Στήν κάψα τοῦ καλοκαιριοῦ δροσιά καί αὔρα κι ἀνάσα ψυχῆς οἱ παρακλήσεις τοῦ Δεκαπενταυγούστου γίνονται βάλσαμο στήν πονεμένη καρδιά, ἐλπίδα στά ἀδιέξοδα τοῦ νοῦ, εἰρήνη στῆς ψυχῆς τήν ταραχή. Στήν πυκνοκατοικημένη πόλη καί στό ἀπόμακρο χωριουδάκι, στόν μεγαλόπρεπο ναό καί στό ταπεινό ξωκκλήσι, καίει μπρός στῆς Παναγιᾶς τήν εἰκόνα ἡ λευκή λαμπάδα ἤ τό ταπεινό λιανοκέρι τῆς εὐλάβειας κι εὐωδιάζει τό θυμίαμα τῆς προσευχῆς· «Τήν πᾶσαν ἐλπίδα μου εἰς σέ ἀνατίθημι, μῆτερ τοῦ Θεοῦ»! Κουρασμένοι καί ταλαιπωρημένοι ἀπό τόν ἀγώνα τῆς ζωῆς, τσακισμένοι ἀπό τήν ἀγωνία τῆς καθημερινότητας καί τήν ἀνασφάλεια τῶν πονηρῶν ἡμερῶν μας, ζητοῦμε ἕνα στήριγμα, μιά ἐλπίδα, μιά ἀνάσα. Καί τήν βρίσκουμε οἱ πιστοί στόν παντοδύναμο Θεό, στόν ὁποῖο προστρέχουμε μέ τίς πρεσβεῖες τῆς Παναγίας μητέρας του.
 Δέν πρέπει νά λησμονοῦμε ὅτι τό χάος πού χωρίζει τόν ἁμαρτωλό ἄνθρωπο –καί ποιός τάχα δέν σφαδάζει κάτω ἀπό τόν βραχνᾶ τῆς ἁμαρτίας;- ἀπό τόν πανάγιο καί παντοδύναμο Θεό, τό γεφύρωσε ἡ πανάχραντη θυσία τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Αὐτός, ὁ κατά φύσιν Υἱός τοῦ Θεοῦ, εἶναι ὁ φερέγγυος «μεσίτης Θεοῦ καί ἀνθρώπων» (Α΄Τι 2,5), πού μέ τό αἷμα του ξέπλυνε τά κρίματά μας καί μᾶς θρόνιασε στήν ἀγκαλιά τοῦ Πατέρα ὡς «υἱούς Θεοῦ κατά χάριν». Μέ ποιό ἀνθρώπινο παράδειγμα νά παραστήσουμε αὐτή τήν δωρεά; Ποιός ἄρχοντας τόσο πλούσιος, τόσο ἰσχυρός ὅσο ὁ παντοδύναμος Θεός, καταδέχεται νά υἱοθετήσει ἕνα παιδί σάν τόν ἁμαρτωλό ἄνθρωπο, τόσο φτωχό, τόσο ἀδύναμο, καί ἀνάξιο κάθε τιμῆς καί ἀγάπης; Ἀνεπανάληπτη καί ἀσύλληπτη γιά τά ἀνθρώπινα δεδομένα ἡ ἱστορία τῆς υἱοθεσίας μας ἀπό τόν Θεό. Καί πῶς ἐνεργεῖται; «Κατά τήν εὐδοκίαν τοῦ θελήματος αὐτοῦ» (Ἐφ 1,5), πού σημαίνει ὅτι τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὁ πόθος καί ἡ λαχτάρα του εἶναι ἡ δική μας σωτηρία, ὁ Θεὸς «πάντας ἀνθρώπους θέλει σωθῆναι καί εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν» (Α΄Τι 2,4).
 Μέ τό λυτρωτικό του ἔργο ὁ ᾿Ιησοῦς Χριστός ἔγινε ἡ «στολή παρρησίας» γιά τούς ἁμαρτωλούς, πού μέ τό βάπτισμα ντυθήκαμε τόν Χριστό. «Ὅσοι εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε, Χριστόν ἐνεδύσασθε» (Γα 3,27), διδάσκει ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Αὐτό σημαίνει ὅτι τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ εἶναι πλέον τό πρόσωπο τοῦ ἑαυτοῦ μας. Ὅσες φορές, καί μετά τό βάπτισμα, πέφτουμε, ἁμαρτάνουμε -ὄχι προγραμματίζοντας τήν ἁμαρτία, ἀλλά ἀπό ἀνθρώπινη ἀδυναμία καί συναρπαγή τοῦ πονηροῦ, ἀπό κακιά ὥρα-, ἐφόσον μετανοοῦμε εἰλικρινά καί ζητοῦμε τό ἔλεος τοῦ Κυρίου, Ἐκεῖνος μᾶς συγχωρεῖ.
 Γιά νά πραγματοποιήσει τό σχέδιο τῆς σωτηρίας μας ὁ Θεός χρησιμοποίησε μία γυναίκα, ἡ ὁποία τοῦ δάνεισε τά ἁγνά αἵματά της, τόν φιλοξένησε στήν μήτρα της, τόν ἔθρεψε μέ τό γάλα της, τόν κράτησε στήν ἀγκαλιά της, συνδέθηκε μαζί του μέ τόν πιό δυνατό καί ἱερό ἀνθρώπινο δεσμό, τόν δεσμό μάνας καί παιδιοῦ. Ἐκεῖνος μᾶς ἔδωσε τό δικαίωμα καί τήν χάρη νά προστρέχουμε στήν ἀγκαλιά τῆς Παναγίας Μητέρας του, διότι ὁ ἴδιος τήν κατέστησε καί δική μας μητέρα, ὅταν ἐπάνω ἀπό τόν σταυρό τήν ἐμπιστεύθηκε στόν μαθητή του Ἰωάννη (βλ. Ἰω 19,27) καί δι᾽ αὐτοῦ σέ ὅλη τήν Ἐκκλησία.
 Ἡ Παναγία, πού ὑπῆρξε ἡ «κεχαριτωμένη» (Λκ 1,28) ἀπό τόν Θεό, παραμένει στό ἐπίπεδο τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας, τῶν κεχαριτωμένων «ἐν τῷ ἠγαπημένῳ» (Ἐφ 1,6). Εἶναι τό τέλειο πρότυπο τῆς ἄμωμης Νύμφης τοῦ Χριστοῦ, τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλά καί τῆς κάθε πιστῆς ψυχῆς. Ὅπως γιά νά φθάσουν οἱ ἄνθρωποι στόν τέλειο δεσμό μέ τόν Ἰησοῦ Χριστό, γιά νά γίνουν μέλη Χριστοῦ, πρέπει νά γίνουν μέλη τῆς Ἐκκλησίας, παρόμοια τούς συνδέει ἀληθινά μέ τόν Χριστό ὁ δεσμός μέ τήν Θεοτόκο, μέ τῆς ὁποίας τήν μεσολάβηση ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἔγινε ὁ πρωτότοκος ἀδελφός τῶν πιστῶν. Χάρη σ᾽ αὐτή τήν ἐξαιρετική θέση πού κατέχει στό σχέδιο τῆς σωτηρίας μας ἡ Παναγία χαιρετίζεται ὡς ἡ «στολή τῶν γυμνῶν παρρησίας», τό θάρρος, τό κουράγιο καί ἡ ἀπαντοχή μας. Εἶναι ἡ μητέρα τοῦ Θεανθρώπου, πού μέ παρρησία δέεται καί παρακαλεῖ καί μεταφέρει σ᾽ Ἐκεῖνον κάθε δικό μας αἴτημα· «πολλά γάρ ἰσχύει δέησις μητρός πρός εὐμένειαν Δεσπότου». Συμπαραστέκεται στήν ζωή μας μέ τά ἄπειρα θαύματά της. Εἶναι «προστασία τῶν χριστιανῶν ἀκαταίσχυντος, μεσιτεία πρός τόν Ποιητήν ἀμετάθετος». Στό πρόσωπό της συναντοῦμε ἄρρηκτα συνδεδεμένες τήν εὐδοκία τοῦ Θεοῦ πρός τούς θνητούς καί τήν παρρησία τῶν θνητῶν πρός τόν ἅγιο καί πολυεύσπλαγχνο Θεό.

Στέργιος Ν. Σάκκος

 Εἶναι ἡ τελευταία ὥρα. Τό ἄχραντο παρθενικό σῶμα ἐγκαταλείπεται σιγά-σιγά ἀπό τίς ἀσθενικές του δυνάμεις. Ὁ θάνατος δέν θ᾽ ἀργήσει νά κυριαρχήσει ἐπάνω του, συνεπής στήν ὥρα τῆς συνάντησής του μέ τούς θνητούς.
 Τά μάτια πού ἀξιώθηκαν νά δοῦν τά μεγαλεῖα τοῦ Κυρίου κλείνουν στόν κόσμο αὐτό, γιά ν᾽ ανοίξουν σ᾽ ἕναν ἄλλο, ὑπέροχο. Τά χέρια πού φρόντισαν μέ μητρική στοργή τόν ἐνσαρκωμένο Δημιουργό τους καί Δημιουργό ὅλου τοῦ σύμπαντος, γέρνουν εὐλαβικά πάνω στό στῆθος. Θ᾽ ἁπλωθοῦν πάλι· αὐτή τή φορά ὅμως γιά νά σκορπίσουν παντοῦ τό ἀντίδωρο ἐκείνης τῆς ταπεινῆς διακονίας: τά χαρίσματα τοῦ Υἱοῦ καί Θεοῦ της. «Αὕτη πρώτη δεχομένη τό διά πάντων ἧκον πλήρωμα τοῦ τά σύμπαντα πληροῦντος, καθίστησι τοῖς πᾶσι χωρητόν, νέμουσα πρός δύναμιν ἑκάστῳ κατά τήν ἀναλογίαν καί τό μέτρον τῆς ἑκάστου καθαρότητος»*.
  Δέν ἐπιδίωξε τίποτε τό ὑψηλό στή ζωή αὐτή. Ἡ Ναζαρέτ μπορεῖ νά μαρτυρήσει γιά τήν ἀσημότητά της, γιά τήν ἀπέριττη ἁπλότητα τῆς ἀναστροφῆς της. Αὐτή παρέμεινε στήν ἀφάνεια ἀκόμη καί ὅταν ὁ Υἱός της ἔγινε τό πρόσωπο τῆς ἡμέρας καί στή σκέψη πολλῶν ὁ σίγουρος βασιλιάς τοῦ Ἰσραήλ...
 Νά ὅμως ὅτι τώρα ὅλα αὐτά παρῆλθαν. Ὁ οὐρανός ὑποδέχεται αὐτοκρατορικά τό πνεῦμα της. Παραμερίζουν τά τάγματα τῶν ἀγγέλων μέ σεβασμό μπροστά της. Ἡ βασίλισσα ἐπιθεωρεῖ τά στρατεύματα τοῦ Βασιλέως τῶν βασιλέων! Τό ὅραμα αὐτό ἀπόλαυσε προφητικά καί ὁ Δαβίδ, ὅπως μαρτυρεῖ ἡ γραφίδα του· «παρέστη ἡ βασίλισσα ἐκ δεξιῶν σου». Καί τονίζει «ἐκ δεξιῶν σου», ἐνῶ γιά τά Σεραφείμ ἡ Γραφή ἀποκαλύπτει ὅτι «εἰστήκεισαν κύκλω αὐτοῦ». «Ὁρᾶτε τήν διαφοράν τῆς στάσεως; Ἀπό ταύτης ἔχετε συνορᾶν καί τήν διαφοράν τῆς κατά τήν αξίαν τάξεως». Ἡ θέση ἐμφαίνει τήν ὕψιστη τιμή...
 Ἡ μητέρα τοῦ Κυρίου κοιμᾶται πλέον. Οἱ ὁμόφυλοί της, πού στέκουν γύρω της, ψιθυρίζουν μέ δέος τό πανάρχαιο κάλεσμα τοῦ Γιαχβέ, ὅπως συνήθιζαν οἱ Ἰσραηλίτες σέ τέτοιες στιγμές· «Ἄκουε, Ἰσραήλ· Κύριος ὁ Θεός ἡμῶν Κύριος εἶς ἐστι». Πόσο λαμπρύνεται τοῦτο τό αἰώνιο κήρυγμα καί πόσο φωτίζεται ἀπό τήν μορφή της!
 Δέν θά κατανοήσουμε ποτέ τό βάθος πού κρύβει τό μυστήριο τῆς ἐνσαρκώσεως τοῦ Θεοῦ ἀπό τήν παρθένο Μαρία. Καί ἡ ἴδια δέν προσπάθησε νά τό κατανοήσει. Ἁπλῶς τό δέχτηκε.
 Μποροῦμε ὅμως νά μαθητεύσουμε στήν ἄφατη ταπείνωσή της. Νά ἀκολουθήσουμε τήν ἴδια ὁδό ζωῆς, ἔστω κι ἄν θά χρειαστεῖ νά ὑπομείνουμε ροφμαία. Ἔτσι θά ἀντικρύσουμε καλύτερα τόν ἑαυτό μας καί ἴσως τότε ἀκούσουμε κι ἐμεῖς τή λυτρωτική φωνή· «Μή φοβοῦ... εὗρες γάρ χάριν παρά τῷ Θεῷ...».

*Τά χωρία εἶναι τοῦ ἁγ. Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ὁμ. λζ΄, Εἰς τήν κοίμησιν τῆς Θεοτόκου, PG 151,460ἑ.

Εὐάγγελος Δάκας
Δρ. Θεολογίας

 Ἡ πιό εὐπρόσδεκτη τιμή γιά τήν πανάσπιλη Μητέρα τοῦ Κυρίου, πού μέ μητρική στοργή ἀγκαλιάζει ὅλους τούς χριστιανούς, εἶναι ἡ μίμηση τῆς δικῆς της στάσης, ἡ ὑπακοή στόν Μονογενῆ Υἱό καί Θεό της.
 Μήνας τῆς Παναγιᾶς ὁ Αὔγουστος σηματοδοτεῖται ἀπό τήν εὐλάβεια τοῦ λαοῦ πρός τήν σεπτή καί πανάχραντη μορφή της. Τά θυμιάματα τῶν Παρακλήσεων διαχέουν τήν εὐωδία τῆς Παναγίας Μητέρας τοῦ Κυρίου μας, πού ἔγινε καί δική μας μητέρα, καί διαποτίζουν μέ τήν χάρη της τόν Δεκαπενταύγουστο, μέ ἀποκορύφωμα τήν γιορτή τῆς Κοιμήσεώς της, πού εἶναι ἡ Πασχαλιά τοῦ καλοκαιριοῦ. Κι ἔπειτα, ἡ ἀπόδοση τῆς γιορτῆς, τά ἐννιάμερα τῆς Παναγίας, μία ἀκόμη ἀφορμή γιά νά μεγαλύνουμε τήν «ἱερά καί εὐκλεῆ μνήμη της», τήν «πεποικιλμένην τῇ θείᾳ δόξῃ».
 Πάμπολλοι καί συγκινητικοί οἱ πατερικοί λόγοι πού προσπαθοῦν νά εἰσδύσουν στό μυστήριο τῆς Θεοτόκου. Λυτρικώτατοι οἱ ἐκκλησιαστικού ὕμνοι, πού τήν ἐξυμνοῦν καί τήν ἐγκωμιάζουν, ἀμέτρητοι οἱ στίχοι καί τά κείμενα, πού γιά χάρη της συνέθεσαν ἐπώνυμοι καί ἀνώνυμοι δημιουργοί, ἀδιάκοπες οἱ ἐπικλήσεις μικρῶν καί μεγάλων στήν προστασία καί σκέπη της. Μά ὅλα ἀποδεικνύονται μικρά καί ἀσήμαντα μπρός στήν οὐρανομήκη μορφή της, παιδικά ψελλίσματα κι ἀδέξιες ἀντιγραφές τοῦ βαρυσήμαντου τίτλου μέ τόν ὁποῖο τήν τίμησε ὁ ἴδιος ὁ Θεός· «ἡ Κεχαριτωμένη»!   
 Κανένα πρόσωπο τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας δέν μπορεῖ νά συγκριθεῖ ἤ νά παραβληθεῖ μαζί της. Αὐτό ἀκριβῶς δηλώνει καί τό ὄνομά της Παναγία∙ ἀπ’ ὅλους τούς ἁγίους «ὑπερτέρα». Λίγα ρινίσματα ἀπό τόν ἀμύθητο θησαυρό πού περικλείει τοῦτο τό θεῖο σκεῦος θά συλλέξουμε μελετώντας κάποια ἀπό τά στοιχεῖα τοῦ Θεοτίμητου προσώπου της.
 Ἡ Παναγία εἶναι τό ἀπόσταγμα τῶν ἐκλεκτῶν τοῦ Θεοῦ: Μετά τήν ἔξοδο τῶν πρωτοπλάστων ἀπό τόν παράδεισο, γιά τήν ἐπίτευξη τοῦ σχεδίου τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων ὁ Θεός διάλεξε ἕνα πρόσωπο, τόν Ἀβραάμ. Καί τόν διάλεξε γιά τήν πίστη του τήν μοναδική, πού πιστοποιήθηκε μέ τήν ἀπόλυτη καί πολυδοκιμασμένη ὑπακοή του. Εἶναι ὁ πατέρας τῆς πίστεως ὁ Ἀβραάμ. Ἀπό αὐτόν γεννήθηκε ὁ ἐκλεκτός λαός τοῦ Θεοῦ, ὁ Ἰσραήλ, πού τό στοιχεῖο γνησιότητός του εἶναι ἡ πίστη. Ἀπό τίς ἀμέτρητες γενιές τῶν Ἰσραηλιτῶν ἕνα μικρό μέρος ἀποτελεῖ τό ἐκλεκτό λεῖμμα, τό κατάλοιπο, τούς ἐκλεκτούς τοῦ Θεοῦ. Καί τούτων τῶν ἐκλεκτῶν τό ἀπόσταγμα εἶναι ἡ κόρη τῆς Ναζαρέτ, ἡ Παρθένος Μαρία!
 Εἶναι ἡ μοναδική συνεργάτρια τοῦ Θεοῦ: Ὁ Θεός «εἶπε καί ἐγενήθησαν» τά σύμπαντα. Δημιούργησε τά πάντα μέ μόνο τόν δημιουργικό λόγο του. Τήν καινή κτίση ὅμως, τόν νέο παράδεισο τῆς Ἐκκλησίας, δέν θέλησε νά τόν δημιουργήσει μόνος του, ἀλλά ζήτησε συνεργάτες. Πολλοί εἶναι οἱ χοροί τῶν ἁγίων: προφῆτες, ἀπόστολοι, μάρτυρες, ἀσκητές, πατέρες καί διδάσκαλοι, νεομάρτυρες καί ὁμολογητές καί τόσοι ἄλλοι, πλῆθος ἀναρίθμητο. Συνεργάστηκαν ὅλοι μέ τόν Θεό στό ἔργο τῆς σωτηρίας, ἀλλά ἡ Παρθένος Μαρία εἶναι μοναδική! Ὁ τρόπος, τό εἶδος τῆς συνεργασίας της εἶναι ἀνεπανάληπτο: Δάνεισε στόν Θεό τόν ἑαυτό της, ὥστε νά γίνει Θεάνθρωπος, γιά νά μπορέσει νά μᾶς πλησιάσει, νά μᾶς σώσει, νά ἔχει σῶμα καί αἷμα καί νά μπορεῖ νά τά θυσιάσει γιά μᾶς (βλ. Ἑβ 2,15).
 Τί καταπληκτικό! Μία Κόρη κυοφόρησε στά σπλάγχνα της τόν Θεό ἐννιά μῆνες, κι ἔπειτα τόν θήλασε καί τόν μεγάλωσε σάν ὅλα τά παιδιά τοῦ κόσμου. Τί ὑπερφυής συνεργασία! Κανείς ποτέ στούς αἰῶνες δέν συνεργάστηκε ἔτσι μέ τόν Θεό. Ἰλιγγιᾶ ὁ νοῦς, ἀδυνατεῖ νά συλλάβει τοῦτο τό μέγα μυστήριο.
 Ἀλλά ἡ Παναγία δέν εἶναι μόνο Θεοτόκος, Θεομήτωρ. Εἶναι καί Θεόνυμφη, ἐκλεκτή τοῦ Θεοῦ. Δηλαδή ὁ Θεός θέλησε νά βρεῖ ἀπό τήν ἀνθρωπότητα μία παρθένο γιά νά γεννηθεῖ ὁ Υἱός του. Ἔψαξε μέσα στούς αἰῶνες καί διάλεξε τήν Μαρία. Ἄν δέν τήν εἶχε βρεῖ, καί σήμερα γεννιόταν ἡ Παναγία, σήμερα θά γινόταν ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ! Ἀπό τά δισεκατομμύρια δισεκατομμυρίων τῶν ἀνθρώπων ὅλων τῶν αἰώνων τό πρόσωπο πού ἀπέσπασε τήν συμπάθεια τοῦ Θεοῦ, τήν εὔνοιά του, ἦταν ἡ Παρθένος Μαρία. Τῆς τό ἀποκαλύπτει ὁ θεϊκός ἀπεσταλμένος, ὁ ἄγγελος Γαβριήλ˙ «εὗρες γάρ χάριν, παρά τῷ Θεῷ» (Λκ 1, 30)!
 Γι’ αὐτό ἡ Παναγία εἶναι ἡ Μία μετά τόν Ἕνα. Καί μέ αὐτή τήν ἔννοια ὀνομάζεται Παναγία. Πιστεύουμε καί διακηρύττουμε ὅτι «εἷς ἅγιος, εἷς Κύριος Ἰησοῦς Χριστός». Ἕνας εἶναι ὁ ἀπόλυτα ἅγιος, ὁ Θεός· ἀλλά μέσα στήν Γραφή ὀνομάζονται ἅγιοι καί ὅλοι ἐκεῖνοι πού ξεχωρίζουν τόν ἑαυτό τους γιά τόν Θεό, οἱ πιστοί. Ἀπό ὅλους αὐτούς τούς ἁγίους ἡ παρθένος Μαρία εἶναι ἡ ὑψηλοτέρα, ἡ λαμπροτέρα, ἡ ἁγιωτέρα, ἡ Παναγία!
 Πῶς νά μιλήσει καί πῶς νά περιγράψει κανείς τίς ἀρετές καί τίς χάρες τῆς Παναγίας; Πῶς νά ἦταν, ἄραγε, αὐτή ἡ ὑπερτέλεια ὕπαρξη, ὥστε τό κάλλος τῆς ψυχῆς της νά ἑλκύσει τόν Θεό; Καί νά σκεφθεῖ κανείς ὅτι ὁ Θεός βλέπει ὅ,τι ἀδυνατεῖ νά διακρίνει τό ἀνθρώπινο μάτι καί δέν μπορεῖ νά συλλάβει τό ἀνθρώπινο μυαλό.
 Πῶς νά ἐννοήσεις τήν γιγάντια πίστη αὐτῆς τῆς ὑπέρτιμης θυγατέρας τοῦ Ἀβραάμ; Μιά πίστη πού εἶναι ἡ πηγή καί τῶν ἄλλων ἀρετῶν καί χαρισμάτων της. Μιά πίστη πού ἀποτυπώνεται στήν ἔνθερμη προσευχή καί στόν ἄκρατο ζῆλο γιά τήν μελέτη τῆς ἁγίας Γραφῆς.
 Εἶναι ἀλήθεια ὅτι οἱ ἄνθρωποι τῆς δυνατῆς καί καθαρῆς προσευχῆς εἶναι ἐπίσης καί ἄνθρωποι μελέτης τῆς Γραφῆς. Μέσα στήν ἁγία Γραφή ἀκοῦνε τόν Θεό νά τούς μιλάει καί μέ τήν προσευχή μιλοῦν οἱ ἴδιοι στόν Θεό. Καί ἡ Παναγία εἶχε αὐτό τό μυστικό καί καθαρό διάλογο μέ τόν Θεό. Εἶναι ὁ ἄνθρωπος τῆς προσευχῆς καί τῆς ἁγίας Γραφῆς. Φαίνεται ἀπό ὅσα διαβάζουμε γι' αὐτήν τόσο στήν Παλαιά ὅσο καί στήν Καινή Διαθήκη καί μάλιστα ἀπό τόν ὕμνο της στόν Θεό πού διασώζει ὁ εὐαγγελιστής Λουκᾶς (1,47-55), καί ἡ Ἐκκλησία μας τόν χρησιμοποιεῖ στήν λατρεία της ὡς τήν Ἐνάτη Ὠδή.
 Πῶς νά προσεγγίσεις τήν ἁγνότητα τῆς Πανάσπιλης; Καί πῶς νά ἐννοήσεις τήν ἀγάπη ἐκείνης πού ἔγινε ἡ μητέρα τῆς ἐνσαρκωμένης Ἀγάπης; Ἡ Παναγία εἶχε τήν τέλεια ἁγνότητα, ἐφόσον παρέμεινε στούς αἰῶνες ὡς ἡ Παρθένος, καί τήν τέλεια καί ἔμπρακτη ἀγάπη. Γι' αὐτό καί στήν συνείδηση ὅλου τοῦ ὀρθοδόξου κόσμου εἶναι ἡ Μητέρα πάντων.
 Μέσα στά κείμενα τῆς Καινῆς Διαθήκης λαμπρότατη προβάλλει ἐπίσης ἡ ταπεινοφροσύνη καί ἡ ὑπακοή τῆς Παναγίας μας· ἡ ὑπακοή εἶναι ἡ πράξη τῆς ταπεινοφροσύνης. Προβάλλει ἡ σεμνότητα, ἡ ἐργατικότητα, ἡ λεβεντιά, ἡ σύνεση, ἡ σιωπή της καί τόσες ἄλλες ἀρετές, πού τήν καθιστοῦν τό τέλειο πρότυπο τοῦ ἐν Χριστῷ ἀνθρώπου. Εἶναι ἡ πρώτη καί τέλεια χριστιανή, πού ὁ Θεός τήν προσφέρει ὡς τό ἐπιτυχημένο πείραμα τοῦ Εὐαγγελίου γιά τήν Ἐκκλησία του.
 Συγχρόνως ἡ Παναγία εἶναι καί τό κριτήριο ὀρθοδοξίας καί ὀρθοδόξου ἐκκλησιολογίας. Οἱ προτεσταντικές ὁμάδες ὑποτιμοῦν τό σεπτό πρόσωπό της∙ τήν θεωροῦν μία συνηθισμένη γυναίκα, πού μετά τήν ἐκ Πνεύματος ἁγίου γέννηση τοῦ Ἰησοῦ γέννησε καί ἄλλα παιδιά μέ τόν Ἰωσήφ. Οἱ παπικοί τήν ὑπερτιμοῦν κι ἔτσι τήν προσβάλλουν καί τήν βλασφημοῦν, ἀφοῦ αὐθαίρετα τήν ἀνεβάζουν στό ὕψος θεᾶς.
 Ἀνάμεσα στίς αἱρετικές παρεκκλίσεις ἡ ὀρθόδοξη πίστη προβάλλει τό αὐθεντικό πρόσωπο τῆς Παναγίας καί ὁριοθετεῖ τήν τιμητική σχέση τῶν πιστῶν πρός αὐτήν. Καί, βέβαια, ἡ πιό εὐπρόσδεκτη τιμή γιά τήν πανάσπιλη Μητέρα τοῦ Κυρίου, πού μέ μητρική στοργή ἀγκαλιάζει ὅλους τούς χριστιανούς, εἶναι ἡ μίμηση τῆς δικῆς της στάσης, ἡ ὑπακοή στόν Μονογενῆ Υἱό καί Θεό της. Στήν κάθε περίσταση τῆς ζωῆς νά μποροῦμε νά λέμε «γενηθήτω τό θέλημά σου»!
 

Στέργιος Ν. Σάκκος

Δίπλα στό πρόσωπο τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ, πού εὐδόκησε νά δανεισθεῖ τή σάρκα της καί νά μπεῖ στήν ἱστορία ὡς ὁ Μονογενής Υἱός τῆς Παρθένου, ἡ Παναγία Μητέρα τοῦ Κυρίου κατέχει μία θέση μοναδική. ᾿Ανάμεσα στήν ὑπερτίμηση τῶν παπικῶν, πού σχεδόν θεοποίησαν τή σεμνή κόρη τῆς Ναζαρέτ, καί στήν ὑποτίμηση τῶν προτεσταντῶν, πού τή θεωροῦν ὡς μία ἁπλή γυναίκα, σύζυγο τοῦ ᾿Ιωσήφ, στέκει ἡ ὀρθόδοξη πίστη μας. ᾿Εδῶ ἡ Θεοτόκος ἀπολαμβάνει τήν πρέπουσα τιμή. Τό πρόσωπό της ἀναδεικνύεται κριτήριο ὀρθοδοξίας, καθοριστικό γιά τή διατύπωση τῶν δογματικῶν ὅρων.
    Ζωντανή κι ἀγαπημένη ἡ μορφή της στίς καρδιές τῶν πιστῶν ἐκπληρώνει ἀνά τούς αἰῶνες τήν προφητική διαβεβαίωση τῆς ἴδιας· «ἀπό τοῦ νῦν μακαριοῦσι με πᾶσαι αἱ γενεαί» (Λκ 1, 48). Πλῆθος οἱ γιορτές πρός τιμήν της ἀγκαλιάζουν ὅλα τά γεγονότα τῆς ζωῆς της, ἀπό τή σύλληψη ὥς τήν κοίμησή της. ᾿Αναρίθμητα τά πρόσωπα πού φέρουν τό ὄνομά της, πάμπολλοι οἱ ναοί καί τά ἐξωκλήσια τά ἀφιερωμένα στή χάρη της μαρτυροῦν τή βαθειά εὐλάβεια τοῦ λαοῦ στό πρόσωπό της. Πράγματι, ποιός ἀπό μᾶς, μικρό παιδί ἀκόμη, δέν ψέλλισε προσευχές στή μεγάλη Μάνα; Ποιός δέν τήν ἔχει ἐπικαλεσθεῖ καί δέν ἔχει προστρέξει στή δική της πρεσβεία σέ κάθε δυσκολία;
    ῞Οπως ὅλα τά θέματα τῆς ὀρθοδόξου παραδόσεώς μας, ἔτσι καί ἡ θέση τῆς Παρθένου στήν πίστη μας ἔχει σαφῶς ἁγιογραφική στήριξη καί ἀφετηρία. Λιτά ἀλλά πολύ εὔγλωττα προβάλλει ἡ Κ. Διαθήκη τήν ὑπέρλογη καί μοναδική συμβολή της στή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Σ᾿ ὅλους τούς σταθμούς τῆς θείας οἰκονομίας, ἀπό τόν Εὐαγγελισμό μέχρι τήν ᾿Ανάληψη, ὅπως ἱστοροῦν τά Εὐαγγέλια, ἡ Παρθένος κατέχει θέση πρωταρχική. ᾿Αλλά ἐκτός ἀπό τίς ἱστορικές διηγήσεις, τά Εὐαγγέλια περιέχουν ἐπίσης ἐξαίσιους καί θεόπνευστους ἐγκωμιαστικούς ὕμνους· τό χαιρετισμό τοῦ ἀγγέλου, τόν «ἀσπασμό» τῆς ᾿Ελισάβετ, τήν προφητεία τῆς ἴδιας τῆς Θεομήτορος ἀλλά καί τό μακαρισμό τῆς γυναίκας ἀπό τό ἀνώνυμο πλῆθος. Αὐτά ἀποτελοῦν τήν ἀπαρχή καί τό ἔναυσμα γιά τά ἐγκώμια πού θά τῆς ἀπευθύνουν οἱ πιστοί ὅλων τῶν αἰώνων.    
    Ἰδιαίτερα στίς ᾿Επιστολές τοῦ ἀποστόλου Παύλου παρουσιάζεται ἡ ἱερή της προσωπικότητα μέσα ἀπό σύντομες ἀλλά τόσο σαφεῖς ἀναφορές, ὥστε καί μόνο αὐτές ἀρκοῦν γιά νά σκιαγραφήσουμε τό πορτραῖτο τῆς Παναγίας μας. Στόν περιορισμένο χῶρο αὐτοῦ τοῦ ἄρθρου μόνο ἐπιλεκτικά καί ἐπιγραμματικά θά μνημονευθοῦν.
     Στήν πρός Ρωμαίους ᾿Επιστολή, καθώς ἀναφέρεται ὁ ἀπόστολος στήν ἀνθρώπινη φύση τοῦ ᾿Ιησοῦ σημειώνει· «γενόμενος ἐκ σπέρματος Δαυΐδ κατά σάρκα» (1,3). Παρόμοια στό κύκνειο ἄσμα του, στή Β´ πρός Τιμόθεον ᾿Επιστολή, παραδίδοντας ὁ ἀπόστολος στόν ἀγαπημένο του μαθητή τό «εὐαγγέλιον», τό ὅλο μυστήριο τοῦ ἀποκαλυφθέντος Θεοῦ ἀπό τήν ἐνανθρώπηση μέχρι τό θάνατο καί τήν ἀνάσταση, μνημονεύει «᾿Ιησοῦν Χριστόν ἐγηγερμένον ἐκ νεκρῶν, ἐκ σπέρματος Δαυΐδ» (2,8). ῾Ως ἄνθρωπος ὁ Χριστός προῆλθε ἀπό τό γενεαλογικό δένδρο τοῦ Δαυΐδ. Δέν εἶχε καμία σχέση αἵματος μέ τόν μνήστορα ᾿Ιωσήφ, διότι γεννήθηκε ἀσπόρως ἀπό τή Μαρία, ἀπόγονο τοῦ βασιλικοῦ γένους τοῦ Δαυΐδ. Διά μέσου αὐτῆς ἐκπληρώνονται στό πρόσωπό του ὅλες οἱ μεσσιακές προφητεῖες πού τόν περιμένουν ὡς «σπέρμα», ἀπόγονο, τοῦ Δαυΐδ.
    Ἡ παρουσία τῆς Παρθένου Μαρίας στό προσκήνιο τῆς ἱστορίας συμπίπτει μέ «τό πλήρωμα τοῦ χρόνου», ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ θεόπνευστος Παῦλος στήν πρός Γαλάτας ᾿Επιστολή (4,4). ῾Ο λαός τοῦ Θεοῦ, πού σάν φυτώριο καλλιεργοῦνταν μέ τό νόμο καί τό θέλημά του, εἶχε φθάσει στήν ἀκμή τῆς ἀποδόσεώς του· εἶχε νά δώσει στόν Θεό τόν πιό ἐκλεκτό βλαστό του, τήν Παρθένο Μαρία. Τήν ὥρα πού ἐκείνη συγκατανεύει στό θέλημα τοῦ Κυρίου καί ὑπάκουα παραδίδει τόν ἑαυτό της στό «ρῆμα» τοῦ ἀγγέλου (Λκ 1,38), φθάνει τό πλήρωμα τοῦ χρόνου· ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ σκηνώνει στά σπλάχνα της. Γεννιέται ἐκ γυναικός ὁ Χριστός, ὅπως κάθε κοινός ἄνθρωπος, ἀλλά μέ μία στοιχειώδη διαφορά· γεννιέται «ἄνευ σπορᾶς πατρός», ὅπως εἶχε προφητευθεῖ στήν Παλαιά Διαθήκη.
    Στήν κλίμακα τῶν ταπεινώσεων τοῦ Θεανθρώπου, πού τόσο ἀνάγλυφα παρουσιάζεται στήν πρός Φιλιππησίους ᾿Επιστολή, ὁ ἀπόστολος ἐπισημαίνει δύο ὁριακά σημεῖα· τήν ἐνανθρώπηση ὡς ἀρχή  καί τό σταυρό ὡς τήν ἐσχάτη τῶν ταπεινώσεων. Τό πρῶτο σκαλοπάτι τῆς «κενώσεως» τοῦ θείου Λόγου εἶναι ἡ σύλληψή του στή μήτρα τῆς Παρθένου Μαρίας (Φι 2,7-8). ῾Η Παναγία, λοιπόν,  καί ὁ Σταυρός ἀποτελοῦν τά ὁρόσημα πού ὁριοθετοῦν τήν ἱστορική πορεία τοῦ ᾿Ιησοῦ στό σχέδιο τῆς θείας οἰκονομίας.
    Τό γνώρισμα τῆς ἀνθρώπινης φύσεως εἶναι ἡ μετοχή στή φθαρτή ὕλη, ἡ σάρκα καί τό αἷμα, φορεῖς τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος. ῾Ο ἄυλος Θεός προσέλαβε ἀπό τή Μητέρα του σάρκα καί αἷμα, σημειώνει ἡ πρός ῾Εβραίους ᾿Επιστολή, ἀλλά «παραπλησίως» (2,14), ὄχι ἀκριβῶς ὅπως τά ἔχουν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι. ᾿Εκεῖνοι ἔχουν μέσα στή φύση τους τήν προπατορική ἁμαρτία, πού τήν κληρονομοῦν μέ τή φυσική γέννηση. ῾Ο ᾿Ιησοῦς Χριστός ἦταν ἀναμάρτητος, διότι ἡ γέννησή του προῆλθε μέ τρόπο μοναδικό, ἀσπόρως.
    Στό 9ο κεφάλαιο τῆς ἴδιας ἐπιστολῆς γίνεται λόγος γιά τήν παλιά σκηνή καί τά ἀντικείμενά της τά ὁποῖα εἶναι τύπος, προφητεία, τῶν μελλόντων. Στήν κιβωτό τῆς σωτηρίας, λοιπόν, ὑπῆρχε καί ἡ ράβδος πού βλαστάνοντας κατοχύρωσε τήν αὐθεντία τοῦ ᾿Ααρών. Αὐτή ἡ ράβδος προτύπωνε τή Θεοτόκο, ἀπό τήν παρθενική μήτρα τῆς ὁποίας προῆλθε ὁ θεϊκός βλαστός.
    Ἀλλά καί ὁλόκληρη ἡ σκηνή προεικόνιζε τήν ἀχειροποίητη σκηνή, τό σῶμα τό ὁποῖο ἔλαβε ὁ ᾿Ιησοῦς ἀπό τήν Παναγία μας· «Χριστός δέ παραγενόμενος ἀρχιερεύς τῶν μελλόντων ἀγαθῶν διά τῆς μείζονος καί τελειοτέρας σκηνῆς» (῾Εβ 9,11). Γίνεται μνεία τῆς ἐνανθρωπήσεως γιά νά τονισθεῖ ἡ ἀνωτερότητα τοῦ ἀρχιερέα ᾿Ιησοῦ, ὁ ὁποῖος «παραγενόμενος», ὅταν ἦρθε στόν κόσμο, γεννήθηκε ἀρχιερέας καί δέν χρειάσθηκε νά χρισθεῖ, ὅπως χρίονταν οἱ ἄλλοι «χριστοί Κυρίου». Αὐτή ἡ ἐνανθρώπηση τελέσθηκε διά τῆς ἀειπαρθένου Μαρίας, ἡ ὁποία ὡς ἀχειροποίητος ναός δέχθηκε τήν ἐγκατοίκηση τοῦ ἁγίου Πνεύματος στά σπλάχνα της.
    Στό πρόσωπο τῆς Θεοτόκου ὁ ἀπόστολος Παῦλος βλέπει τήν ἐκπλήρωση τῶν προφητειῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, τό πλήρωμα τοῦ χρόνου γιά τήν ἐφαρμογή τοῦ σχεδίου τῆς σωτηρίας, τό πρῶτο ὁρόσημο στήν ἐπίγεια πορεία τοῦ ᾿Ιησοῦ, τόν ἀχειροποίητο ναό, ὅπου βρῆκε ἅγιο κατοικητήριο ἡ θεότητα καί ἔλαβε σάρκα καί ὀστᾶ. Εἶναι τά στοιχεῖα διά τῶν ὁποίων τήν κατέστησε ὁ Θεός θεωμένη προσωπικότητα, τόν πρῶτο «ἀνθρωπόθεο», καί τήν πρόσφερε στίς γενιές τῶν πιστῶν ὡς τό «λαμπρόν τῆς χάριτος γνώρισμα». Αὐτό τό τελειότατο δημιούργημα τῆς χάρης τοῦ Θεοῦ, προβάλλει ἡ ᾿Ορθόδοξη ᾿Εκκλησία ὡς πρότυπο καί χειραγωγό τοῦ ἀνθρώπου πρός τή θέωση. ῾Ο κάθε πιστός, γράφει στούς Κορινθίους ὁ Παῦλος, μιμούμενος τήν Παναγία, φιλοξενεῖ μέσα του τόν τριαδικό Θεό. Σάν ἐκείνη, γίνεται κι αὐτός ναός τοῦ Θεοῦ ἅγιος, «Θεοῦ κατοικητήριον»· «ὁ γάρ ναός τοῦ Θεοῦ ἅγιός ἔστιν, οἵτινές ἐστε ὑμεῖς» (Α´ Κο 3,17).

Στέργιος Ν. Σάκκος

 Ἡ Παναγία Μητέρα τοῦ Κυρίου μας, «τό κεφάλαιον ὅλων τῶν θαυμάτων, τό ὕψιστον θαῦμα», δέν εἶναι μία συνηθισμένη, ἔστω ἡ πιό ἁγία, ἀνθρώπινη προσωπικότητα. Εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού συνεργάσθηκε μέ τόν Θεό μ᾿ ἕναν μοναδικό κι ἀνεπανάληπτο τρόπο· ἔγινε ἡ Μητέρα του! «Εἰ γάρ ἔστι Θεός ὁ Κύριος ἡμῶν ᾿Ιησοῦς Χριστός, πῶς οὐ Θεοτόκος ἡ τεκοῦσα ἁγία Παρθένος;», ρωτᾶ ὁ ἅγιος Κύριλλος ᾿Αλεξανδρείας. Καί ἡ ᾿Εκκλησία, μαζί μέ τή δογματική κατοχύρωση τοῦ προσώπου τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, καθιερώνει γιά τή Μητέρα του τόν ὅρο «Θεοτόκος».
    «Καί διανοίας καί γλώσσης ἀνώτερον», χαρακτηρίζει ὁ ἅγιος Βασίλειος Σελευκείας, «τό μέγα τῆς Θεοτόκου μυστήριον». Ποιός θά μποροῦσε, τάχα, νά μιλήσει γιά τό μεγάλο μυστήριο αὐτῆς τῆς κεχαριτωμένης καί μοναδικά εὐλογημένης μορφῆς; «Τίς ἱκανός τό τοιοῦτον φράσαι μυστήριον; Ποῖον δέ φθέγξασθαι στόμα ἤ ποία γλῶσσα λαλῆσαι περί τῆς μεγαλωνύμου... Θεοτόκου Μαρίας, μητρός τοῦ Κυρίου; Αὕτη γάρ καί τάς τῶν οὐρανῶν δυνάμεις ἐξένισεν», θαυμάζει ὁ ἅγιος ᾿Επιφάνιος, ἐπίσκοπος Κύπρου. Εἶναι ὅμως ἐνδιαφέρον ὅσο καί ἀσφαλές νά μελετοῦμε τή μορφή της μέσα στίς λιγοστές ἀριθμητικά, ὡστόσο πλούσιες καί ἀκένωτες, γλυκύτατες καί διδακτικές μαρτυρίες πού μᾶς παρέχουν τά ἱερά Εὐαγγέλια.
    Ἄν ἡ γραφίδα τοῦ εὐαγγελιστῆ Λουκᾶ ἱστορεῖ μέ τόν δικό της ἀνυπέρβλητο τρόπο τό πορτραῖτο τῆς Παναγίας, δέν ὑστεροῦν σέ ἐνδιαφέρον καί σπουδαιότητα καί οἱ πληροφορίες πού μᾶς παρέχει ὁ θεολόγος εὐαγγελιστής, ὁ μαθητής τῆς ἀγάπης ᾿Ιωάννης, ὁ ὁποῖος συνδέθηκε μέ τήν Παναγία μας μ᾿ ἕναν ἐντελῶς ἰδιάζοντα τρόπο· ἔγινε ὁ θετός υἱός της. ῾Ο ᾿Ιωάννης, λοιπόν, διασώζει τρεῖς μαρτυρίες γιά τό πρόσωπο τῆς Θεοτόκου. Οἱ δύο περιέχονται στό Εὐαγγέλιο πού αὐτός ἔγραψε. Παρουσιάζουν τή Μητέρα τοῦ Κυρίου δίπλα στόν Μονογενῆ Υἱό της ἀντίστοιχα στό πρῶτο ἐπεισόδιο τῆς δημόσιας ζωῆς του, στό γάμο τῆς Κανᾶ (᾿Ιω 2,1-11), καί στό τελευταῖο, στό σταυρό τοῦ Γολγοθᾶ (᾿Ιω 19,23-27). ῾Η τρίτη μαρτυρία, στό 12ο κεφάλαιο τῆς ᾿Αποκαλύψεως, ἀποδίδει προφητικά τήν οὐράνια δόξα τῆς Θεοτόκου. ῾Η πρώτη μαρτυρία καθορίζει τή σχέση τῆς Μητέρας τοῦ Κυρίου μέ μᾶς, ἡ δεύτερη ἐπισημαίνει τό δικό μας χρέος ἀπέναντί της. Καί γίνονται ἔτσι οἱ δύο αὐτές μαρτυρίες οἱ  χειραγωγοί τῶν χριστιανῶν γιά τή δόξα τοῦ οὐρανοῦ, τήν ὁποία προτυπώνει ἡ Παναγία στήν τρίτη μαρτυρία. Αὐτή ἡ «γυνή ἡ περιβεβλημένη τόν ἥλιον», ὅπως ἑρμηνεύουν οἱ πατέρες, προτυπώνει τή μέλλουσα δόξα, ὅπου πορεύεται ἡ ᾿Εκκλησία καί ὁ κάθε πιστός.  ᾿Αξίζει, πράγματι, νά σταθοῦμε στίς τρεῖς μαρτυρίες τοῦ εὐαγγελιστῆ ᾿Ιωάννη.

    Α. ῾Η ἐντολή της· Στό γάμο τῆς Κανᾶ καλεσμένη ἡ Παναγία μαζί μέ τόν Υἱό της, προφανῶς καί μέ τούς φίλους ᾿Εκείνου, τούς πρώτους μαθητές, παρεμβαίνει μεταφέροντας στόν Κύριο τήν ἀνάγκη τῶν ἀνθρώπων τοῦ γάμου· «οἶνον οὐκ ἔχουσι». Κι ἔπειτα, στρέφεται πρός τούς διακονοῦντες γιά νά τούς παραγγείλει· «ὅ,τι ἄν λέγῃ ὑμῖν ποιήσατε». ᾿Αλλοῦ τά ἱερά Εὐαγγέλια ἀναφέρουν τόν ὕμνο πού ἡ Παρθένος ἀπευθύνει πρός τόν Θεό, τό διάλογό της μέ τόν ἄγγελο Γαβριήλ ἤ μέ τόν Κύριο, τόν χαιρετισμό της στήν ᾿Ελισάβετ. Αὐτά τά λόγια πού ἀπευθύνει πρός τούς ἀνθρώπους τοῦ γάμου τῆς Κανᾶ εἶναι, θά λέγαμε, τό εὐαγγέλιο τῆς Παναγίας μας. Καί εἶναι ἰδιαίτερα σημαντικό ὅτι ἡ προτροπή της ταυτίζεται μέ ἐκείνη τοῦ οὐράνιου Πατέρα κατά τή Μεταμόρφωση τοῦ Κυρίου· «αὐτοῦ ἀκούετε». ῾Η Μητέρα τοῦ Κυρίου, ὅπως καί ὁ οὐράνιος Πατέρας του, συνιστᾶ ὑπακοή στόν ᾿Ιησοῦ Χριστό!
    Τό σκεφθήκαμε, ἀλήθεια, ἐμεῖς, πού συχνά προστρέχουμε στή σκέπη τῆς Παναγίας μας καί ζητοῦμε τήν προστασία καί τή βοήθειά της, τό σκεφθήκαμε ὅτι κάτι ζητᾶ ἀπό μᾶς ἡ Παναγία; «῞Ο,τι ἄν λέγῃ ὑμῖν ποιήσατε». Πού θά πεῖ· ἀκοῦτε τί σᾶς λέγει ὁ Υἱός μου, πράττετε τό δικό του θέλημα, ὅπως περιέχεται συγκεκριμένα καί σαφέστατα μέσα στό ἅγιο Εὐαγγέλιο. Αὐτό εἶναι ἡ λύση τῶν προβλημάτων σας, ἡ ἐκπλήρωση τῶν ἀναγκῶν σας, ἡ ἁρμονία καί πληρότητα τῆς ζωῆς σας.

    Β. ῾Η θέση της στή ζωή μας· Βρισκόμαστε στό Γολγοθᾶ. ῾Υψωμένος πάνω στό σταυρό ὁ Κύριος, στήν ὥρα τῆς πιό πικρῆς ὀδύνης. Σηκώνει βαρύ φορτίο, ὄχι μόνο τόν σωματικό πόνο καί τήν πίκρα ἀπό τήν ἄρνηση τῶν μαθητῶν, ἀπό τήν ἀχαριστία τῶν σταυρωτῶν· σηκώνει τό βάρος τῆς ἁμαρτίας ὅλου τοῦ κόσμου, Αὐτός ὁ ἀναμάρτητος! ῾Υπογράφει μέ τό αἷμα του τή διαθήκη τῆς σωτηρίας καί τῆς λυτρώσεώς μας. Κάτω ἀπό τό σταυρό του παραστέκουν βουβά ἡ πονεμένη Μητέρα του καί ὁ μαθητής «ὅν ἠγάπα». Ἐκείνη τήν ὥρα, λίγο πρίν παραδώσει τό πνεῦμα του στόν οὐράνιο Πατέρα, ὁ Κύριος λέγει στή Μητέρα· «γύναι, ἰδού ὁ υἱός σου», καί στόν μαθητή· «ἰδού ἡ μήτηρ σου». Καί ὁ μαθητής ἀπό τήν ὥρα ἐκείνη «ἔλαβεν αὐτήν εἰς τά ἴδια». Τί χαρά καί τί εὐλογία γιά τόν ᾿Ιωάννη νά ἔχει στό σπίτι του τή Μητέρα τοῦ Κυρίου!
Σκεφθήκαμε ὅμως ὅτι ὅλοι ἐμεῖς, πού δηλώνουμε μαθητές τοῦ Χριστοῦ, πού τόν ἀγαποῦμε ὡς Κύριο καί Θεό μας, ἔχουμε ἐπίσης τήν ἴδια εὐλογία; ῎Εχει ἐμπιστευθεῖ καί σέ μᾶς τήν Παναγία Μητέρα του! Νά τήν ἔχουμε στό εἰκονοστάσι στά δεξιά τοῦ Υἱοῦ της γιά νά πρεσβεύει σέ Κεῖνον γιά μᾶς. ᾿Αλλά νά τήν ἔχουμε -κυρίως αὐτό- καί στήν καρδιά μας, γιά νά ἐμπνέει τήν πίστη καί τή ζωή μας.

    Γ. Τό πρότυπο τῆς δόξας μας· Τό βιβλίο τῆς ᾿Αποκαλύψεως, τό μόνο προφητικό βιβλίο τῆς Καινῆς Διαθήκης, χωρίζεται σέ δύο μέρη. Στήν ἀρχή τοῦ πρώτου μέρους (κεφ. 1-11), στό πρῶτο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου, προβάλλει μεγαλόπρεπη ἡ μορφή τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ ὡς «τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου». Τό δεύτερο μέρος (κεφ. 12-22) ἀνοίγει μέ τό «σημεῖον μέγα»· Μία γυναίκα μέ φόρεμά της τόν ἥλιο, μέ διάδημά της δώδεκα ἀστέρια, μέ τή σελήνη κάτω ἀπό τά πόδια της «ἐν γαστρί ἔχουσα τοῦ τεκεῖν». Εἶναι ἡ Μητέρα τοῦ Κυρίου, πού γεννᾶ τόν «υἱόν αὐτῆς», δέχεται μαζί του τόν πόλεμο τοῦ δράκοντα καί διασώζεται μαζί του «εἰς τήν ἔρημον». Αὐτή ἡ ἡλιοντυμένη γυναίκα φορᾶ τή δόξα τοῦ φωτός, καθώς ἔχει στήν ἀγκαλιά της τόν «ἀναβαλλόμενον φῶς ὡς ἱμάτιον», τόν ἴδιο τόν Θεό! Μέ δέος τήν ἀντικρύζει «γενόμενος ἐν πνεύματι» ὁ ᾿Ιωάννης. ῾Ο μαθητής πού φιλοξένησε στό σπίτι του τήν ταπεινή καί ἄσημη Κόρη τῆς Ναζαρέτ, γίνεται τώρα μάρτυρας τῆς ἔνδοξης παρουσίας της· Στή βιτρίνα τοῦ οὐρανοῦ βλέπει τήν Παναγία μέσα στό ἄκτιστο φῶς, ὅλη φῶς, ὅλη γλυκύτητα καί ὡραιότητα, ὅλη δύναμη καί μεγαλεῖο. Σ᾿ αὐτή τή δόξα καλεῖ κι ἐμᾶς ἡ Παναγία κι ἐκεῖ μᾶς ὁδηγεῖ, ἄν κάνουμε ὅ,τι μᾶς λέει ὁ Υἱός της κι ἄν ἔχουμε τήν ἴδια πρότυπο καί ὑπόδειγμα τῆς ζωῆς μας.

Στέργιος Ν. Σάκκος

Ἀπολύτρωσις 58 (2003) 148-149
    

 Σ᾿ ὅλο τό χρόνο ἁπλώνεται ἡ χάρη της. Δεκάδες γιορτές της σημειώνει τό ἑορτολόγιο τῆς Ἐκκλησίας. Ἀλλά ὁ Αὔγουστος εἶναι ὁ κατ᾿ ἐξοχήν δικός της μήνας, ὁ μήνας τῆς Παναγιᾶς. Τ᾿ ἀπομεσήμερα τοῦ Δεκαπενταυγούστου, καθώς καταλαγιάζει ἡ κάψα τῆς ἡμέρας καί μιά ἀνάσα δροσιᾶς πλανᾶται στήν ἀτμόσφαιρα, τρέχουν οἱ ψυχές νά δροσιστοῦν στή χάρη της. Γεμίζουν οἱ ναοί καί τά ξωκκλήσια μας ἀπό πιστούς. Κι ἔτσι, καθώς ὅλοι τήν ἐπικαλοῦνται καί τήν ὑμνολογοῦν, νιώθεις τήν πλάση ὅλη γεμάτη ἀπό τήν παρουσία της.
  Ἡ παρουσία της, ἐγγύηση ἀσάλευτη γιά τήν προστασία της στούς ἀνθρώπους, εἶναι ζωντανή ἀπό τότε πού περπάτησε πάνω σ᾿ αὐτή τή γῆ ἡ σεμνή κόρη τῆς Ναζαρέτ· κι ἀκόμη πιό πρίν, ὅταν τό προφητικό βλέμμα διασχίζοντας τούς αἰῶνες ἔβλεπε ὅτι γιά τήν ἐκπλήρωση τοῦ σχεδίου τῆς θείας Οἰκονομίας «ἰδού ἡ παρθένος ἐν γαστρί ἕξει, καί τέξεται υἱόν» (Ἠσ 7,14).
 Μοναδική ἡ προσφορά της στό ἔργο τοῦ Θεοῦ. Μοναδική καί ἡ μορφή καί ἡ ἱστορία της. Ὑμνήθηκε κι ἐγκωμιάσθηκε ἀνά τούς αἰῶνες. Γιά χάρη της συντέθηκαν τά πιό πολλά καί τά πιό ἐκφραστικά ἐγκώμια. Ἀλλά κανένα δέν μπορεῖ νά ἀποδώσει τήν πραγματική της ἀξία. Διότι ἡ ἀξία τῆς Παναγίας ἀπορρέει ἀπό τή δόξα τοῦ Μονογενοῦς Υἱοῦ της, τοῦ Θεανθρώπου Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, καί σ᾿ αὐτόν καταλήγει. Ἡ τιμή στό πάναγνο πρόσωπό της ἀνάγεται στόν Κύριο καί Θεό μας, πού τόν κράτησε στά σπάγχνα καί στήν ἀγκαλιά της αὐτή ἡ «εὐλογημένη ἐν γυναιξί».
 Τήν ἀλήθεια αὐτή βλέπουμε νά τήν κατανοεῖ καί νά τήν ἐκφράζει μιά ἁπλή Ἰσραηλίτισσα, σύγχρονη τῆς Παναγίας. Μία ἀνώνυμη γυναίκα τοῦ ὄχλου, συνεπαρμένη ἀπό τό κήρυγμα τοῦ γλυκυτάτου διδασκάλου Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐγκωμιάζει ὄχι τόν ἴδιο ἀλλά τή μάνα πού τόν γέννησε· «Μακαρία ἡ κοιλία ἡ βαστάσασά σε καί μαστοί οὕς ἐθήλασας» (Λκ 11,27). Λίγες δεκαετίες πιό πρίν, ὅταν ἡ πάναγνη κόρη, μυημένη στό μεγάλο μυστήριο, μέ τόν εὐαγγελισμό της, εἶχε ἀφήσει τήν καρδιά της νά ξεσπάσει σ᾿ ἐκείνη τήν ὑπέροχη ὠδή, εἶχε προφητεύσει γιά τόν ἑαυτό της· «Ἰδού γάρ ἀπό τοῦ νῦν μακαριοῦσί με πᾶσαι αἱ γενεαί» (Λκ 1,48). Καί νά, τώρα ἡ προφητεία ἐκπληρώνεται στό ἐγκώμιο πού τῆς πλέκει μία ἀνώνυμη γυναίκα τοῦ λαοῦ.
  Ἐκεῖνο τό ἁπλό περιστατικό γίνεται ὁ προάγγελος τῆς ὑπέροχης ἱστορίας πού θά ἀκολουθήσει. Ἀπό τότε καί μέχρι τή συντέλεια, στήν Παλαιστίνη καί στόν κόσμο ὅλο, κάθε ψυχή πού θά σημαδεύεται ἀπό τόν λόγο καί τήν ἀγάπη τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, σεβαστικά καί λατρευτικά θ᾿ ἀγκαλιάζει καί τήν Παναγία Μητέρα του. Καί μαζί μέ τόν ἀναστημένο Κύριο, πού ἡ παρουσία του συνέχει καί ρυθμίζει τήν ἱστορία, θά ζοῦν οἱ ἄνθρωποι καί τήν εὐεργετική παρουσία τῆς Κυρίας Θεοτόκου.
  Ὅσο ἦταν σ᾿ αὐτή τή γῆ ὁ Κύριος, διακριτικά ἀλλά ἀδιάκοπα ἀκολουθοῦσε τά βήματά του ἡ Κεχαριτωμένη Μητέρα του. Στόν γάμο τῆς Κανᾶ, ὅπου ἡ προνοητική φροντίδα της βγάζει ἀπό τό ἀδιέξοδο τούς οἰκοδεσπότες (Ἰω 2,1-11), ἀλλά καί στό σπίτι του στήν Καπερναούμ (Ἰω 2,12) καί στίς ἱεραποστολικές περιοδεῖες του σημειώνει τήν παρουσία της τό ἅγιο Εὐαγγέλιο.
 Στίς ὧρες τοῦ Πάθους παραστέκει σιωπηλά κλείνοντας μέ καρτερία τήν ὀδύνη στή μητρική της καρδιά. Καί μετά τήν Ἀνάσταση, μαζί μέ τίς ἄλλες μαθήτριες τοῦ Κυρίου, ἀνάμεσα στίς ὁποῖες συγκαταλέγεται, ζῆ τό κάθε περιστατικό τῆς πρώτης Ἐκκλησίας· τήν Ἀνάληψη, τήν ἐκλογή τοῦ Ματθία, τήν Πεντηκοστή. Σεμνή καί ἀθόρυβη, ἀλλά πάντοτε παροῦσα στή ζωή τῆς Ἐκκλησίας.
 Ἀργότερα, ἀπό τό σπίτι τοῦ ἠγαπημένου μαθητοῦ, στόν ὁποῖο τήν ἐμπιστεύθηκε ἀπό τόν σταυρό του ὁ Κύριος, περνᾶ στήν ἄλλη διάσταση, στήν αἰωνιότητα. Κι ὅπως «ἐν τῇ γεννήσει τήν παρθενίαν ἐφύλαξε», ἔτσι «ἐν τῇ κοιμήσει» της δέν ἐγκαταλείπει τόν κόσμο. Χωρίς νά τήν βλέπουν τώρα τά φυσικά μάτια, τήν αἰσθάνονται ὅλες οἱ πιστές καρδιές. Ἔτσι, ὅταν οἱ διωγμοί χτυποῦν μέ λύσσα τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, τό νιώθουν ὅλοι πώς ἡ ρομφαία διαπερνᾶ τῆς Παρθένου τά σπλάγχνα. Ἡ δική της συμπάθεια καί συμπαράσταση γίνεται θάρρος καί δύναμη ἀντιστάσεως γιά τούς μάρτυρες.
 Ὅταν μέσα στή μανία τῶν αἱρέσεων ἡ Ἐκκλησία διασφαλίζει τίς ἀλήθειες τῶν δογμάτων της, τό δικό της πρόσωπο εἶναι καθοριστικό γιά τή διατύπωση τῶν δογματικῶν ὅρων. Ἡ ὀρθόδοξη πίστη τήν ὁμολογεῖ Θεοτόκο καί τήν ἀναγνωρίζει «ἐργαστήριον τῶν δύο φύσεων», καί γίνεται «τῶν δογμάτων Χριστοῦ τό κεφάλαιον» αὐτή πού στάθηκε «τῶν θαυμάτων αὐτοῦ τό προοίμιον».
 Στή λαίλαπα τῆς εἰκονομαχίας ἡ ἅγια μορφή της τοποθετεῖται δίπλα στήν «ἄχραντον εἰκόνα» τοῦ ἀγαθοῦ Υἱοῦ της καί προσκυνεῖται μαζί μ᾿ ἐκείνην. Διότι ὅ,τι ἀνθρώπινο μέσα της ἐξαγιάσθηκε καί θεώθηκε. Ἡ μητέρα τοῦ Θεανθρώπου ἔγινε ὁ πρῶτος θεωμένος ἄνθρωπος, ὁ πρῶτος ἀνθρωπόθεος. Ἔτσι ἡ τιμή στό πρόσωπό της μεταβαίνει στόν μόνο ἀπόλυτα προσκυνητό, τόν Υἱό της.
 Οἱ μεταγενέστερες αἱρέσεις ἀναγνωρίζονται καί στιγματίζονται ἀπό τή λανθασμένη θέση τους ἔναντι τῆς Θεοτόκου. Οἱ προτεστάντες τήν ἐκτιμοῦν, ἀλλά δέν τήν τιμοῦν. Καί καταντοῦν ἔτσι νά τήν ὑποτιμοῦν καί καταφρονοῦν. Οἱ παπικοί τήν ὑπερτιμοῦν, τήν θεοποιοῦν. Κι εἶναι γι᾿ αὐτό ἔξω καί μακριά ἀπό τήν ἀλήθεια. Ἀνάμεσα στίς δύο παρεκτροπές κρατᾶ ἀπαραχάρακτη τήν ἀλήθεια ἡ Ὀρθοδοξία, ἀποδίδοντας στήν Θεοτόκο τήν τιμή πού ὁ Κύριος τῆς ἀναγνώρισε καί ἡ Παράδοση καθιέρωσε.
  Ἀλλά δέν εἶναι μόνο τά δόγματα καί ἡ ἀπόκρουση τῶν αἱρετικῶν, πού κρατοῦν στήν ἐπικαιρότητα τή μορφή τῆς Παναγίας μας. Ἐπίκαιρη καί ζωντανή παραμένει ἡ παρουσία της σέ κάθε ἐποχή καί τόπο. Σέ χρόνους δύσκολους, ὅπου πόλεμοι καί ταραχές σαλεύουν τήν ἀνθρωπότητα καί σέ καιρούς εἰρήνης.
 Μέ τ᾿ ὄνομά της στά χείλη ρίχνεται στόν ἀγῶνα ὁ πιστός. Σ᾿ αὐτό βρίσκει ἀσφάλεια στήν ὥρα τή δύσκολη ὁ κάθε ἄνθρωπος. Ἀπ᾿ τή μορφή της ἐμπνέεται ἡ εὐσεβής νεότης καί σ᾿ αὐτήν, τήν «καλήν κουροτρόφο», ἀποζητᾶ προστασία. Στήν ἀγκαλιά της ἀκουμποῦν τούς πόνους καί τά βάρη τους οἱ μάνες ὅλου τοῦ κόσμου. Κι ὅταν ρομφαία ὀδυνηρή τρυπᾶ τήν καρδιά τους, κοντά της στηρίζονται καί μαθαίνουν νά ὑπομένουν τόν πόνο μέ σιωπηλή καρτερία.
 Στή σκέπη της προστρέχουν ὅλοι οἱ πονεμένοι κι ἀνακουφίζονται ἀπό τόν πόνο. Μέ τή δική της παραμυθία ἀνθίζει τό χαμόγελο στά πικραμένα χείλη καί στηρίζεται ἡ ἀπελπισμένη καρδιά. Μέ τή δική της ἔμπνευση καί προστασία μένει ἀκατάβλητος ὁ ἀγωνιστής τοῦ καλοῦ. Καί ὁ ξεστρατισμένος ἁμαρτωλός ἀπό τή δική της συμπάθεια ἐνθαρρύνεται γιά ν᾿ ἀποτινάξει τόν ζυγό τῶν κριμάτων του καί νά ἐπιστρέψει στόν οἰκτίρμονα Υἱό της, τόν ὁποῖο καθιστᾶ ἵλεω καί εὐδιάλλακτο ἡ δική της «θερμή πρεσβεία».
 Εἶναι γιά ὅλους μας ἡ ἀσφαλής σκέπη, ἡ «πλατυτέρα νεφέλης». Γι᾿ αὐτό αὐθόρμητα τήν ἐμπιστευόμαστε· «Δέσποινα καί Μῆτερ τοῦ Λυτρωτοῦ, δέξαι παρακλήσεις ἀναξίων σῶν οἰκετῶν...».

Στέργιος Ν. Σάκκος
Ἀπολύτρωσις 53 (1998) 148-150

 Κορώνα τοῦ καλοκαιριοῦ ὁ Αὔγουστος καί τῆς κορώνας κόσμημα ἀκριβό τῆς Παναγιᾶς μας ἡ γιορτή· μιά μικρή Πασχαλιά, μιά Λαμπρή μέσα στό καλοκαίρι. Τήν γιορτάζει πανηγυρικά ὁ λαός μας μέ τή λαμπρότητα καί τή δόξα πού γιορτάζει τήν ᾿Ανάσταση τοῦ Κυρίου. Καί τοῦτο δέν εἶναι τυχαῖο· μέ τή γιορτή αὐτή περνᾶ στή γλῶσσα τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ ὁ ὅρος κοίμηση γιά τό γεγονός τοῦ θανάτου. ῾Υπάρχει τάχα ἄλλο μήνυμα πιό ποθητό γιά τόν ταλαίπωρο ἄνθρωπο τῆς γῆς, πού ἐνῶ μέ λαχτάρα ζητᾶ νά χαρεῖ καί νά χορτάσει τή ζωή, καθημερινά αἰσθάνεται βαριά ἐπάνω του τή σκιά τοῦ θανάτου;
     Τό κράτος βέβαια τοῦ θανάτου τό συνέτριψε ὁ Κύριός μας ᾿Ιησοῦς Χριστός, ὁ νικητής τοῦ θανάτου. Τή νίκη ὅμως αὐτή τήν ζῆ καί τήν χαίρεται ἡ ᾿Εκκλησία ἐφαρμοσμένη στούς ἁγίους της. ῞Ολοι ἐκεῖνοι πού μέ τήν πίστι στόν ᾿Ιησοῦ Χριστό, «μεταβαίνουν ἐκ τοῦ θανάτου εἰς τήν ζωήν» ἔχουν μ᾿ αὐτό τό πέρασμα τήν πρώτη δόση τῆς ὁλοκληρωτικῆς καταργήσεως τοῦ θανάτου. ῞Οπως τόν Κύριο καί Θεό τους ἔτσι καί τούς ἴδιους ἀδυνατεῖ νά τούς κρατήσει δεσμίους του ὁ θάνατος. Γι᾿ αὐτό καί οἱ μνῆμες τῶν ἁγίων μας, πού εἶναι ἡ ἐπέτειος τοῦ θανάτου τους, δέν ἔχουν τίποτε τό λυπηρό. ᾿Αντίθετα εἶναι ἡμέρες γιορτῆς.
     Ἀλλά τή νίκη τοῦ Χριστοῦ ἐναντίον τοῦ θανάτου τή διαγγέλλει κατ᾿ ἐξοχήν ἡ Κοίμηση ἐκείνης ἡ ὁποία χάρισε στόν Κύριο τή σάρκα τήν ἀνθρώπινη, γιά νά τήν ἀναστήσει αὐτός καί νά τήν ἀφθαρτοποιήσει· ἐκείνης πού εἶναι ἡ ἁγία ἁγίων μείζων, ἡ Παναγία μας. Καί ἔχει αὐτό τή θεολογική του ἐξήγηση. Στήν πίστη τῆς ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας μας τό πρόσωπο τῆς Παρθένου Μαρίας εἶναι τό σύμβολο τῆς ᾿Εκκλησίας ὅλης καί τῆς κάθε μιᾶς πιστῆς ψυχῆς. Στήν Θεοτόκο βλέπει ὁ κάθε πιστός τόν ἑαυτό του ὡς μέλος τῆς ᾿Εκκλησίας καί στήν κοίμησή της νιώθει τό δικό του θάνατο ὡς μία κοίμηση, ἕναν ὕπνο μέσα στά χέρια τοῦ Θεοῦ. ῎Ετσι ἀπαλλάσσεται ἀπό τό φόβο τοῦ θανάτου. ᾿Ανανεώνει τήν ἐλπίδα του ὅτι κοιμοῦνται καί θ᾿ ἀναστηθοῦν μιά μέρα ὅλοι οἱ ἀγαπημένοι του νεκροί. Διατρανώνει τήν ὁμολογία τῆς πίστεώς μας «προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν».

Στέργιος Ν. Σάκκος