Βρισκόμαστε, λοιπόν, καί πάλι μπροστά στά παιδιά. Κατηχητές καί κατηχήτριες ἀποδυόμαστε αὐτές τίς μέρες σ’ ἕναν σκληρό ἀγώνα, γιά νά δοκιμάσουμε μιά πικρή ἐμπειρία. Ἀγωνιζόμαστε νά ἑλκύσουμε καί νά συμμαζέψουμε μετά ἀπό ἕνα μακρύ καί ἐπικίνδυνο καλοκαίρι ὅσα παιδιά θυμοῦνται ἀκόμη μέ ἀγάπη τήν Ἐκκλησία. Καί πικραινόμαστε, καθώς βλέπουμε ἄλλα νά μᾶς ἀποφεύγουν, γιατί χέρι κακό κούρσεψε τούς θησαυρούς τους καί ντρέπονται, ἄλλα νά μᾶς περιφρονοῦν, γιατί λόγια πλάνα ξεγέλασαν τήν καρδιά τους καί τήν σκλάβωσαν, κι ἄλλα νά ἀδιαφοροῦν, γιατί κανείς ποτέ δέν τούς εἶπε πόσο ἀνάγκη ἔχουν ἀπό Χριστό.
   Ἐξομολογούμαστε ὅμως καί τήν καρδιόβγαλτη εὐχαριστία μας καί δοξολογία πρός τόν Κύριο γιά τό μικρό ἀλλά ἐκλεκτό ποίμνιο πού μᾶς χαρίζει. Εἶναι τά παιδιά πού δέν ἔκαναν διακοπές ἀπό τόν Θεό, ἀλλά μέ τήν κατασκήνωση, τήν ἀλληλογραφία, τίς συχνές συναντήσεις, τόν ἐκκλησιασμό καί τήν μυστηριακή ζωή, διατήρησαν τόν ἐνθουσιασμό τους, φύλαξαν τήν πίστη καί τήν ἁγνότητά τους, καί μᾶς χαροποιοῦν τώρα μέ τήν ἐν Χριστῷ χαρά τους. Ἡ ἀπογοήτευση δέν μπορεῖ νά μᾶς ἀγγίξει, ὅταν τό βλέμμα μας ἀγκαλιάζει τίς συντροφιές τους· ἡ ἐλπίδα εἶναι τό καθεστώς τῶν καρδιῶν μας. Ἀλλά δέν παύουμε νά ἀνησυχοῦμε.
   Ὅσοι ἀγαποῦμε τό παιδί καί ἀσχολούμαστε μαζί του, ἀγωνιοῦμε. Βλέπουμε τήν κοινωνία μας καί τόν πολιτισμό μας νά ἐξαπολύουν φίδια φαρμακερά, πού δαγκώνουν καί δηλητηριάζουν τήν ψυχή του· τά παιδιά μας σφαδάζουν ἀπό τούς πόνους καί παραμορφώνονται ἀπό τίς τοξίνες. Ἡ ἁμαρτία γύρω τους ὑψώνει κύματα, πού τά χτυποῦν μέ λύσσα κι ἀνοίγουν στόματα μαῦρα νά τά καταπιοῦν· τό καραβάκι τους δέν ἀντέχει στή θύελλα. Ποῦ εἶναι τό ἀντίδοτο, πού θά τά σώσει ἀπό τή δηλητηρίαση; Ποῦ εἶναι τό λιμάνι, πού θά τά ἀσφαλίσει ἀπό τήν τρικυμία; Ἡ πεῖρα δέν ἔχει ἄλλο νά δείξει ἀπό τό κατηχητικό σχολείο. Γιατί ἐκεῖ θά συναντήσουν τόν Χριστό, πού θά τά ἡμερώσει μέ τόν λόγο του. Ἐκεῖ θά βροῦν τήν Ἐκκλησία, πού θά τά προστατεύσει μέ τή θεία χάρη. Τό κατηχητικό εἶναι τό ἀντίδοτο καί τό λιμάνι, εἶναι ὁ ἀντίποδας κάθε καταλυτικῆς ἐνέργειας τοῦ κόσμου σέ βάρος τῆς ψυχῆς τοῦ παιδιοῦ.
   Ἀλλά δέν ἀντιπροσωπεύει μόνο τήν ὑγιᾶ ἀντίσταση. Τό κατηχητικό ἔχει νά προσφέρει στά παιδιά κάτι περισσότερο ἀπό τήν ἰατρεία καί τήν ἀσφάλεια. Τά μαθαίνει τή γλῶσσα τοῦ Θεοῦ. Σήμερα οἱ ἄνθρωποι μπορεῖ νά γνωρίζουν τίς γλῶσσες καί τοῦ πιό ἄγνωστου λαοῦ, ἀγνοοῦν ὅμως τή γλῶσσα τοῦ Θεοῦ. Δέν μποροῦν νά τοῦ μιλήσουν, δέν ξέρουν νά συνεννοηθοῦν μαζί του. Κι ἀλίμονο! Δέν τόν καταλαβαίνουν πιά. Ὁ Πατέρας ἔγινε ξένος, κι ἐμεῖς βάρβαροι γι’ αὐτόν. Ἔτσι χάσαμε τή χαρά μας· ἡ καρδιά μας πάγωσε, ἡ σκέψη μας σάπισε, δέν ἔχουμε ἐπαφή μέ τή Ζωή καί τήν Ἀλήθεια. Γιατί νά στερήσουμε ἀπό τά παιδιά αὐτήν τή μόνη εὐκαρία πού τά προσφέρεται, γιά νά χτίσουν τή ζωή τους σέ μιά συνεργασία μέ τόν Θεό; Τό κατηχητικό θά τά μάθει πῶς νά ἐπικοινωνοῦν μαζί του. Εἶναι τό σχολεῖο πού διδάσκει τήν ἱστορία καί τό θέλημά του, ἰνστιτοῦτο ἐκμάθησης τῆς γλώσσας τοῦ Θεοῦ.
   Ἀλλά εἶναι ἀκόμη καί τό φροντιστήριο πού ἐκπαιδεύει πῶς νά συνδέουμε τά καλώδιά μας μέ τόν οὐρανό, πῶς νά στήνουμε γέφυρες, γιά νά περνᾶμε στή χώρα τοῦ Θεοῦ, πῶς νά μπαίνουμε στή συχνότητά του, νά τόν ἀκοῦμε καί νά τοῦ μιλᾶμε. Πέρα ἀπό τή γνώση τοῦ Θεοῦ, τό καταπληκτικώτερο, αὐτό πού δέν μπορεῖ νά τό λογαριάσει ὁ κόσμος μέ τήν ἐπιστήμη του καί τή σοφία του, εἶναι ὅτι τό κατηχητικό δίνει τήν εὐκαιρία καί μαθαίνει τόν τρόπο νά γίνουμε ἐδῶ στή γῆ πολῖτες τοῦ οὐρανοῦ, νά ζήσουμε στήν πραγματικότητα αὐτοῦ τοῦ κόσμου τά ὑπερφυσικά καί ἀόρατα, νά προγευθοῦμε ἀπό τώρα, μέ μιά ἕκτη αἴσθηση τά μελλούμενα. Ἡ ἄρνηση ζητᾶ ἀποδείξεις γιά ὅλα αὐτά. Ἡ πίστη προβάλλει κάτι πολύ περισσότερο ἀπό θεωρητικούς συλλογισμούς· μιά ἐμπειρική μαρτυρία. Ἡ εἰρήνη καί ἡ γλυκύτητα, πού νιώθουν οἱ καρδιές κοντά στόν Χριστό καί πού δέν ἔχει καμιά σχέση μέ τό στιγμιαῖο «γαργάλισμα» χαρᾶς τοῦ κόσμου, εἶναι τό σπουδαιότερο μάθημα τοῦ κατηχητικοῦ στά παιδιά. Ἐκεῖ δέν θά ἀκούσουν μόνο λόγια· θά μάθουν ἐπίσης νά ζοῦν ἀληθινά τό τώρα καί τό πάντοτε.
   Γι’ αὐτό ὅμως χρειάζεται πολλή δουλειά, πολύς κόπος, πολύς ζῆλος, πολλή προσευχή. Καί πρῶτα-πρῶτα νά ἀναγνωρίσουμε τούς ἐχθρούς. Σήμερα τό κατηχητικό βάλλεται κυρίως ἀπό μιά σατανική φιλοσοφία, πού ἐμφιλοχωρεῖ σ’ ὅλων τῶν τάξεων τούς ἀνθρώπους, καί σ’ αὐτούς ἀκόμη τούς θρησκευτικούς καί ἐκκλησιαστικούς, καί ὑπαγορεύει μιά στάση ἀρνητικῆς κριτικῆς ἀπέναντι σ’ αὐτόν τόν ἱερό θεσμό. Ἁμφισβητοῦν τή σημασία του, ἐνοχλοῦνται ἀπό τό ὄνομα καί τό σχῆμα του, ἀλλά στήν πραγματικότητα κομπλεξάρονται ἀπό τήν προσωπική τους ἀδυναμία νά ζήσουν τό μεγαλεῖο καί τόν ἡρωισμό τῆς πίστεως. Βάλλεται ἀκόμη τό κατηχητικό ἀπό τόν Τύπο μέ κακόβουλες ὅσο καί ψεύτικες «ἔρευνες», πού ἀποπροσανατολίζουν τήν κοινή γνώμη, ἀπό τό σχολεῖο μέ τούς ἀσυνείδητους καί διεστραμμένους δασκάλους, ἀπό τήν οἰκογένεια μέ τούς ἀπληροφόρητους καί προκατειλημμένους γονεῖς, ἀπό τήν ἴδια τήν Ἐκκλησία ἐπίσης, πού εἴτε ἀδιαφορεῖ ἀπορροφημένη στό διοικητικό ἤ τελετουργικό της φόρτο, εἴτε χρησιμοποιεῖ ἀνεξέλεγκτα πρόσωπα ἀνίκανα ἤ ἀδόκιμα γιά τήν κατήχηση.
   Πῶς νά ἀντιμετωπίσουμε ὅλους αὐτούς τούς φοβερούς ἀντιπάλους; Ἀδελφοί μου, ὁ πιό μεγάλος μας σύμμαχος εἶναι τά «ὀψώνιά» τους, πού εἶναι θάνατος, τά «κεράτια» πού δίνουν καί πού δημιουργοῦν πεῖνα γιά τήν ἀληθινή ζωή. Ὁ σάλος καί ὁ σεισμός μέσα στόν ψυχικό κόσμο τῶν παιδιῶν εἶναι ὁ δείκτης τῆς συμβολῆς τους. Τά χαρούμενα καί φωτισμένα πρόσωπα τῶν μαθητῶν τοῦ κατηχητικοῦ εἶναι ὁ δείκτης τῆς δικῆς του προσφορᾶς. Ἡ ἔλλειψη τῆς ἀγάπης ὁδηγεῖ στά ναρκωτικά κι αὐτά στήν αὐτοκτονία· ἀλλά ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ἀναβλύζει ζωή. Ἡ ἀπώλεια τῆς ἀλήθειας παράγει τίς ψευτοφιλοσοφίες κι αὐτές τό ἄγχος· ἀλλά ἡ ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ ἐνσταλάζει εἰρήνη. Ὁ νέος κόσμος πού ἀνοίγει τό κατηχητικό μπροστά στά μάτια τῶν παιδιῶν μας κρίνει καταδικαστικά τόν παλιό. Αὐτό δέν μποροῦν ὅμως νά τό ἀξιολογήσουν ὅλοι. Χρειάζεται νά σαλπίσουμε ἐκστρατεία ἐνημερώσεως, νά καλέσουμε σέ συνεργασία ὅσους εἰλικρινά ἀγαποῦν τό παιδί. Μιά κοινή προσπάθεια γονέων, διδασκάλων, κατηχητῶν καί ἱερέων δέν μπορεῖ νά μείνει ἄκαρπη. Ὅταν ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ βρεῖ τόν δρόμο μέχρι τήν καρδιά μας, ἔχει τή δύναμη, σάν τό σπόρο, νά ἀναστηθεῖ μέσα μας μόνος του· «αὐτομάτῃ γάρ ἡ γῆ καρποφορεῖ» (Μρ 4,28)· ἡ ἀγάπη θά ἐφεύρει τρόπους γι’ αὐτό, ὁ ἐνθουσιασμός θά ξεπεράσει κάθε ἐμπόδιο καί ἡ ἀγωνία θά ὑψώσει πύρινη τήν προσευχή μας στόν Κύριο. Καί ὁ Κύριος δέν θά μᾶς ἀρνηθεῖ τήν εὐλογία του. Κι ἄν χίλιοι μᾶς πολεμοῦν στό ἔργο τῆς κατηχήσεως, «Μείζων ἐστίν ὁ ἐν ἡμῖν ἤ ὁ ἐν τῷ κόσμῳ» (Α’ Ἰω 4,4). Μαζί του θά βροῦμε καί θά φέρουμε στήν Ἐκκλησία τίς ψυχές πού σημάδεψε γιά τόν ἑαυτό του καί γιά τήν σωτηρία.

Στέργιος Ν. Σάκκος
Ἀπολύτρωσις 36 (1981) 129-127

Βρέθηκα πρωτοδιόριστη σ’ ἕνα ἀπό τά ἀκριτικά χωριά τῆς πατρίδας μας. Πέρασε ὁ μήνας τῆς προσαρμογῆς, ὁ Σεπτέμβριος. Μπῆκε ὁ Ὀκτώβριος. Κυριακή του Σπορέως. «Ἐξῆλθεν ὁ σπείρων τοῦ σπεῖραι...», ἀντηχοῦσε μέσα μου ὁ εὐαγγελικός λόγος καί δέν μ’ ἄφηνε νά ἡσυχάσω... «Μία “ἔξοδος” τοῦτος ὁ διορισμός», σκέφτηκα... Ἕνα κάλεσμα τοῦ Θεοῦ.
 - Τί εἶναι τό Κατηχητικό, κυρία;
 Οἱ ἐρωτήσεις ἔπεφταν βροχή σάν ἄκουσαν γιά πρώτη φορά τή λέξη. Ὅμως, δέν ἔβρισκα ἀκριβῆ ἀπάντηση καί τά προσκάλεσα:
 - Τήν Κυριακή μετά τή θεία Λειτουργία θά σᾶς περιμένω στήν αἴθουσα δίπλα στό ναό γιά νά... καταλάβετε τί εἶναι τό Κατηχητικό.
 Τήν ἄλλη μέρα στό σχολεῖο ἡ Μαρία τῆς Δ΄ τάξης μέ ρώτησε:
 - Κυρία, ἐσεῖς πηγαίνετε Κατηχητικό; Ποιά εἶναι ἡ κατηχήτριά σας;
 Πόσο ἐπιθύμησα νά μποροῦσα νά τῆς πῶ γιά τή μέγιστη εὐλογία τοῦ Θεοῦ νά βρεθῶ ἀπό τά πρῶτα μου χρόνια ἀσφαλισμένη στή φωλιά τοῦ Kατηχητικοῦ τῆς ἐνορίας μου... Νά μποροῦσα νά τῆς πῶ γιά τήν κατηχήτριά μου τότε! Νά τῆς ἔλεγα πώς τό Kατηχητικό δέν σταματάει ποτέ, σέ καμιά ἡλικία. Νά μποροῦσα νά τῆς πῶ καί γιά τήν κατηχήτριά μου τώρα. Νά μποροῦσα...
 Τῆς χαμογέλασα εὐτυχισμένη καί προσάρμοσα τήν ἀπάντηση στά δεδομένα τῆς παιδικῆς της ψυχῆς. Τήν εὐχαρίστησα νοερά πού μοῦ θύμισε τίς εὐεργεσίες τοῦ Θεοῦ στή δική μου ζωή κι εὐχήθηκα τούτη ἡ ἀπαρχή πού ἔγινε στή δική της ζωή νά ἔχει μία εὐλογημένη συνέχεια.
 Δέν πέρασε Κυριακή τοῦ Σπορέως ἀπό τότε, δέν πέρασε Ὀκτώβριος πού νά μή θυμηθῶ ἐκεῖνο τό χωριό, ἐκεῖνο τό Kατηχητικό, ἐκείνη τήν ἐρώτηση.
 Ἀγρός οἱ παιδικές ψυχές πού ἔχουμε μέσα στίς σχολικές τάξεις. Σπόρος πλούσιος ὁ θεῖος λόγος πού χρό- νια τώρα ἀκοῦμε καί μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ βιώνουμε. Ἄς δώσουμε τά χέρια μας, τά πόδια μας στόν Ἕνα Σπορέα γιά νά μᾶς χρησιμοποιήσει ὅπου βούλεται...

Ν. Ἀναπλιώτου
Δασκάλα

(Ἀφιερωμένο στούς κατηχητές τῆς Ἐκκλησίας μας,
πού ὑπακούοντας στό κάλεσμα τοῦ θείου Σποριᾶ
δουλεύουν μέ ζῆλο κι ἐπιμονή γιά τήν καλλιέργεια τῶν ψυχῶν).

Ἐπέστρεψα περασμένα μεσάνυχτα. Ἔσυρα τά πόδια μου κουρασμένα, Θεέ μου, μπροστά σου. Ἕνας ἀγέρας ἀπογοήτευσης φυσᾶ στήν καρδιά μου. Τόσος κόπος, τόσος ἱδρώτας, τόση ἀγωνία... ὅλα «εἰς μάτην». «Ἐπιάσαμεν οὐδέν».
Μ᾿ ἀκοῦς, Θεέ μου; Στό κάλεσμά σου, «δεῦτε ὀπίσω μου καί ποιήσω ὑμᾶς ἁλιεῖς ἀνθρώπων», ἔδωσα τό παρόν. Εἶπα· θά δαπανήσω τό "εἶναι" μου στήν ἱερή διακονία. Καί τώρα;
 Τά κουρασμένα μου πόδια λύγισαν. Ἐκεῖ μπροστά στόν Ἐσταυρωμένο ἔμεινα ὥρα πολλή. Ἔνιωσα μέσα βαθιά μου τό γλυκό του ψίθυρο νά φθάνει σάν παρηγοριά, σάν βάλσαμο, σάν ἀχτίδα φωτός μές στά χαλάσματα. Τόν ἔνιωσα νά φορᾶ τό λέντιο μέ τήν ἴδια στοργική ἀγάπη, πού ἔδειξε στούς μαθητές του τό βραδινό τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου καί νά σφουγγίζει τά μέλη μου τά κοπιασμένα. Τούτη ἡ περιποίησή του μ᾿ ἄφησε νά καταλάβω πώς γιά Κεῖνον μέτρησε πάνω ἀπ᾿ ὅλα ὁ κόπος, τό δόσιμο, ἡ προσπάθεια, ἡ ἐπιμονή, ἡ λαχτάρα μου νά μοιραστῶ μαζί του τοῦτο τό σκληρό ἔργο.
 Ἐκεῖ, στοῦ ταμείου μου τή μόνωση, ἔφερα μπροστά του ὅλες τίς ψυχές, πού φάνηκαν ἀπρόθυμες στοῦ λόγου τή σπορά· ὅλες ἐκεῖνες τίς ὑπάρξεις, πού ἔμειναν ἀδιάφορες στῆς ἀγάπης του τήν προσφορά τήν ἀκούραστη· ὅλες ἐκεῖνες τίς καρδιές, πού στάθηκαν ψυχρές στό κάλεσμά του τό λυτρωτικό. Τίς θυμηθήκαμε μαζί. Καί γινόταν τούτη ἡ θύμησή τους ὥρα μέ τήν ὥρα ἐλπιδοφόρο μήνυμα γιά πλούσια καρποφορία. Ἴσως νά ᾿ταν πιό ἐντυπωσιακό, ἄν εἶχα συναντήσει ψυχές πρόθυμες, θερμές καί καρδιές ἀνοιχτές στό κάλεσμα τοῦ Ἰησοῦ... Μά Ἐκεῖνος μοῦ τό ᾿πε πώς ὅσοι σήμερα φωνάζουν «ὡσαννά», ἴσως αὔριο θά ζητοῦν «σταυρωθήτω». Δέν ἀποκλείεται ὅμως ἀργότερα κάποιοι ἀπ᾿ αὐτούς μετανοιωμένοι καί κατανενυγμένοι νά ρωτοῦν· «τί με δεῖ ποιεῖν ἵνα σωθῶ;».
 Ἀργά καί σταθερά καί σίγουρα κατεργάζεται τή σωτηρία τῶν ψυχῶν ὁ Λυτρωτής. «Αὐτομάτῃ γάρ ἡ γῆ καρποφορεῖ». Ἀργά καί σταθερά καί σίγουρα μποροῦμε κι ἐμεῖς νά ὀργώνουμε στόν ἀγρό τοῦ Θεοῦ μέ τήν προσευχή. Κείνη τήν νύχτα μοῦ ᾿μαθε ὁ Ἰησοῦς, ἐκεῖ στοῦ ταμείου μου τή μόνωση, ὅτι τά μεγαλύτερα ἔργα εἶναι ἐκεῖνα τά σιωπηρά καί ἀφανῆ, πού πετυχαίνει ἡ ψυχή στά γόνατα. Εἶναι τό ἱερό μυστικό τῶν ἐργατῶν τοῦ Θεοῦ.

  Εἶχε μαστόρους ἡ Ζωή στό σπίτι. Γενική ἀνακαίνιση. Εἶχε καί δυό παιδιά πού πήγαιναν σχολεῖο. Ποῦ νά σταθοῦν νά διαβάσουν! Διαλυμένα ἔπιπλα, σκόρπια οἰκοδομικά ὑλικά, ἐργαλεῖα...
  Παρ᾿ ὅλα αὐτά φρόντισε νά μήν ἀπουσιάσουν ἀπό καμιά τους δραστηριότητα. Τά ἔπαιρνε ἀπ᾿ τό χέρι καί ξεκινοῦσαν ἀπό τό πρωί μαζί τό μαραθώνιό τους. Πρῶτα σχολεῖο, ἔπειτα φροντιστήρια ξένων γλωσσῶν, στή συνέχεια στό κολυμβητήριο, μετά στό ὠδεῖο, σέ δυό δημοτικούς χορούς. Μήπως ξεχάσαμε τίποτε; Ἄ, ναί! Καί στό μπάσκετ τήν Κυριακή τό ἀγόρι καί στό βόλεϋ τό κορίτσι.
  Κάποια μέρα, ὅταν ἔφυγαν οἱ μάστορες κι ἔλαμψε τό σπίτι ἀπό πάστρα καί καθαριότητα, ἡ καινούργια δασκάλα τῆς κόρης της τῆς εἶπε:
  - Θά ᾿θελες νά μοῦ στείλεις τή Σπυριδούλα στό Κατηχητικό;
 - Μπά, εἶναι μακριά ἡ ἐκκλησία (βέβαια δέν τῆς φανέρωσε πώς ἡ ἀπόσταση τοῦ γυμναστηρίου καί τοῦ κολυμβητηρίου ἦταν πενταπλάσια).
 - Τό κατηχητικό γίνεται σέ μιά αἴθουσα τοῦ σχολείου μας, ἀκριβῶς γι᾿ αὐτό τό λόγο, συνέχισε ἡ δασκάλα.
 - Ἄ, ὄχι, κ. Χριστίνα, δέ γίνεται. Ἄς μήν τήν παραφορτώσω τήν καημένη. Δέ μένει καιρός, πιστέψτε με, ἀπάντησε κοφτά ἡ Ζωή.
 - Δέ θά ᾿θελες νά ᾿ναι κάπου ἀνάμεσα σ᾿ ἐκεῖνα τά παιδιά; τή ρώτησε ἡ δασκάλα δείχνοντάς της μιά εἰκόνα πού εἶχε στόν τοῖχο μέ τόν Κύριο καί τά παιδιά στήν ἀγκαλιά του.
 - Μά κι ἐγώ χριστιανή εἶμαι. Δέν εἶμαι ἄθεη. Καί τά παιδιά μου τά βάπτισα.
 - Ξέρεις πῶς εἶναι αὐτό πού μοῦ λές; «Ἔγραψα τό παιδί μου στό σχολεῖο, ἀλλά τό πηγαίνω στό πάρκο». 
 Θά τό ἔκανες ποτέ αὐτό; Μποροῦν νά ἀναπληρώσουν ὅλες οἱ πολιτιστικές δραστηριότητες τίς ἀνάγκες τῆς ψυχῆς ἑνός βαπτισμένου παιδιοῦ;
  Δέν ξέρω τί ἀποφάσισε ἡ κ. Ζωή γιά τά παιδιά της, ἀλλά κατάλαβα πώς ὁ ἄνθρωπος σκέφτεται σέ ὅλες τίς ἐποχές μέ τόν ἴδιο τρόπο. Γι᾿ αὐτό μοῦ φάνηκε πάρα πολύ ἐπίκαιρος ὁ λόγος τοῦ ἁγίου Χρυσοστόμου, καθώς σέ διάφορες ὁμιλίες του ἀπευθύνεται στούς γονεῖς.
  Γράφει λοιπόν ὁ ἱερός πατέρας ἀνάμεσα στά ἄλλα: «Σᾶς εἶπα κι ἄλλη φορά, ὅτι ὁ λόγος πού τό κακό γίνεται δυσκολοξερίζωτο, εἶναι ὅτι κανείς δέν φροντίζει τά παιδιά του, κανείς δέν τούς μιλᾶ γιά τήν ἁγνότητα, κανείς γιά σωφροσύνη, κανείς γιά νά περιφρονοῦν τό χρῆμα καί τή δόξα, κανείς δέν τούς λέει αὐτά πού προστάζουν οἱ Γραφές.
 Ὅταν, λοιπόν, τά παιδιά ἀπό τήν πρώτη ἡλικία δέν ἔχουν δασκάλους, τί θά γίνουν; Ἀφοῦ μερικοί μαθαίνουν τό καλό ἀπό τότε πού θά γεννηθοῦν μέχρι τά γηρατειά τους κι ὅμως δέν τό κατορθώνουν, αὐτοί πού ἀπό τήν ἀρχή τῆς ζωῆς τους συνηθίζουν ν᾿ ἀκοῦνε τό κακό, ποιό κακό δέν θά πράξουν; Κι ὅμως τώρα καθένας κάνει ὅ,τι μπορεῖ γιά νά μορφώσει τά παιδιά του μέ τέχνες καί γράμματα καί λόγια, μά γιά τό πῶς θά γυμνάσει τήν ψυχή τους στήν ἀρετή κανείς δέν δίνει σημασία.
  Ὅταν τά ὁδηγεῖτε στά θέατρα, δέν προβάλλετε γιά δικαιολογία οὔτε τά μαθήματα οὔτε τίποτε ἄλλο. Ὅταν ὅμως χρειάζεται νά ὠφεληθοῦν καί νά κερδίσουν κάτι ἀπό τά πνευματικά, προφασίζεσθε ὅτι εἶναι ἀπασχολημένα.
  Δέν ἐξοργίζετε ἔτσι τόν Θεό, ὅταν γιά ὅλα τ᾿ ἄλλα εὐκαιρεῖτε καί ἀφιερώνετε χρόνο, τό νά ἐπιδίδονται ὅμως τά παιδιά στά δικά του τό νομίζετε ἐνοχλητικό καί ἀναχρονιστικό;
  Τίποτε πιό σπουδαῖο δέν θά κατορθώσεις, ἄν τοῦ μάθεις τέχνη καί κοσμική παιδεία γιά ν᾿ ἀποκτήσει χρήματα, ὅσο ἄν τοῦ διδάξεις τήν τέχνη γιά νά περιφρονήσει τά χρήματα. Ἄν θέλεις νά τό κάνεις πλούσιο, αὐτό κάμε. Διότι πλούσιος δέν εἶναι αὐτός πού ἔχει ἀνάγκη τά πολλά λεφτά καί τόν τριγυρίζουν πολλά ἀγαθά, ἀλλά ἐκεῖνος πού δέν ἔχει ἀνάγκη ἀπό τίποτε. Μήν ἀναζητᾶς πῶς νά τό κάνεις νά προκόψει στά κοσμικά διδάγματα καί νά τό καταντήσεις φιλόδοξο, ἀλλά φρόντισε πῶς νά τό διδάξεις νά περιφρονεῖ τή δόξα σ᾿ αὐτή τή ζωή.
 Ἀπό πουθενά ἀλλοῦ δέν προέρχεται ἡ διαστροφή τῶν παιδιῶν, παρά ἀπό τό ὑπερβολικό ἐνδιαφέρον γιά τά βιοτικά.
  Ἡ πραγματική σοφία καί ἡ ἀληθινή μόρφωση εἶναι ὁ σεβασμός πρός τόν Θεό. Δέν νομοθετῶ νά παραμένουν ἀμόρφωτα τά παιδιά. Ἀλλά ὁ ἔρωτας τῶν χρημάτων ὅλα τά ἀνέτρεψε καί κατέστρεψε καί ἀπομάκρυνε τόν ἀληθινό φόβο τοῦ Θεοῦ καί κατέλαβε τίς ἀνθρώπινες ψυχές, ὅπως ἀκριβῶς κάποιος τύραννος κατακυριεύει μιά ἀκρόπολη. Γι᾿ αὐτό ἀδιαφοροῦμε καί γιά τή σωτηρία τῶν παιδιῶν μας καί γιά τή δική μας, ἔχοντας μόνο ἕνα σκοπό: πῶς νά γίνουμε πλουσιότεροι καί ν᾿ ἀφήσουμε τόν πλοῦτο μας στούς ἄλλους καί ἐκεῖνοι πάλι σέ ἄλλους καί οἱ μετά ἀπό ἐκείνους στούς μετά ἀπ᾿ αὐτούς· καί γινόμαστε ἔτσι ὄχι κύριοι ἀλλά μεταβιβαστές τῶν χρημάτων καί τῶν κτημάτων μας.
 Δέν παύω νά σᾶς συμβουλεύω καί νά σᾶς παρακαλῶ καί νά σᾶς ἐξορκίζω, πρίν ἀπό κάθε ἄλλο νά δώσετε ἀνατροφή στά παιδιά σας. Ἄν τό πονᾶς τό παιδί σου, φανέρωσέ το μ᾿ αὐτό. Ἐσύ πρῶτος χαίρεσαι τά ἀγαθά, ὅταν ἔχεις καλό γιό κι ἔπειτα ὁ Θεός. Κοπιάζεις γιά τόν ἑαυτό σου.
 Πολύ περισσότερο φροντίζουμε γιά τούς ὄνους καί τούς ἵππους, παρά γιά τά παιδιά. Ἐνῶ φροντίζουμε γιά καλό ὀνηγό, γιά τή διαπαιδαγώγηση τῆς ψυχῆς τοῦ παιδιοῦ διαλέγουμε, ἁπλῶς καί ὡς ἔτυχε, ὅποιον βρεθεῖ μπροστά μας.
 Τί μπορεῖ ὅμως νά ἐξισωθεῖ μέ τό νά διαμορφώσεις τήν ψυχή τοῦ νέου καί νά διαπαιδαγωγήσεις τό χαρακτήρα του; Ἐμεῖς ὅμως ἀποβλέπουμε πῶς νά ἐξασκηθεῖ στή γλώσσα, πῶς νά μαθαίνει νά ὁμιλεῖ, ὄχι γιά νά μπορεῖ νά ὁμιλεῖ, ἀλλά γιά νά κερδίζει χρήματα.
 Νά τούς δώσουμε τό παράδειγμα, νά τά κάνουμε νά συνηθίζουν ἀπό μικρή ἡλικία στήν ἀνάγνωση τῶν Γραφῶν.
 Διότι, καί ἄν ἀκόμα ἡ προσωπική μας ζωή εἶναι πολύ καλά τακτοποιημένη, ὅταν ἀδιαφοροῦμε γιά τή σωτηρία τῶν παιδιῶν, θά τιμωρηθοῦμε πολύ φοβερά.