Ὁ ἐνανθρωπήσας Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ, σάν πρῶτο μέσο ἀποκαλύψεώς του στούς ἀνθρώπους χρησιμοποίησε τό λόγο, τή διδασκαλία. Μέ τό λόγο μᾶς μετέδωσε τήν ἀλήθεια πού ἐλευθερώνει τόν ἄνθρωπο ἀπό τά σκοτάδια τῆς ἀγνοίας, τόν ἀπαλάσσει ἀπό τήν τυραννία τῶν παθῶν, τόν καθαρίζει καί τόν ἁγιάζει, προετοιμάζοντάς τον ἔτσι, γιά νά δεχθεῖ τόν ἐνσαρκωμένο Λόγο, τό σῶμα καί τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ.
 Τίς ἐνέργειες καί τήν προσφορά τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ στή ζωή τῶν πιστῶν τή βλέπουμε σέ ὁρισμένες εἰκόνες, μέ τίς ὁποῖες τόν εἰκονίζει τό Πνεῦμα τό ἅγιο στήν Ἁγία Γραφή. Ἀπό αὐτές τίς εἰκόνες παρουσιάζουμε μερικές.
Σπόρος
 «Ὁ σπόρος εἶναι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ» (Λκ 8,11), λέει ὁ Κύριος στή γνωστή μας παραβολή τοῦ σπορέως. Ὅπως ὁ σπόρος ἐνῶ εἶναι τόσο μικρός κρύβει μέσα του τή ζωή κι ὅταν πέσει στή γῆ, πού τόν περιμένει δίνει φυτά καί ἄνθη καί καρπούς, ἔτσι καί ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ σάν σπόρος βλαστάνει μέσα στίς καρδιές, πού τόν δέχονται, τούς δίνει νέα ζωή καί τίς γεμίζει μέ τούς γλυκύτατους καρπούς τοῦ ἁγίου Πνεύματος.
Κλαδευτήρι
 Ὁ σύνδεσμος τοῦ χριστιανοῦ μέ τόν Χριστό εἶναι βαθύς, ὀργανικός. Οἱ πιστοί μοιάζουν μέ τά κλήματα. Παίρνουν τούς χυμούς καί τή ζωή ἀπό τόν κορμό τῆς ἀμπέλου, τόν Χριστό, καί ἔτσι ἀποδίδουν καρπό. Κάθε κλῆμα πού δέν ἐπικοινωνεῖ ἄμεσα μέ τήν ἄμπελο κόβεται καί πετιέται στή φωτιά, τό κλῆμα πού ἐπικοινωνεῖ καχεκτικά κλαδεύεται γιά νά ἀναζωογονηθεῖ καί νά φέρει καρπό.
 Τό κλαδευτήρι γιά τό σωτήριο αὐτό κλάδεμα εἶναι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ. «Ἤδη σεῖς εἶσθε καθαροί χάρις στό λόγο πού σᾶς δίδαξα» (Ἰω 15,3), βεβαιώνει τούς μαθητές του ὁ Χριστός.
Ἄροτρο
 Εἶναι ἄροτρο ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ. Μ’ αὐτοῦ τή βοήθεια οἱ ἐργάτες τοῦ Εὐαγγελίου ἀνοίγουν τίς καρδιές, τίς μαλακώνουν, τίς καλλιεργοῦν. Γι’ αυτό καί καλοῦνται ἀπό τόν Κύριο νά ἀφοσιωθοῦν στή διακονία τους. «Κανείς, πού βάζει τό χέρι στό ἄροτρο καί κοιτάζει πρός τά πίσω δέν εἶναι κατάλληλος γιά τή βασιλεία τοῦ Θεοῦ» (Λκ 9,62).
Μαχαίρι δίκοπο
 Σείει καί ταράσσει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ. Ἀποκαλύπτει ἀκόμη καί τίς βαθύτερες σκέψεις καί ἐπιθυμίες μας. Κανείς φυσιολογικός ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά μένει ἀδιάφορος καί ἀνεπηρέαστος «γιατί εἶναι ζωντανός ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ καί δραστικός καί πιό κοφτερός ἀπό κάθε δίκοπο μαχαίρι· φθάνει μέχρι τό χωρισμό ψυχῆς καί πνεύματος, ἀρθρώσεων καί μυελῶν καί ἐλέγχει τίς ἐπιθυμίες καί τίς σκέψεις τῆς καρδιᾶς» (Ἑβ 4,12· πρβλ Ἐφ 6,17).
Φωτιά
 «Ὁ Θεός μας εἶναι φωτιά πού κατακαίει» (Ἑβ 12,29). Ὅ,τι φθαρτό καί σάπιο τό ἐξαφανίζει. Ὅ,τι ὑγιές καί πολύτιμο τό καθαρίζει, τό λαμπρύνει, τό ἀνανεώνει. Αὐτές οἱ ἰδιότητες φαίνονται δυναμικά στήν ἐνέργεια τοῦ λόγου του μέσα στίς ἀνθρώπινες ψυχές.
Γάλα
 Μέ τό βάπτισμα ὁ ἄνθρωπος ἀναγεννᾶται καί ἀρχίζει μία νέα ζωή. Ὅπως τό μικρό παιδί ἔχει ἀνάγκη εὔπεπτης καί θρεπτικῆς τροφῆς, καί σάν τέτοια τοῦ δίνουμε τό γάλα, ἔτσι καί ὁ πιστός ἔχει ἀνάγκη νά τραφεῖ μέ τό σῶμα καί τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ καί μέ τό λόγο του. Γι’ αὐτό ὁ ἀπόστολος Πέτρος συμβουλεύει· «σάν νεογέννητα βρέφη ποθῆστε τό ἄδολο πνευματικό γάλα, γιά νά αὐξηθεῖτε μ’ αὐτό γιά τή σωτηρία» (Α’ Πε 2,2).
Ψωμί
 Μά ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ δέν τρέφει τόν πιστό μόνο στίς πρῶτες μέρες τῆς ζωῆς του στήν πίστη. Γίνεται γι’ αὐτόν ἡ βασική τροφή, τό ψωμί. Στό 6ο κεφάλαιο τοῦ Κατά Ἰωάννην Εὐαγγελίου, ὁ Κύριος ὀνομάζει τόν ἑαυτό του «ἄρτο πού κατέβηκε ἀπό τόν οὐρανό». Αὐτός ὁ ἄρτος παρέχεται στή ζωή μας μέ δύο μορφές· σάν σῶμα καί αἷμα τοῦ Χριστοῦ στό μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας καί σάν λόγος στή διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας.
Νερό
 Εἶναι, ἀκόμη, ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ δροσερό νερό, ὅπως ἀποκάλυψε ὁ Κύριος στή Σαμαρείτιδα· «κι ὅποιος πιεῖ ἀπό τό νερό, πού ἐγώ θά τοῦ δώσω, δέν θά διψάσει στόν αἰώνα ἀλλά τό νερό, πού θά τοῦ δώσω, θά γίνει μέσα του πηγή, ἀπ’ τήν ὁποία θ’ ἀναβλύζει τό νερό πού χαρίζει τήν αἰώνια ζωή» (Ἰω 4,14).

Ἀπολύτρωσις (1981) 136-137

  Στή γραφικότατη παραβολή τοῦ σπορέως ὁ Κύριος παρουσιάζει ἁπλά ἀλλά πολύ παραστατικά τή διαδικασία τῆς πνευματικῆς καλλιέργειας, πού εἶναι τό πρωταρχικό στοιχεῖο τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Αὐτή τή θεία διδαχή σχολιάζουν καί ἁπλοποιοῦν μέ τόν τρόπο τους τά τροπάρια τῆς ᾿Εκκλησίας. Εἶναι ἐνδιαφέρον νά μεταφέρουμε ἐδῶ μερικά ἀπό αὐτά τά ὑμνολογικά ἑρμηνεύματα· Καταρχήν οἱ ὑμνογράφοι μιλοῦν γιά τόν σποριά, τόν «ἀθάνατον γεωργόν», πού ἀνέθεσε τό ἔργο τῆς σπορᾶς τοῦ λόγου Του στούς ἀποστόλους, τούς «σπορέας ἁπάντων τῶν καλῶν». Οἱ συνεχιστές τοῦ ἔργου τῶν ἀποστόλων προσδιορίζονται ἐπίσης μέ τόν ἴδιο χαρακτηρισμό· «σπορεύς καλῶν» ὀνομάζεται ὁ ἅγιος ᾿Αβέρκιος (22 ᾿Οκτωβρίου), ἐνῶ ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος (25 ᾿Ιανουαρίου), ὁ ὁποῖος συνέβαλε στή διατήρηση τοῦ ὀρθοδόξου φρονήματος, ἀποκαλεῖται «σπορεύς ὀρθῶν δογμάτων».

 Σύμφωνα μέ τά Εὐαγγέλια ὁ σπόρος εἶναι «ὁ λόγος» (Μρ 4,14), «ὁ λόγος τῆς βασιλείας» (Μθ 13,19), «ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ» (Λκ 8,11). Καί οἱ ὑμνογράφοι μιλοῦν γιά «σπόρον τοῦ λόγου» ἤ «σπέρματα τοῦ λόγου» ἤ «λογικά σπέρματα». Δέν εἶναι ἀνθρώπινος λόγος ἀλλά θεῖος, ἔνθεος, οὐράνιος, εἶναι ὁ σπόρος τοῦ Πνεύματος, τά τῆς χάριτος σπέρματα. ῾Ως ἐκ τούτου ἔχει ἀνεκτίμητη ἀξία· εἶναι σπόρος πολύτιμος, σωτήρια σπέρματα.

 Τήν ἀπόδοση τῆς θείας σπορᾶς περιορίζουν ποικίλοι παράγοντες. Οἱ ὑμνογράφοι μνημονεύουν·

 α) «Τάς ἀκάνθας τῶν τοῦ βίου συμπτωμάτων», πού εἶναι οἱ μέριμνες τοῦ αἰῶνος τούτου ἀλλά καί ἡ «ἀπάτη τοῦ πλούτου».

 β) «Τάς ἀκάνθας τῶν ἡδονῶν», «τήν ἄκανθαν τήν φιλήδονον», δηλαδή τίς ἡδονές τοῦ βίου.

 γ) «Τάς ἀκάνθας τῶν παθῶν», τάς «ἀκανθώδεις ἐννοίας τῆς καρδίας», «ὕλην κακίας».

῾Η ρίζα τῶν ἀκανθῶν βρίσκεται μέσα στόν ἄνθρωπο, τονίζουν.

 δ) «Τάς ἀκάνθας τῆς πλάνης», τήν «ἀκανθώδη θρησκείαν τῶν εἰδώλων», δηλαδή τήν εἰδωλολατρία. ᾿Εκ πρώτης ὄψεως αὐτό ἀποκλίνει ἀπό τό ἁγιογραφικό κείμενο. Στήν πραγματικότητα ὅμως ὅλα ὅσα ἀναφέρει ὁ Κύριος ὡς ἀγκάθια συνιστοῦν εἰδωλολατρία μέ τήν εὐρεία ἔννοια, μέσα στήν ὁποία περιλαμβάνεται καί ἡ στενή θρησκευτική ἔννοια τήν ὁποία ἀναφέρουν οἱ ὑμνογράφοι.

 ῾Η «καλή γῆ» τοῦ εὐαγγελικοῦ κειμένου χαρακτηρίζεται στά τροπάρια ἐπίσης «καλή» ἀλλά καί «ἀγαθή» καί «πίων». Εἶναι ἡ «καρδία», κατά τόν Λουκᾶ, ἤ, κατά τή συχνή ὑμνογραφική ἔκφραση, ἡ «ψυχή», ἡ «διάνοια». Δέχεται τά σπέρματα τοῦ λόγου «προθύμως», τά κατέχει, τά κατανοεῖ, τά παραδέχεται, τά καλλιεργεῖ καί γίνεται γῆ καρποφόρος, εὔκαρπος, κατάκαρπος, εὐφοροτάτη.

 Ποικίλοι εἶναι οἱ ὑμνογραφικοί χαρακτηρισμοί γιά τόν καρπό τῆς «καλῆς γῆς». ᾿Ονομάζεται συνήθως «στάχυς» ἤ «ἄσταχυς» (=στάχυς) καί σπανιότερα «καρπός», «σῖτος», «γεώργιον».

 Πολύ συχνά τονίζεται ἡ πλούσια καρποφορία μέ τόν ὅρο «ἑκατοστεύοντα» καρπόν καί λιγότερο συχνά μέ τούς χαρακτηρισμούς «πολύχουν», «πολύφορον». Δέν γίνεται καθόλου λόγος γιά τίς ἄλλες διαβαθμίσεις τῆς ποσότητας τῆς καρποφορίας -«τριάκοντα», «ἑξήκοντα»- τίς ὁποῖες ἀναφέρει τό εὐαγγελικό κείμενο. Στήν τάξη τῶν καρποφορούντων «ἑκατόν» κατατάσσουν οἱ ὑμνογράφοι ἀποστόλους, ἐπισκόπους, μάρτυρες, ἱερομάρτυρες, ὁσιομάρτυρες, ὁσίους, μοναχούς, παρθένους ἀλλά καί ἐγγάμους. Παρόμοια εἶναι καί ἡ ἄποψη τῶν ἑρμηνευτῶν πατέρων καί ἐκκλησιαστικῶν συγγραφέων, σύμφωνα μέ τούς ὁποίους αὐτήν τήν ποσότητα καρποφορίας ἐπέτυχαν· α) ῞Ολοι οἱ μάρτυρες, οἱ ὁποῖοι χάριν τοῦ ὀνόματος τοῦ Χριστοῦ θυσίασαν τή ζωή τους, καί ὅσοι ὑπέμειναν ποικίλους ἐξωτερικούς πειρασμούς. β) ῞Οσοι ἔφθασαν στήν τελειότητα τῆς ἀρετῆς καί τῆς εὐσεβείας. γ) Οἱ παρθένοι καί ἀφιερωμένοι στόν Θεό. δ) Οἱ ἐρημίτες μοναχοί.

 Οἱ ὑμνογράφοι δέν ἀρκοῦνται νά παρουσιάσουν τήν πλούσια καρποφορία πού ἀπήλαυσαν οἱ ἅγιοι μέ τή σπορά καί καλλιέργεια στή δική τους ψυχή καί στίς ψυχές τῶν συνανθρώπων τους. ᾿Ασχολοῦνται καί μέ τά μέσα πού συνέβαλαν στήν καλλιέργεια καί εὐκαρπία. Συγκεκριμένα τονίζουν τήν «πρόρριζον ἐκκοπήν» τῶν ἀκανθῶν, ἡ ὁποία ἐπιτυγχάνεται μέ τό λόγο τοῦ Θεοῦ, τίς προσευχές καί τή θεία ἀγάπη.

 ᾿Εξάλλου, ἡ καλλιέργεια, τό ὄργωμα, ἡ ἄρδευση γίνονται μέ τή μελέτη καί διάδοση τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ, τίς προσευχές, τά δάκρυα καί τούς στεναγμούς, τήν ἄσκηση καί τήν κακοπάθεια, «τά πικρά βάσανα», «τῇ φιλοπόνῳ πολιτείᾳ».

 ᾿Αλλά, γιά νά ἔρθει ἡ καρποφορία, δέν ἀρκεῖ ἡ ἀνθρώπινη προσπάθεια. Σ᾿ αὐτήν προστίθεται ὡς ἐνίσχυση ἡ θεία χάρη, ἡ μεσιτεία τῆς Θεοτόκου καί οἱ πρεσβεῖες τῶν ἁγίων.

Σ. Καρακασίδου

Δρ. Θεολογίας