέ ἐλευθερώνω. Βλαστήμησε τό Χριστό», ἀπάντησε ὁ Πολύκαρπος:
 - Ὀγδονταέξι χρόνια τόν δουλεύω καί σέ τίποτα δέν μέ ἀδίκησε καί πῶς μπορῶ νά βλαστημήσω τόν βασιλιά μου πού μ’ ἔσωσε;
Ἀλλά ἐπειδή αὐτός πάλι ἐπέμενε καί ἔλεγε «Ὁρκίσου στήν τύχη τοῦ καίσαρα», ἀποκρίθηκε ὁ Πολύκαρπος:
  - Ἄν ἔχεις τήν κενοδοξία νά ὁρκιστῶ στήν τύχη τοῦ καίσαρα, ὅπως μοῦ λές, καί κάνεις πώς δέν μέ ξέρεις ποιός εἶμαι, ἄκουσέ το χωρίς φόβο. Εἶμαι χριστιανός. Κι ἄν θέλεις νά μάθεις τή διδασκαλία τοῦ Χριστιανισμοῦ, δός μου καιρό καί ἄκουσε...
  Ὁ ἀνθύπατος εἶπε:
 - Ἔχω θηρία, σ’ αὐτά θά σέ ρίξω ἄν δέν μετανοήσεις.
  Κι αὐτός εἶπε:
  - Κάλεσέ τα. Δέν ἐπιτρέπεται σέ μᾶς νά ἀλλάζουμε γνώμη ἀπό τά καλύτερα στά χειρότερα. Καλό εἶναι ν’ ἀλλάζουμε ἀπό τά ἄσχημα στά δίκαια.
  Ἐκεῖνος τοῦ ξαναεῖπε:
  - Ἄν περιφρονεῖς τά θηρία, θά σέ κάνω νά λειώσεις στή φωτιά, ἄν δέν ἀλλάξεις γνώμη.
  Κι ὁ Πολύκαρπος ἀπάντησε:
  - Μέ ἀπειλεῖς μέ τή φωτιά, πού γιά λίγο καίει καί μετά ἀπό λίγο σβήνει, γιατί ἀγνοεῖς τή φωτιά πού φυλάγεται γιά τούς ἀσεβεῖς στή μέλλουσα κρίση καί τήν αἰώνια κόλαση. Ἀλλά τί ἀργεῖς; Κάνε ὅ,τι θέλεις.
  Αὐτά καί ἄλλα περισσότερα λέγοντας, γέμισε θάρρος καί χαρά καί τό πρόσωπό του ἦταν γεμάτο χάρη, ὥστε ὄχι μόνον δέν συνοφρυώθηκε ταραγμένος ἀπό ὅσα τοῦ ἔλεγαν, ἀλλά ἀντίθετα σάστισε ὁ ἀνθύπατος καί ἔστειλε τόν κήρυκά του στό κέντρο τοῦ σταδίου, γιά νά φωνάξει τρεῖς φορές. «Ὁ Πολύκαρπος ὁμολόγησε ὅτι εἶναι χριστιανός». Μόλις τό εἶπε αὐτό ὁ κήρυκας, ὅλο τό πλῆθος τῶν εἰδωλολατρῶν καί τῶν Ἰουδαίων, πού κατοικοῦσαν στή Σμύρνη, μέ ἀσυγκράτητο θυμό καί μέ δυνατή φωνή, φώναξε: «Αὐτός εἶναι ὁ δάσκαλος τῆς Ἀσίας, ὁ Πατέρας τῶν χριστιανῶν, ὁ χαλαστής τῶν θεῶν μας, αὐτός πού πολλούς δασκάλευε νά μή θυσιάζουν οὔτε νά προσκυνοῦν». Καί λέγοντας αὐτά φώναζαν καί ζητοῦσαν ἀπό τόν ἀσιάρχη Φίλιππο νά ἐξαπολύσει λιοντάρι ἐναντίον τοῦ Πολυκάρπου. Ἀλλά ἐκεῖνος ἀπάντησε ὅτι δέν ἔχει τό δικαίωμα, γιατί εἶχαν πλέον συμπληρωθεῖ οἱ θηριομαχίες. Τότε ὅλοι μαζί φώναζαν νά κάψουν ζωντανό τόν Πολύκαρπο...
  Αὐτός ἔφερε πίσω τά χέρια του καί δέθηκε σάν κριάρι ἀπό μεγάλο κοπάδι, γιά νά προσφερθεῖ ὁλοκαύτωμα εὐάρεστο στό Θεό, στράφηκε πρός τόν οὐρανό καί εἶπε: «Κύριε ὁ Θεός ὁ Παντοκράτωρ..., σέ δοξάζω πού μέ ἀξίωσες αὐτή τήν ὥρα νά συγκαταλεγῶ ἀνάμεσα στούς μάρτυρες...».
  Ἀλλά ἡ φωτιά κάνοντας ἕνα εἶδος καμάρας... περιτείχισε κυκλικά τό σῶμα τοῦ μάρτυρος... Ὅταν εἶδαν λοιπόν οἱ ἄνομοι ὅτι δέν μπορεῖ τό σῶμα του νά λειώσει ἀπό τή φωτιά, διέταξαν ἕνα δήμιο νά τόν πλησιάσει καί νά τοῦ βυθίσει τό ξῖφος.

 Μετάφρασι Ο.

Ἀπολύτρωσις 38 (1983) 21

Διαβολική μετάνοια

  Εἶναι παλιά δουλειά τοῦ διαβόλου νά ἐμποδίζει τούς ἀνθρώπους ἀπό τή μετάνοια. Νά παρουσιάζει δύσκολη καί ἀκατόρθωτη τήν ὑπακοή στή σωτήρια πρόσκληση "μετανοεῖτε!", πού ἀπευθύνει ὁ Χριστός καί ἡ Ἐκκλησία.
 Μά δέν ἀρκεῖται ὁ πονηρός μόνο στά πλήθη τῶν ἀμετανοήτων, τούς ὁποίους καταδυναστεύει ἀνενόχλητος. Στηλώνει βλοσυρό τό βλέμμα του καί σ᾿ ἐκείνους τούς λίγους, πού τόν περιφρόνησαν κι ἐντάχθηκαν ἑκούσια στό "μικρόν ποίμνιον" τοῦ Χριστοῦ. Ἐπιδιώκει νά τούς κάνει κι αὐτούς νά... μετανοήσουν, διότι μετανόησαν. Νά ὑποτροπιάσει μέσα τους ἡ ἀπιστία καί ἡ ἀμετανοησία, ὥστε νά μπορεῖ νά στρογγυλοκαθίσει καί πάλι αὐτός βασιλιάς, γιά νά καταστήσει τά «ἔσχατα» τῶν ἀνθρώπων ἐκείνων «χείρονα τῶν πρώτων» (Μθ 12,43-45).
 Εἶναι μάλιστα τόση ἡ ἐπιμονή καί τό θράσος τοῦ σατανᾶ, ὥστε ἐπιτίθεται ἀκόμη καί σ᾿ αὐτούς τούς κήρυκες τῆς μετανοίας, πού τόν ἔχουν πληγώσει καίρια καί τόν ἔχουν ἀπογυμνώσει ἀπό πολλούς ὀπαδούς. Παράδειγμα χαρακτηριστικό ἡ μανιώδης ἐπίθεσή του ἐναντίον τοῦ γηραιοῦ ἐπισκόπου Σμύρνης, τοῦ ἁγίου Πολυκάρπου, τόν ὁποῖο τιμᾶ στίς 23 Φεβρουαρίου ἡ Ἐκκλησία μας.
 - Ἔχω θηρία. Σ᾿ αὐτά θά σέ ρίξω, ἄν δέν μετανοήσεις! Ἀπειλεῖ ἐξοργισμένος ὁ ἀνθύπατος καί προσπαθεῖ νά ἀναγκάσει τό δοῦλο τοῦ Θεοῦ νά μετανοήσει γιά τήν πίστη του καί νά προσκυνήσει τά εἴδωλα.
 - Κάλεσέ τα! Δέν μποροῦμε νά μετανοοῦμε καί ν᾿ ἀφήνουμε τά καλύτερα γιά νά πέσουμε στά χειρότερα, ἀποκρίνεται ἀτάραχος ὁ ἅγιος.
 - Μετανόησε, γέροντα! Ἀρνήσου τόν Χριστό, ἐπιμένει ὁ ἄρχοντας.
 - Ὀγδόντα ἕξ χρόνια τόν ὑπηρετῶ καί σέ τίποτε δέν μέ ἔβλαψε. Πῶς μπορῶ, λοιπόν, νά ὑβρίσω τόν Βασιλέα καί Σωτήρα μου;
 Αὐτή εἶναι ἡ συλλογιστική τοῦ Πολυκάρπου, πού κατακαίει τό διάβολο. Συντρίβει ὁλοκληρωτικά κάθε σατανική προσπάθεια τό ἐπιχείρημα τοῦ ἱερομάρτυρα. Θέλγητρα καί φόβητρα ἐξουδετερώνονται ἀπό τήν ἐμπειρία του. Καί γίνεται ἡ ἡρωϊκή στάση του εὐχή καί εὐλογία γιά τούς χριστιανούς τῆς κάθε ἐποχῆς, ἀλλά καί πρότυπο τεχνικῆς γιά τόν πνευματικό τους ἀγώνα.
 Δέν εἶναι θεωρητική γνώση ἡ χριστιανική πίστη. Εἶναι βίωμα καί ἐμπειρία. Ὁ ἄνθρωπος πού ἔζησε τήν προσφορά τοῦ Χριστοῦ, πού τήν ἔνιωσε καί τήν γεύθηκε μέ τῆς ψυχῆς του τίς αἰσθήσεις, δέν ἀλλάζει μέ τίποτε αὐτή τή γεύση καί τήν ἐμπειρία. Τήν ἀπολαμβάνει ὡς τήν πιό χειροπιαστή ἀπόδειξη τῆς ἀλήθειας τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί τήν προβάλλει ὡς τό πιό δυναμικό ὅπλο του. Μ᾿ αὐτήν βιώνει καί ἐπιβεβαιώνει τήν ἀσύγκριτη ὑπεροχή τοῦ Χριστοῦ καί φιμώνει τό ἀδιάντροπο στόμα τοῦ διαβόλου.

Στέργιος Ν. Σάκκος

Ἀπολύτρωσις 52 (1997) 27