Ἔξοδος, ἡ μόνη διέξοδος

Στή γλώσσα τοῦ Εὐαγγελίου ἡ λέξη «παράκληση» ἔχει πλάτος καί πλοῦτο πολύ μεγαλύτερα ἀπ᾿ ὅσο τῆς ἀποδίδει ἡ σύγχρονη γλώσσα. Σημαίνει ὄχι μόνο τήν αἴτηση ἤ δέηση, ἀλλά ἐπίσης τήν παρηγοριά, τήν ἐνθάρρυνση, τό στηριγμό, μ᾿ ἕνα λόγο τήν πνευματική καλλιέργεια. Δέν εἶναι τυχαῖο ὅτι τό τρίτο πρόσωπο τῆς ἁγίας Τριάδος, τό ἅγιο Πνεῦμα, τό ὁποῖο κυρίως ἐπιτελεῖ τήν πνευματική καλλιέργεια τῶν πιστῶν, ὀνομάζεται Παράκλητος. Εἶναι, λοιπόν, ἰδιαίτερα ἐνδιαφέρον τό γεγονός ὅτι ἕνας ἀπό τούς πρώτους χριστιανούς, ἕνας ἀπόστολος, ὀνομάζεται «υἱός παρακλήσεως», -στά ἑβραϊκά Βαρνάβας. Τή μνήμη του τιμοῦμε στίς 11 ᾿Ιουνίου.
 ῎Αρχοντας στά πλούτη καί περισσότερο στήν ἀγάπη ὁ Βαρνάβας, πρῶτος ἀπ᾿ ὅλους, σκέφθηκε νά πουλήσει ἕνα κτῆμα του καί νά παραδώσει τά χρήματα στούς ἀποστόλους (Πρξ 4,37) γιά τίς ἀνάγκες τῶν φτωχῶν. ῎Εγινε ἔτσι ὁ πρωτοστάτης στήν ὀργάνωση τῆς κοινωνικῆς πρόνοιας, γιά τήν ὁποία πάντα ἐνδιαφέρεται ἡ ᾿Εκκλησία. ᾿Αλλά ὁ Βαρνάβας εἶναι ἐπίσης πρωτοστάτης καί στήν πνευματική ὀργάνωση τῆς ᾿Εκκλησίας. Σταλμένος ἀπό τούς ἀποστόλους ἦρθε στά μέρη τῆς ᾿Αντιοχείας, ὅπου μεγάλος ἀριθμός ἀνθρώπων «πιστεύσας ἐπέστρεψεν ἐπί τόν Κύριον» (Πρξ 11,21). ᾿Εκεῖ εἶδε τήν προκοπή τῶν χριστιανῶν καί χάρηκε. Μέ τά πλούσια χαρίσματά του «παρεκάλει πάντας τῇ προθέσει τῆς καρδίας προσμένειν τῷ Κυρίῳ» (στ. 23), στήριζε τούς χριστιανούς.
 ῾Ωστόσο δέν θεωρεῖ ὁ Βαρνάβας τόν ἑαυτό του ἰδεώδη. ᾿Αναγνωρίζει ὅτι τό ἔργο ἀπαιτεῖ ἀξιότερα χέρια. ῎Ετσι, μέ ἁπλότητα καί φυσικότητα «ἐξῆλθεν εἰς Ταρσόν ἀναζητῆσαι Σαῦλον» (στ. 25). ᾿Αναζητεῖ τόν ἀξιότερο. Καλεῖ τόν ἀπόστολο Παῦλο, γιά νά ἀναθέσει σ᾿ ἐκεῖνον τήν ἀρχηγία καί νά πάρει ὁ ἴδιος τή δεύτερη θέση.
 Σήμερα οἱ περισσότεροι, ἐγκλωβισμένοι στόν ἐγωισμό μας, ἀναλισκόμαστε συνήθως στά καθαρῶς προσωπικά μας ἐνδιαφέροντα καί συμφέροντα. ῾Η ἱκανοποίηση τῶν προσωπικῶν μας ἀναγκῶν καί ἐπιδιώξεων δέν μᾶς ἀφήνει χρόνο οὔτε διάθεση γιά τίς ἀνάγκες τῶν γύρω μας. Αὐτό βέβαια φτωχαίνει πρῶτα ἐμᾶς τούς ἴδιους. Μᾶς μεταβάλλει σέ ψυχρές καί στεῖρες μονάδες, ὥστε νά ἀσφυκτιοῦμε κλεισμένοι στά στεγανά τοῦ ἐγώ μας. Δημιουργεῖ ἀδιέξοδο σέ προσωπικό καί κοινωνικό ἐπίπεδο.
῾Η σεμνή καί ἄξια μορφή τοῦ Βαρνάβα προσκαλεῖ καί προκαλεῖ γιά τή μεγάλη ἔξοδο· Νά βγοῦμε ἀπό τό καβούκι μας! Νά νοιαστοῦμε γιά τίς ἀνάγκες τῶν ἄλλων. Νά ἀναγνωρίσουμε τίς ἱκανότητες καί τά χαρίσματά τους, χωρίς στενοκαρδία, χωρίς ἐγωισμό. ῾Η ταπείνωση καί ἡ ἀγάπη εἶναι τό πιό κατάλληλο θεμέλιο γιά μία ἐπανοικοδόμηση τῶν διαπροσωπικῶν μας σχέσεων. Νά μᾶς φωτίσει ὁ Παράκλητος νά τό τολμήσουμε. Τό κέρδος θά εἶναι μεγάλο, γιά μᾶς καί γιά τούς γύρω μας.

Στέργιος Ν. Σάκκος

Ἀπολύτρωσις 62 (2007) 163

 Ταξιδευτές μέσα στό χῶρο καί τό χρόνο μέ τήν κιβωτό τῆς ᾿Εκκλησίας, ἀγκαλιάζουμε τό ἐδῶ καί τό ἐκεῖ, τό τώρα καί τό πάντα μέ τή θεία Λειτουργία καί τή μνήμη τῶν ἁγίων μας. Σέ κάθε γωνιά τῆς μίας, ἁγίας καθολικῆς καί ἀποστολικῆς ᾿Εκκλησίας τιμοῦμε τά ἁγιασμένα παιδιά τοῦ Θεοῦ καί γίνεται κοινή πατρίδα μας τό ἅγιο δισκοπότηρο ὅπου ἑνωνόμαστε.
 Στίς 11 ᾿Ιουνίου μαζί μέ τούς ἁγίους Βαρνάβα καί Βαρθολομαῖο, τούς ἀποστόλους τοῦ 1ου αἰώνα, προβάλλουν μπροστά μας καί οἱ κινέζοι νεομάρτυρες. Τέτοια μέρα τό 1900 ἔδωσαν τή μαρτυρία τοῦ Χριστοῦ κρατώντας στά κίτρινα χέρια τους τή σκυτάλη τῆς ἱερῆς φρυκτωρίας τοῦ Πνεύματος στήν ἀχανή Κίνα. Στή στείρα ἀσιατική γῆ ὁ ζηλωτής ἱεραπόστολος ἀρχιμανδρίτης ᾿Ιννοκέντιος Φιγκουρόφσκυ ἔρριξε τό σπόρο τῆς ἀλήθειας. Μέσα στά δισεκατομμύρια τῶν βουδδιστῶν, κομφουκιανιστῶν καί ταοϊστῶν, μιά χούφτα ἄνθρωποι -ἑπτακόσιοι περίπου- ἀγκάλιασαν τήν ἁγία ᾿Ορθοδοξία μας.
 Στό Πεκίνο ὑψώθηκαν ναοί, ὀργανώθηκε βιβλιοθήκη, ἱδρύθηκε τυπογραφεῖο. ᾿Αθόρυβα καί ταπεινά σάν τό ὁλόδροσο ποτάμι, σάν τή μικρή ζύμη, σάν τοῦ σιναπιοῦ τόν κόκκο ἡ βασιλεία τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ ἁπλωνόταν. Σταθεροί οἱ κινέζοι ἀδελφοί μας σκόρπιζαν τό φῶς καί σέ ἄλλες ψυχές. Πῶς νά ἀντέξει ὅμως ὁ ἐχθρός τῆς ἀλήθειας καί τοῦ καλοῦ τήν προσφορά τῆς ζωῆς; Φοβερός διωγμός ξεσηκώνεται. Διωγμός πού θυμίζει τά πρῶτα χρόνια τοῦ Χριστιανισμοῦ καί χαρακτηρίζεται «διοκλητιάνειος». Οἱ διῶκτες ἦταν ἐπαναστάτες πυγμάχοι, οἱ γνωστοί Μπόξερς, οἱ ὁποῖοι ξέσπασαν μέ λύσσα ἐναντίον τῶν λίγων ὀρθοδόξων. Μέ προσχεδιασμένες κινήσεις πυρπόλησαν τούς ἱερούς ναούς, ἔκαψαν τήν πολύτιμη βιβλιοθήκη καί τό τυπογραφεῖο καί κατέστρεψαν ὅ,τι διέθετε τό ἱεραποστολικό ὀρθόδοξο κέντρο. Σέ ἐλάχιστο χρόνο ἔγιναν στάχτη ὅλα ἐκεῖνα πού μέ μόχθο στήθηκαν γιά τή δόξα τοῦ Θεοῦ.
 ῾Ο εὐλαβής ἱερέας Θεοφάνης Τσή βρέθηκε στό κέντρο τῆς μανίας τῶν ἐχθρῶν. Μαζί του ὁμολογητής καί ὁ ὀκτάχρονος γιός του ᾿Ιωάννης. Οἱ διῶκτες ἀκρωτηρίασαν τό μικρό παιδί καί, καθώς τό βασάνιζαν ἀλύπητα, τό προκαλοῦσαν φωνάζοντας·
 -᾿Αρνεῖσαι τό Χριστό;
 -῎Οχι, ποτέ! ὁμολογοῦσε μέ γενναιότητα.
 -Προσκυνᾶς τό Βούδδα;
 -῎Οχι, ποτέ! ἀπαντοῦσε τό ἀνυποχώρητο χριστιανόπουλο. Μέ γλυκό χαμόγελο πού ἀντανακλοῦσε τήν εἰρηνική του καρδιά ὁ παιδομάρτυρας ᾿Ιωάννης, στό κατώφλι τοῦ 20οῦ αἰώνα, πέταξε ἀπό τήν ῎Απω ᾿Ανατολή γιά τήν αἰωνιότητα. ᾿Εκεῖ ὁ Βαλεριανός, ὁ Κήρυκος, ὁ Μάμας καί ὅλα τά μικρά παιδιά πού μαρτύρησαν γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ θά τόν ὑποδέχθηκαν μέ εὐφροσύνη, γιά νά συντονίζουν ἀντάμα τόν αἶνο τῶν χειλέων τους μέ τόν ἀσίγαστο ὕμνο τῶν ἀγγέλων.
 ῾Ο κατηχητής Παῦλος Βάν ὑπέμεινε φρικτά βασανιστήρια. ῎Εκανε πράξη αὐτά πού δίδασκε στήν κατήχηση ἀφήνοντας λαμπρό παράδειγμα συνέπειας καί σταθερότητας. Καί μαζί τους κι ἄλλοι πολλοί· ἡ ῎Ιγια Βέν, ὁ Ματθαῖος Χάι-Κουάν, οἰκογένειες ὁλόκληρες -περίπου 220 πιστοί- μαρτύρησαν σέ κεῖνον τόν φοβερό διωγμό κι ἔγιναν ἡ ἀπαρχή πού πρόσφερε ὁ λαός τους στόν ζωντανό Θεό. ῏Ηταν τά πρῶτα εὐωδιαστά λουλούδια τῆς κίτρινης φυλῆς, πού μέ τό δικό τους χρῶμα πλούτισαν τήν ὡραιότητα τοῦ Παραδείσου.
 Οἱ ὀρθόδοξοι μάρτυρες τῆς μακρινῆς μας Κίνας διατρανώνουν τήν οἰκουμενικότητα τῆς ᾿Εκκλησίας μας, καί μ᾿ ἕναν μυστικό τρόπο συνδέουν τήν ἱστορία τους μέ τούς μάρτυρες ὅλης τῆς γῆς καί ὅλων τῶν ἐποχῶν. Μεγάλοι καί μικροί, ἐπίσημοι καί ἀνώνυμοι οἱ ἀδελφοί τῆς ἀσιατικῆς γῆς μᾶς συγκινοῦν, μᾶς ἀφυπνίζουν καί μᾶς ἐμπνέουν.

᾿Ιχνηλάτης

Ἀπολύτρωσις 62 (2007) 168-169

 Στίς 20 Μαΐου ἡ Ἐκκλησία μας γιορ­­­τάζει τή μνήμη τῆς ἁγίας Λυδίας τῆς ἐ­πο­νομαζόμενης Φιλιππησίας. Πρό­­­­­κει­ται γιά ἕνα πρόσωπο, τό ὁποῖο μᾶς εἶναι γνω­στό ἀ­πό τήν Καινή Δια­θή­κη καί πιό συγκεκριμένα ἀ­πό τίς Πρά­ξεις τῶν Ἀ­πο­στό­λων.
  Στό κεφ. 16 καί στούς στίχους 13 καί ἑξῆς διαβάζουμε ὅτι ὁ ἀπόστολος Παῦ­λος συν­άντησε τή Λυ­­δία στούς Φι­λίπ­πους, ὅ­ταν τό Σάβ­βατο πῆγε ἔξω ἀπό τήν πόλη «πα­­ρά πο­τα­μόν οὗ ἐνομίζετο προσ­ευχή εἶ­­ναι», ὅπου δη­λαδή γινόταν ἡ κα­­θιε­ρω­μένη σύν­αξη τῶν ἰου­δαί­ων τῆς πόλης. Πρό­κει­ται γιά μία γνωστή καί ἀ­πό ἀλλοῦ ἱεραποστολική τακτική τοῦ ἀποστόλου Παύ­λου (βλ. Πρξ 17,2 ἑξ. 17,10 ἑξ. 18,4 ἑξ. κ.ἄ.). Ὁ ἀ­πό­στολος ἀ­πευ­θύνει τό κή­ρυγμά του καταρχήν στούς ἰου­δαί­ους καί, ὅταν αὐ­τοί τόν ἀ­πορρίπτουν, στρέ­­φεται στά ἔθνη.
  Ἀ­πό ὅσα μᾶς μαρτυροῦν οἱ Πρά­ξεις, στίς συν­α­γω­γές ὁ ἀπόστολος ἔ­χει τήν εὐ­και­ρία νά εὐ­αγ­γελισθεῖ ὄχι μόνο τούς ἰου­δαίους ἀλ­λά καί ἀρκετούς «σε­βο­μένους τόν Θεόν» (Πρξ 13,43). Αὐτοί εἶναι εἰδωλολάτρες οἱ ὁ­ποῖοι ὅμως γο­η­τεύ­ον­ται ἀ­­πό τήν πί­­στη τῶν ἰ­ου­δαί­ων στόν ἕναν Θεό καί ἀπό τήν ἀ­νώ­­τε­ρη ἠ­θι­κή, τήν ὁ­ποί­α ἀπαιτεῖ ἡ θρη­σκεία τους, καί συ­χνάζουν στίς λα­­τρευ­τικές συνά­ξεις τους. Μία τέτοια γυναίκα εἶ­­­­ναι καί ἡ Λυ­δία, ἡ ὁποία μέ προ­θυμία ἀ­πο­δέχθηκε τό κή­ρυγμα τοῦ ἀποστόλου Παύ­­­λου καί στή συνέχεια βαπτίσθηκε μαζί μέ ὅ­λους τούς ἀν­­θρώπους τοῦ σπιτιοῦ της.
 Συ­χνά ἡ Λυ­δία ὀνο­μά­­ζεται «ἡ πρώτη εὐ­­ρω­παία χριστιανή», ἀλλά αὐ­­­τό δέν εἶναι ἀ­πό­λυ­τα ἀ­κρι­βές. Σύμ­­­φωνα μέ τό κείμενο τῶν Πρά­ξεων, ἡ Λυδία δέν καταγόταν ἀ­πό τούς Φι­λίππους ἀλλά ἀπό τά Θυ­ά­τει­ρα. Ὁ λόγος πού βρέθηκε στήν πό­­λη τῶν Φιλίπ­πων εἶναι μᾶλλον τό ἐ­πάγ­γελμά της, διότι ἡ θυατειρινή αὐ­τή γυναίκα ἦταν «πορφυρόπωλις», ἀ­σχο­λεῖτο δηλαδή μέ τό ἐμπόριο τῆς πορφύρας ἤ τῶν πορφυ­ρῶν ὑ­φα­σμάτων. Ἡ παρουσία της στή ρω­μαϊκή ἀ­­ποι­κία τῶν Φιλίππων δέν πρέπει νά προ­καλεῖ ἀπορία. Χτισμένοι ἐπάνω στήν Ἐ­γνα­­τί­α ὁδό, καί χρη­σιμο­ποι­ών­­τας ὡς ἐ­πί­νειό τους τό λιμάνι τῆς Νε­α­πόλεως, οἱ Φί­λιπποι πο­λύ σύντομα με­ταμορ­φώ­θη­καν ἀπό ἀγροτική ἀποικία ρω­μαίων βε­τεράνων σέ ση­μαντικό ἐμ­πο­ρικό κέντρο. Ἦ­­ταν πο­λύ φυσικό, ἑ­πο­μένως, νά συγ­κεν­τρώ­­νουν ἐμ­πο­ρι­κούς ἀντιπροσώπους ἀπό διά­­φο­ρα ση­μεῖ­α τῆς αὐτοκρατορίας. Ἡ πα­ρου­σία θυ­α­τει­ρι­νῶν ἐμπόρων τῆς πορ­φύ­ρας στούς Φιλίπ­πους βεβαιώνεται καί ἀπό δύο ἐ­πι­γραφές τῆς πόλης. Ἡ μία μάλιστα ἀ­πό αὐ­τές μιλᾶ γιά τίς τι­μές πού ἀποδίδει ἡ πό­λη τῶν Φι­λίπ­πων σέ κάποιον συμπα­τρι­ώτη τῆς Λυ­δί­ας, ὁ ὁποῖος ἦταν πορφυ­ρο­­βά­φος.
 Τό ἐμπόριο τῆς πορφύρας ἦταν ἰ­δι­αί­τε­ρα προσο­δο­φό­ρο, κάτι πού μᾶς ἐπι­τρέ­πει νά ὑ­πο­θέ­σουμε ὅτι καί ἡ Λυ­δία ἦταν μία εὔ­πο­ρη γυναίκα πού συν­τη­ροῦσε μία ἀν­­­θη­ρή ἐπι­χείρηση. Ἡ καλή της οἰκονομική κα­τά­σταση βεβαιώνεται καί ἀπό τό γεγονός ὅτι εἶναι κυρία τῆς οἰκίας της, στήν ὁ­ποί­α φιλοξενεῖ τόν ἀπό­στο­λο Παῦλο καί τούς συνεργάτες του. Ἀ­πό παπύρους καί ἐ­πιγραφές τῆς ἐπο­χῆς ἐ­κεί­νης γνωρίζουμε καί γιά ἄλλες εὔ­πο­ρες γυναῖκες, οἱ ὁποῖες προΐ­­στανται τοῦ σπι­τικοῦ τους -τῶν συγγε­νῶν, δηλαδή, τῶν δού­λων καί ἀπελεύθερων τῆς οἰ­κο­γένειας-, δροῦν καί διαχειρί­ζον­ται τήν περιουσία τους «χωρίς κυ­ρίου», χω­ρίς δη­­­­λαδή νά πρέ­­πει νά ἔ­χουν τήν ἔγκριση ἑνός κηδεμόνα, ὅ­πως ὅ­ρι­ζε ὁ ρωμαϊκός νό­μος. Ὁ τρόπος μέ τόν ὁ­ποῖ­ο ἀπευθύνει ἡ Λυ­­­δία τήν πρόσκλησή της στόν ἀπόστολο φα­­­­νε­ρώ­νει μία ἀνεξαρτησία καί μία κυ­ριό­τητα στά τοῦ οἴκου της.
 Ὑπάρχει, βέ­βαια, καί μία ὑ­πό­θεση, ἡ ὁ­ποία διατυπώθηκε στά τε­λευ­ταῖα χρόνια, ὅτι τό ἐμπόριο τῆς πορφύρας ἦταν αὐτο­κρα­­­τορικό μονοπώλιο τήν ἐποχή πού ὁ ἀ­πό­στο­λος ἐπισκέπτεται τούς Φι­λίπ­πους καί κα­­τά συνέπεια ἡ Λυδία ἦ­ταν μία ἀ­πε­­λεύ­­θερη τοῦ αὐ­­το­κράτορα, ἀνῆκε δη­λα­δή στήν «οἰκία τοῦ Καί­σα­ρος», γιά τήν ὁ­ποί­α ὁ ἀπόστολος Παῦ­­λος κάνει λό­γο καί στήν πρός Φι­λιπ­πησίους Ἐπι­στο­λή (4,22). Ἄλ­λω­στε οἱ Φί­λιπποι, ὅπως ἀναφέρθηκε, ἦ­ταν μία ρω­μα­ϊ­κή ἀποικία καί δέν εἶναι παράδοξο νά ὑ­πῆρ­χαν ἐκεῖ ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι νά προωθοῦ­­σαν τά συμφέροντά του. Πρα­γμα­τικά, μία ἐπι­γρα­φή τῆς πόλης τοῦ 36/37 μ.Χ. ἀ­να­φέ­ρει τά ὀ­νό­μα­τα τριῶν τέτοιων ἀν­­θρώ­πων.
 Ἀνεξάρτητα ἀπό τό ἐάν αὐτή ἡ γο­η­τευ­τι­κή ὑπόθεση εὐσταθεῖ ἤ ὄχι, τό βέ­βαιο εἶ­ναι ὅτι ἡ Λυδία ἦταν εὔπορη καί ἀνεξάρτητη. Αὐτή, λοιπόν, ἡ πλούσια γυναίκα προ­σ­ελ­κύ­ε­ται ἀπό τή δι­δα­σκαλία τοῦ ἀ­πο­στό­λου Παύ­­λου, βα­πτί­ζεται καί γίνεται συν­ερ­γάτης του στό ἔργο τοῦ εὐαγγελισμοῦ τῆς πό­λης της, προσφέροντάς του τή φιλοξενία της. Δέν εἶναι ἡ μόνη γυναίκα πού γί­νε­ται συνεργός τοῦ Παύλου στό ἱε­ρα­ποστολικό του ἔρ­γο. Τά κείμενα τῶν Πρά­­ξεων καί τῶν Ἐ­πι­στολῶν τοῦ ἀπο­στό­λου βεβαιώνουν τήν ὕ­παρ­ξη τέτοιων γυναικῶν σέ ὅλες τίς τοπικές ἐκ­κλη­σίες. Ἡ Πρίσκιλλα, ἡ Δάμαρις, ἡ Φοί­βη, ἡ Χλό­η καί τόσες ἄλλες συνεργά­σθη­­καν μέ τόν ἀ­πόστολο τῶν ἐθνῶν στή διά­­­δοση τοῦ εὐ­αγγελίου, προσέφεραν -στό μέ­τρο πού ἡ καθεμιά μπο­ροῦ­σε- χρήματα, οἰ­κία καί χρό­νο, διακινδυνεύοντας στήν κα­λύ­τερη περί­πτω­ση τή θέση τους μέσα στήν κοινωνία καί στή χειρότερη τή ζωή τους. Ὁ Παῦλος στίς Ἐπιστολές του συχνά ἀναφέρεται σ᾿ αὐτές, χαρακτηρίζοντάς τες «ἀπο­στό­λους, συνεργούς, συνα­θλή­­­τριες», τί­τλοι πού, σύμφωνα μέ τόν ἱερό Χρυσό­στο­μο, εἶ­ναι ἀσύγκριτα ἀ­νώ­τεροι ἀπό κάθε ἄλ­λο λόγο ἀρετῆς.

Αἰκατερίνη Τσαλαμπούνη
Δρ. Θεολογίας
Ἐπίκουρη καθηγήτρια

Ἀπολύτρωσις 57 (2002) 105-106

 Πλησίαζε ἡ ὥρα τῆς μεγάλης ἀποδημίας. ῾Ο Κύριλλος ὕψωσε τό βλέμμα του πρός τόν οὐρανό. Μέ δάκρυα στά μάτια ἔστειλε στόν βασιλέα Χριστό τή στερνή του προσευχή· «Κύριε, Θεέ μου, ἐσύ πού δημιούργησες ὅλα τά ἀγγελικά τάγματα καί τίς οὐράνιες δυνάμεις· Σύ πού ἐξάπλωσες τούς οὐρανούς, θεμελίωσες τή γῆ κι ἔφερες σέ ὕπαρξη τά πάντα ἀπό τό μηδέν· ἐσύ... ἄκουσε τήν προσευχή μου καί φύλαξε τό πιστό σου ποίμνιο, πού τό ἐμπιστεύθηκες σ᾿ ἐμένα τόν ἀνάξιο καί ἀχρεῖο δοῦλο σου, καί λύτρωσέ το ἀπό κάθε ἀσεβῆ καί εἰδωλολατρική κακότητα ἐκείνων πού σέ βλασφημοῦν»(Βίος Κυρίλλου, κεφ. 18).
    Στά χέρια τοῦ Παντοκράτορος ἤθελε ν᾿ ἀκουμπήσει τό λαό τῶν Σλάβων ὁ φλογερός τους ἱεραπόστολος τήν ὥρα πού τούς ἀποχαιρετοῦσε, στά σαρανταεννέα του μόλις χρόνια, σπεύδοντας νά ἀπολαύσει τήν ἄφθαρτη καί αἰώνια δόξα. ᾿Εκείνη πού προγεύθηκε στά ἱερά σκηνώματα τοῦ ᾿Ολύμπου Βιθυνίας, ὅπου μόνασε γιά ἕνα διάστημα μαζί μέ τόν ἀδελφό του· ἐκείνη τή δόξα πού ἦταν ἡ ἀπαντοχή του καί ἡ ἐνίσχυσή του ἀπό τότε πού ὁ βασιλέας Χριστός ἐπιστράτευσε τά δύο ἀδέλφια γιά μία ἐκστρατεία ἱερή στή βορειοανατολική Εὐρώπη.
    Μέ αὐταπάρνηση καί ἐνθουσιασμό ρίχτηκαν τότε στή μεγάλη ἀποστολή οἱ δύο γιοί τοῦ δρουγγαρίου Λέοντος. Διέθεσαν ὅλα τους τά φυσικά καί πνευματικά χαρίσματα, ὅλο τόν πλοῦτο τῆς μόρφωσής τους, ὅ,τι εἶχαν ἀποθησαυρίσει στά παιδικά καί νεανικά τους χρόνια μέσα στήν εὐσεβῆ ἀρχοντική τους οἰκογένεια καί κοντά στούς ἀξιόλογους διδασκάλους τους. Γεννήθηκαν, ἐξάλλου, καί μεγάλωσαν στήν ἁγιοτόκο Θεσσαλονίκη, τήν πόλη μέ τή λαμπρή ἱστορία καί τά μεγαλειώδη μνημεῖα, ἡ ὁποία ἀποτελοῦσε ἀπό μόνη της σπουδαῖο σχολεῖο. Τέλος, εἶχαν ἤδη ἀσκηθεῖ -ὁ Μεθόδιος στόν διοικητικό κλάδο, ὁ Κύριλλος, ἤ κατά κόσμον Κωνσταντίνος, στό διπλωματικό-, ὥστε ν᾿ ἀποδειχθοῦν κατάλληλα ὄργανα στό σχέδιο τῆς θείας χάρης.
    ... Τό 862 ἔφτασε στήν Κωνσταντινούπολη μία πρεσβεία ἀπό τόν πρίγκηπα τῶν Σλάβων τῆς Μοραβίας Ραστισλάβο. Μετέφερε μία ἐπιστολή πρός τόν αὐτοκράτορα Μιχαήλ Γ´· «῎Αν καί ὁ λαός μας ἐναντιώθηκε στήν εἰδωλολατρία καί τηρεῖ τόν χριστιανικό νόμο, δέν ἔχουμε ὅμως διδάσκαλο τέτοιον πού θά μᾶς δίδασκε στή δική μας γλώσσα αὐτή τή χριστιανική πίστη, ὥστε καί ἄλλες χῶρες βλέποντας νά μᾶς μιμηθοῦν. Γιά τό λόγο αὐτό στεῖλε μας, δέσποτα, τέτοιο ἐπίσκοπο καί διδάσκαλο, διότι ἀπό σᾶς ἐκπορεύεται σέ ὅλες τίς χῶρες ὁ καλός νόμος» (Βίος Κυρίλλου, κεφ. 14· πρβλ. Βίος Μεθοδίου, κεφ. 5).
    Συγκαλεῖ σέ σύσκεψη ὁ αὐτοκράτορας τόν πρωθυπουργό καί θεῖο του Καίσαρα Βάρδα καί τόν πατριάρχη Φώτιο. ῾Η σκέψη τους στρέφεται πρός τόν Κωνσταντίνο τόν φιλόσοφο, τόν ἐξαίρετο μαθητή τοῦ Φωτίου. «Καίτοι κουρασμένος καί ἄρρωστος -μετά τή δύσκολη ἀποστολή στή χώρα τῶν Χαζάρων-, μετά χαρᾶς θά πάω ἐκεῖ», ἦταν ἡ ἀπάντησή του, «ἄν ὅμως ἔχουν γράμματα στή δική τους γλώσσα... Διότι ποιός μπορεῖ νά γράψει λόγο πάνω στό νερό, καί αἱρετικό ὄνομα γιά τόν ἑαυτό του ν᾿ ἀποκομίσει;». Τήν ἀγωνία του αὐτή ἐκφράζει ἀργότερα ὁ ῞Αγιος καί στόν πρόλογο τῆς μεταφράσεως τῶν Εὐαγγελίων·
   «῎Εθνη δή βίβλων δίχα, γυμνά
   ἀγωνίσασθαι μή δυνάμενα ἄνευ ὅπλων».
   «῎Ομβρου βιβλίων θείων δέονται
   πρός τό αὐξῆσαι Θεοῦ καρπόν μᾶλλον».
    Μέ θερμή προσευχή καί ἱερό ζῆλο ἐπιδόθηκε στό μεγάλο καί δύσκολο ἔργο ὁ Κύριλλος. Σέ συνεργασία μέ τόν Μεθόδιο καί μ᾿ ἕνα ἐκλεκτό ἐπιτελεῖο πέτυχαν τήν ἐπινόηση τῆς σλαβικῆς γραφῆς, τοῦ γλαγολιτικοῦ ἀλφαβήτου, ἀλλά καί τή διαμόρφωση τῆς σλαβικῆς γλώσσας, ὥστε νά εἶναι δυνατή ἡ προσαρμογή της στόν ἐννοιολογικό πλοῦτο τῆς ἑλληνικῆς καί ἡ ἀναγωγή της σέ ὄργανο ὑψηλῆς ἔκφρασης. ῾Ως πρῶτο ἔργο τῆς σλαβικῆς γραμματείας ἀναφέρεται τό Εὐαγγελιστάριον, ἡ μετάφραση τῶν εὐαγγελικῶν περικοπῶν πού διαβάζονται στήν ᾿Εκκλησία. Μετά ἀπό ἐπίπονη καί ἐντατική ἐργασία μεταφράσθηκε ὅλη ἡ ἁγία Γραφή, καθώς ἐπίσης λειτουργικά καί πατερικά βιβλία.
    ῾Ο δημιουργός ὅμως τῶν σλαβικῶν γραμμάτων, ὁ ἰθύνων νοῦς τοῦ ἐκλεκτοῦ ἐπιτελείου ἔμελλε νά ἐγκαταλείψει γρήγορα τόν κόσμο αὐτό. ᾿Αφοῦ πρῶτα ἄνοιξε τούς κρουνούς γιά νά ξεδιψάσουν οἱ λαοί τῆς Εὐρώπης μέ τά νάματα τῆς ᾿Αλήθειας, ἄφησε τήν τελευταία του πνοή στό ἑλληνικό μοναστήρι τῆς Ρώμης στίς 14 Φεβρουαρίου τοῦ 869.
    Λίγο πρίν ἀπό τό τέλος, κάλεσε κοντά του τόν Μεθόδιο, τόν πρωτότοκο ἀδελφό του· «Βλέπεις, ἀδελφέ, ἤμασταν ζευγάρι πού ὀργώναμε τό ἴδιο αὐλάκι», τοῦ εἶπε, «καί ἐγώ πέφτω πάνω στό χωράφι τελειώνοντας τίς μέρες μου. ᾿Εσύ ἀγαπᾶς πολύ τό ὄρος (δηλαδή τόν ῎Ολυμπο), δέν εἶναι δυνατόν ὅμως γιά χάρη τοῦ ὄρους νά ἐγκαταλείψεις τή διδασκαλία σου, διότι περισσότερο ἀπό καθετί ἄλλο μέσα ἀπό αὐτή θά σωθεῖς» (Βίος Μεθοδίου, κεφ. 7).
    ῾Ο Μεθόδιος κράτησε βαθιά μέσα του ὡς ἱερή παρακαταθήκη τά λόγια αὐτά τοῦ ἀδελφοῦ του. ᾿Αψηφώντας κινδύνους καί δοκιμασίες ἐπέκτεινε τό ἔργο στίς περιοχές τῶν Μοραβῶν, Σλοβένων, Κροατῶν καί Σέρβων. ᾿Ακαταπόνητος ἐργάστηκε στόν ἀγρό τοῦ Κυρίου, μέχρι τήν ὥρα ἐκείνη, στίς 6 ᾿Απριλίου τοῦ 885, πού ὁ Κύριος τόν κάλεσε κοντά του στήν αἰώνια ἀνάπαυση καί εὐφροσύνη, τήν ὁποία ἑτοίμασε γιά τούς δικούς του.

 Β. ᾿Αντωνίου
    

 Τυραννικό τό ἐρώτημα βασανίζει τήν ἀπορημένη σκέψη καί πληγώνει τήν  πονεμένη καρδιά τοῦ σκεπτόμενου ἀνθρώπου· «Γιατί ὑποφέρουμε στή ζωή;». Γεννιόμαστε ὅλοι μέ τόν πόθο τῆς χαρᾶς, τῆς ἐπιτυχίας, τῆς ἀναγνώρισης. Γι᾿ αὐτά ἀγωνιζόμαστε ἀπό τήν πρώτη νιότη ὥς τά γεράματά μας. Κι ὅμως καθημερινά γευόμαστε τό πικρό ποτήρι τῆς θλίψεως, τῆς καταφρόνιας, τῆς ἀπόρριψης. Συχνά μάλιστα διαπιστώνουμε ὅτι οἱ καλοί περισσότερο ὑποφέρουν, οἱ δίκαιοι καί ἄμεμπτοι, οἱ εὐσεβεῖς σκληρότερα δοκιμάζονται. Γιατί;

  Τήν ἀπάντηση σ᾿ αὐτό τό καυτό καί πανανθρώπινο ἐρώτημα τή δίνει ὁ πολύαθλος ᾿Ιώβ (ἡ μνήμη του ἑορτάζεται στίς 6 Μαΐου). ῾Η ζωή καί τά βάσανά του ἱστοροῦνται στό ὁμώνυμο βιβλίο, ἕνα ἀπό τά ἀρχαιότερα καί ὡραιότερα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, πραγματικό φιλολογικό ἀριστούργημα, μέ πλούσια διδακτικά καί ἠθικά μηνύματα.

  ῏Ηταν ἄρχοντας, ἐπιφανής, εὐυπόληπτος, πλούσιος, ὑγιής, πολύτεκνος, εὐτυχισμένος ὁ ᾿Ιώβ. Τά εἶχε ὅλα! Καί σέ μιά στιγμή τά ἔχασε ὅλα. Μά δέν ἔχασε τήν εἰρήνη καί τήν ἀγαθότητά του, διότι διατήρησε τήν πίστη καί τήν ἐλπίδα του στόν Θεό. «Γυμνός βγῆκα ἀπό τήν κοιλιά τῆς μάνας μου καί γυμνός θά ἐπιστρέψω στή γῆ», σκέφθηκε. «Τό χέρι τοῦ Θεοῦ, πού ἔδινε πλούσιες εὐλογίες, μοῦ τίς παίρνει τώρα. Δικαιοῦται ὁ Θεός νά πάρει ὅ,τι καί ὅσα θέλει, καί ὅταν ὁ ἴδιος κρίνει». ῎Ω! ἀληθινή φιλοσοφία, ἄσειστο θέμελο μετριοπάθειας καί σεμνότητος στίς ἐπιτυχίες, πηγή κουράγιου καί δυνάμεως στίς δυσκολίες καί ἀναποδιές! Καθώς πληροφοροῦνταν μία-μία τίς τραγικές συμφορές πού ἔπεσαν ἐπάνω του, ὁ ᾿Ιώβ δέν ξεστόμισε κραυγές καί κατάρες. «Εἴη τό ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον εἰς τούς αἰῶνας» (᾿Ιβ 1,21), ἀναφώνησε ὁ ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ. Καί αὐτή ἡ λιτή δοξολογία του, ἄρωμα τοῦ πνευματικοῦ του μεγαλείου, ἔγινε ὕμνος στά χείλη ὅλων τῶν χριστιανῶν κατά τό κλείσιμο κάθε θείας Λειτουργίας.

  Οἱ θλίψεις ἔχουν παιδαγωγικό χαρακτήρα, τόν ὁποῖο μόνο ὁ Θεός γνωρίζει. ᾿Εξάλλου, ὅπως παρατηρεῖ ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, «κανενός ἀνθρώπου ἡ ζωή δέν εἶναι εὐτυχισμένη σέ ὅλη τήν πορεία της». ῾Ο Θεός ἔχει κάθε δικαίωμα νά δίνει εὐλογίες ἀλλά καί νά ἐπιτρέπει συμφορές. Κι ὁ πιστός ὀφείλει ὄχι ἁπλῶς νά ἀνέχεται ἀλλά καί νά δέχεται εὐγνώμονα τίς θλίψεις ἀπό τό χέρι τοῦ Θεοῦ. Μέ τέτοια πίστη ὁ ποιητής Γ. Βερίτης θά γράψει· «Δῶρο δικό Σου εἶναι κι ὁ πόνος, δῶρο δικό Σου ἀκριβό. Καί φθάνω νά Σ᾿ εὐγνωμονῶ καί γιά τίς ὧρες πού πονῶ».

  ῾Ο πολύαθλος ᾿Ιώβ εἶναι προφητικός τύπος τοῦ ἀθώου καί ἀναμαρτήτου ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ. ᾿Εκεῖνος σήκωσε τόν πιό μεγάλο πόνο, παίρνοντας πάνω του τίς ἁμαρτίες ὅλου τοῦ κόσμου. Γι’ αὐτό παρέχει στούς πιστούς ὄχι μόνο τήν ἀληθινή παρηγοριά, ἀλλά καί τή λύτρωση ἀπό τόν πόνο. ῾Η ᾿Ανάστασή του μᾶς εἰσάγει στήν αἰώνια διάσταση, «ἔνθα οὐκ ἔστι πόνος», καί δίνει τή χάρη νά «ὑπερπερισσεύωμεν τῇ χαρᾷ ἐπί πάσῃ τῇ θλίψει» (βλ. Β´ Κο 7,4).

Στέργιος Ν. Σάκκος, "Ἀπολύτρωσις" 61 (2006) 131