- Γιά ποιό λόγο ἐμφανίσθηκε ὁ Παράκλητος μέ τό σχῆμα τῶν γλωσσῶν;
  - Γιά νά φανερώσει τήν ὑποστατική του ἕνωση μέ τόν Λόγο τοῦ Θεοῦ· δέν ὑπάρχει στενότερη συγγένεια ἀπ᾿ αὐτήν πού συνδέει τή γλῶσσα μέ τόν λόγο.
  Ἐπίσης, γιά νά προβάλει τή χάρη τοῦ κηρύγματος· ὁ κατά Χριστόν διδάσκαλος εἶναι ἀνάγκη νά ἔχει γλῶσσα ἁγιασμένη ἀπό τή θεία χάρη.
  - Γιατί ὅμως μέ πύρινες γλῶσσες;
  - Διότι τό ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ὁμοούσιο μέ τόν Πατέρα καί τόν Υἱό. Κι εἶναι πραγματικά ὁ Θεός μας φωτιά, «πῦρ καταναλίσκον» (Δε 4,24).
  Ἀλλά κι ἐξαιτίας τῆς διπλῆς ἐνέργειας τοῦ ἀποστολικοῦ κηρύγματος· μπορεῖ νά εὐεργετεῖ καί συνάμα νά τιμωρεῖ. Ὅπως ἡ φωτιά ἔχει τήν ἰδιότητα καί νά φωτίζει καί νά καταφλέγει, ἔτσι καί ὁ λόγος τῆς κατά Χριστόν διδασκαλίας φωτίζει αὐτούς πού ὑπακοῦν, ἐνῶ παραδίδει σέ φωτιά καί αἰώνια κόλαση ὅσους ἀπειθοῦν.
  - Δέν εἶπε βέβαια «γλῶσσαι πυρός» ἀλλ᾿ «ὡσεί πυρός».
  - Δέν πρέπει νά θεωρηθεῖ ἡ φωτιά ἐκείνη αἰσθητή καί ὑλική, ἀλλά ὡς ἔνδειξη τῆς φανέρωσης τοῦ ἁγίου Πνεύματος.
  - Γιά ποιό λόγο, τέλος, φάνηκαν οἱ γλῶσσες νά μοιράζονται σ᾿ αὐτούς;
  - Ἐπειδή μόνο στόν Χριστό, πού ἦλθε κι αὐτός ἀπό τόν οὐρανό, δόθηκε δίχως μέτρο τό Πνεῦμα ἀπό τόν Πατέρα. Πραγματικά, Ἐκεῖνος καί μετά τήν ἐνανθρώπηση εἶχε ὁλόκληρη τή θεία δύναμη καί ἐνέργεια. Σέ κανέναν ἄλλο δέν μπορεῖ νά χωρέσει ὅλη ἡ χάρη τοῦ Πνεύματος. Διαφορετικά χαρίσματα μοιράζονται στόν καθένα, γιά νά μή θεωρήσει κανείς ὡς φύση τή χάρη πού δίνεται ἀπό τό ἅγιο Πνεῦμα στούς ἁγίους.

Γρηγορίου Παλαμᾶ,
Εἰς τό ἅγιον Πνεῦμα 24·  ΕΠΕ 10,106-108.
Μετάφραση Βασιλική Τάτση, Φιλόλογος

   Ὁ θάνατος, δόξα τῷ Θεῷ, νικήθηκε. Τώρα ἀπομένει νά νικηθεῖ ἡ ζωή, ἡ ζωή μας, πρᾶγμα δύσκολο, γιατί πρέπει νά τή νικήσουμε ἐμεῖς, ἐν ἀντιθέσει μέ τόν θάνατο πού τόν νίκησε Ἄλλος γιά μᾶς.
  Ἄν τή νικήσουμε, μεταβαίνουμε ἀπό τώρα «ἐκ τοῦ θανάτου εἰς τήν ζωήν». Ἄν μᾶς νικήσει, ξαναγυρνᾶμε πάλι ἀπ᾿ τή ζωή στόν θάνατο• αὐτό θά πεῖ δέντρα φθινοπωρινά δίς ἀποθανόντα, δυό φορές πεθαμένα, μία πρίν ἀπό τόν Χριστό, τότε πού δέν Τόν ξέραμε καί μία μετά, τώρα πού Τόν ξέρουμε ἀλλά δέν Τόν ζοῦμε.
   Δέν καταλάβαμε ἀκόμα πόσο πολύ μᾶς ἀνήκει ἡ ζωή μας. Πόσο ἔχουμε ἐξουσία ἀπάνω της νά τή λύσουμε καί νά τήν ξαναφτιάξουμε. Νά τήν γκρεμίσουμε καί νά τήν ξαναχτίσουμε.
   Εἶδα θανάτους μέ τά μάτια μου, ἀλλά δέν ἔκλαψα τόσο γι᾿ αὐτούς ὅσο ἔκλαψα γιά τίς ζωές πού εἶδα γύρω μου. Φτωχές καί παράλογες, πιεστικές καί πιεσμένες, ἀσφυκτικές. Ποιές; Οἱ ζωές. Δηλαδή τό φῶς τῶν ἀνθρώπων. Νά μήν μποροῦμε νά διαχειριστοῦμε τό φῶς πού μᾶς δόθηκε!
   Αὐτή εἶναι καί ἡ μεγάλη μας παραφωνία ἀνάμεσα στήν πίστη καί στή ζωή. Ἡ πίστη μας νά εἶναι ἡ πίστη τῆς Ἀναστάσεως καί οἱ ζωές μας νά εἶναι ξεριζωμένες καί ἄκαρπες, σύννεφα χωρίς νερό περιφερόμενα ἀπό τυχαίους ἀνέμους, ἀφρισμένα ἄγρια κύματα θαλάσσης, ἀστέρες πλανῆτες δίχως τροχιά, ἐδῶ κι ἐκεῖ.
   Δέν ἀλλάξαμε τή ζωή μας καί ὅπως φαίνεται δέν εἴμαστε διατεθειμένοι νά τήν ἀλλάξουμε, τουλάχιστον πρός τό παρόν. Μᾶς βόλεψε πολύ αὐτό τό καβούκι πού κουβαλᾶμε ἐπάνω μας καί τό ᾿φτιαξαν γιά μᾶς πολυσύνθετοι καί πολυποίκιλοι μαστόροι.
   Βαραίνουν ἐπάνω μας κληρονομικές σκιές ἑπτά γενεῶν. Μᾶς κυνηγοῦν γιά πάντα οἱ μορφές τῶν γονιῶν μας καί ἀκόμα ἀκοῦμε τά βράδια τίς φωνές, τίς πληγές, τά ὄνειρα τῶν πρώτων μας χρόνων. Καί μαζί μέ ὅλα αὐτά οἱ ἐπιλογές μας πού εἶναι ἀναρίθμητες. Ὅλα αὐτά ἔφτιαξαν τό καβούκι τῆς ζωῆς μας πού μέσα του βολέψαμε μέ τόν καιρό ὅλα τά πάθη μας, ὅλα τά λάθη μας, ὅλες τίς θέσεις μας. Μπορεῖ νά σπάσει αὐτό τό σκληρό κέλυφος; Λάθος εἶπα στήν ἀρχή ὅτι μποροῦμε νά νικήσουμε ἐμεῖς τή ζωή μας. Χρειάζεται «ἦχος βιαίας πνοῆς» γιά νά σπάσει τίς σιδερένιες ἀμπάρες, νά διαπεράσει τά συνειδητά καί ἀσυνείδητα φράγματα, νά διαποτίσει τά σκληρά στρώματα τῆς ζωῆς μας. Ὁ Υἱός ἔσπασε μόνος του τό κλεῖθρο τοῦ θανάτου γιά μᾶς. Τό ἅγιο Πνεῦμα μπορεῖ νά σπάσει μαζί μέ μᾶς τά κλεῖθρα τῆς ζωῆς μας.
   Καί ἄν ὁ Υἱός ἀναστημένος προσποιεῖται ὅτι θέλει «πορρωτέρω πορεύεσθαι», τήν ἴδια προσποίηση ἔχει ἀπέναντί μας τό Πνεῦμα ἐκπορευόμενο, πού εἶναι Πνεῦμα ἐλευθερίας. Πρέπει νά κράξουμε ἐμεῖς «ἐλθέ καί σκήνωσον ἐν ἡμῖν», καί ὅταν σκηνώσει, ἰδού: ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, ἐξυπηρετικότητα, ἀγαθωσύνη, ἀξιοπιστία, πραότητα, ἐγκράτεια.
   Αὐτά εἶναι τά δῶρα τοῦ Πνεύματος πού γίνονται καρποί στό κατάξερο δέντρο τῆς ζωῆς μας. Πού δίνουν νερό στά ἄνυδρα σύννεφα τῶν ἐπιθυμιῶν μας. Πού γαληνεύουν τούς ἄγριους παφλασμούς τῶν παθῶν μας. Πού ξαναβάζουν σέ δρόμο τόν ἐκτροχιασμένο γενεαλογικό καί προσωπικό μας ἀστερισμό.
   Αὐτή εἶναι πλέον ἡ δική μας Πεντηκοστή ἐν μυστηρίῳ καί ἐν ζωῇ. Ἡ Πεντηκοστή τῆς ζωῆς μας.

Ζωή Γούλα
Φιλόλογος
Ἀπολύτρωσις 66 (2011) 170-171

   Ἀποκλειστικό δῶρο τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο ὁ λόγος, πού τόν κατέστησε κυβερνήτη καί ἄρχοντα τοῦ σύμπαντος, ὑπέστη καί αὐτός τίς συνέπειες τῆς πτώσεως. Μαζί μέ τά ἄλλα θεϊκά στοιχεῖα τῆς προσωπικότητος φθείρεται καί ἡ λειτουργία τοῦ λόγου• ἡ σκέψη τοῦ ἀνθρώπου, ὁδηγός γιά τή γνώση καί τήν ἀλήθεια, ἐκτρέπεται σέ δρόμους ἀπωλείας, καί ἡ γλῶσσα του, μέσο συνεννοήσεως καί συνδέσμου, γίνεται ὄργανο διασπάσεως καί συγχύσεως. Καταντᾶ ἄλογος καί ἄλαλος ὁ πεσμένος ἄνθρωπος καί ἡ Βαβέλ περνᾶ στήν ἱστορία ὡς σύμβολο τῆς ἀποτυχίας καί τῆς διαιρέσεως τῆς ἀνθρώπινης κοινωνίας.
   Αἰῶνες πολλούς ἀργότερα, ὅταν ἡ ἐξαχρείωση καί ἐξαθλίωση ἔχουν φθάσει σέ ὁριακά ἐπίπεδα, ἔρχεται ὁ Μονογενής Υἱός καί Λόγος -σημειῶστε τό ὄνομα- τοῦ Θεοῦ, γιά νά ἑνώσει τά διεστῶτα, νά ἀποκαταστήσει τή σαλευμένη εἰρήνη καί νά ἀνασυγκροτήσει τή διαλυμένη κοινωνία. Μέ τόν ζωογόνο λόγο του ἀνασταίνει τή συνείδηση τοῦ πεσμένου ἀνθρώπου. Μέ τόν θάνατο καί τήν ἀνάστασή του ἀφθαρτίζει τήν φύση του, τήν καθιστᾶ καινή κτίση μέσα στήν Ἐκκλησία του, ὅπου ὁ ἴδιος προσφέρεται ἀκατάπαυστα εἴτε ὡς ἄσαρκος λόγος (ἁγία Γραφή) εἴτε ὡς ἔνσαρκος λόγος (μυστήριο Θείας κοινωνίας).
   Ἀλλά μέ μορφή πού σχετίζεται ἄμεσα μέ τόν λόγο ἐμφανίζεται καί τό τρίτο πρόσωπο τῆς ἁγίας Τριάδος, τό ἅγιο Πνεῦμα, καί τό γεγονός ἔχει ἰδιαίτερη σημασία. Κατά τήν Πεντηκοστή, τή γενέθλια ἡμέρα τῆς Ἐκκλησίας, οἱ πύρινες γλῶσσες αἰσθητοποιοῦν τήν ὁρατή παρουσία τοῦ ἁγίου Πνεύματος, πού ἐπιφοιτᾶ στούς ἁγίους ἀποστόλους, τούς πρώτους συνεργάτες τοῦ Θεοῦ γιά τήν ἐπανασύνδεση τῆς ἀνθρωπότητος μέ τόν Λόγο, γιά τήν ἀναδόμηση καί ἀνασύσταση τῆς κοινωνίας. Τούς φωτίζει καί τούς καθιστᾶ, αὐτούς τούς ταπεινούς ἁλιεῖς, κήρυκες πού καλοῦν τά ἔθνη στήν ἑνότητα. Κι ἐνῶ ἡ σύγχυση τῶν γλωσσῶν στή Βαβέλ κατεργάσθηκε τήν ἀφωνία, «πρός τιμωρίαν τῶν ἀνθρώπων», ὁ διαμερισμός τῶν πυρίνων γλωσσῶν φέρνει τή συμφωνία «πρός σωτηρίαν τῶν ψυχῶν».
   Αὐτό τό μήνυμα τῆς συμφωνίας, ὁμονοίας καί ἑνότητος, πού δωρίζει στόν κόσμο ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ καί ἡ χάρις τοῦ ἁγίου Πνεύματος, εἶναι τό πιό ποθητό καί τό πιό ἀναγκαῖο γιά τήν ἐποχή μας. Γιά τόν σημερινό ἄνθρωπο, πού μιλᾶ πολλές γλῶσσες, ἀλλά καμία δέν ἀγγίζει τήν καρδιά του, διότι ἀγνοεῖ τή γλῶσσα τῆς ἀγάπης, πού λέγει πολλά ἀλλά εἶναι ἀνίκανος νά διαλέγεται, διότι καταφρονεῖ τήν αὐθεντία τοῦ Λόγου, πού χειρίζεται μέ ἄνεση τά πλῆκτρα τῶν ἠλεκτρονικῶν ὑπολογιστῶν, ἀλλά ἀδυνατεῖ νά νιώσει τή ζεστασιά τῆς ἀνθρώπινης ἐπικοινωνίας, διότι ξέχασε τήν ἀνθρωπιά του. Γιά τόν ἄνθρωπο, πού πέτυχε ἀπίθανες ἐπιδόσεις στό πεδίο τῆς γνώσεως καί στόν τομέα τῆς ἐπιστήμης, πού κομπάζει ἀλλά καί τρομάζει γιά τά καταπληκτικά ἐπιτεύγματα τῶν παρεμβάσεών του στή βιογενετική καί σπαρταρᾶ κάτω ἀπό τόν βραχνά τῆς μοναξιᾶς καί τῆς ἀνασφάλειάς του, ἐπιτακτική εἶναι ἡ ἀνάγκη τῆς ἐπανασυνδέσεώς του μέ τόν λόγο τοῦ Θεοῦ καί μέ τό πῦρ τοῦ ἁγίου Πνεύματος.
   Αὐτό καλεῖται νά προσφέρει σήμερα ἡ Ἐκκλησία στήν ἀνθρωπότητα. Νά εὐαγγελισθεῖ καί νά δώσει τόν λόγο της στόν κόσμο. Νά ἐπανευαγγελισθεῖ καί νά ἀνανεώσει τή χάρη τοῦ ἁγίου Πνεύματος στά μέλη της. Διότι ἡ Πεντηκοστή δέν εἶναι μία ἐτήσια γιορτή. Εἶναι ἡ καθημερινή ζωή καί πράξη τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ἀπαραίτητη καί ἀναντικατάστατη προσφορά της στόν κόσμο.

Στέργιος Σάκκος
Ἀπολύτρωσις 53 (1998) 123

   Τό πρῶτο ἀπό τά ἀποτελέσματα τῆς Πεντηκοστῆς πού ἀναφέρουν οἱ ὕμνοι τοῦ Πεντηκοσταρίου εἶναι ὅτι ἡ ἐπιδημία τοῦ ἁγίου Πνεύματος φώτισε τόν κόσμο. Εἰδικώτερα οἱ ὑμνογράφοι περιγράφουν τά ἀποτελέσματα τῆς Πεντηκοστῆς ἐκθέτοντας τό ἔργο πού ἐπιτέλεσαν οἱ μαθητές μετά τήν ἐπιφοίτηση καί χάρις σ’ αὐτήν.
1.    Φώτισαν τόν κόσμο·
«Ἐπί παφλάζοντος πάλαι πυρίνου
ἅρματος ὁ ζηλωτής Ἠλίας
καί πυρίπνους ἐν δόξῃ ὀχούμενος
ἐδήλου τήν νῦν ἐν Σιών ἀποστόλοις
ἐκλάμψασαν ἀφ’ ὕψους θείαν
ἐπίπνοιαν ἐμφανῶς,
δι’ ἧς κόσμον κατελάμπρυναν».

2. Ἔδιωξαν τήν αἵρεση καί τήν πλάνη·
«Ἡ τοῦ Πνεύματος αἴγλη
τούς ἀποστόλους ἐμφορήσασα,
Σῶτερ, φωστῆρας ἔδειξε,
τήν τῶν αἱρέσεων ἀχλύν
ἀποδιώκοντας ἀπό τῆς γῆς,
καί τῶν πιστῶν καταφωτίζοντας ψυχάς,
λατρεύειν σου τόν Πατέρα
καί τό πανάγιον Πνεῦμα
τό ἁγιάζον τούς προσκυνοῦντας σε».
Στό τροπάριο αὐτό ὁ ὑμνογράφος ζῆ τά ἀποτελέσματα τῆς Πεντηκοστῆς στήν ἐποχή του· οἱ μαθηταί ἔγιναν φωστῆρες καί ρίχνουν τό φῶς τους διώχνοντας τή θολούρα τῶν αἱρέσεων καί φωτίζοντας ἄπλετα τίς ψυχές τῶν πιστῶν, ὥστε νά λατρεύουν τήν ἁγία Τριάδα, νά ἔχουν, δηλαδή, τήν ὀρθή πίστη.

3. Ἐξουθένωσαν τίς σοφιστεῖες τῶν φιλοσόφων·
«Ἄληπτός ἐστιν ἡ Θεαρχικωτάτη·
ρήτρας γάρ ἐξέφηνε τούς ἀγραμμάτους,
ἅλις σοφιστάς συστομίζοντας λόγῳ
καί τῆς βαθείας νυκτός ἐξαιρουμένους
λαούς ἀπείρους ἀστραπῇ τοῦ Πνεύματος».
Δηλαδή ὁ Θεός ἀπέδειξε τούς ἀγραμμάτους ρήτορες καί ἱκανούς νά ἀποστομώνουν τούς σοφιστές, αὐτούς πού καταγίνονται μέ τά σοφίσματα, καί νά ἐλευθερώνουν μέ τήν ἀστραπή τοῦ Πνεύματος ἀπείρους λαούς ἀπό τή βαθειά νύχτα τῆς ἀπιστίας. Σημειωτέον ὅτι οἱ μαθηταί χαρακτηρίζονται ἀγράμματοι, ὄχι διότι δέν ἤξεραν γράμματα -ἐφόσον καί τήν Παλαιά Διαθήκη μελετοῦσαν καί κείμενα συνέγραψαν-, ἀλλά σέ σχέση μέ τούς σοφιστές, τούς φιλοσόφους καί ρήτορες τοῦ κόσμου, αὐτοί δέν εἶχαν σπουδάσει σέ φιλοσοφικές σχολές οὔτε εἶχαν ἀσκηθεῖ στή ρητορική.

«Ἐν πυριμόρφοις ταῖς γλώσσαις οἱ θεορρήτορες,
βαπτίσματος τοῦ θείου οἱ πρός ὕδωρ καλοῦντες,
ῥητόρων φληναφίας ἀθέων πυρί τῷ τοῦ Πνεύματος ἔφλεξαν.
Ἀλλά φωτίσαις, Παράκλητε, καί ἡμᾶς τούς πιστῶς θεολογοῦντάς σε».
Τό τροπάριο μνημονεύει ἀπό τό κείμενο τῶν Πράξεων τήν πρόσκληση τοῦ Πέτρου πρός τό λαό νά βαπτισθοῦν. Καί αὐτό ὅμως καί τό προηγούμενο μεταφέρουν τά ἀποτελέσματα τῆς ἐπιφοιτήσεως ἀπό τόν συγκεκριμένο χρόνο καί τόπο τῆς Ἰερουσαλήμ τότε στούς αἰῶνες πού ἀκολούθησαν καί σ’ ὅλο τόν κόσμο, ὅπου κηρύχθηκε τό εὐαγγέλιο καί κατατρόπωσε τίς φιλοσοφίες.

4.  Ὑπέταξαν τήν οἰκουμένη στήν πίστη·
«Ὅτε τό Πνεῦμά σου κατέπεμψας, Κύριε,
καθημένοις τοῖς ἀποστόλοις…
ἰδιῶται γάρ ὄντες ἐσοφίσθησαν·
καί τά ἔθνη πρός πίστιν
ζωγρήσαντες τά θεῖα ἐρρητόρευον…».

«Εὐλογητός εἶ, Χριστέ ὁ Θεός ἡμῶν,
ὁ πανσόφους τούς ἀλιεῖς ἀναδείξας,
καταπέμψας αὐτοῖς τό Πνεῦμα τό ἅγιον
καί δι’ αὐτῶν τήν οἰκουμένην σαγηνεύσας,
φιλάνθρωπε, δόξα σοι».
Στό πρῶτο τροπάριο ἡ μεταφορά εἶναι ἀπό τά ζῶα, στό δεύτερο ἀπό τά ψάρια. Βέβαια, οἱ μαθηταί δέν αἰχμαλώτισαν στήν πίστη, καί μάλιστα μέ μιᾶς, ὅλον τόν κόσμο, ἀλλά οἱ ὑμνογράφοι θέλουν νά δείξουν μέ τήν ὑπερβολή τήν οἰκουμενικότητα τοῦ εὐαγγελικοῦ μηνύματος.

Παυσανίας Κουτλεμάνης
Ἀπολύτρωσις 42 (1987) 85