Οἱ κατήγοροι γίνονται συνήγοροι

    Παντοῦ ἡ πλάνη καταφέρεται ἐναντίον τοῦ ἑαυτοῦ της καί ἄθελά της γίνεται συνήγορος τῆς ἀλήθειας. Πρόσεξε· ἔπρεπε νά πιστέψουν οἱ ἄνθρωποι ὅτι ὁ Χριστός πέθανε καί τάφηκε καί ἀναστήθηκε καί ὅλα αὐτά τά κάνουν ἀξιόπιστα οἱ ἐχθροί… Ἀφοῦ ὁ τάφος σφραγίσθηκε, δέν μποροῦσε νά γίνει καμιά κλοπή. Κι ἄν δέν ἔγινε καμία κλοπή ὁ τάφος ὅμως βρέθηκε ἄδειος, εἶναι φανερό ὅτι σίγουρα ἀναστήθηκε χωρίς καμία ἀντίρρηση. Εἶδες πῶς καί χωρίς νά τό θέλουν γίνονται συναγωνιστές γιά τήν ἀπόδειξη τῆς ἀλήθειας;
    Πρόσεξε, σέ παρακαλῶ, καί τήν φιλαλήθεια τῶν μαθητῶν. Πῶς δέν ἀποκρύπτουν τίποτε ἀπό αὐτά πού ἔλεγαν οἱ ἐχθροί, ἄν καί ἦσαν εἰς βάρος τους. Πράγματι, καί «πλάνο» τόν ἀποκαλοῦν καί αὐτοί δέν τό ἀποσιωποῦν αὐτό. Ἐπιπλέον καί τό ἑξῆς δεἰχνει τήν σκληρότητα ἐκείνων ὅτι δέν σταμάτησε ἡ ὀργή τους μέ τό θάνατο. Ἀξίζει νά συζητήσουμε κι ἐκεῖνο πού εἶπε ὁ Ἰησοῦς ὅτι «μετά τρεῖς ἡμέρας ἐγείρομαι». Δέν μπορεῖ κανείς νά βρεῖ ὅτι τό ἔχει πεῖ ἔτσι ξεκάθαρα παρά μόνο μέ τό παράδειγμα τοῦ Ἰωνᾶ, ὥστε οἱ ἀγνώμονες Ἰουδαῖοι καταλάβαιναν τά λόγια του καί θεληματικά ἔκαναν τό κακό. Τί τούς εἶπε ὁ Πιλᾶτος; «Ἔχετε κουστωδίαν ἀσφαλίσασθαι ὡς εἴδατε». Καί ἀσφάλισαν τόν τάφο καί σφράγισαν τόν λίθο μαζί μέ τή φρουρά. Ὁ Πιλᾶτος δέν ἀφήνει μόνο τούς στρατιῶτες νά τόν σφραγίσουν, ἀλλά λέει· Ἐσεῖς σφραγίστε τον ὅπως θέλετε, γιά νά μην ἔχετε νά κατηγορεῖτε ἄλλους.
    Ἄν τόν ἐσφράγιζαν μόνο οἱ στρατιῶτες, θά μποροῦσαν νά λένε ἄν καί θά 'ταν ἀπίθανα καί ψεύτικα τά λόγια τους, ἐντούτοις ὅπως καί στ’ ἄλλα μιλοῦσαν ξεδιάντροπα ἔτσι καί γι’ αὐτό μποροῦσαν νά ποῦν ὅτι οἱ στρατιῶτες ἄφησαν νά κλαπεῖ τό σῶμα κι ἔδωσαν στούς μαθητές τή δυνατότητα νά πλάσουν τήν ὑπόθεση τῆς ἀναστάσεως. Τώρα ὅμως, πού οἱ ἴδιοι ἀσφάλισαν τόν τάφο, δέν μποροῦν νά ποῦν οὔτε αὐτό. Εἶδες πῶς φροντίζουν γιά τήν ἀλήθεια χωρίς νά θέλουν; Γιατί οἱ ἴδιοι παρουσιάσθηκαν στόν Πιλᾶτο, οἱ ἴδιοι ζήτησαν, οἱ ἴδιοι σφράγισαν τόν τάφο μαζί μέ τή φρουρά, ὥστε οἱ ἴδιοι κατηγοροῦν καί ἐλέγχουν τόν ἑαυτό τους.

Οἱ μαθητές οὔτε ἀπατήθηκαν οὔτε ἀπάτησαν

    Ἀλλά καί πότε θά ἔκλεβαν τό σῶμα οἱ μαθητές; Τό Σάββατο; Μά πῶς, ἀφοῦ δέν ἐπιτρεπόταν οὔτε νά βγοῦν ἔξω; Κι ἄν ἀκόμη παρέβαιναν τό νόμο, πῶς θά τολμοῦσαν νά πλησιάσουν τόν τάφο αὐτοί, οἱ τόσοι δειλοί; Καί πῶς θά κατόρθωναν νά πείσουν τόν ὄχλο; Τί θά ἔλεγαν;
    Τί θά ἔκαναν; Καί ποιά προθυμία θά εἶχαν νά ὑπερασπισθοῦν τόν νεκρό; Ποιά ἀνταπόδοση θά περίμεναν; Ποιά ἀμοιβή; Αὐτοί πού ὅταν ἦταν ἀκόμη ζωντανός, καί μόνο πού εἶδαν νά τόν συλλαμβάνουν ἔφυγαν, μετά τόν θάνατό του θά κήρυτταν μέ παρρησία ἄν δέν εἶχε ἀναστηθεῖ; Μποροῦν νά 'χουν αὐτά λογική; Ὅτι οὔτε θά ἤθελαν οὔτε θά μποροῦσαν νά πλάσουν τήν ἀνάσταση ἄν δέν εἶχε γίνει, γίνεται φανερό ἀπό ὅλα αὐτά. Πολλά τούς εἶχε πεῖ γιά τήν ἀνάσταση καί συνεχῶς τούς ἔλεγε, ὅπως τό λένε καί οἱ ἴδιοι, ὅτι «Μετά τρεῖς ἡμέρας ἐγείρομαι».
    Ἄν, λοιπόν, δέν ἀναστήθηκε, εἶναι φανερό ὅτι ἀφοῦ ἀπατήθηκαν καί πολεμήθηκαν ἀπό ἕνα ὁλόκληρο ἔθνος κι ἔχασαν σπίτια καί πόλεις ἐξ αἰτίας του, θά τόν μισοῦσαν καί δέν θά ἤθελαν νά τόν περιβάλλουν μέ τόση δόξα, ἀφοῦ ἦταν ἀπατημένοι καί εἶχαν πέσει ἐξ αἰτίας του στούς πιό μεγάλους κινδύνους.
    Ὅσο γιά τό ὅτι, ἄν δέν ἦταν ἀληθινή ἡ ἀνάσταση, δέν θά μποροῦσαν νά τή φαντασθοῦν, δέν χρειάζεται νά γίνει λόγος. Σέ τί θά στηρίζονταν; Στή δύναμη τοῦ λόγου τους; Ἦταν οἱ πιό ἀμαθεῖς ἀπό ὅλους. Στά πολλά τους χρήματα; Αὐτοί δέν εἶχαν οὔτε ραβδί οὔτε ὑποδήματα. Στήν ἔνδοξη καταγωγή τους; Μά ἦταν ταπεινοί καί ἀπό ταπεινή γενιά. Μήπως στή μεγάλη τους πατρίδα; Ἀλλά ἦταν ἀπό ἀσήμαντα χωριά. Στό πλῆθος τους; Ἀλλά δέν ἦταν περισσότεροι ἀπό ἔνδεκα, κι αὐτοί διασκορπίσθηκαν. Μήπως στίς ὑποσχέσεις τῶν φίλων τους; Ποιές; Γιατί, ἄν δέν ἀναστήθηκε, οὔτε καί έκεῖνες θά ἦταν ἀξιόπιστες γι’ αὐτούς. Καί πῶς θά ἀντιμετώπιζαν ἕναν ἐξαγριωμένο λαό;
    Ἄν ὁ κορυφαῖος τους δέν ὑπέφερε τόν λόγο μιᾶς γυναίκας θυρωροῦ κι ὅλοι οἱ ἄλλοι ὅταν τόν εἶδαν δεμένο διασκορπίσθηκαν, πῶς θά σκέφτονταν νά τρέξουν στά πέρατα τῆς οἰκουμένης καί νά φυτέψουν τήν πλαστή ὑπόθεση τῆς ἀναστάσεως; Ἄν ἐκεῖνος δέν μπόρεσε νά ἀντιμετωπίσει τήν ἀπειλή μιᾶς γυναίκας καί οἱ ἄλλοι οὔτε τή θέα τῶν δεσμῶν, πῶς θά μποροῦσαν νά σταθοῦν μπροστά σέ βασιλεῖς καί ἄρχοντες καί λαούς, ὅπου ξίφη καί τηγάνια καί καμίνια καί μύριοι θάνατοι καθημερινά, ἄν δέν εἶχαν ἀπολαύσει τή δύναμη καί τήν ἕλξη τοῦ Ἀναστημένου; Ἔγιναν τόσα σημεῖα καί τόσο μεγάλα καί κανένα ἀπ’ αὐτά δέν ντράπηκαν οἱ Ἰουδαῖοι, ἀλλά σταύρωσαν αὐτόν πού τά εἶχε κάνει· καί θά πείθονταν σ’ αὐτούς ἄν ἁπλῶς μιλοῦσαν γιά ἀνάσταση; Δέν γίνονται αὐτά. Ὄχι. Ἡ δύναμη τοῦ Ἀναστημένου τά κατόρθωσε.

Ἰω. Χρυσόστομος, Εἰς Ματθαῖον 89·
 PG 58,781-783

Εἶναι καλό νά ζητᾶς καί νά ἔχεις τήν προσευχή τῶν ἁγίων, ἀλλά ὅταν κι ἐσύ κάνεις κάτι γιά τήν κατάσταση πού βρίσκεσαι. Βέβαια θά πεῖς, τότε τί μοῦ χρειάζεται ἡ προσευχή τῶν ἄλλων; ...Αὐτό ὅμως δέν τό εἶπε οὔτε ὁ Παῦλος (κι ἄς ἦταν κατώτεροί του αὐτοί τῶν ὁποίων ζητοῦσε τήν προσευχή), οὔτε ὁ Πέτρος (ὅταν ἡ Ἐκκλησία προσευχόταν ἐκτενῶς γιά αὐτόν), καί τό λές ἐσύ; Γι’ αὐτό ἀκριβῶς σοῦ χρειάζεται, διότι νομίζεις ὅτι δέν τήν ἔχεις ἀνάγκη. Κι ἄν γίνεις Παῦλος ἔχεις ἀνάγκη προσευχῆς. Μήν ὑψώνεις τόν ἑαυτό σου γιά νά μήν ταπεινωθεῖς. Ἀλλά πρόσεξε αὐτό πού εἶπα προηγουμένως: Θά ὠφελήσει ἡ προσευχή τῶν ἄλλων γιά μᾶς, ἄν δραστηριοποιηθοῦμε κι ἐμεῖς... Ἄν μένουμε ἀδρανεῖς, κανείς δέν μπορεῖ νά μᾶς ὠφελήσει. Τί ὠφέλησε ὁ Ἰερεμίας τούς Ἰουδαίους, πού γιά χάρη τους προσευχήθηκε τρεῖς φορές στόν Θεό καί τήν τρίτη ἄκουσε: «Μήν προσεύχεσαι καί μή ζητᾶς τίποτα γιά αὐτόν τό λαό, διότι δέν θά σ’ ἀκούσω»; Κι ὁ Σαμουήλ τί μπόρεσε νά κάνει στόν Σαούλ; Κι ἄς πενθοῦσε μέχρι τήν τελευταία μέρα γι’ αὐτόν καί ὄχι μόνο προσευχόταν... Ἄρα δέν ὠφελοῦν οἱ προσευχές; θ᾿ ἀναρωτηθεῖς. Καί πολύ μάλιστα, ἀλλά ὅταν κι ἐμεῖς κάνουμε κάτι... Διότι, ἐάν εἶχαν τή δύναμη οἱ προσευχές, ἐνῶ ἐμεῖς δέν ἐργαζόμαστε γιά τή σωτηρία μας, νά μᾶς βάλουν στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ, γιατί δέν γίνονται χριστιανοί ὅλοι οἱ εἰδωλολάτρες; Δέν προσευχόμαστε γιά τή σωτηρία ὅλου τοῦ κόσμου; Κι ὁ Παῦλος τό ἴδιο δέν ἔκανε; Δέν ζητοῦμε νά ἐπιστρέψουν ὅλοι στόν Θεό; Γιατί δέν γίνονται οἱ κακοί καλοί χωρίς νά καταβάλουν καμία προσπάθεια; Πολύ, λοιπόν, ὠφελοῦν οἱ προσευχές, ἄν καί μεῖς προσφέρουμε τήν κατά δύναμιν προσπάθειά μας.
 

Ἰω. Χρυσοστόμου,
 Εἰς Α΄ Θεσσαλονικεῖς 1,4·ΕΠΕ 22,366-368.
 Ἀπόδοση Β.Σ.
    

 Χριστιανός σημαίνει μικρός Χριστός κι ὁ Χριστός εἶναι ὁ Ἐσταυρωμένος, ἄρα χριστιανός εἶναι ὁ ἄνθρωπος τοῦ σταυροῦ. Γι᾿ αὐτό εἶναι ἀνάρμοστο καί ξένο στόν χριστιανό νά ἀναζητᾶ τίς εὐκολίες καί τήν ἀνάπαυση. Ὁ Κύριός σου καρφώθηκε στό σταυρό κι ἐσύ ἐπιζητᾶς τήν ἄνεση καί ζῆς μέ πολυτέλεια;

 Ἄν ἀγαπᾶς τόν Κύριό σου, πέθανε ὅπως Ἐκεῖνος. Σταύρωνε τόν ἑαυτό σου, ἔστω κι ἄν δέν σέ σταυρώνει κανείς. Καί σταυρός εἶναι ὁ ἀγώνας ἐναντίον τῆς κακίας καί τῆς ζήλειας σου. Σταυρώνεις τό «ἐγώ» σου, ὅταν ἀρνεῖσαι νά ἱκανοποιήσεις τίς κακές ἐπιθυμίες σου. Κρεμᾶς τόν ἑαυτό σου στό σταυρό, ὅταν ἀφήνεις τόν Θεό νά κατευθύνει τή ζωή σου χωρίς τίς δικές σου λογικές παρεμβάσεις. Πεθαίνεις σάν τόν Κύριό σου, ὅταν ὑποτάσσεσαι στό θέλημά του χωρίς τά ἀτέλειωτα «γιατί».

 Ὁ Κύριος ζήτησε καί ζητᾶ νά τόν ἀκολουθήσουν ὅσοι εἶναι ἀποφασισμένοι νά σηκώσουν τό σταυρό τους, ὅσοι εἶναι ἕτοιμοι νά πεθάνουν, νά ἀρνηθοῦν τίς ἀπολαύσεις καί τήν τρυφή. Διότι ὅποιος ἀγαπᾶ τήν ἀσφάλεια καί τίς ἡδονές τῆς παρούσης ζωῆς εἶναι ἐχθρός τοῦ σταυροῦ, αὐτοῦ τοῦ σταυροῦ πού ὁ χριστιανός ἀγαπᾶ καί σηκώνει μέ ὑπομονή γιά χάρη τοῦ Ἐσταυρωμένου του Κυρίου!...

Ἰω. Χρυσοστόμου, Εἰς Φιλιππησίους 13· ΕΠΕ 22,8-10

Ἐλεύθερη ἀπόδοση Β.Σ.

  Πῶς θά μπορούσαμε νά θεωρηθοῦμε ἄξιοι μαθητές τῶν ἀποστόλων ὅταν, ἐνῶ μᾶς δίνουν ἐκεῖνοι παράδειγμα θυσίας καί σταθερότητας, ἐμεῖς καί σέ καιρό εἰρήνης ἐμφανιζόμαστε δειλοί καί λιποτάκτες; Κανείς δέν μᾶς πολεμᾶ, κι ὅμως αἰσθανόμαστε ὅτι μᾶς σφάζουν. Κανείς δέν μᾶς καταδιώκει, κι ὅμως νιώθουμε ἐξασθενημένοι. Σέ καιρό εἰρήνης καλούμαστε στή σωτηρία καί οὔτε αὐτό τό κατορθώνουμε. Οἱ ἀπόστολοι, ὅταν ἡ φωτιά τῆς ἀπιστίας ἐξαπλωνόταν σέ ὅλη τήν οἰκουμένη, δέν φοβήθηκαν νά μποῦν σ᾿ αὐτή καί νά ἁρπάξουν μέσα ἀπ᾿ τίς φλόγες ὅσους καίγονταν, ἐνῶ ἐσύ οὔτε τόν ἑαυτό σου δέν μπορεῖς νά σώσεις.

 Πῶς, λοιπόν, μποροῦμε νά σταθοῦμε μπροστά τους; Δέν ὑπάρχουν πιά οὔτε μαρτύρια οὔτε φυλακίσεις οὔτε ἄρχοντες οὔτε συναγωγές οὔτε κάτι παρόμοιο ἐναντίον μας. Ἀντιθέτως μάλιστα τήν ἐξουσία κατέχουν ἄνθρωποι βαπτισμένοι χριστιανοί. Δηλαδή ὄχι μόνο δέν ὑπάρχουν διωγμοί γιά ὅσους πιστεύουν στόν Χριστό, ἀλλά μποροῦν νά ἀνέλθουν σέ μεγάλα ἀξιώματα καί νά ἀπολαύσουν τιμές καί δόξες. Οὔτε ὅμως καί ἔτσι, μέσα στήν ἄνεση καί στήν ἐλευθερία καταφέρνουμε τή σωτηρία μας.

 Οἱ ἀπόστολοι ἀλλά καί οἱ μαθητές τους, ἐνῶ καθημερινά συλλαμβάνονταν καί ἔφεραν πάνω στό σῶμα τους πληγές καί τραύματα ἀπό τά βασανιστήρια, ἔνιωθαν πιό εὐτυχισμένοι κι ἀπό ὅσους εἶναι στόν παράδεισο. Ἐμεῖς ὅμως, ἄν καί οὔτε στόν ὕπνο μας δέν ὑποφέραμε τίποτα ἀπό αὐτά, τό φρόνημά μας εἶναι τόσο «μαλακό», περισσότερο κι ἀπό τό πιό μαλακό κερί.

 Καί ἐπιπλέον οἱ ἀπόστολοι συχνά κακοπαθοῦσαν ἀπό ἐκείνους πού εὐεργετοῦσαν. Εἰσέπρατταν κακό ἀντί τοῦ καλοῦ πού ἔκαναν, ἀλλά δέν ταράσσονταν. Ἐσύ ὅμως ἄν τυχόν ἔχεις εὐεργετήσει, ἔστω καί στό ἐλάχιστο, κάποιον κι ἐκεῖνος σοῦ φερθεῖ ἄσχημα, ἀναστατώνεσαι, ἐνοχλεῖσαι καί μετανιώνεις γιά τό καλό πού ἔκανες. Ἄν, λοιπόν, συμβεῖ διωγμός, πράγμα πού δέν τό εὔχομαι, σκέψου πόσο θά γελοιοποιηθοῦμε καί πόσες προσβολές θά ὑποστοῦμε, διότι δέν ἔχουμε καθόλου τό μαρτυρικό φρόνημα τῶν ἀποστόλων!

Ἰω Χρυσοστόμου, Εἰς Ματθαῖον 33,5· ΕΠΕ 10,446

Ἀπόδοση Ε.Χ.

Θά σοῦ πάει καλά ὅλη ἡ χρονιά, ὄχι ἄν μεθᾶς τήν πρώτη τοῦ μηνός, ἀλλά ἄν καί τήν πρώτη τοῦ μηνός καί κάθε μέρα κάνεις αὐτά πού ἀρέσουν στόν Θεό. Διότι ἡ ἡμέρα γίνεται κακή ἤ καλή ὄχι ἀπό τή δική της φύση, ἀφοῦ δέν διαφέρει ἡ μιά μέρα ἀπό τήν ἄλλη, ἀλλά ἀπό τή δική μας ἐπιμέλεια ἤ ραθυμία. Ἄν κάνεις τήν ἀρετή, σοῦ ἔγινε καλή ἡ μέρα. Ἄν κάνεις τήν ἁμαρτία, ἔγινε κακή καί γεμάτη κόλαση. Ἄν ἐμβαθύνεις σ' αὐτά κι ἔχεις αὐτές τίς διαθέσεις, θά 'χεις καλή ὅλη τή χρονιά κάνοντας κάθε μέρα προσευχές, ἐλεημοσύνες. Ἄν ὅμως ἀμελεῖς τήν προσωπική σου ἀρετή κι ἐμπιστεύεσαι τήν εὐφροσύνη τῆς ψυχῆς σου στίς ἀρχές τῶν μηνῶν καί στούς ἀριθμούς τῶν ἡμερῶν, θά ἐρημωθεῖς ἀπ' ὅλα τά ἀγαθά σου.
Αὐτό, λοιπόν, ἐπειδή τό ἀντιλήφθηκε ὁ διάβολος κι ἐπειδή φροντίζει νά καταλύσει τούς κόπους μας γιά τήν ἀρετή καί νά σβήσει τήν προθυμία τῆς ψυχῆς, μᾶς ἔμαθε νά βάζουμε στίς μέρες τήν ἐτικέτα τῆς εὐτυχίας ἤ τῆς δυστυχίας. Ἕνας πού ἔπεισε τόν ἑαυτό του ὅτι ἡ ἡμέρα εἶναι κακή ἤ καλή, οὔτε στήν κακή θά φροντίσει γιά καλά ἔργα, διότι τάχα ἄδικα τά κάνει ὅλα καί χωρίς σέ τίποτα νά ὠφελήσει, ἐξαιτίας τῆς κακορρίζικης ἡμέρας· οὔτε στήν καλή πάλι θά τό κάνει αὐτό, διότι τάχα σέ τίποτα δέν τόν ἐμποδίζει ἡ προσωπική του ραθυμία, ἐξαιτίας τῆς καλορρίζικης ἡμέρας, κι ἔτσι καί ἀπό τίς δύο πλευρές θά προδώσει τή σωτηρία του. Κι ἄλλοτε μέν διότι δῆθεν ἀνώφελα κοπιάζει, ἄλλοτε διότι δῆθεν περιττά, θά ζήσει μέσα στήν ἀργία καί τήν πονηριά. Γνωρίζοντας, λοιπόν, αὐτό πρέπει νά ἀποφεύγουμε τίς μεθοδεῖες τοῦ διαβόλου καί νά βγάλουμε ἀπό τό νοῦ μας αὐτήν τήν ἰδέα καί νά μή προσέχουμε τίς μέρες οὔτε νά μισοῦμε τή μιά καί ν' ἀγαποῦμε τήν ἄλλη...
Ὁ χριστιανός δέν πρέπει νά γιορτάζει μόνο μῆνες οὔτε πρωτομηνιές οὔτε Κυριακές, ἀλλά σ' ὅλη του τή ζωή νά ἔχει τή γιορτή πού τοῦ πρέπει. Καί ποιά γιορτή τοῦ πρέπει; Ἄς ἀκούσουμε τόν Παῦλο πού λέει· «Ὥστε ἑορτάζωμεν μή ἐν ζύμῃ παλαιᾷ, μηδέ ἐν ζύμῃ κακίας καί πονηρίας, ἀλλ' ἐν ἀζύμοις εἰλικρινείας καί ἀληθείας» (Α΄ Κο 5,8). Ὅταν λοιπόν ἔχει καθαρή τή συνείδηση, ἔχεις πάντα γιορτή· τρέφεσαι μέ καλές ἐλπίδες καί ἐντρυφᾶς στήν προσδοκία τῶν μελλόντων ἀγαθῶν· ὅπως, ὅταν δέν ἔχεις παρρησία κι ἔχεις πέσει σέ πολλά ἁμαρτήματα, ἀκόμη κι ἄν εἶναι μύριες γιορτές καί πανηγύρια δέν θά 'σαι σέ καθόλου καλύτερη θέση ἀπό ἐκείνους πού πενθοῦν. Διότι, τί ὄφελος ἔχω ἐγώ ἀπό τή λαμπρή μέρα, ὅταν τήν ψυχή μου τή σκοτίζει ἡ συνείδηση;
Ἄν λοιπόν θέλεις νά 'χεις καί κάποιο κέρδος ἀπό τήν πρωτομηνιά, κάνε τό ἑξῆς. Ὅταν βλέπεις ὅτι συμπληρώθηκε ὁ χρόνος, εὐχαρίστησε τόν Κύριο, διότι σέ ἔβαλε σ' αὐτήν τήν περίοδο τῶν ἐτῶν. Δημιούργησε κατάνυξη στήν καρδιά σου, ξαναλογάριασε τόν χρόνο τῆς ζωῆς σου, πές στόν ἑαυτό σου· Οἱ μέρες τρέχουν καί περνοῦν, τά χρόνια συμπληρώνονται, πολύ μέρος τοῦ δρόμου προχωρήσαμε. Ἄραγε τί καλό κάναμε; Μήπως ἄραγε φύγουμε ἀπό δῶ ἄδειοι κι ἀπογυμνωμένοι ἀπό κάθε ἀρετή; Τό δικαστήριο εἶναι κοντά, ἡ ζωή μας τρέχει πρός τό γῆρας.
 

Ἰω. Χρυσοστόμου, Λόγος ἐν ταῖς Καλάνδαις, PG 48,955-956.

  Μέσα στά φλογερά κηρύγματα τοῦ ἁγ. Χρυσοστόμου συναντοῦμε σέ πολλά σημεῖα λόγια στοργῆς καί ἀγάπης γιά τή νεότητα. Διότι ὁ Χρυσόστομος ἦταν στοργικός πατέρας μέ ἐνδιαφέρον ὄχι μόνο γιά τούς μεγάλους ἀλλά καί γιά τούς νέους. Τόν παρακολουθοῦμε νά γράφει μέ πόνο ψυχῆς γράμματα ἀγάπης σέ παραστρατημένους νέους.
  ῾Ο ἅγιος πατέρας δέν ἀρέσκεται στό νά καλοπιάνει τούς ἐφήβους. Τούς ἀγαπᾶ καί νοιάζεται γι’ αὐτούς, ἀλλά ξέρει καλά ὅτι «ἡ νεότης πελάγει προσέοικε μαινομένῳ, κυμάτων ἀγρίων καί πνευμάτων γέμοντι πονηρῶν». Βλέπει τή νεότητα σάν φωτιά, σάν ἀδάμαστο ἵππο πού χρειάζεται χαλιναγώγηση. Βλέπει πολλούς κινδύνους πού ἀπειλοῦν τούς ἐφήβους· ἀτίθασοι, ἀσταθεῖς, θερμόαιμοι, ἐπιπόλαιοι, ἀνυπόμονοι, ρέπουν μέ μεγάλη εὐκολία στήν ἀνηθικότητα καί δέν δέχονται συμβουλές.
  ῎Ετσι, ἀπευθυνόμενος στούς νέους τούς συμβουλεύει, ἄν θέλουν νά γίνουν ξεχωριστοί ἀνάμεσα στούς συνομηλίκους τους ἀλλά καί στούς μεγαλυτέρους τους, νά συνηθίσουν νά εἶναι ἐγκρατεῖς στό φαγητό, νά ἀποφεύγουν τήν πολυτέλεια, νά κάνουν οἰκονομία, νά εἶναι φιλόστοργοι καί νά μάθουν νά ὑποτάσσονται.
  ῾Ο Σολομών, ὁ Δαβίδ, ὁ Πάγκαλος ᾿Ιωσήφ, ὁ Δανιήλ, οἱ τρεῖς Παῖδες, ὁ Τιμόθεος εἶναι νέοι-πρότυπα γιά τούς νέους, καί ὁ ἅγιος Χρυσόστομος πλέκει τό ἐγκώμιό τους καί τούς βάζει ἐμπρός σέ κάθε νέο γιά νά τόν ἐμπνέουν καί νά τοῦ δίνουν θάρρος. Διότι ὁ ἀγωνιζόμενος νέος παίρνει θάρρος καί ἐνισχύεται στόν ἀγώνα του, ὅταν βλέπει τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ ἐφαρμοσμένες ἀπό συνομηλίκους του.
  ῞Ομως μεγάλη εἶναι καί ἡ ευθύνη αὐτῶν πού διαπαιδαγωγοῦν τούς νέους. Καί ὅσο μεγάλη εἶναι ἡ εὐθύνη, τόσο δύσκολη ὑπόθεση καί μεγάλη τέχνη εἶναι ἡ ἀγωγή τους. «Ταύτης τῆς τέχνης οὔκ ἐστιν ἄλλη μείζων». ῾Υπάρχει ἄραγε τίποτα ὑψηλότερο ἀπό τό «ρυθμίσαι ψυχήν καί διαπλάσαι νέου διάνοιαν»; Διότι, πράγματι, ἀπό κάθε ζωγράφο καί κάθε ἀγαλματοποιό πρέπει νά εἶναι προσεκτικότερος ἐκεῖνος πού ἀσκεῖ αὐτή τήν τέχνη.
  Πρώτη καί βασικότερη ἀρχή στήν ἀγωγή τῶν νέων εἶναι τό παράδειγμα τῶν μεγάλων. Πῶς θά μπορέσεις νά σωφρονίσεις τόν νέο πού εἶναι ἄσεμνος καί ἀκόλαστος, ὅταν σύ ὁ ἴδιος μέ τά ἄσπρα σου μαλλιά παρασύρεσαι ἀπό ἄσεμνα καί ἀηδῆ θεάματα;
  ᾿Από τήν ἄλλη, μήν ἀπελπιστεῖς καί πεῖς ὅτι ὁ νέος δέν μπορεῖ νά φτάσει τήν ἀρετή. ῾Η νεότητα δέν ἀποτελεῖ καθόλου ἐμπόδιο γι’ αὐτή. Δίδαξε στό παιδί σου τήν εὐσέβεια. Διότι εἶναι μεγάλο κακό ἡ νεότητα ὅταν δέν ἔχει γιά χαλινάρι τόν εὐσεβῆ στοχασμό.
  Κυρίως χρειάζεται ἐπιμονή στίς καθημερινές λεπτομέρειες, στά μικρά, διότι ἡ μεγαλύτερη ἁγιοσύνη βρίσκεται στήν ἐκτέλεση τῶν μικρῶν καθηκόντων κάθε στιγμῆς. ῎Ετσι οἱ νέοι μας θά γίνουν δόκιμοι καί σπουδαῖοι καί στά μεγάλα πράγματα.
  Τέλος, ὁ ἅγιος Χρυσόστομος ξεσπᾶ σ’ ἕναν ὕμνο γιά τή νεότητα πού χαρίζει ὁ Χριστός. Αὐτή ἡ νεότητα, πού ἀνακαινίζεται σάν τοῦ ἀετοῦ ἀπό τή θεία χάρη, δέν γνωρίζει γηρατειά, δέν προσβάλλεται ἀπό ἀρρώστια, δέν κυριεύεται ἀπό λύπη, δέν ἀμαυρώνεται ἀπό χρόνο, δέν ὑποχωρεῖ σέ τίποτε, δέ νικιέται ἀπό κανέναν, παρά μόνο ἀπό τήν ἁμαρτία. «Τό γάρ βαρύ ταύτης γῆρας ἡ ἁμαρτία». Τότε ὁ ἄνθρωπος γερνᾶ, ὅταν ἀφήνει τήν ἁμαρτία νά τόν κυριεύσει.
 
    

Φ.Μ.
     ᾿Εκπαιδευτικός

* Αὐτή εἶναι πραγματικά φιλοστοργία μητέρας, τό νά εἶναι ἕτοιμη νά ὑπομένει τά πάντα χάριν τοῦ παιδιοῦ της.

* Αὐτό θά πεῖ μητέρα γεμάτη στοργή καί ἀγάπη γιά τό παιδί της· Νά τό παροτρύνει καί νά τό ἀπομακρύνει ἀπό τό σπίτι, ὅταν τό καλεῖ τό καθῆκον, καί νά ὑπομένει ἤρεμα τόν ἀποχωρισμό καί νά τό εὐγνωμονεῖ γιά τήν ἀποδημία του.

* Γνώρισμα τῆς μητέρας δέν εἶναι ἡ γέννηση παιδιῶν, διότι αὐτό εἶναι δῶρο τῆς φύσεως, ἀλλά ἡ ἀνατροφή τῶν παιδιῶν, διότι αὐτό ἐξαρτᾶται ἀπό τήν ἐλεύθερη ἀπόφασή της... Δέν κάνει, λοιπόν, τή γυναίκα πραγματική μητέρα ἡ γέννηση παιδιῶν ἀλλά ἡ καλή ἀνατροφή τους.

* Οἱ μητέρες ἐκεῖνες πού, ἀποχαυνωμένες ἀπό τό πάθος τῆς νοσηρῆς ἀγάπης, ἐπιδιώκουν εἰς βάρος τοῦ συμφέροντος τῶν παιδιῶν τή συνεχῆ παρουσία τους κοντά τους, θά μποροῦσαν δίκαια νά ὀνομαστοῦν ὄχι μητέρες ἀλλά φόνισσες τῶν παιδιῶν τους.

•     Ποτέ μήν ἀπελπίζεσαι, ὦ ἄνθρωπε. Μονάχα γιά κεῖνον ἀπελπίσου πού ἀπελπίζεται ἀπό τόν ἑαυτό του.
•     Ὅποιος στηρίζει τήν ἐλπίδα του στόν Κύριο ἀσφαλίζεται σέ φρούριο ἀπόρθητο, κατέχει ἀήττητο ὅπλο καί δύναμη ἀκαταμάχητη.
•     Ὅσο ὁ οὐρανός εἶναι καλύτερος ἀπό τή γῆ, τόσο ἡ εὐτυχία τῆς γῆς εἶναι μικρότερη ἀπό αὐτή τοῦ οὐρανοῦ.
•     Βοᾶτε ἀπό τό πρωί ὥς τό βράδυ τό «Κύριε ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησον ἡμᾶς». Ἡ προσευχή καταπραΰνει τό θυμό, σβήνει τήν κακή ἐπιθυμία, λειώνει τό φθόνο, διώχνει τή λύπη, φωτίζει τή σκέψη.
•     Ντροπή νά νιώθεις ὅταν ἁμαρτάνεις, μήν ντρέπεσαι ὅταν μετανοεῖς. Στήν ἀπώλεια δέν μᾶς ὁδηγεῖ τόσο ἡ ἁμαρτία ὅσο ἡ ἀπελπισία. Νά ἐπανορθώνουμε τήν ἁμαρτία μέ τή μετάνοια καί νά στηριζόμαστε στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ.
•     Κανείς δέν σώζεται, ἄν δέν βοηθήσει νά σωθοῦν καί οἱ ἄλλοι. Ὁ καθένας εἶναι ὑπεύθυνος γιά τή σωτηρία τῶν ἄλλων.
•     Ἡ συνεχής χαλαρότητα γιά τήν ἐκπλήρωση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ ὁδηγεῖ στήν ἀπιστία.
•     Ἀδιαφόρησε γιά τίς ἀνέσεις καί τότε θά ἀποκτήσεις ἄνεση. Ἀδιαφόρησε γιά τά ὑλικά ἀγαθά καί τότε θά τά ἀποκτήσεις, ὄχι ὡς δέσμιος καί δοῦλος αὐτῶν ἀλλά ὡς ἐλεύθερος. Μέ ὅσα περισσότερα ἀγαθά περιβάλλεσαι, τόσο δουλικότερος γίνεσαι.

 Γι’ αὐτό συνεχῶς μιλῶ γιά τήν μετάνοια. Γιατί ἡ μετάνοια, πού εἶναι φοβερή καί τρομερή γιά τόν ἁμαρτωλό, εἶναι φάρμακο τῶν παραπτωμάτων, καταστροφή τῶν ἁμαρτιῶν, ἐξαφάνιση τῶν δακρύων, παρρησία πρός τόν Θεό, ὅπλο κατά τοῦ διαβόλου, μαχαίρι πού τοῦ κόβει τό κεφάλι, ἐλπίδα σωτηρίας, θάνατος τῆς ἀπελπισίας. Αὐτή ἀνοίγει στόν ἄνθρωπο τόν οὐρανό, αὐτή τόν βάζει μέσα στόν παράδεισο, αὐτή νικᾶ τόν διάβολο...
 Εἶσαι ἁμαρτωλός; Μήν ἀπελπισθεῖς. Δέν παύω νά σᾶς ἀλείφω συνεχῶς μ’ αὐτά τά φάρμακα, γιατί ξέρω καλά πόσο σπουδαῖο ὅπλο κατά τοῦ διαβόλου εἶναι τό νά μήν ἀπελπίζεσθε. Ἄν ἔχεις ἁμαρτήματα, μήν ἀπελπισθεῖς. Δέν παύω νά τά λέω αὐτά συνεχῶς. Κι ἄν κάθε μέρα ἁμαρτάνεις, κάθε μέρα νά μετανοεῖς. Κι αὐτό πού κάνουμε στά παλιά σπίτια, δηλαδή ὅταν ἐρειπωθοῦν, πετοῦμε τά ἐρείπια καί κτίζουμε καινούργια καί ποτέ δέν λησμονοῦμε νά τά φροντίζουμε συνεχῶς, αὐτό νά κάνουμε καί στόν ἑαυτό μας. Ἄν πάλιωσες σήμερα ἀπό τήν ἁμαρτία, ξανακαινούργιωσε τόν ἑαυτό σου μέ τή μετάνοια.
 Καί εἶναι δυνατόν, λέει, νά μετανοήσει κάποιος καί νά σωθεῖ; Εἶναι καί πολύ μάλιστα. Ἔζησα ὅλη μου τή ζωή μέσα στίς ἁμαρτίες καί ἄν μετανοήσω σώζομαι; Καί βέβαια. Ποιός τό δηλώνει; Ἡ φιλανθρωπία τοῦ Κυρίου σου. Μήπως ἔχω ἐμπιστοσύνη στή μετάνοιά σου; Μήπως ἡ μετάνοιά σου ἔχει τή δύναμη νά ἐξαλείψει τόσα κακά; Ἄν ἡ μετάνοιά σου ἦταν μόνη, θά 'ταν φυσικό νά φοβᾶσαι. Ἐπειδή ὅμως μέ τή μετάνοια ἀνακατεύεται ἡ φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ, ἔχε θάρρος. Γιατί δέν ὑπάρχει μέτρο τῆς φιλανθρωπίας τοῦ Θεοῦ, οὔτε μπορεῖ νά ἀποδοθεῖ μέ λόγια ἡ ἀγαθότητά του. Γιατί ἡ δική σου κακία ἔχει μέτρο, μά τό φάρμακο δέν ἔχει μέτρο. Ἡ κακία σου, ὅποια κι ἄν εἶναι, εἶναι ἀνθρώπινη κακία, ἀλλά ἡ φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀνέκφραστη· κι ἔχε θάρρος γιατί ξεπερνᾶ τήν κακία σου.

Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Περί μετανοίας 8· PG 49,337