Νοέμβριος. Φθάνει ὁ χει­μώνας, πληθαίνουν οἱ ἀνάγκες τῶν ἐνδεῶν ἀδελφῶν καί ἀπαι­τεῖται ἡ δική μας συμπα­ράσταση. Γιά νά ἐπιτελεῖται ὅμως θεάρεστα τό ἱερό αὐτό ἔργο, ἀξίζει νά μαθητεύσουμε σέ μία ἁγία, πρωταθλητική καί ὁδηγητική μορφή, πού ἀνυψώθηκε στίς ἀκρώρειες τῆς ἐν Χριστῷ ἀγάπης. Εἶναι ὁ ἅγιος πατριάρχης Ἀλε­ξαν­δρείας Ἰωάννης Ἐλεή­μων, πού τή μνήμη του τιμοῦμε στίς 12 τοῦ μήνα.

 Στήν Ἀμαθοῦντα τῆς Κύπρου εἶδε ὁ Ἅγιος τό φῶς τῆς ζωῆς στά μέσα τοῦ 6ου μ.Χ. αἰώνα. Ἀρχοντική ἡ καταγωγή του, ἄριστη ἡ ἐπίδοσή του στά γράμματα, ὑποδειγματική ἡ προσ­ήλωσή του στά ἱερά γράμματα, πού τόν κατέστησαν ἄρτια προσωπικότητα. Σέ ὥριμη ἡλικία δοκιμάστηκε στό καμίνι τοῦ πόνου, τοῦ ἀπορφανισμοῦ ἀπό τά παιδιά καί τή γυναίκα του. Κι ἦταν τότε πού ἡ φωνή τοῦ λαοῦ ἐκτελώντας τή βουλή τοῦ Θεοῦ τόν ἀνέβασε στόν πα­τριαρχικό θρόνο τῆς Ἀλεξάνδρειας, ὅπου ἀποδείχθηκε καλός ποι­μένας καί στοργικός πατέρας ὅλων τῶν πονεμένων, φτωχῶν, προσφύγων, ταλαιπω­ρημένων ἀνθρώπων, πού συσσωρεύονταν στήν πρωτεύουσα τῆς Αἰγύπτου.
 Σάν τόν ποταμό Νεῖλο, πού ἀρδεύει τή χώρα, ὁ ἅγιος πατριάρχης ἄρδευσε καί λίπανε πνευματικά τήν κοινωνία τῆς Ἀλεξάνδρειας καί ὅλης τῆς Αἰγύπτου. Ἡ φιλανθρωπική του δραστηριότητα ἐκτιμήθηκε ὡς «μοναδική καί ἄγνωστη μέχρι τότε στήν ἱστορία». Ἡ ἀγάπη του πολυμήχανη, θυσιαστική. Ὠχριοῦν μπροστά της τά κράτη πρόνοιας, οἱ ποικιλώνυμες ὑπηρεσίες περίθαλψης, ὑγείας καί κοινωνικῆς πολιτικῆς. Ὄχι μόνο πτω­χοκομεῖα, νοσοκομεῖα, πανδοχεῖα ἔκτισε γιά τήν περίθαλψη τῶν ἐνδεῶν, ἀλλά καί ἑπτά λοχοκομεῖα, ὅπου περιθάλπονταν οἱ ἄπορες λεχῶνες γυναῖκες. Στούς πολυπληθεῖς συν­εργάτες του ἐνέπνευσε τή συνείδηση ὅτι ὑπηρετοῦν ὄχι ἁπλῶς δυστυχισμένους συνανθρώπους, ἀλλά τούς ἀδελ­φούς τοῦ Χριστοῦ, τούς ὁποίους ὀνόμαζε «κυρίους καί αὐ­θέντας» του.
 Ὡστόσο, ὁ ἐλεήμων πατριάρχης δέν λησμόνησε ποτέ ὅτι τό κύριο ἔργο του ὡς ἐπισκόπου ἦταν ἄλλο. Δέν ἀπέβλεπε μόνο στό νά θρέψει τόν φτωχό καί νά θεραπεύσει τόν ἄρρωστο. Ἔντυνε τούς γυμνούς, χόρταινε τούς πεινασμένους ὄχι μόνο στό σῶμα μά καί στήν ψυχή• κι εἶναι τῆς ψυχῆς ἡ γύμνια καί ἡ πείνα πολύ πιό σκληρές ἀπό ἐ­κεῖ­νες τοῦ σώματος. Γι’ αὐτήν κυρίως ἔχει χρέος νά μεριμνᾶ ἡ Ἐκκλησία, χωρίς νά παρα­μελεῖ τό ὁμολογουμένως σοβαρό κοινωνικό ἔργο της. Μαζί μέ τά συσσίτια, πού δόξα τῷ Θεῷ λειτουργοῦν σέ πολλές ἐνορίες τῆς πατρίδας μας, νά ἐντείνεται ἡ πρόνοια γιά τήν πνευματική στέγαση, σίτιση καί διατροφή. Τά χρειαζόμαστε τόσο πολύ σήμερα, ὄχι μόνο οἱ οἰκονομικά ἐνδεεῖς, ἀλλά ὅλοι μας, πού καταντήσαμε πνευματικά ἀνέστιοι καί λιμοκτονοῦμε γιά τόν Ἄρτο τῆς ζωῆς.

 «Πῶς νά παραδοθεῖ αὐτό στή σιωπή!», ἀναφωνεῖ ὁ ἱστορικός*. Μόλις ἡ Ἐκκλησία τοῦ ἐμπιστεύθηκε τήν ἀρχιεροσύνη, ἔσπευσε νά καλέσει τούς οἰκονόμους ἐνώπιον τοῦ σεκρέτου (=γραμματέα), γιά νά τούς πεῖ: «Δέν εἶναι δίκαιο, ἀδελφοί καί συλλειτουργοί μου, ν᾿ ἀσχοληθοῦμε μέ τίποτε ἄλλο, ἄν δέν φροντίσουμε πρῶτα γιά τόν ἴδιο τόν Χριστό. Λοιπόν, περπατῆστε, σᾶς παρακαλῶ, ὅλους τούς δρόμους τῆς πόλεως, γιά νά ἀπογράψετε ἕναν-ἕναν “τούς δεσπότες μου”». Μέ ἀπορία κοιτοῦν τόν πατριάρχη οἱ παρευρισκόμενοι. Ποιοί νά ᾿ναι οἱ δικοί του «δεσπότες»; «Αὐτούς πού ἐσεῖς συνηθίζετε νά ὀνομάζετε φτωχούς καί ἐπαῖτες, αὐτούς ἐγώ τούς ὀνομάζω δεσπότες καί βοηθούς μου. Διότι μόνον αὐτοί μποροῦν νά μέ βοηθήσουν νά μή χάσω τή βασιλεία τοῦ Χριστοῦ».
 Ἔκπληκτοι, μέ θαυμασμό καί συγκίνηση τόν ἀκοῦν ὅλοι. Εἶχαν μάθει, βέβαια, ὅτι ὁ Ἰωάννης στήν πατρίδα του, στό νησί τῆς Κύπρου, εἶχε γίνει ὁ μοχλός τῆς ἀγάπης. Μέ τή διανομή τῆς προσωπικῆς του περιουσίας καί μέ τίς συνεισφορές ὅσων ἐμπνέονταν ἀπό τό παράδειγμά του, πέτυχε ν᾿ ἀναβλύζουν ἀσταμάτητα οἱ κρουνοί τῆς ἐλεημοσύνης καί νά ἀρδεύουν ἀθόρυβα κι ἀποτελεσματικά ὅλο τό νησί. Γι᾿ αὐτό, ὅταν ὀρφάνεψε τό Πατριαρχεῖο τῆς Ἀλεξάνδρειας, οἱ πιστοί ζήτησαν ἀπό τόν αὐτοκράτορα γιά πατριάρχη τους τόν Ἰωάννη.
 Τώρα, λοιπόν, ἔβλεπαν τήν πόλη τους μέρα τή μέρα νά μεταμορφώνεται. Ἑπτά χιλιάδες ἄποροι σιτίζονταν καθημερινά μέ δαπάνες τῆς Ἐκκλησίας. Νοσοκομεῖα, πτωχοκομεῖα, λοχοτροφεῖα (=ἱδρύματα γιά τόν τοκετό)... ὅλοι ὅσοι εἶχαν ἀνάγκη ἔβρισκαν καταφύγιο στήν πατρική του μέριμνα. Εἶχε δώσει ἐντολή νά μήν ἐμποδίσουν ποτέ κανέναν πτωχό ἤ ἀδικημένο νά τόν πλησιάσει καί νά τοῦ ἐκθέσει μόνος του τά προβλήματά του. Κάθε Τετάρτη καί Παρασκευή καθόταν ὁ διος στά προπύλαια τοῦ ναοῦ, γιά νά μπορεῖ ὁ καθένας νά τόν συναντήσει.
 Κάποια μέρα ὅμως ἐπέστρεψε στενοχωρημένος. Ὅταν ρωτήθηκε ποιά ἦταν ἡ αἰτία τῆς λύπης του, ἀπάντησε ταπεινά μέ τή γαλήνια φωνή του: «Σήμερα ὁ ταπεινός Ἰωάννης δέν ἔλαβε ἀπό κανέναν οὔτε τόν ἐλάχιστο μισθό. Δέν ἔχει τίποτε νά δείξει στόν Χριστό ὡς ἐξίλασμα γιά τά μεγάλα καί πολλά του σφάλματα. Σήμερα δέν εὐεργετήσαμε κανέναν». Εὐχαρίστησε ὅμως τόν Θεό στή συνέχεια, ὅταν συμπέρανε πώς στήν ποίμνη του πράγματι βασίλευε τόση δικαιοσύνη καί εἰρήνη, ὥστε ἐκείνη τήν ἡμέρα δέν σημειώθηκε καμία διαμάχη μεταξύ τῶν Ἀλεξανδρινῶν.
  Ἡ ἁγιότητα καί ἡ αὐτοθυσία λάμπρυναν ὅλη τή ζωή αὐτοῦ τοῦ ποιμενάρχη. Ἡ διαθήκη πού ἄφησε, λίγο πρίν ἀναχωρήσει γιά τήν αἰωνιότητα, φανερώνει πώς ἔμεινε ἀλώβητη μέχρι τό τέλος ἡ καρδιά του, ἡ παραδομένη στήν ἀγάπη τοῦ Κυρίου καί τῶν ἀνθρώπων.
 «Ἰωάννης, εὐτελής δοῦλος τῶν δούλων τοῦ Θεοῦ... Σ᾿ εὐχαριστῶ, Κύριε καί Θεέ μου, διότι μέ ἀξίωσες νά προσφέρω τά δικά σου σ᾿ Ἐσένα... Ὅταν μέ τή συγκατάβαση τοῦ Θεοῦ χειροτονήθηκα ἐπίσκοπος Ἀλεξανδρέων, βρῆκα στό ἐπισκοπεῖο μου 8.000 λίτρες χρυσοῦ. Μέ τίς συνεισφορές τῶν φιλόθεων ψυχῶν τά χρήματα μυριοπλασιάστηκαν. Αὐτά, λοιπόν, γνωρίζοντας ὅτι ἀνήκουν στόν Χριστό, φρόντισα νά τοῦ τά παραδώσω, ὅπως ἀκριβῶς τώρα τοῦ παραδίδω τήν ψυχή μου».
 Ἅγιε τοῦ Θεοῦ, πρέσβευε, σέ παρακαλοῦμε, νά χαρίζει πάντοτε ὁ Κύριος στήν Ἐκκλησία του ποιμένες σάν κι ἐσένα, ἀχθοφόρους τῆς ἀγάπης του!
 

Β. Ἀντωνίου

* Βλ. Συμεών Λογοθέτου τοῦ καί Μεταφραστοῦ, Βίος καί πολιτεία τοῦ ἁγίου Ἰωάννου ἀρχιεπισκόπου Ἀλεξανδρείας τοῦ Ἐλεήμονος, ΡG 114,896Α-965Α.