Ἡ ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ εἶναι τό συγκλονιστικώτερο γεγονός τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας. Ὁ Ἰησοῦς συνέτριψε τόν Ἅδη, τόν πιό φοβερό, τόν «ἔσχατον ἐχθρόν» μας (Α΄Κο 15,26), καί τρεῖς ἡμέρες μετά ἀπό τόν θάνατό του ἀναστήθηκε ἀπό τούς νεκρούς. Καί εἶναι βέβαιο ὅτι ἀναστήθηκε. Πολλοί ἀρνοῦνται τήν πίστη στήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Τήν ἀρνοῦνται κυρίως διότι θά τούς συνέφερε νά μήν ἀνασταινόταν ὁ Κύριος, νά μήν ἦταν ἀλήθεια ὅλα ὅσα εἶπε. Διότι ἡ ἀνάσταση ἀποδεικνύει αὐτό ἀκριβῶς, ὅτι ὁ Χριστός εἶναι ὁ ἀδιάψευστος Θεός. Ὅμως ὁ Κύριος ἀναστήθηκε. Καί εἶναι βέβαιο αὐτό, διότι ὑπάρχουν πάμπολλες καί ἔγκυρες μαρτυρίες.
 Ὁ εὐαγγελιστής Λουκᾶς στήν ἀρχή τῶν Πράξεων λέει ὅτι ὁ Κύριος, ἀφοῦ ἀναστήθηκε, ἐμφανιζόταν στούς μαθητές του ἐπί σαράντα ἡμέρες «συναλιζόμενος αὐτοῖς» (Πρξ 1,4). Ὄχι ἁπλῶς τούς ἐμφανιζόταν, ἀλλά ἔφαγε καί ἤπιε μαζί τους. Αὐτό σημαίνει ἡ μετοχή «συναλιζόμενος». Τούς ἐμφανίσθηκε πρωί, μεσημέρι, ἀπόγευμα. Ποτέ δέν ἐμφανίσθηκε βράδυ, γιά νά μή θεωρηθεῖ ὅτι ἐπρόκειτο γιά «πνεῦμα», γιά φάντασμα. Ἐμφανίσθηκε σέ ἕναν, σέ δύο, σέ ἑπτά, σέ δέκα, σέ ἕνδεκα, σέ πεντακόσιους. Γράφει μάλιστα ὁ ἀπόστολος Παῦλος στούς Κορινθίους ὅτι πολλοί ἀπ’ αὐτούς τούς πεντακόσιους πού τόν εἶδαν ἀναστημένο ζοῦν ἀκόμη (βλ. Α΄ Κο 15,6)· εἶναι σάν νά τούς λέει: «Πηγαίνετε νά τούς ρωτήσετε».
 Ἀλλά ἡ μεγαλύτερη ἱστορική ἀπόδειξη τῆς ἀναστάσεως τοῦ Κυρίου δέν εἶναι τό ὅτι ἐμφανίσθηκε. Ἡ μεγαλύτερη ἀπόδειξη ὅτι ὁ Ἰησοῦς ἀναστήθηκε εἶναι ὅτι αὐτοί πού τόν εἶδαν ἀναστημένο, οἱ μαθητές του, κήρυξαν τήν ἀνάστασή του σ’ ὅλο τόν κόσμο. Καί μάλιστα γι’ αὐτό τό κήρυγμά τους, ὅτι ὁ διδάσκαλός τους ἀναστήθηκε καί εἶναι συνεπῶς ὁ Θεός, ἔδωσαν καί τή ζωή τους καί θυσιάσθηκαν. Ὑπέγραψαν δηλαδή αὐτή τήν μαρτυρία τους μέ τό αἷμα τους.
 Θά ἰσχυρισθοῦν βέβαια κάποιοι ὅτι ὑπάρχουν πολλοί πού θυσιάζονται γιά τήν ἰδεολογία τους. Καί πράγματι οἱ αἰῶνες ἔχουν νά ἐπιδείξουν πολλούς τέτοιους «μάρτυρες» ἰδεῶν. Ἄλλο ὅμως οἱ ἰδέες καί ἄλλο τά γεγονότα. Ἡ ἰδεολογία ἔχει σχέση μέ τόν νοῦ καί ὁ νοῦς μπορεῖ νά πλανηθεῖ, ἀλλά τά γεγονότα ἔχουν σχέση μέ τίς αἰσθήσεις καί οἱ αἰσθήσεις οὐδέποτε πλανῶνται. Ἄς μήν αὐταπατώμαστε· δέν πεθαίνει ποτέ κανένας γιά ἕνα τέτοιο παραμύθι. Κανείς δέν βάζει τό κεφάλι του κάτω ἀπό τό ξίφος γιά ἕνα τέτοιο παράδοξο μύθευμα. Κι ὅμως, τό ἔκαναν αὐτό πολλοί ἀπό τούς μαθητές τοῦ Κυρίου. Καί ἡ Ἐκκλησία στά τριακόσια πρῶτα χρόνια τῆς ζωῆς της εἶδε τά τέκνα της νά ὁδηγοῦνται στό μαρτύριο, στό αἷμα, στόν θάνατο. Ποιός τούς τό δίδαξε; Ἀσφαλῶς οἱ μαθητές τοῦ Κυρίου. Αὐτοί ἦταν οἱ πρῶτοι πού ἔδωσαν τό παράδειγμα. Καί ἄν κάποιος δέν πιστεύει σέ καμιά ἄλλη σχετική μαρτυρία, ὅμως ἡ ἱστορία φωνάζει: Οἱ μαθητές τοῦ Χριστοῦ θυσίασαν τήν ζωή τους κηρύττοντας τήν ἀνάσταση, ἄρα ἡ μαρτυρία τους εἶναι ἀληθινή.
 Καί τί σημαίνει ἡ ἀνάσταση τοῦ Κυρίου γιά μᾶς; Σημαίνει ὅτι ἡ τραγωδία μας πῆρε τέλος. Καί ἡ πιό μεγάλη τραγωδία τοῦ ἀνθρώπου, ἡ πιό φοβερή, εἶναι ὁ θάνατος. Καί ὁ θάνατος μετά τήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ συνετρίβη, δέν ἔχει πλέον καμία ἐξουσία καί ἰσχύ. Μπορεῖ γιά ἕνα διάστημα νά βασιλεύει ἀκόμη, μπορεῖ νά πεθάνουμε -καί θά πεθάνουμε ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, «καθόσον ἀπόκειται τοῖς ἀνθρώποις ἅπαξ ἀποθανεῖν» (Ἑβ 9,27) λέει ὁ Παῦλος- ἀλλά δέν θά πεθάνουμε γιά πάντα. Τελείωσε αὐτή ἡ ἱστορία. Δέν μπορεῖ νά μᾶς κρατήσει πλέον ὁ θάνατος στά δεσμά του, ὅπως δέν κράτησε καί τόν Κύριό μας. Ὁ Χριστός εἶναι ἡ κεφαλή μας. Ἀφοῦ λοιπόν ἀνέστη ἡ κεφαλή, θά ἀναστηθεῖ καί τό σῶμα, θά ἀναστηθοῦμε κι ἐμεῖς.
 Λοιπόν, ὅπως θά ἔλεγε ὁ ἅγιος Αὐγουστῖνος, ὅσοι πενθεῖτε, ὅσοι κλαύσατε πρόσφατα δικούς σας -καί ποιός δέν ἔχει κλαύσει στήν ζωή του δικό του ἄνθρωπο;- σκουπίστε τά δάκρυά σας. Ὁ τάφος δέν εἶναι τό τέρμα. Ὁ τάφος εἶναι ἡ ἀρχή μιᾶς καινούργιας ἀτελεύτητης ζωῆς, πού θά ὁλοκληρωθεῖ καί θά φανεῖ καί θά ἀποδειχθεῖ ἔνδοξη κατά τήν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου.
 Ὅσοι ἀντιμετωπίζετε ἀδιέξοδα, ὅσοι βρίσκεσθε μπροστά σέ δυσκολίες ἀξεπέραστες, θάρρος! Δέν ὑπάρχει τίποτε πιό ἀδιέξοδο ἀπό τό ἀδιέξοδο τοῦ τάφου· ὁ τάφος ὅμως τοῦ Χριστοῦ σήμερα, ὁ φωτεινός, ὁ ὁλόφωτος τάφος, ὅπως φωτίζει καί ὅλους τούς ὑπόλοιπους τάφους, φωτίζει καί τά ἀδιέξοδά μας, ρίχνει φῶς ἄπλετο ἐκεῖ πού μόνο σκοτάδι ὑπάρχει.
 Ὅσοι ἀγωνίζεσθε, εὐφρανθεῖτε! Ἀναστήθηκε Ἐκεῖνος πού ἑτοιμάζει γιά σᾶς στεφάνι. Μόνο νά ἀγωνίζεσθε μέχρι τέλους, ἔτσι λέει· «Γίνου πιστὸς ἄχρι θανάτου, καὶ δώσω σοι τὸν στέφανον τῆς ζωῆς» (Ἀπ 2,10), τό στεφάνι πού εἶναι καμωμένο ἀπό ζωή καί μᾶς περιμένει. Ἔχει νόημα ὁ ἀγώνας, ἔχει νόημα ἡ προσπάθεια, ἔχει νόημα νά κοπιάζουμε, νά ἀντιστεκόμαστε στήν ἁμαρτία, στόν σατανᾶ· ἔχει νόημα, ἔστω καί ἄν ματώνουμε πάνω στήν προσπάθεια. Ὁ Ἀναστημένος στέκει μπροστά μας καί μᾶς ἀναμένει μέ τό στεφάνι τῆς νίκης.
 Ἀλλά καί ὅσοι εἴμαστε ἁμαρτωλοί, θάρρος! Ἀναστήθηκε Ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος ἔγινε «ἱλασμὸς περὶ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν» (Α΄ Ἰω 2,2) μέ τό αἷμα του. Καί μέ τή ζωή του, μέ τήν ἀνάστασή του μᾶς δικαιώνει, μᾶς ἀνεβάζει στόν οὐρανό καί μᾶς κάνει σύνθρονους τοῦ Θεοῦ, ἀρκεῖ νά προσπαθήσου-με νά φανοῦμε ἀντάξιοι αὐτοῦ τοῦ δώρου, αὐτοῦ τοῦ χαρίσματος.
 Εὐφρανθεῖτε ὅλοι οἱ χριστιανοί! Ὅλοι νά εὐφρανθοῦμε! Τό Πάσχα εἶναι καιρός χαρᾶς, πανηγύρεως, γιορτάζει ὁ οὐρανός, θριαμβεύει ἡ γῆ, τά σύμπαντα!
 Ὁ Χριστός ἀνέστη, ἀδελφοί!

Εὐάγγελος Ἀλ. Δάκας

Δρ Θεολογίας - Φιλόλογος

   ῎Αν σέ προβληματίζει, ἀδελφέ μου, ὁ θάνατος, τότε μάθε ὅτι στόν Χριστό αὐτός δέν ἔχει καμία ἐξουσία πλέον. Κάποια στιγμή, βεβαίως, Τόν κατέλαβε, μά ἀκριβῶς πάνω σέ τούτη τήν κυριαρχία του πέθανε καί χάθηκε. Διότι ὁ Κύριος, καθώς εἶναι ἡ ἴδια ἡ ἀκατάλυτη πηγή τῆς ζωῆς, τόν θανάτωσε.
 

   Θάρρος, λοιπόν, ὅσο κι ἄν πονοῦμε! ῾Ο θάνατος θά πεθάνει καί γιά μᾶς. Κι ἄν μέ ρωτήσεις πότε θά γίνει αὐτό τό καταπληκτικό, ἡ ἀπάντηση εἶναι ὅτι θά συμβεῖ στό τέλος τῶν αἰώνων, ὅταν θά ἀναστηθοῦν οἱ νεκροί. Τοῦτο τό πιστεύουμε ἀκράδαντα χωρίς τήν παραμικρή ἀμφιβολία. Διότι, ὅπως λέει ἡ Γραφή, «ὁ πιστεύσας καί βαπτισθείς σωθήσεται», ἐνῶ ἀμέσως προσθέτει ἐκεῖνο πού ἴσως σέ φοβίζει· «ὁ δέ ἀπιστήσας κατακριθήσεται». ᾿Από τό συγκεκριμένο χωρίο συμπεραίνουμε ἀκόμη ὅτι ὁ θάνατος θά καταργηθεῖ βεβαίως σέ μᾶς, θά ὑπερισχύσει ὅμως στούς κατάκριτους. Κι ὅπου ὁ θάνατος δέν θά δεῖ θάνατο, θά κυριαρχεῖ αἰώνια, ἀφοῦ, ὅπως ξέρουμε, ἡ κόλαση εἶναι αἰώνια. ῞Ομως γιά μᾶς τούς πιστούς ἡ ἐξουσία του θά τερματιστεῖ ὁριστικά.
 

   Ξέρω τώρα ὅτι, μετά ἀπ᾿ ὅσα σᾶς εἶπα, θέλετε νά μάθετε τό πῶς θά πραγματοποιηθοῦν ὅλα αὐτά. Δέν θά σᾶς ἐξηγήσω ἐγώ, ἀλλά ἐκεῖνοι πού ἤδη πανηγυρίζουν τούτη τήν ἐπαγγελία. ῎Ετσι θά κατέχετε στέρεα αὐτό πού συλλογίζεσθε, πού τραγουδᾶτε μέ τήν καρδιά σας, πού ἐλπίζετε ὁλόψυχα καί κυνηγᾶτε νά ἐπιτύχετε μέ τήν πίστη καί τά καλά σας ἔργα. Νά, λοιπόν, τί παιανίζουν κάποιοι γιά τό θάνατο τοῦ θανάτου, τόν ὁποῖο θά γευθοῦμε κι ἐμεῖς ὅπως ὁ ἀρχηγός μας. Γράφει ὁ ἀπόστολος Παῦλος· «Δεῖ γάρ τό φθαρτόν τοῦτο ἐνδύσασθαι ἀφθαρσίαν καί τό θνητόν τοῦτο ἐνδύσασθαι ἀθανασίαν... τότε γενήσεται ὁ λόγος ὁ γεγραμμένος· κατεπόθη ὁ θάνατος εἰς νῖκος» (Α' Κο 15,53-54). Γιά τίς ὑπάρξεις μας, λοιπόν, ὁ θάνατος θά πάψει κάποτε. Αὐτό σημαίνει ὅτι «κατεπόθη ὁ θάνατος εἰς νῖκος». Θά καταποθεῖ, ὥστε νά μή φαίνεται. Καί τί σημαίνει ὅτι δέν θά φαίνεται; ῞Οτι δέν θά ὑπάρχει πουθενά οὔτε στήν ψυχή οὔτε στό σῶμα μας. «Κατεπόθη ὁ θάνατος εἰς νῖκος»!
 

   Εἶναι, συνεπῶς, ἀπολύτως εὔλογη ἡ εὐφροσύνη πού αἰσθάνονται ὅσοι ἀναπέμπουν τούτους τούς θριάμβους. Καί ὁ ἀπόστολος συνεχίζει στόν ἴδιο τόνο· «Ποῦ σου, θάνατε, τό κέντρον; Ποῦ σου, ᾅδη, τό νῖκος;». Ποῦ πῆγε τό καύχημά σου ὅτι κατέλαβες, κατέκτησες, νίκησες καί κατακύρωσες στόν ἑαυτό σου τά λάφυρα, φόνευσες καί σκότωσες; «Ποῦ σου, θάνατε, τό κέντρον; Ποῦ σου, ᾅδη, τό νῖκος;». Δέν τόν συνέτριψε ὁ Κύριός μου; ῏Ω θάνατε, ὅταν ὁ Κύριός μου σ᾿ ἐξολόθρευσε καί σέ λαφυραγώγησε μέ τό σταυρό καί τήν ἀνάστασή του, τότε πέθανες καί γιά μένα. Μέ τήν ἴδια σωτηρία ἀπό τήν ὥρα ἐκείνη καί στό ἑξῆς «ὁ πιστεύσας καί βαπτισθείς σωθήσεται, ὁ δέ ἀπιστήσας κατακριθήσεται».
 

   ῎Ας ξεφύγουμε, ἀδελφοί μου, ἀπό τήν καταδίκη κι ἄς ἔχουμε τήν ἀγάπη καί τήν ἐλπίδα μας στήν αἰώνια αὐτή σωτηρία!
 
 
 

            ἱ. Αὐγουστίνου, Λόγος 233,

Στήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ κατά Λουκᾶν.
 
(᾿Απόδοση Εὐάγγελος Δάκας)

  Ἡ ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, ρίζα καί θεμέλιο τῆς πίστεώς μας ἐμπνέει τή ζωή καί τό κήρυγμα τῶν πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἀπό τήν πλούσια πατερική διδασκαλία σταχυολογοῦμε μερικά στοιχεῖα, πού μᾶς βοηθοῦν νά προσεγγίσουμε θεολογικά καί βιωματικά τό μεγάλο αὐτό γεγονός τῆς πίστεώς μας.
 •    Ὁ Χριστός ἀναστήθηκε μέ τήν ἀνθρώπινη σάρκα του.
 «Ἀληθινά ἔπαθε κι ἀληθινά ἀναστήθηκε ὁ Χριστός κι ὄχι ὅπως λένε μερικοί ἄπιστοι ὅτι φαινομενικά εἶχε πάθει… Ἐγώ καί μετά τήν ἀνάσταση γνωρίζω καί πιστεύω ὅτι εἶχε σάρκα. Καί ὅταν ἦρθε σ’ αὐτούς, πού ἦταν μαζί μέ τόν Πέτρο τούς εἶπε· «Λάβετε, ψηλαφῆστε με καί δεῖτε ὅτι δέν εἶμαι φάντασμα ἀσώματο». Κι ἀμέσως τόν ἄγγιξαν καί πίστεψαν, μόλις ἦρθαν σ’ ἐπαφή μέ τή σάρκα του καί μέ τό πνεῦμα του. Γι’ αὐτό καί τόν θάνατο περιφρόνησαν καί ἀναδείχθηκαν ἀνώτεροι ἀπό τόν θάνατο. Καί μετά τήν ἀνάσταση ἔφαγε καί ἤπιε μαζί τους σάν ἄνθρωπος μέ σάρκα, παρ’ ὅλο πού πνευματικά ἦταν ἑνωμένος μέ τόν Πατέρα» (Ἰγνατίου, Πρός Σμυρναίους 3).
 •    Τό ἀναστημένο σῶμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι διαφορετικό ἀπό τό θνητό ἀνθρώπινο σῶμα.
 «Ὁ Χριστός… σ’ ἄλλους ἐμφανιζόταν μετά τήν ἀνάσταση, ἐνῶ σ’ ἄλλους δέν ἐμφανιζόταν. Πράγματι, ἀναστήθηκε ἀπό τούς νεκρούς καί ἡ σάρκα του ἔγινε πιό λεπτή, διότι ἦταν ἄφθαρτη… Αὐτό τό σῶμα ὅταν ἤθελε τό ἀπέκρυπτε καί ὅταν ἤθελε τό καθιστοῦσε φανερό. Μετά τήν ἀνάσταση δέν εἶχε πλέον τίς ἀδυναμίες τοῦ σώματος καί τίς ἀναγκαῖες χρεῖες» (Νείλου, Ἐπιστολαί 3,120).
 •    Ὁ Χριστός εἶναι ὁ ἴδιος ἡ ἀνάσταση.
 «Χριστός Κύριος ὁ τῆς ἀναστάσεως ἥλιος» (Κλήμεντος Ἀλεξ., Προτρεπτικός 8). «Ὁ Λόγος σάρξ ἐγένετο καί ἐγένετο ἀνάστασις» (Μ. Ἀθανασίου, Κατά Ἀρειανῶν 1,64). «Εἶναι ἡ ἀνάσταση ὁ Χριστός, διότι μᾶς ἀνασταίνει καί μᾶς ἐπαναφέρει στή ζωή» (Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγοι 30,20).
 •    Ἡ ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ἐγγυᾶται τήν ἀνάσταση τοῦ ἀνθρωπίνου γένους.
 «Γι’ αὐτό (ὁ Χριστός) πῆρε τό σῶμα, πού μποροῦσε νά πεθάνει, ὥστε αὐτό ἀφοῦ γίνει κοινωνός τοῦ ἐπί πάντων Λόγου νά γίνει ἱκανό νά πεθάνει ἀντί ὅλων καί συγχρόνως νά παραμείνει ἄφθαρτο ἐξ αἰτίας τοῦ Λόγου πού κατοίκησε μέσα σ’ αὐτό, καί ἔτσι νά παύσει γιά ὅλους ἡ φθορά μέ τή χάρη τῆς ἀναστάσεως» (Μ. Ἀθανασίου, Περί ἐνσαρκώσεως 9,1). «Ἀφοῦ ἔγινε ἀρχή τῆς ἀναστάσεως μέ Ἕναν, ἡ ἀνάσταση ἁπλώνεται σ’ ὅλη τήν ἀνθρωπότητα» (Γρηγορίου Νύσσης, Λόγος Κατηχητικός 16). «Ὑπάρχει ἀνάσταση σωμάτων. Τοῦτο βεβαιώνει ὁ ἄδειος τάφος στά Ἰεροσόλυμα (Χρυσοστόμου, Εἰς τάς Πράξεις 2,5). «… στήν Ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ πατέρα καί Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ… τήν ἐλεημένη καί ἑδραιωμένη στήν ὁμόνοια τοῦ Θεοῦ, πού ἀγάλλεται μέ τό πάθος τοῦ Κυρίου μας χωρίς δισταγμούς καί μέ τήν ἀνάστασή του χορταίνει ἀπό πλούσιο ἔλεος» (Ἰγνατίου, Πρός Φιλαδελφεῖς, προοίμ.).
 •    Ἡ ἀνάσταση κατέστη ἡ σημαία τῆς Ἐκκλησίας.
 «Πράγματι, ἐπί Ποντίου Πιλάτου καί τετράρχου Ἡρώδου ὁ Χριστός σταυρώθηκε γιά χάρη μας σωματικά… γιά νά ὑψώσει σημαία μέ τήν ἀνάστασή του, μέσα στούς αἰῶνες πρός τούς ἁγίους καί τούς πιστούς του, εἴτε ἀνάμεσα στούς Ἰουδαίους εἴτε ἀνάμεσα στούς εἰδωλολάτρες, καί νά τούς ἑνώσει σέ ἕνα σῶμα, στήν Ἐκκλησία του» (Ἰγνατίου, Σμυρναίους 1,2).

  Στέκεται γεμάτη ἀπορία καί πόνο. Δυσκολεύεται νά συνέλθει ἀπό τήν ὀδυνηρή ἔκπληξη. Τό μνημεῖο εἶναι κενό. Τό νεκρό σῶμα τοῦ διδασκάλου δέν βρίσκεται πλέον ἐκεῖ. Τί μπορεῖ νά συνέβη; Ποιός θά ἔπαιρνε ἕναν νεκρό καί γιά ποιό λόγο; Καί ποῦ εἶναι πιθανόν νά τόν τοποθέτησε; Ὁ νοῦς της εἶναι πλημμυρισμένος ἀπό σύγχυση καί σκοτεινές σκέψεις.
 Ἦταν πρίν ἀπό καιρό πού γνώρισε τόν Ἰησοῦ ἡ Μαρία. Αὐτή ἡλικιωμένη, δεμένη ἑφτάδιπλα ἀπό τόν διάβολο, δαιμονισμένη. Μαύρη ἡ ζωή της. Κινούμενη στά ὅρια τῆς ἔσχατης ἀπελπισίας καί τῆς ἔσχατης ταπείνωσης. Ἕνα πρόσωπο χωρίς προσωπικότητα, μιά διαλυμένη ὕπαρξη. Ἐκεῖνος ἐπιβλητικός, ἀπόλυτα κυρίαρχος τῆς δύναμης καί προπάντων σπλαχνικός. Δέν τραβήχτηκε μακριά της μόλις τήν εἶδε, ὅπως ἔκαναν οἱ ἄλλοι φοβισμένοι. Ἀντίθετα τήν πλησίασε. Τή συμπάθησε μέ πατρική στοργή καί τήν ἐλευθέρωσε ἀπό τόν σατανᾶ μέ ὅ,τι μπορεῖ νά σημαίνει αὐτό τό ρῆμα γιά ἕνα τόσο καταρρακωμένο πλάσμα τοῦ Θεοῦ.
 Ἀπό τότε τόν ἀκολούθησε πιστά. Ἔφτασε μέχρι τό σταυρό μαζί του. Στάθηκε κοντά στήν ἀβάσταχτα πονεμένη μητέρα του, μητέρα του κι αὐτή, ἀπό ἐκεῖνες πού ἀπέκτησαν τό δικαίωμα νά ὀνομάζονται ἔτσι, διότι «ἐποίησαν τό θέλημα τοῦ πατρός αὐτοῦ» (Μθ 12,50). Καί τώρα, τρεῖς ἡμέρες ἀφότου τόν κήδεψε μαζί μέ τούς λίγους δικούς του πού τοῦ ἀπέμειναν, ἀντικρύζει τοῦτο τό φοβερό θέαμα: Χάθηκε ὁ νεκρός. Ὁ Κύριός της «ᾔρθη» (Ἰω 20,2.13).
 «Δέν γνώριζε ἐντελῶς τίποτε γιά τήν Ἀνάσταση κι οὔτε ἔβαζε κάτι τέτοιο ὁ νοῦς της», παρατηρεῖ ὁ ἅγιος Ἰωάννης Χρυσόστομος. Ἦταν μιά ἁπλή γυναίκα·ἁπλή καί βασανισμένη. Ἀδυνατοῦσε νά σκεφτεῖ ὅτι ὁ Ἰησοῦς -ἔστω αὐτός ὁ ἅγιος ἄνθρωπος, ὁ μοναδικός προφήτης, ὅπως τόν πίστευε- θά μποροῦσε νά ἐπιστρέψει ἀπό τό θάνατο. Ἡ ὑπόθεση αὐτή ἦταν πάνω ἀπό τίς δυνατότητές της. Γι᾿ αὐτό καί ἀναζητᾶ νεκρό τόν ἀναστημένο. Κι οὔτε τά ἀφημένα καί τακτοποιημένα σάβανα τήν προβληματίζουν καθόλου. Ἀκόμη καί οἱ δύο ἄγγελοι, πού τόσο ξαφνικά ἐμφανίζονται, δέν ἀφαιροῦν τό παραμικρό ἀπό τήν ἀγωνία της. Αὐτή ψάχνει τόν ἀγαπημένο της εὐεργέτη. Τήν κατατρώει ἡ ἀπουσία του. Μακάρι νά τόν ἔβρισκε κάπου καί θά τόν σήκωνε μονάχη, μέ τά χέρια της! «Πολλή ἡ εὔνοια καί φιλοστοργία τῆς γυναικός!», ἀναφωνεῖ ὁ ἴδιος ἱερός πατήρ.
 Ὁ Χριστός εἶναι ἡ ζωή τοῦ κόσμου. Χωρίς τήν παρουσία του ὅλα σκοτεινιάζουν, χάνουν τό νόημά τους, δέν ἔχουν πιά καμιά σημασία. Καί εἶναι τόσο τραγική ἡ αὐταπάτη μας νά νομίζουμε ὅτι ζοῦμε, ἐνῶ βρισκόμαστε μέσα στό ἴδιο τό κράτος τοῦ θανάτου.Χωρίς τόν Ἰησοῦ τό πιό γλυκό πράγμα πού μᾶς εὐφραίνει γίνεται πικρό, κατάπικρο, ἀλλοιωμένο ἀπό τό δηλητήριο τῆς ἔλλειψής του. «Κύριε», ἱκετεύει ὁ ἱερός Αὐγουστίνος, «θρηνοῦμε καί ζητᾶμε ἐσένα, διότι χωρίς ἐσένα δέν εἴμαστε τίποτε... Ἐσένα ποθοῦμε. Γιατί οἱ ζωντανοί νά φεύγουν μακριά ἀπό σένα πού ἀνέστησες τούς νεκρούς; Μέ τήν Ἀνάστασή σου ἄνθισε ἀπό τόν τρόμο της ἡ γέεννα, ἀλλά μαράθηκε στείρα ἡ γῆ. Οἱ πέτρες ἀπό τά μνήματα τῶν νεκρῶν σχίστηκαν, μά τά χωράφια μας δέν γνώρισαν καρπό, διότι τά σπλάχνα τους εἶναι σκληρά. Ἐσένα, Κύριε, ζητᾶμε, ἐσένα πού μᾶς ἀναζητᾶς. Οἱ γιορτές μας μεταστράφηκαν σέ πένθος καί τά τραγούδια μας σέ θρῆνο. Ἡ κιθάρα μας παίζει τραγούδι λυπητερό... Κηδεία πιό μαύρη ἀπό τό σκοτάδι...».
 Καί καταλήγει ἀναστάσιμα ὁ ἱερός πατήρ: «Ὅμως θάρρος! Ἐκεῖνος πού εἶπε στίς μυροφόρες "ὑπάγετε ἀπαγγείλατε τοῖς ἀδελφοῖς μου ἵνα ἀπέλθωσιν εἰς τήν Γαλιλαίαν, κἀκεῖ μέ ὄψονται" (Μθ 28,10), ὁ ἴδιος λέει καί σέ μᾶς: "πηγαίνετε καί πεῖτε στό λαό μου ὅτι θά μέ συναντήσουν στήν Ἐκκλησία... καί ἐκεῖ θά λάβουν τήν ἄφεση"»!

  Γεγονός ἀναντίρρητο καί θεμελιακό γιά τήν πίστη μας ἡ ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀκτινοβολεῖ τήν ἐλπίδα, θεμελιώνει στήν ἀνθρωπότητα τήν πραγματική ἀλλαγή. Εἶναι ἡ συντριβή καί ἐξουθένωση τοῦ πιό φοβεροῦ κινδύνου, τοῦ πιό ἀδυσώπητου ἐχθροῦ ἀπ᾿ ὅσους λυμαίνονται τόν ἄνθρωπο, τοῦ θανάτου. Ἀνασταίνει τούς πόθους καί τίς προσδοκίες κάθε ψυχῆς, ὑπόσχεται καί ἐγγυᾶται τήν «ἄλλη βιοτή», τήν ἀπαλλαγμένη ἀπό τό φόβο τοῦ θανάτου, τή ζυμωμένη μέ τή χαρά καί μυρωμένη μέ τήν ἀγάπη. Καί εἶναι ἀκριβῶς ἡ ἀγάπη τό δῶρο τῆς Ἀνάστασης πού χαρακτηρίζει τήν ποιότητα τοῦ ἀναστημένου ἀνθρώπου. 
  Τήν ἀγάπη τήν πρωτοφανέρωσε στόν κόσμο ὡς «καινή ἐντολή» ὁ Χριστός. Ἐκεῖνος καθόρισε τίς διαστάσεις της μέ τή σταυρική του θυσία καί ἀναστημένος τήν προσέφερε ὡς χάρισμα στή διχασμένη ἀνθρωπότητα, ἡμερώνοντας τήν ἀγριεμένη ἀπό τό μίσος καρδιά τοῦ ἀνθρώπου. Μέσα στήν Ἐκκλησία, στό χῶρο ὅπου ἀποκαλύπτεται ὁ Θεός, χαιρόμαστε τό σπάνιο ἀγαθό τῆς ἀγάπης, διότι «ὁ Θεός ἀγάπη ἐστίν» (Α΄ Ἰω 4,8). Ἡ ἀγάπη συνιστᾶ τήν διά τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ. Εὔλογα, λοιπόν, ἀποτελεῖ μυστήριο γιά τό ἀνθρώπινο μυαλό.
   Ἐντούτοις, αὐτό πού δέν μποροῦν νά προσεγγίσουν οἱ διανοητικές μας δυνάμεις, τό βιώνει ἡ καρδιά μας στήν καθημερινή πράξη. Ἀρκεῖ νά ἀποδεχθεῖ τήν καθοδήγηση τοῦ θείου λόγου. Τό διατυπώνει ἁπλά, πλήν σαφέστατα, ὁ «μαθητής τῆς ἀγάπης» Ἰωάννης· «ἐάν τις εἶπῃ ὅτι ἀγαπῶ τόν Θεόν, καί τόν ἀδελφόν αὐτοῦ μισῇ, ψεύστης ἐστίν· ὁ γάρ μή ἀγαπῶν τόν ἀδελφόν ὅν ἑώρακε, τόν Θεόν ὅν οὐχ ἑώρακε πῶς δύναται ἀγαπᾶν;» (Α΄ Ἰω 4,20). Ἔτσι ἡ πρός τόν ἀδελφό ἀγάπη γίνεται ἡ συγκεκριμένη πράξη, γιά νά εὐαρεστήσουμε τόν ἐπουράνιο Θεό· τό σκαλοπάτι, γιά νά ἀνεβοῦμε στόν οὐρανό. Ὁπωσδήποτε πάντως, δέν μποροῦμε νά διαδηλώνουμε αἰσθήματα λατρείας καί ἀφοσίωσης πρός τόν ἀόρατο Θεό, ὅταν ἡ ζωή μας ἀποκαλύπτει αἰσθήματα ἀποστροφῆς γιά τόν ὁρατό ἀδελφό, τόν ὁποιονδήποτε.
  Πολλές οἱ παράμετροι πού κρίνουν καί διακρίνουν τή γνησιότητα τῆς ἀγάπης μας πρός τόν Θεό, ἐνῶ παράλληλα ρυθμίζουν τή σχέση μας μέ τόν ἀδελφό. Δύο ἀπ᾿ αὐτές εἶναι ἡ συγχώρηση ὡς ἐσωτερική κίνηση καί ἡ φιλανθρωπία ὡς ἐξωτερική ἔκφραση. Δέν εἶναι εὔκολα αὐτά τά δυό, οὔτε κατορθώνονται μέ ἀνθρώπινες δυνάμεις. Προϋποθέτουν τήν ὑπέρβαση τοῦ «ἐγώ», δηλαδή τήν ὑπέρβαση τοῦ θανάτου, καί τήν πρόσβαση στό χῶρο τῆς ἀνάστασης, στό χῶρο τοῦ Θεοῦ.
  Τόν ἄρρηκτο σύνδεσμο συγχώρησης, φιλανθρωπίας καί ἀγάπης διαδηλώνει ἔμπρακτα ἡ Ἐκκλησία μας μέ δύο ἀκολουθίες, τόν Ἑσπερινό τῆς συγχωρήσεως καί τόν Ἑσπερινό τῆς ἀγάπης. Ὁ πρῶτος ἀποτελεῖ τήν ἀφετηρία γιά τή συμπόρευση τῶν πιστῶν πρός τό Πάθος καί τήν Ἀνάσταση. Ὁ δεύτερος σηματοδοτεῖ τό ἀποκορύφωμα αὐτῆς τῆς πορείας. Ἡ συγχωρητικότητα ἀποτελεῖ τό κατεξοχήν ἀγώνισμα τῆς ἁγίας καί μεγάλης Τεσσαρακοστῆς· «λῦε πάντα σύνδεσμον ἀδικίας» (Ἠσ 58,6), παραγγέλλει ὁ προφήτης. Ἡ φιλανθρωπία ἐντάσσεται στούς σκοπούς τῆς τεσσαρακονθήμερης νηστείας· «νηστεύσωμεν, ἵνα ἐλεήσωμεν», συνιστᾶ ἡ Ἐκκλησία.
  Ἀλλά ἡ φιλανθρωπία ἐκφράζεται σέ δύο ἐπίπεδα, στό ὑλικό καί στό πνευματικό. Εἶναι ὁπωσδήποτε ἔκφραση ἀγάπης ἡ μετοχή στίς ὑλικές ἀνάγκες τοῦ ἄλλου. Καί εἶναι τόσο πολλές αὐτές οἱ ἀνάγκες μάλιστα σήμερα, πού ὅλο καί περισσότεροι ἄνθρωποι κατατρύχονται ἀπό τή φτώχεια. Ἀποτελεῖ ὅμως ὕψιστο ἔργο ἀγάπης καί ἡ προσφορά τῶν πνευματικῶν ἀγαθῶν, τό νά μοιρασθεῖς τήν ἀλήθεια τῆς πίστεως μέ τόσες ψυχές πού κυριολεκτικά λιμοκτονοῦν πνευματικά. Αὐτό ἀκριβῶς δηλώνει τό γεγονός ὅτι στόν Ἑσπερινό τῆς ἀγάπης, τήν ἡμέρα τοῦ Πάσχα, διαβάζεται τό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα σέ διάφορες γλῶσσες. Εἶναι θέμα ἀγάπης ἡ διάδοση τοῦ εὐαγγελικοῦ μηνύματος στούς λαούς. «Τίποτε ἄλλο δέν ἀποτελεῖ τόσο σπουδαῖο γνώρισμα καί χαρακτηριστικό γιά τόν πιστό πού ἀγαπᾶ τόν Χριστό, ὅσο τό νά φροντίζει γιά τούς ἀδελφούς του καί νά καταβάλλει κάθε προσπάθεια γιά τή σωτηρία τους», ἀποφαίνεται ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὁ ὁποῖος μαζί μέ ὅλα τά ἄλλα ἔργα του εἶχε ὀργανώσει καί θαυμάσιες ἱεραποστολές.
 Ἀπό τά χρόνια τοῦ Χριστοῦ ἀκόμη, οἱ ἀπόστολοι καί στή συνέχεια οἱ ἱεραπόστολοι ἀνά τούς αἰῶνες ὑποβάλλονται σέ κόπους καί θυσίες, γιά νά φέρουν τό μήνυμα τοῦ Χριστοῦ, τό ἄγγελμα τῆς Ἀνάστασης καί τό παράγγελμα τῆς μετάνοιας σέ κάθε ψυχή. Καί μετέχουν στό ἔργο αὐτό ὅλοι οἱ πιστοί, ὅσο καί ὅπως ὁ καθένας δύναται· πάντως ὅλοι μέ τήν προσευχή καί τό ἐνδιαφέρον τους γιά τή διάδοση τῆς εὐαγγελικῆς ἀλήθειας.
  Συγχωρητικότητα καί ἀγάπη ἔμπρακτη πρός τόν ἀδελφό ἐγγυῶνται τήν εἰλικρίνεια τῶν πρός τόν Θεό αἰσθημάτων μας. Καί εἶναι αὐτά τά δια πού καλλιεργοῦν, ἀνυψώνουν, πυροδοτοῦν, τρέφουν καί δυναμώνουν τήν ἀγάπη μας στόν Θεό καί ἐγκαθιστοῦν στή γῆ τή βασιλεία του.
  Ὁ σημερινός ἄνθρωπος, ἀποκαμωμένος μέσα στή σκληρή ζωή πού τοῦ ἔμαθε τήν ἀπογοήτευση καί τοῦ δίδαξε τήν ἐπιφυλακτικότητα καί τήν ἐχθρότητα, τίποτε δέν λαχταρᾶ τόσο ὅσο τήν ἀγάπη. Ἀκόμη καί ὅταν παριστάνει τόν «σκληρό» ἤ τόν ἀδιάφορο, καί ὅταν ἐπαναστατεῖ, καί ὅταν καμώνεται τόν ἱκανοποιημένο μέσα στήν ἐγωιστική του ἀπομόνωση, διψᾶ γιά ἀγάπη. Ὅσοι εἴδαμε νά φωτίζει τόν ὁρίζοντα τῆς ζωῆς μας τό «Χριστός ἀνέστη» δέν ἔχουμε δικαίωμα νά θάψουμε αὐτό τό φῶς μές στόν ἐγωισμό καί τή μικροψυχία. Χρέος μας εἶναι νά τό μεταλαμπαδεύσουμε καί σέ ἄλλες ψυχές, ὄχι τόσο ὡς λεκτικό μήνυμα ὅσο ὡς ἔμπρακτη ἀγάπη. Μέ τήν μεγαλόψυχη προσφορά συγγνώμης πρός ἐκείνους πού μᾶς ἔχουν πικράνει καί μέ τή μετοχή στίς ὑλικές καί πνευματικές ἀνάγκες τοῦ ἀδελφοῦ, νά ἀφήσουμε νά ξεχυθεῖ ἀπό τήν καρδιά μας ἡ ἀγάπη, τό μύρο πού ἀναβλύζει ἀπό τόν ἄδειο τάφο τοῦ ἀναστημένου Χριστοῦ. Εἶναι τό σίγουρο θεμέλιο γιά μία πιό θεάρεστη ἀλλά καί πιό ἀνθρώπινη ζωή· ἡ ἀδιαμφισβήτητη μαρτυρία ὅτι «ἀληθῶς ἀνέστη» ὁ Κύριος!

Ψα 15,10: Μιά προφητεία γιά τήν Ἀνάσταση

  Ἕνα ἀπό τά πιό σοβαρά ἐρωτήματα πού ἀπασχολοῦν τόν ἄνθρωπο εἶναι: Τί γίνονται οἱ ψυχές μετά τόν θάνατο; Νά δεχθοῦμε ὅτι ἐξαφανίζονται; Ἐπαναστατεῖ ἡ σκέψη μας.

• Πῶς εἶναι δυνατόν νά ἐπιβιώνουν τά ἔργα τοῦ ἀνθρώπου καί νά χάνεται ὁ ἴδιος; Πῶς εἶναι δυνατόν νά διατηρεῖται π.χ. ὁ Παρθενώνας, οἱ πυραμίδες, τά διάφορα συγγράμματα τῶν σοφῶν καί οἱ ἴδιοι νά ἐξαφανίσθηκαν; 
• Πῶς θέλουμε νά βραβεύεται ἡ ἀρετή καί νά τιμωρεῖται ἡ κακία, ὅταν ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος δέν ὑπάρχει πιά;
• Πῶς ἐξηγεῖται ἡ τάση τοῦ ἀνθρώπου νά ζητᾶ συνεχῶς τό τέλειο καί ἡ δίψα γιά τό αἰώνιο πού εἶναι φυτεμένη μέσα μας;

  Αὐτά καί ἕνα πλῆθος παρόμοια ἐρωτήματα μᾶς ἀναγκάζουν νά πιστέψουμε ὅτι ἡ ζωή δέν σταματᾶ στόν τάφο καί νά παραδεχθοῦμε τήν ἀθανασία τῆς ψυχῆς. Ἐξάλλου καί ἡ ἁγία Γραφή προϋποθέτει αὐτή τήν ἀλήθεια.
  Ἀλλά ποῦ καί πῶς ζοῦν οἱ ψυχές μετά θάνατον; Ἐδῶ σταματᾶ ἡ ἀνθρώπινη σκέψη. Οὔτε ἡ φιλοσοφία οὔτε ἡ ἐπιστήμη οὔτε ἡ λογοτεχνία οὔτε οἱ διάφορες θρησκεῖες μπόρεσαν νά δώσουν μία σωστή ἀπάντηση.
  Μόνον ἕνα γεγονός μπορεῖ νά μᾶς δώσει ἀκριβεῖς πληροφορίες γιά τό θέμα: ἡ ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Τό κενό μνῆμα του γίνεται ἕνας προβολέας πού χύνει καθάριο φῶς στά μετά θάνατον. Ὁ θάνατος καί ὁ ᾅδης, πού τρόμαζαν τούς ἀνθρώπους πρό Χριστοῦ, μετά τήν ἀνάσταση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἔχουν κατανικηθεῖ. Ὁ θάνατος ἐπετράπη στούς ἀνθρώπους ὡς καρπός καί ἀποτέλεσμα τῆς ἁμαρτίας. Ὁ ἀναμάρτητος Ἰησοῦς, πού ἦταν ἀπόλυτα δίκαιος καί ὅσιος, κανονικά δέν ἔπρεπε νά πεθάνει. Ἀλλά ὁ διάβολος ἔκανε τό μεγάλο λάθος νά κινήσει τά ὄργανά του καί νά Τόν θανατώσει. Ἔτσι συνέβησαν δύο πράγματα πού δέν μποροῦσε νά προβλέψει ὁ διάβολος: Πρῶτον, τό σῶμα τοῦ Ἰησοῦ καθώς δέν εἶχε δεχθεῖ τήν φθορά τῆς ἁμαρτίας, δέν διαλύθηκε στόν τάφο· ἀναστήθηκε. Δεύτερον, μόλις παρέδωσε τό πνεῦμα του ὁ Ἰησοῦς πάνω στόν σταυρό, ἡ ψυχή του ἑνωμένη μέ τήν θεότητα κατέβηκε στόν ᾅδη. Γιά τήν κάθοδο αὐτή μιλοῦν μέ ζωηρές εἰκόνες οἱ προφῆτες: Οἱ πυλωροί τοῦ ᾅδη ἔφριξαν (Ἰβ 38,17), μοχλοί αἰώνιοι συνετρίβησαν (Ψα 106,16), δεσμά λύθηκαν, αἰχμάλωτοι ἐλευθερώθηκαν.
  Μία προφητεία γιά τήν Ἀνάσταση ἀποτελεῖ καί ὁ 15ος Ψαλμός. Ἀξίζει νά σταθοῦμε σέ ἕναν ἀπό τούς στίχους του· «ὅτι οὐκ ἐγκαταλείψεις τὴν ψυχήν μου εἰς ᾅδην, οὐδὲ δώσεις τὸν ὅσιόν σου ἰδεῖν διαφθοράν» (Ψα 15,10). Ἀπευθυνόμενος στόν Θεό ὁ Δαυΐδ κι ἀπαριθμώντας γεμάτος εὐγνωμοσύνη τίς εὐεργεσίες πού Ἐκεῖνος θά τοῦ χαρίσει, λέει: «Διότι δέν πρόκειται νά ἐγκαταλείψεις τήν ψυχή μου στόν ᾅδη, οὔτε θ’ ἀφήσεις τόν ὅσιό σου νά δεῖ φθορά». Μέ ἁπλά λόγια: «Δέν θά ἀφήσεις τόν ὅσιό σου νά γνωρί-σει, νά αἰσθανθεῖ τήν ἀποσύνθεση, δηλαδή θά τόν βγάλεις ἀπό τόν τάφο, θά τόν ἀναστήσεις ἀπό τούς νεκρούς».
  Τό προφητικό αὐτό χωρίο ἐφαρμόζουν στόν Χριστό ὁ ἀπόστολος Πέτρος στήν ὁμιλία του τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς (βλ. Πρξ 2,25) καί ὁ Παῦλος στήν ὁμιλία του στήν Ἀντιόχεια τῆς Πισιδίας (βλ. Πρξ 13,35). Ὁ Δαυΐδ βέβαια μιλᾶ γιά τόν ἑαυτό του καί ἐκφράζει τήν βαθειά του ἐμπιστοσύνη στήν προστασία τοῦ Θεοῦ ὅτι δέν θά τόν ἀ-φήσει μόνο οὔτε στόν ᾅδη. Ὡστόσο, ἡ πίστη στήν ἀνάσταση τοῦ προφήτη ἦταν κάτι τό ἀδιανόητο γιά τήν ἐποχή ἐκείνη. Προφανῶς, ὅπως δέχονται οἱ ἀπόστολοι, ὁ Δαυΐδ φωτισμένος ἀπό τό Πνεῦμα τό ἅγιο μιλᾶ γιά τόν Χριστό. Αὐτός πού εἶναι ὁ ἀπόλυτα ὅσιος, ὁ ἀναμάρτητος, πέθανε χωρίς νά γνωρίσει τό σῶμα του διαφθορά. Εἶναι ὁ μόνος μέσα στήν ἱστορία τῶν αἰώνων πού δέν ἔμεινε στόν ᾅδη, δέν μπόρεσε νά Τόν κρατήσει ὁ θάνατος. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός νίκησε τόν θάνατο καί ἀχρήστευσε τό κεντρί του! Ἡ δική του ἀνάσταση εἶναι ἡ ἐγγύηση τῆς ἀνάστασης τοῦ Δαυΐδ καί ὅλων τῶν ὁσίων.
  Οἱ ἄπιστοι καί ὑλιστές, πού δέν θέλουν νά ἀκούσουν ὅτι ὑπάρχει ζωή μετά θάνατον, βλέπουν τόν θάνατο σάν τρομερό ἐφιάλτη, αἰτία μελαγχολίας. Γιά τούς χριστιανούς ὅμως, πού πιστεύουν στόν Χριστό καί στό εὐαγγέλιό του, τά πράγματα εἶναι ἐντελῶς διαφορετικά. Ἐκτιμοῦν τήν παροῦσα ζωή ὡς στάδιο ἀγώ- νων γιά τήν ἀρετή ἀλλά καί μέ πόθο στρέφουν τά βλέμματά τους στήν μέλλουσα. Εἶναι γι’ αὐτήν τόσο βέβαιοι ὅσο καί γιά τήν παροῦσα, καί βλέπουν τόν θάνατο σάν μιά ἁπλῆ μετάβαση ἀπό τήν πρόσ-καιρη καί ἐπίγεια ζωή στήν αἰώνια καί ἐπουράνια. Παραμένει βεβαίως ὁ θάνατος καί μετά τήν ἀνάσταση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Εἶναι ὅμως πλέον ἕνας ἐξουδετερωμένος ἐχθρός. Γι’ αὐτό ἡ ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ ἔχει κεντρική θέση στήν πίστη μας, εἶναι τό θεμέλιό της.