Τό ὄνομά του στούς περισσότερους ἴσως νά μή θυμίζει τίποτε, στούς Θεσσαλονικεῖς ὅμως πρέπει ἡ μνήμη του νά εἶναι πάντα ζωντανή. Νά εἴμαστε εὐγνώμονες στόν ἐπίσκοπο Μεδιολάνων (Μιλάνου) ἅγιο Ἀμβρόσιο. Καί τοῦτο γιατί ὁ μεγάλος αὐτός μαχητής τῆς πίστεως ἐταπείνωσε μέ τήν σθεναρά του στάση τόν αὐτοκράτορα Θεοδόσιο Α´, τόν ἀποκληθέντα Μέγα (346395 μ.Χ.). Ἀπέδωσε ἔτσι δικαιοσύνη στούς ἀδικοχαμένους πού σφαγιάστηκαν στόν ἱππόδρομο τῆς Θεσσαλονίκης ἀπό μισθοφόρους τοῦ Θεοδοσίου τό 390 μ.Χ. Βρισκόμαστε στήν ἐποχή πού ἡ Θεσσαλονίκη μέ τόν ἱππόδρομό της στήν περιοχή τῆς σημερινῆς πλατείας Ἱπποδρομίου συγκέντρωνε πολύ κόσμο μιά πού γύρω ἀπό τόν στίβο ὑπῆρχαν θέσεις γιά μεγάλο ἀριθμό θεατῶν.
 Ὁ διοικητής τῆς γοτθικῆς φρουρᾶς τῆς πόλεως Βοθέριχος, στίς παραμονές ἀγώνων ἁρματοδρομίας, φυλάκισε ἕνα δημοφιλῆ ἡνίοχο. Ὁ λαός ξεσηκώθηκε καί στήν ἄρνηση τοῦ διοικητοῦ νά τόν ἐλευθερώσει ἐπετέθη ἐναντίον τῆς φρουρᾶς μέ ἀποτέλεσμα νά σκοτωθοῦν ὁ Βοθέριχος καί πολλοί ἀξιωματικοί καί τά σώματά τους «νά κατασυρθοῦν εἰς τάς ὁδούς». Ἡ γοτθική φρουρά μέ ἐντολή τοῦ Θεοδοσίου, πού συνοψίζεται στό «Ἀφοῦ ὅλοι ἔφταιξαν, ὅλοι θά τιμωρηθοῦν!», παγίδεψε τό λαό στόν ἱππόδρομο καί ἔσφαξεν... «ἐν διαστήματι τριῶν ὡρῶν, ἄνευ διακρίσεως ἀθώων καί ἐνόχων, πολιτῶν καί ξένων, κατά τινάς μέν ἑπτά χιλιάδας κατά τινάς δέ πεντεκαίδεκα χιλιάδας ἀνθρώπων», ὅπως ἀναφέρει ὁ Κων. Παπαρρηγόπουλος στήν «Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους» (τόμος β´, βιβλίον Η´, σελ. 200). Ὁ ἱππόδρομος ἀπό τότε ἔπαψε νά χρησιμοποιεῖται γιά ἀγῶνες.
Γιά τήν πράξη αὐτή ὁ τότε ἐπίσκοπος Μεδιολάνων Ἀμβρόσιος προσῆλθε ὡς κατήγορος καί τιμητής τοῦ αὐτοκράτορα. Τοῦ ὑπενθύμισε ὅτι «αὐτό πού ἔγινε στή Θεσσαλονίκη δέν ἔχει ὅμοιό του στή μνήμη τῶν ἀνθρώπων» καί τοῦ ὑπέδειξε νά δείξει μετάνοια: «... Θά ἐντραπῆτε, Μεγαλειότατε, νά κάνετε αὐτό πού ἔκανε ὁ βασιλεύς Δαυίδ, ὁ κατά σάρκα πρόγονος τοῦ Χριστοῦ, πού εἶπε στόν Νάθαν: “Ἥμαρτον ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ”;»... Νά πῶς ὁ Κων. Παπαρρηγόπουλος συνοψίζει τά γεγονότα: «Ὁ Θεοδόσιος ὑπήκουσεν εἰς τούς λόγους τούτους, ὑπέκυψεν εἰς τόν ἀπό τῆς Ἐκκλησίας ἀφορισμόν καί ἐπανελθών εἰς τά βασίλεια καθυπέβαλεν ἑαυτόν εἰς τό τῆς Ἐκκλησίας ἐπιτίμιον, ἀπό τοῦ ὁποίου μόλις μετά ὀκτώ μήνας ἐλύθη, γενόμενος πάλι δεκτός εἰς τήν τῆς Ἐκκλησίας κοινωνίαν, κατά τήν ἑορτήν τῆς τοῦ Χριστοῦ Γεννήσεως, ἀφοῦ πρότερον δημοσίᾳ ἐν τῷ ἱερῷ ναῷ ὡμολόγησε τήν ἁμαρτίαν καί, πρηνής κείμενος καί τό Δαυϊτικόν ἐκφωνῶν “Ἐκολλήθη τῷ ἐδάφει ἡ ψυχή μου, ζῆσον με κατά τό λόγιόν σου”, παρεκάλεσεν ἵνα τύχῃ συγγνώμης».
Νά τονίσουμε, ἐπίσης, ὅτι ὁ Ἀμβρόσιος ὑπῆρξε καί δεινός πολέμιος τοῦ Ἀρείου, ρήτωρ σπουδαιότατος καί πολυγραφώτατος καί βαθυστόχαστος ἐκκλησιαστικός συγγραφεύς. Ἀπό τό ὄνομά του ἔλαβε τήν ὀνομασία «Ἀμβροσιανό μέλος» λειτουργικό μουσικό ὑμνολόγιο τοῦ Μιλάνου, παλαιότερο τοῦ Γρηγοριανοῦ, πού ἀποτελεῖ ἀφετηρία καί πηγή τῆς μετέπειτα εὐρωπαϊκῆς μουσικῆς. Μέ ὑπέροχο ἦθος καί ἐξαίρετη μόρφωση, ἀπό διάσημος ρήτορας καί συγκλητικός, ἔγινε ἱεράρχης καί ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Πλήθη λαοῦ συνέρρεαν στά ἐμπνευσμένα κηρύγματά του καί πολλοί μετεστράφησαν στό δρόμο τῆς ἀληθείας, ἀνάμεσα σ᾽ αὐτούς καί ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος. Μεγάλη καί ἡ κοινωνική του δράση. Ὅταν κάποτε οἱ Ἀρειανοί κατηγόρησαν τόν Ἀμβρόσιο, γιατί εἶχε πουλήσει τά πολύτιμα ἐκκλησιαστικά σκεύη γιά νά ἐλευθερώσει αἰχμαλώτους, αὐτός ἀπάντησε ὅτι κόσμημα τῆς Ἐκκλησίας δέν εἶναι αὐτά, ἀλλά ἡ ἐξαγορά τῶν αἰχμαλώτων. Ἰδεώδης πράγματι ἐπίσκοπος, ὑποδειγματικός. Κατά τήν φράση τοῦ Σωζομένου «ἀνδρείως καὶ μάλα θείως τὴν Ἱερωσύνην διήνυσεν», ἄσκησε τήν ἱερωσύνη μέ ἀνδρεία καί θεάρεστα. Ἡ Ἐκκλησία τιμᾶ τή μνήμη του στίς 7 Δεκεμβρίου.

Χρ. Σαμαρτζίδης
Φιλόλογος

Ἀπολύτρωσις 67 (2012) 351-352

 Πολλές ἅγιες μορφές κοσμοῦν τό ἡμερολόγιο τοῦ Δεκεμβρίου καί πλαισιώνουν τό μέγιστο γεγονός τῆς ἱστορίας, πού γιορτάζουμε τόν μήνα αὐτό, τήν κατά σάρκα Γέννηση τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ξεχωρίζω ἀνάμεσά τους τόν ἅγιο Ἀμβρόσιο ἐπίσκοπο Μεδιολάνων, γιά νά πάρουμε ἀπό αὐτόν τό μήνυμα τοῦ μήνα.
  Ἡ ἀριστοκρατική καταγωγή, ἡ ἄριστη μόρφωση, ὁ ἄρτιος χαρακτήρας ἐνισχυμένα ἀπό τήν πλούσια χάρη τοῦ Θεοῦ κατέστησαν τόν Ἀμβρόσιο σπουδαία ἡγετική προσωπικότητα τοῦ 4ου μ.Χ. αἰώνα. Ὡς ἐπίσκοπος τῶν Μεδιολάνων ἄσκησε μεγάλη ἐπιρροή στήν θρησκευτική πολιτική τῶν αὐτοκρατόρων, διατηρώντας ὅμως πάντοτε ἐπιβλητική ἀνεξαρτησία ἀπέναντί τους. Μέ θαυμασμό σημειώνει ἡ ἱστορία τήν θεοπρεπῆ καί γεμάτη παρρησία στάση τοῦ Ἀμβροσίου ἔναντι τοῦ αὐτοκράτορα Θεοδοσίου, τοῦ σπουδαίου ἐκείνου ἄρχοντα, πού ἐπί τῶν ἡμερῶν του ἀναγνωρίσθηκε ὁ χριστιανισμός ὡς ἐπίσημη θρησκεία τοῦ Βυζαντίου: Μετά ἀπό ἕνα αἱματοκύλισμα στήν Θεσσαλονίκη ὁ αὐτοκράτορας ἦρθε στά Μεδιόλανα. Μέ παρρησία τότε ὁ ἐπίσκοπος Ἀμβρόσιος τοῦ ἀπαγόρευσε τήν εἴσοδο στόν ναό, θυμίζοντάς του ὅτι «κἄν βασιλεύς εἶναι δέν πρέπει ἔτσι προπετῶς καί αὐθαδῶς νά τολμᾶ εἰς τά θεῖα». Ἐλέγχθηκε ὁ αὐτοκράτορας ἀπό τήν θέση τοῦ ἐπισκόπου, συγκλονίσθηκε, μετανόησε κι ἔτσι ἀποκαταστάθηκε στήν Ἐκκλησία. Βεβαίως τό Εὐαγγέλιο προστάζει· «πᾶσα ψυχή ἐξουσίαις ὑπερεχούσαις ὑποτασσέσθω» (Ρω 13,1). Νά σεβόμαστε τούς ἄρχοντες, νά ὑπακοῦμε στίς προσταγές τῆς ἐξουσίας· μέ τήν προϋπόθεση ὅμως ὅτι αὐτή δέν ἀντιβαίνει στόν νόμο τοῦ Θεοῦ. Διαφορετικά, ἰσχύει ἡ ἀποστολική τακτική «πειθαρχεῖν δεῖ Θεῷ μᾶλλον ἤ ἀνθρώποις» (Πρξ 5,29).
 Σαφές τό μήνυμα ἀπευθύνεται σέ τρεῖς κατευθύνσεις: α) Στούς ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας μας θυμίζει ὅτι εἶναι θεϊκή ἐπιταγή καί ποιμαντική εὐθύνη γι᾿ αὐτούς ὁ δίκαιος ἔλεγχος πού γίνεται μέ παρρησία ὄχι μόνο πρός τόν ἁπλό λαό ἀλλά καί πρός τά ὑψηλά ἱστάμενα πρόσωπα. β) Στούς πολιτικούς ἄρχοντες προβάλλει τήν ὑψηλή κορυφή τῆς ταπείνωσης καί ὑποταγῆς στόν νόμο τοῦ Θεοῦ. Τιμᾶ τόν ἄρχοντα τό νά ἀναγνωρίζει πάνω ἀπό τήν ἐξουσία του τήν ἐξουσία τοῦ Θεοῦ. γ) Στόν κάθε ἁπλό χριστιανό ὁ ἅγιος Ἀμβρόσιος μηνύει ὅτι πάνω ἀπό πρόσωπα, πάνω ἀπό ἀνθρώπινους νόμους καί παραδόσεις στέκει ὁ λόγος καί ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ. Ὅταν τόν ἐφαρμόζουμε στήν προσωπική μας ζωή, ἔχουμε τό σθένος νά τόν προτάσσουμε καί σέ ὅλες τίς συναλλαγές μας. Κι ὅταν ὁδηγός καί ρυθμιστής τῆς ζωῆς μας εἶναι ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ, τί ἔχουμε νά φοβηθοῦμε;

Στέργιος Ν. Σάκκος

Ἀπολύτρωσις 64 (2009) 323