Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν εἶναι τέχνη, ἴσως ἡ πιό σημαντική ἀπό ὅλες τίς ἀνθρώπινες τέχνες. Ὅπως ὁ γλύπτης μορφοποιεῖ μέ τό ταλέντο του ἕνα ἄμορφο ὑλικό καί μᾶς παραδίδει ἕνα ἀριστουργηματικό ἔργο τέχνης, ἔτσι κι ὁ γονιός καλεῖται νά δώσει σχῆμα καί μορφή σέ μία ἄπλαστη ψυχή, αὐτή τοῦ παιδιοῦ. Ἡ διαδικασία τῆς ρύθμισης τῆς ψυχῆς τοῦ νέου ἀνθρώπου πού ἀνέτειλε στή ζωή καί ἡ διάπλαση τῆς διάνοιάς του εἶναι ἐπίπονη καί μακροχρόνια. Κάθε στιγμή στήν καθημερινότητα ἀνακύπτουν προβλήματα. Ἡ γνώση τῶν προβλημάτων, τῶν δυσκολιῶν καί τῶν τεχνικῶν πού τά ἐπιλύουν μπορεῖ νά βοηθήσει τούς «πελαγωμένους» γονεῖς.

 Οἱ ἀναπτυξιακοί ψυχολόγοι ἔχουν κατατάξει τούς γονεῖς σέ τέσσερις γενικούς τύπους-ὁμάδες: τούς αὐταρχικούς γονεῖς, τούς ἐλαστικούς, τούς ἀδιάφορους καί τούς αὐθεντικούς. Ἡ πλειονότητα τῶν γονιῶν κλείνει πρός ἕνα εἶδος, ἄν καί θά μποροῦσε σέ κάποια δεδομένη στιγμή νά χρησιμοποιηθεῖ κάθε τύπος γονιοῦ στήν ἀγωγή τοῦ παιδιοῦ. Αὐτό ὅμως ἐξαρτᾶται ἀπό τήν προσωπικότητα τοῦ παιδιοῦ ἀλλά καί τοῦ γονιοῦ.

Αὐταρχικοί γονεῖς

 Ἔχουν ὑψηλές προσδοκίες γιά τά παιδιά τους, ἀνεξάρτητα ἀπό τίς ἱκανότητές τους. Σπάνια ἐκδηλώνουν τήν ἀγάπη τους στά παιδιά. Θέτουν πολύ αὐστηρούς κανόνες καί ἀπαιτοῦν ἀπό τά παιδιά τους νά τούς ἀκολουθοῦν, χωρίς οἱ ἴδιοι νά δίνουν καμιά ἐξήγηση. Χρησιμοποιοῦν ὡς μέσο ἐπιβολῆς τήν τιμωρία καί ὄχι τήν πειθώ ἤ τήν πειθαρχία. Ὁ ἔπαινος καί ἡ ἐνθάρρυνση ἀπουσιάζουν σχεδόν παντελῶς ἀπό τήν ἀγωγή τους. Δέν δίνουν τή δυνατότητα ἐπιλογῆς. Οἱ ἀρνητικές ἐπιπτώσεις στά παιδιά εἶναι πολλές. Ἐκδηλώνουν ἐπιθετική συμπεριφορά κυρίως ἐκτός σπιτιοῦ. Ἄλλοτε πάλι εἶναι ὑπερβολικά συνεσταλμένα, ἔχουν χαμηλή αὐτοεκτίμηση, παρουσιάζουν δυσκολίες στήν κοινωνικοποίησή τους· δέν ἐνθαρρύνονται νά ἐξερευνοῦν, νά ἐνεργοῦν ἀνεξάρτητα, νά θέτουν τά δικά τους ὅρια καί πρότυπα, δέν ἔχουν αὐτοπειθαρχία.

Ἐλαστικοί γονεῖς

 Θέλουν τό παιδί τους νά ἔχει τά πάντα. Τοῦ δίνουν πολλή ἀγάπη ἀλλά ὄχι καθοδήγηση. Δέν ἀπαιτοῦν πειθαρχία. Οἱ κανόνες εἶναι λίγοι καί σπάνια ἐφαρμόζονται. Ἔχουν λίγες ἀπαιτήσεις ἀπό τά παιδιά καί δέν θέτουν ὅρια καί περιορισμούς. Συχνά συμπεριφέρονται περισσότερο ὡς φίλοι παρά ὡς γονεῖς καί καταφεύγουν σέ δωροδοκία, παιχνίδια, δῶρα, γλυκά, γιά νά ἐξασφαλίσουν ἀπό τό παιδί τους μία ἐπιθυμητή γι’ αὐτούς συμπεριφορά. Τά παιδιά πού ἀνατρέφονται ἀπό ἐλαστικούς γονεῖς παρουσιάζουν ἔλλειψη αὐτοπειθαρχίας, ἔχουν φτωχές κοινωνικές δεξιότητες καί μπορεῖ νά αἰσθάνονται ἀνασφαλῆ λόγῳ ἔλλειψης ὁρίων καί καθοδήγησης. Ἐκδηλώνουν ἐπίσης παρορμητική καί ἐπαναστατική συμπεριφορά.

Ἀδιάφοροι γονεῖς

 Δέν εἶναι οὔτε πολύ αὐστηροί οὔτε πολύ χαλαροί· ἁπλῶς δέν συμμετέχουν. Εἶναι συναισθηματικά ἀπόμακροι ἀπό τά παιδιά τους. Τά ἐποπτεύουν ἐλάχιστα ἕως καθόλου. Ἐκδηλώνουν ἐλάχιστη στοργή καί ἔχουν λίγες προσδοκίες ἤ ἀπαιτήσεις ἀπό τά παιδιά τους. Μερικές φορές ὁ ἕνας γονιός εἶναι ἀμέτοχος, γιατί πιστεύει ὅτι ὁ ἄλλος ἔχει τή φροντίδα τῶν γονικῶν καθηκόντων καί δέν εἶναι ἀπαραίτητο νά ἀσχοληθεῖ καί ὁ ἴδιος μέ τά παιδιά. Πολύ συχνά τούς ἀπασχολοῦν τά δικά τους προσωπικά καί ἐπαγγελματικά προβλήματα, ὥστε ἀδυνατοῦν νά ἀσχοληθοῦν μέ τά παιδιά τους. Τά παιδιά πού μεγαλώνουν σέ ἕνα τέτοιο περιβάλλον παρουσιάζουν χαμηλή αὐτοεκτίμηση καί αὐτοπεποίθηση, μεγαλύτερη ἐγκληματικότητα κατά τήν ἐφηβεία. Νιώθουν φόβο, ἄγχος ἤ στρές καί ἔχουν χαμηλές ἐπιδόσεις καί αὐξημένο κίνδυνο κατάχρησης οὐσιῶν.

Αὐθεντικοί γονεῖς

 Θεσπίζουν κανόνες καί κατευθυντήριες γραμμές -τό μοντέλο αὐτό τῆς ἀνατροφῆς εἶναι συμβατό μέ τή χριστιανική τους ἰδιότητα- πού θά ἀκολουθήσουν τά παιδιά τους. Οἱ αὐθεντικοί γονεῖς ἀνταποκρίνονται στίς ἀνάγκες τῶν παιδιῶν τους. «Παρακολουθοῦν ἐκ τοῦ σύνεγγυς τά παιδιά τους καί προβάλλουν σαφῆ πρότυπα συμπεριφορᾶς. Οἱ πειθαρχικές μέθοδοι εἶναι ὑποστηρικτικές καί ὄχι κατασταλτικές. Ἐμπνέουν στά παιδιά τους αὐτοπεποίθηση καί τά καθιστοῦν κοινωνικῶς ὑπεύθυνα, αὐτοελεγχόμενα καί συνεργάσιμα» (Diana Baumrind). Θέτουν ὅρια καί περιορισμούς στά παιδιά τους, ἐπισημαίνουν τίς συνέπειες τῶν ἐνεργειῶν τους, ἐκδηλώνουν αἰσθήματα στοργῆς καί ἀγάπης ἀπέναντί τους καί τούς ἐπιτρέπουν νά ἐκφράζουν ἐλεύθερα τίς ἀπόψεις καί τίς ἐπιλογές τους. Ἐφαρμόζουν στά παιδιά τους δίκαιη καί συνεπῆ πειθαρχία.

 Παιδιά πού ἀνατρέφονται σέ ἕνα τέτοιο περιβάλλον εἶναι πιό ἱκανά καί εὐτυχισμένα καί μέ περισσότερο χαρούμενη διάθεση ἔναντι τῶν παιδιῶν πού ζοῦν σέ ἄλλα περιβάλλοντα. Ἐπιπλέον μποροῦν νά ἐλέγχουν καί νά ρυθμίζουν καλύτερα τόν συναισθηματικό τους κόσμο, ἔχουν αὐτοπεποίθηση καί ἀναπτύσσουν καλές κοινωνικές δεξιότητες. Ἐπειδή οἱ γονεῖς λειτουργοῦν ὡς πρότυπα γιά τά παιδιά, εἶναι πολύ πιθανό αὐτά νά ἐσωτερικεύουν τίς συμπεριφορές τους. Οἱ γονεῖς ἐπιτρέπουν στά παιδιά νά δροῦν ἀνεξάρτητα καί αὐτό τά καθιστᾶ ἱκανά νά διευθετοῦν τίς ὑποθέσεις τους ἀπό μόνα τους, βοηθώντας τα νά ἀποκτήσουν αὐτοεκτίμηση καί ἐμπιστοσύνη στίς ἱκανότητές τους.

 Ἡ προσφορά αὐτοῦ τοῦ τύπου γονιῶν στά παιδιά τους εἶναι ἀνυπολόγιστη. Τή θέση αὐτή ἐνισχύει καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος μέ μία πολύ παραστατική εἰκόνα: «Καί οἱ κυβερνῆτες τῶν πλοίων σέ περίπτωση πού πνέει σφοδρός ἄνεμος, ἄν ἀνοίξουν τά πανιά πέρα ἀπό τό κανονικό, ἀνατρέπουν τό σκάφος· ἄν ὅμως τά ἀνοίξουν κανονικά ὅπως πρέπει, τά ὁδηγοῦν μέ μεγάλη ἀσφάλεια» (Εἰς Ὀλυμπιάδα, Ἐπιστ. Γ΄).

Ἀθ. Γκάτζιος

   Μεταφέρουμε τήν εἴδηση αὐτολεξεί, ὅπως αὐτή καταχωρήθηκε σέ ἑλληνικό blog: «Γονεῖς-τέρατα μεγαλώνουν τό παιδί τους σάν ἀγόρι καί κορίτσι παράλληλα. Ἡ διαστροφή στίς μέρες μας δέν ἔχει προηγούμενο. Κάποιος εἰσαγγελέας δέν ὑπάρχει γιά νά τούς πάρει τήν κηδεμονία;;; Μία νέα τεχνική γιά τήν ἀνατροφή τῶν παιδιῶν πού εἶναι γνωστή ὡς “gender-neutral parenting” ἤ ἀλλιῶς ἀνατροφή τῶν παιδιῶν ὡς οὐδέτερα, ἐπέλεξαν δύο γονεῖς. Τό πρωί, λοιπόν, ντύνουν τόν μικρό Μάξ μέ καρό πουκάμισο καί τόν βάζουν νά παίζει μέ τρακτέρ καί τό μεσημέρι μέ ἕνα μπλέ φόρεμα καί τόν βάζουν νά παίζει μέ τίς κοῦκλες» (14-2-2014).
   Tό παραπάνω περιστατικό εἶναι τό τρίτο πού ἔχει γίνει γνωστό δημόσια. Τό πρῶτο ἦταν ἐκεῖνο τοῦ Καναδᾶ τό 2011, ὅπου οἱ γονεῖς θέλησαν νά κρατήσουν μυστικό τό φύλο τοῦ μωροῦ καί ξέσπασε πραγματική θύελλα, ὅταν ἀποκαλύφθηκε. Ἔτσι τοῦ δόθηκε τό προσωνύμιο Storm (= θύελλα). Τό δεύτερο ἔγινε γνωστό ἀπό τόν ἀγγλοσαξονικό τύπο στίς ἀρχές τοῦ 2012. Γιά πέντε χρόνια οἱ γονεῖς τοῦ Σάσα, ἀκτιβιστές τῆς «οὐδέτερης ἀγωγῆς», ἔκαναν τά πάντα γιά νά κρατήσουν μυστικό τό φύλο τοῦ παιδιοῦ τους. Τό ἀποκαλοῦσαν «μωρό». Γιά νά διατηρηθεῖ ἡ ἀσάφεια τοῦ προσέφεραν δραστηριότητες «οὐδέτερου φύλου» καί τό ἔντυναν ἐναλλάξ ἀγοράκι ἤ κοριτσάκι. Ἡ μητέρα του Beck Laxton ἰσχυρίστηκε ὅτι ἔτσι ἐλευθερώνει τό παιδί της ἀπό τήν ἐπιρροή τῶν στερεοτύπων τῶν φύλων.
   Ἴσως κάποιος βιαστεῖ νά συμπεράνει ὅτι οἱ ἀναφερόμενες περιπτώσεις εἶναι ἀκραῖες καί δέν μᾶς ἀγγίζουν. Ὁ θυμόσοφος λαός μας λέει: «Σάν πιάσει φωτιά τοῦ γείτονα τό σπίτι, ἔφτασε καί στήν αὐλή σου, καρτέρα την καί στήν πόρτα σου!». Ἡ «οὐδέτερη ἀγωγή» εἶναι «ἐπί θύραις». Στή Σουηδία εἶναι πλέον «κοινός τόπος». Ὁ νόμος ὑπάρχει ἀπό τό 1998 καί ἀπαιτεῖ μία «οὐδέτερη» ἤ unisex παιδαγωγική. Ἤδη στά νηπιαγωγεῖα τους ἔχουμε τά πρῶτα σημάδια. Ἔχουν ἀντικαταστήσει τήν ἀντωνυμία «αὐτός, αὐτή», μέ τό ἄφυλο οὐδέτερο «αὐτό». Τά βιβλία ἔχουν ἐπιλεγεῖ προσεκτικά γιά νά ἀποφεύγονται παρουσιάσεις τῶν φύλων καί γονεϊκοί ρόλοι ἀνατροφῆς τῶν παιδιῶν. Σήμερα ἡ Σουηδία ἀναγνωρίζει ἐπίσημα 170 unisex ὀνόματα. Ἡ ἰδέα εἶναι νά μή συνδέεται τό ὄνομα μέ τό φύλο. Ἐπιτρέπουν στούς γονεῖς νά δίνουν π.χ τό ὄνομα Λίζα εἴτε σέ ἕνα ἀγόρι εἴτε σέ ἕνα κορίτσι.
   Ἤδη στά πρότυπα τοῦ σουηδικοῦ μοντέλου λειτουργεῖ στό Παρίσι στό Seine - Saint - Denis ἀπό τόν Ἀπρίλιο τοῦ 2009 νηπιαγωγεῖο γιά τήν καταπολέμηση τῶν στερεοτύπων τῶν φύλων καί ἀναθέτουν στά παιδιά κατάλληλες δραστηριότητες: τά κορίτσια ἐνθαρρύνονται στό ἐργαστήριο νά χρησιμοποιοῦν τό σφυρί καί τά ἀγόρια νά ἐκφράζουν τά συναισθήματά τους.
   Στίς Η.Π.Α. ἔχουμε ἀρκετές ἐνέργειες πρός τήν κατεύθυνση τῆς οὐδέτερης ἀγωγῆς: Ἄρχισε νά υἱοθετεῖται τό σουηδικό μοντέλο στό νηπιαγωγεῖο. Τό Ὑπουργεῖο Παιδείας ἀντικαθιστᾶ τούς ὅρους «πατέρας» καί «μητέρα» μέ «γονέας1» καί «γονέας2» σέ ἔντυπα γιά φοιτητικά δάνεια σέ μαθητές πού ἔχουν μεγαλώσει σέ gay σπίτια ὅπου ὑπάρχουν δύο πατέρες ἤ δύο μητέρες. Οἱ μαθητές τῶν δημόσιων σχολείων τῆς Πολιτείας τῆς Καλιφόρνιας (νηπιαγωγείων, δημοτικῶν κτλ.) ἀπό τήν 1η Ἰανουαρίου τοῦ τρέχοντος ἔτους ἔχουν τή δυνατότητα νά χρησιμοποιοῦν τίς τουαλέτες καί τά ἀποδυτήρια γιά ἀγόρια ἤ κορίτσια μέ βάση τοῦ πῶς αἰσθάνονται σεξουαλικά καί ὄχι ἄν ἀνατομικά εἶναι ἀρσενικά ἤ θηλυκά. Ἡ νομοθεσία ἐπιτρέπει ἀκόμη στούς μαθητές νά ἐπιλέγουν τίς ἀθλητικές ὁμάδες στίς ὁποῖες θά συμμετέχουν μέ βάση τό ἄν αἰσθάνονται ἀγόρια ἤ κορίτσια καί ὄχι σύμφωνα μέ τό ἀνατομικό τους φύλο.
   Ὁ ψυχίατρος Keith Ablow ἐπισημαίνει: «Τό γεγονός καί μόνο ὅτι οἱ παιδαγωγοί καί οἱ διευθυντές ἐκπαίδευσης θά πρέπει νά ἐξηγήσουν στούς μαθητές τοῦ νηπιαγωγείου καί τῆς πρώτης τάξης τοῦ δημοτικοῦ ὅτι ὑπάρχει τό ἐνδεχόμενο νά δοῦν κορίτσια στίς τουαλέτες τῶν ἀγοριῶν ἤ ἀντιστοίχως ἀγόρια στά ἀποδυτήρια τῶν κοριτσιῶν, ἐπισημαίνοντας ὅτι τά παιδιά αὐτά ἔχουν υἱοθετήσει διαφορετικό φύλο ἀπό αὐτό πού φαίνεται νά εἶναι, ἐνδέχεται νά ἀποβεῖ ἐπιζήμιο στήν ἀνάπτυξη τῆς γνώσης γιά τόν ἴδιο τόν ἑαυτό τους, καθώς μέ αὐτόν τόν τρόπο ἀντιλαμβάνονται ὅτι ἡ ἔννοια τοῦ φύλου εἶναι ρευστή, ὅτι μπορεῖ νά ἀλλάξει καί γιά τούς ἴδιους καί ὅτι μποροῦν νά μποῦν στή διαδικασία νά ἀναζητήσουν τά σημεῖα ἐκεῖνα τά ὁποῖα θά ἤθελαν νά ἀλλάξουν πάνω τους». Κρίνοντας τόν ἐν λόγῳ νόμο μεταξύ ἄλλων λέει: «Ξέρω ὅτι ἄλλοι ψυχίατροι θά διαφωνήσουν μαζί μου καί κάποιοι ἀκτιβιστές θά μέ ἐπικρίνουν, ἀλλά νομίζω ὅτι αὐτή ἡ “ἐπιλογή” εἶναι ψυχολογικῶς βαθιά καταστροφική γιά ὅλους τούς μαθητές, συμπεριλαμβανομένων καί ὅλων ἐκείνων πού αὐτοπροσδιορίζονται τρανσέξουαλ. Πιστεύω ὅτι τά παιδιά ἔχουν ἀρκετά νά ἀντιμετωπίσουν, καθώς πασχίζουν νά αἰσθάνονται ἄνετα μέ τό σῶμα τους, μέ τό θέμα τῆς ἰδιωτικῆς τους ζωῆς, καί μέ τίς μεταβολές πού ἀφοροῦν ἀργότερα στήν ἐφηβεία».
  Ἡ «οὐδέτερη ἀγωγή» ἔχει τίς ρίζες της στό ἔργο τῆς Judith Butles, φιλοσόφου καί ἀκτιβίστριας, ἡ ὁποία προτείνει τή σταδιακή ἀπελευθέρωση τῶν παιδιῶν μέσῳ ἀνατροπῆς τῶν κωδίκων καί τῶν στερεοτύπων. Ὁ πολιτισμός θά πρέπει νά βοηθήσει στόν ἔλεγχο τῶν φυσικῶν καί βιολογικῶν παραδοχῶν, ὅτι δηλαδή τά παιδιά παγιδεύονται στό ἀρσενικό/θηλυκό μοντέλο! Ἡ φιλόσοφος ἔχει μεγάλη ἐπιρροή ἀλλά καί πρόσβαση στήν UNESCO.
 Κάποιοι χαρακτήρισαν τήν «οὐδέτερη ἀγωγή» ἐπικίνδυνη μανία. Δέν ἔχουν καθόλου ἄδικο. Ὁ πολιτισμός μας εἶναι τοξικός καί ἡ ἀγωγή αὐτή εἶναι ἐπικίνδυνα τοξική. «Δέν θά πάψω νά τό φωνάζω», λέει ὁ Keith Ablow, «θά προτιμοῦσα νά εἶμαι ὁ ἕνας πού φωνάζει “ὁ Αὐτοκράτορας εἶναι γυμνός”, παρά ἕνας ἀπό τούς χαζοχαρούμενους παρατρεχάμενους χωρικούς πού χειροκροτοῦν τήν τραγική παρέλαση».
  Δυστυχῶς μέ τέτοιες πρακτικές στήν καθημερινή ἀγωγή τῶν παιδιῶν καταστρατηγεῖται ὁ αἰώνιος λόγος τοῦ Θεοῦ «ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησεν αὐτούς» (Γέ 1,7). Δέν συνειδητοποιοῦμε τούς κινδύνους πού διατρέχουν τά παιδιά μας καί κυρίως τά ἀγόρια πού «τά τελευταῖα πέντε χρόνια βρίσκονται σέ μεγαλύτερο κίνδυνο ἀπ’ ὅ,τι οἱ προηγούμενες γενιές», ὅπως ἐπισημαίνει ἡ παιδίατρος Dr. Meg Meeker, καθηγήτρια πανεπιστημίου στίς Η.Π.Α. Τά ἀγόρια θά πρέπει νά παραμείνουν ἀγόρια· «Boys should be boys» εἶναι καί ὁ τίτλος πρόσφατου βιβλίου της.

 Ἀθ. Γκάτζιος