Εἶναι γεγονός ὅτι ἀπό τό λυκαυγές του ἀκόμη ὁ αἰώνας μας σημαδεύεται ἀπό τήν προ­σ­πάθεια θεμελιώσεως ἑνός νέου πολιτισμοῦ, μιᾶς νέας κοινωνίας, ὄχι ἁπλῶς διεθνοῦς ἀλλά παγκοσμιοποιημένης, πού στοχεύει στήν ἀνάπτυξη, κατά κύριο λόγο τήν οἰ­­κονομική. Ὁ πο­λιτισμός τῶν ἡμερῶν μας, ὁ λεγόμενος δυτικός πολιτισμός, δια­κρίνεται γιά τήν ἐκρηκτική ἀνάπτυξη τῶν νέων τεχνολογιῶν, οἱ ὁποῖες μέ τή σειρά τους ἐπιφέρουν ραγδαῖες μεταβολές σέ ὅ­λους τούς τομεῖς τῆς κοινωνίας (οἰκονομία, πο­λιτισμό, ἐκπαίδευ­ση) καί γενικότερα στήν καθημερινή ζωή τῶν ἀνθρώπων. Ὡσ­τόσο, ἄν «ψυχή τοῦ πολιτισμοῦ εἶναι ὁ πολιτισμός τῆς ψυχῆς», ὅπως ἀ­ποφάνθηκε σπουδαῖος φιλόσοφος τῆς ἱστορίας, μποροῦμε νά καυχηθοῦμε πώς ὁ ἄνθρωπος τοῦ 21ου αἰώνα διαθέτει πολιτισμό ψυχῆς; Ἔχει εὐγένεια, καλοσύνη, τίς προϋποθέσεις γιά μία πολιτισμένη κοινωνία; Ἔχει μέσα του εἰρήνη, ἁρμονία, πληρότητα; Τό ἐρώτημα ἔχει πλάτος καί βάθος ἀπροσπέλαστο γιά τίς δυνατότητες ἑνός ἄρθρου. Ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ ὅμως ἕνας σύντομος σχολιασμός, πού ἀνοίγει ἴσως προοπτικές γιά κάποια οὐσιαστική προσέγγι­ση.

 Ἑστιάζοντας στόν δημιουργό τοῦ πολι­τι­­σμοῦ, τόν ἄνθρωπο, καί μέ ὁδηγό τήν ἀ­πο­­κά­­λυψη τῆς ἁγίας Γραφῆς, διαπιστώ­­νου­­- με ὅτι μετά τήν πτώση ὁ «κατ’ εἰκόνα Θε­οῦ» πλασμέ­νος ἄν­θρωπος, αὐτονομη­μένος πλέον ἀπό τόν Θεό καί στηριζόμενος στή δι­κή του διάνοια, παρά τά πολλά καί σπου­δαῖα ἐπιτεύγματά του, δέν δύνα­ται νά ἱκα­νοποιήσει τό βαθύτερο εἶ­ναι του, τήν ψυχή του. Ἡ ἀφθονία ἀγαθῶν πού παρήγαγε καί οἱ ἀπίθανες δυνατότητες πού τοῦ ἐξα­σφά­λι­σε ἡ τεχνολογία τόν ὁδήγη­σαν σέ μία εὔθραυ­στη εὐημερία, ἡ ὁ­ποία τόν ὑπνώτισε μέ τόν κατανα­λω­τισμό καί τόν περιχαρά­κω­σε στά τείχη τοῦ ἐγωισμοῦ. Ἔγινε ἀνταγωνιστικός κι ἀντί νά μοιρά­ζεται μέ τόν συνάν­θρωπο ἔστω τό πε­ρίσ­­σευμά του, κα­τά τό πλεῖ­στον ἐμ­φα­νίζεται ἀδιάφορος καί, ὄχι σπάνια, ἐπι­θε­τικός καί ἐχθρικός, ἀφοῦ, ὅπως ἀπροκάλυπτα καί ἀσύστολα τό δια­τυμπάνισε, «ὁ ἄλλος εἶναι ἡ κόλα­σή» του.
 Πόσο καταστροφική εἶναι αὐτή ἡ στάση, ὄχι μόνο γιά τόν πολιτισμό ἀλλά καί γιά τήν ἴδια τή ζωή καί τήν ἰσορ­ρο­πία τοῦ ἀνθρώπου, δέν χρειάζεται νά το­νισθεῖ. Τό βιώνει, καί μάλιστα σέ τρα­γικές διαστάσεις ὁ σημερινός ἄνθρωπος. Καθημερινές στατιστικές καί μετρήσεις εἰδικῶν ἀλλά καί ἡ ὁμολογία πολλῶν φανερώνουν πόσο αὐτός ἀσφυκτιᾶ, κα­θώς πιέζεται ἀπό ποικίλες ἀνάγκες καί πολυσύνθετα προβλήματα καί κυρίως ἀ­πό τίς ἀνικανοποίητες ὑπαρξιακές του ἀνησυχίες. Νέα, πρωτοφανῆ καί πολύ σοβαρά προβλήματα ἀνέκυψαν μέ τήν ἐμφάνιση τῶν νέων τεχνολογιῶν, προ­βλήματα πού ἔλαβαν ἐπιδημικές διαστά­σεις, ὅπως ὁ ἐθισμός καί ἡ ἐξάρτηση, κυρίως νέων, ἀπό τήν πολύωρη ἐνα­σχό­ληση μέ τό διαδίκτυο ἤ μέ ἠλεκτρονικά παιχνίδια, προβλήματα ψηφιακῆς πολυ­πραγμοσύνης (multi-tasking) ἤ ὑπερ­πληροφόρησης. Τό αὔριο δέν προοιω­νίζεται καθόλου καλύτερο, καθώς στά ἀ­μέσως ἑπόμενα χρόνια ἀναμένονται ἐν­τυπωσιακές ἐξελίξεις στόν τομέα ἐπι­κοινωνίας ἀνθρώπου - ὑπολογιστῆ. Ἡ μο­ναξιά, τό ἄγχος καί τά διάφορα ψυχικά νοσήματα πού πληθαίνουν ἐκφράζουν οὐσιαστικά τήν ὑποσυνείδητη ἐπιθυμία τοῦ ἀνθρώπου γιά σωτηρία, γιά λύτρω­ση ἀπό τή φθορά τοῦ θανάτου καί τῆς ἁμαρτίας. Ὑπογραμμίζουν τό ὑπαρξιακό ἀδιέξοδο στό ὁποῖο ὁδηγήθηκε ὁ σο­φός καί πανεπιστήμων ἀλλά ἀλλο­τριω­μένος, ἀποξενωμένος ἀπό τόν Θεό -κά­ποτε καί ἐχθρικός πρός Αὐτόν- τεχνο­κράτης ἄνθρωπος.
 Ἀσφαλῶς, οἱ θετικές ἤ ἀρνητικές ἐπιπτώσεις δέν ἔγκεινται σ’ αὐτήν καθ’ ἑαυτήν τήν τεχνολογία, ἡ ὁποία εἶναι ἠ­θικά οὐδέτερη. Τήν καλή ἤ κακή χρή­ση ἤ καί τήν κατάχρηση τῆς τεχνολογίας καθορίζει ὁ «ἔσω ἄνθρωπος», ἡ πολι­τι­σμένη ἤ μή ψυχή του. Ὅταν τόν ἔσω ἄν­θρωπο χαρακτηρίζει ἡ σκληρότητα, ἡ ἀπληστία, ἡ ἰδιοτέλεια, ἡ φιλαυτία, τότε ὁ πολιτισμός ἀντανακλᾶ, καλλιεργεῖ καί ἱκανοποιεῖ αὐτά ἀκριβῶς τά πάθη.
 Κι ὅμως, καί γι’ αὐτόν τόν ἀποστάτη ἄνθρωπο ἔχυσε τό αἷμα του ὁ Ἰησοῦς Χριστός, γιά νά τόν συμφιλιώσει μέ τόν ἴδιο τόν ἑαυτό του καί μέ τόν συνάν­θρω­πο, ἀφοῦ πρῶτα ἀποκαθιστᾶ τήν σχέση του μέ τόν Θεό. Καλεῖται, λοιπόν, καί σήμερα ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία νά ἀν­ταποκριθεῖ ἄμεσα καί θετικά στήν κραυ­γή ἀγωνίας τοῦ σύγχρονου ἀνθρώ­που. Νά βαδίσει μέ σύνεση καί φρόνη­ση σ’ αὐτόν τόν μεταβαλλόμενο κόσμο. Νά τοῦ προσφέρει τό Εὐαγγέλιο τοῦ Χρι­στοῦ ἀνόθευτο καί βιωμένο στήν κα­θη­μερινή πράξη. Νά τοῦ προσφέρει τήν δυνατότητα γιά τόν ἐκπολιτισμό τῆς ψυ­χῆς, πού τόσο χρειαζόμαστε!

π. Μιχαήλ Κόνιας

 Μιά ἀκόμη λησμονημένη ἱερή μορ­φή! Εἶναι ἀδελφός τοῦ γνωστοῦ μας ἁ­γίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ. Γεννήθηκε πι­θανόν τό 1712 στό χωριό Ταξιάρχης τῆς ἐπαρχίας Ναυπακτίας καί Ἄρτης. Πρῶτο σχολεῖο ὑπῆρξε τό σπίτι τους. Οἱ εὐσε­βεῖς γονεῖς τους φρόντισαν γιά τήν κατά Θεόν ἀγωγή τῶν παιδιῶν τους.
 Ὁ Χρύσανθος, ἔχοντας μεγάλη ἔ­φεση γιά τά γράμματα, διέθεσε εἰκοσι­πέντε χρόνια γιά τόν καταρτισμό του. Στή σχολή τῆς Σιγδίτσας τῆς Παρνασσίδας μαθητεύει κοντά στόν Ἀναστάσιο Γόρ­διο. Στά Γιάννενα μυεῖται στά μαθηματικά ἀπό τόν Μπαλάνο Βασιλόπουλο. Στήν Κων­σταντινούπολη σπουδάζει γλῶσσα καί φιλοσοφία κοντά στόν Δωρόθεο Λέ­σβι­ο, ὁ ὁποῖος τόν στέλνει στήν Κέρ­κυ­ρα, στόν νεότερό του κατά εἴκοσι χρόνια Νι­κηφόρο Θεοτόκη, ὅπου σπου­δάζει ρη­τορική.
  Μέ γεμάτη τήν ἐκπαιδευτική του φα­ρέτρα ξεκινᾶ τή σταδιοδρομία του. Πρῶ­τα πρῶτα διδάσκει τά παιδιά τῶν ὁμο­γενῶν τῆς Πόλης. Ἀνάμεσα στούς ἄλ­λους, μαθητής του εἶναι καί ὁ γιός τοῦ μεγάλου διερμηνέα τῆς ὑψηλῆς Πύλης Νικολάου Σούτσου, ὁ Γεώργιος, ὁ ὁποῖ­ος πέρασε τόν βίο του μακριά ἀπό τήν πο­λιτική, καλλιεργώντας τά γράμματα.
  Κι ἐνῶ δίδασκε στήν Πόλη, ὁ ἀδελ­φός του Κοσμᾶς, πού βρισκόταν στό Ἅγιο Ὄρος καί εἶχε ἀποφοιτήσει ἀπό τήν Ἀθωνιάδα Σχολή, πῆρε τήν ἡρωική ἀ­πό­φαση νά μεταβεῖ ἐκεῖ τό 1759, γιά νά ἐ­φοδιασθεῖ μέ τή σχετική ἄδεια   τοῦ οἰ­­κουμενικοῦ πατριάρχη, προκειμέ­νου νά ξεκινήσει τό ἀφυπνιστικό ἔργο του. Ἔτσι, ὁ ἀδελφός του Χρύσανθος συμβάλλει στήν ἔκδοση τῆς ἄδειας ἀλ­λά καί στή γνωριμία του μέ τούς ἄλ­λους Ἕλληνες.  Τό γεγονός αὐτό εἶναι καθοριστικό γιά τήν ἀνανέωση τῆς ἄ­δειας κατά τήν εἰ­κο­σά­χρονη ἱεραπο­στολική του διαδρο­μή. Ἀ­σφαλῶς τό Γένος χρωστᾶ στόν Χρύ­­σανθο εὐγνω­μοσύνη γιά τή βοή­θεια στό ξεκίνημα τοῦ Πατροκοσμᾶ. Ἐπιπλέ­ον, ὁ μεγάλος ἀδελφός προσπάθησε τότε νά μυήσει τόν μικρότερο στή ρη­το­ρική τέχνη. Ὁ ἡφαιστειώδης ὅμως δι­δά­χος ἀγνόησε τή ρητορική τῶν αἰ­θου­σῶν κι ἀκολου­θών­τας τούς κανόνες τῆς καρ­διᾶς ἄνοι­ξε καινούργιους δρόμους.
  Οἱ εἰδικοί μελετητές ὑποστηρίζουν ὅτι μία πενταετία σχολάρχησε ὁ Χρύσανθος στή Μεγάλη τοῦ Γένους Σχολή καί ἔδωσε πολλά μέ τή ζωτικότητά του, τό ἦθος του καί τά προ­σόντα του. Μέ τήν ἔκρηξη ὅμως τῶν Ὀρ­λωφικῶν ὁ προσ­τάτης του Νικόλαος Σοῦτσος κα­ρα­τομεῖ­ται, ἐνῶ ὁ ἴδιος δια­τρέχει τόν κίν­δυνο νά χαρακτηρισθεῖ ρωσόφιλος. «Διὰ τὰς και­ρικὰς ἀταξίας καὶ τοὺς φό­βους τῶν τότε πολέμων», τoῦ ρωσο­τουρκικοῦ δη­λαδή πολέμου πού ἦταν σέ ἐξέλιξη, τόν συ­ν­αντοῦμε στή Νά­ξο νά συνεχίζει τό παι­δευτικό του ἔργο.
  Στίς Κυκλάδες δέν ἦταν τόσο με­γά­λος ὁ φόβος τῆς Τουρκιᾶς, ἀλλά τό ὄρ­γιο τῆς παπικῆς προπαγάνδας ἀποτελοῦσε ἕνα ἄλλο εἶδος τρομοκρατίας. Ὁ πάπας κατά τήν Τουρκοκρατία εἶχε ἐ­ξαπολύσει στά νησιά ρωμαιοκαθολικούς μοναχούς, οἱ ὁποῖοι ἵδρυαν σχολεῖα.  Ἔ­τσι ἡ παιδεία περιερχόταν σχεδόν ἐξ ὁλο­κλήρου στά χέρια τους. Στήν πόλη  τῆς Νάξου εἶχαν ἱδρύσει, μέ σκοπό τόν προσ­ηλυτισμό τῶν ἑλληνοπαίδων, τή Γαλλική Ἐμπορική Σχολή, τή Σχολή Οὐρ­σουλινῶν καί ἀργότερα στά Μονοίτσια τό σχολεῖο τῶν Φραγκισκανῶν.
  Ἡ παρουσία τοῦ Χρυσάνθου στό νη­σί ἀποτελεῖ ἀναμφισβήτητα σταθμό στήν παιδευτική ἱστορία του. Εἶναι οὐ­σι­α­στικά ὁ πρῶτος δάσκαλος μέ κύρος πού δια­κονεῖ στό νησί καί προβάλλει ἀν­τίστα­ση. Ἱδρύει ἀμέσως σχολή στόν Ἅ­γιο Γε­ώρ­γιο, ἡ ὁποία σύντομα ἀνα­δει­­κνύεται σέ λαμπρό πνευματικό κέντρο καί συμ­βάλ­λει στήν ἀναχαίτιση τῆς πα­πι­κῆς προ­πα­γάνδας. Τό σχολεῖο αὐτό ἀ­ποτελεῖ «κάρ­φος» γιά τόν λατίνο «ἐπί­σκοπο» Νά­ξου Ἰω. Κρίσπι, γι᾽ αὐτό καί σέ ἔκθεσή του ἀναφέρει: «Οἱ κατηραμένοι (καλό­γηροί τινες)... ἐσχημάτισαν εἶδός τι σχο­λείου, ἔνθα διδάσκουσι τήν νεο­λαίαν τῶν  Ἑλ­λήνων καί ποτίζουσιν αὐτήν τά φθορο­ποιά αὐτῶν διδάγματα».
  Στή διακονία τοῦ ἐκπαιδευτικοῦ λει­τουργήματος ὑπῆρξε παράδειγμα ἁγίου ἐκπαιδευτικοῦ. Ἡ ἐκπαίδευση γιά τόν Χρύσανθο ἦταν ἱερουργία, μετάγγιση θείων δογμάτων καί ναμάτων, πλούτου τῆς θύραθεν σοφίας. Μεταδοτικός καί ἐ­σωστρεφής, σιωπηλός καί ἀνεκδή­λω­τος πορευόταν στόν δρόμο τοῦ καθή­κοντος, στόν ἴδιο ἀνήφορο μέ τόν αὐ­­τά­δελφό του Κοσμᾶ.
  Σημαντική προσφορά στήν παιδευτική ἱστορία τῆς Νάξου ἀποτελεῖ ἡ βιβλιο­θήκη του, ἡ ὁποία συνέβαλε στήν καλ­λιέργεια πνευματικοῦ κλίματος τόσο ἐ­κεῖ ὅσο καί στά ἄλλα νησιά.
  Τό 1775 ἔζησε μία ἔκπληξη, πού τοῦ ἔδωσε ἄφατη χαρά καί παραμυθία. Τόν ἐπισκέφτηκε ὁ ἀδελφός του Κοσμᾶς. Ἀργότερα, τόν Μάρτιο τοῦ 1779, τοῦ ἔ­στειλε γράμμα, στό ὁποῖο ἐπιχειρεῖ τόν ἀ­πολογισμό τῆς διακονίας του.
   Μέ τόν θάνατο τοῦ Χρυσάνθου -με­τά τόν Μάρτιο τοῦ 1785- κλείνει ἡ Σχο­λή του.
  Τό μοναδικό γραπτό του κείμενο πού περισώθηκε εἶναι ἡ διαθήκη του· ἐκεῖ διαβάζουμε: «Ὅσον εἰς τήν ὀρθοδοξίαν ... ἀκλινῶς τε καί ἀμετατρέπτως διέμεινα καί λόγῳ καί διανοίᾳ καί ταύτῃ τῇ ὁμο­λογίᾳ τῆς πίστεως τῆς ἁγίας καί καθο­λικῆς μητρός ἡμῶν ἐκκλησίας διάκειμαι μέχρι καί ἐσχάτης μου ἀναπνοῆς καί οὔτε εἰς λατινικόν δόγμα οὔτε εἰς λου­τερανικόν καί καλβινικόν διεφθαρμένον τε καί ἐναντίον τῆς καθολικῆς ἐκκλησίας ἐξέκλινα πώποτε... Συγγενεῖς μου ὁποῖοι ζῶσι δέν ἠξεύρω πλήν ὡς πτωχός δέν ἔχω νά τούς ἀφήσω τίποτες καί ἄς μέ συγχωρήσουν».
  Ἄς ἔχουμε τήν πρός τόν Θεόν πρε­σβεία Χρυσάνθου τοῦ ἱεροῦ, τοῦ σο­φο­λογιωτάτου ἐν διδασκάλοις.

Εὐδοξία Αὐγουστίνου

Φιλόλογος - Θεολόγος

"Ἀπολύτρωσις", Νοεμβρίου 2015

Ἀγάπη καί ἀλήθεια

 Ἄν τό ἄρωμα τῆς χριστιανικῆς ζωῆς εἶναι ἡ ἀγάπη, ἡ οὐσία της ἀναμφίβολα εἶναι ἡ ἀλήθεια. Ὁ σεβασμός καί ἡ πιστότητα στήν ἀλήθεια ἀποτελεῖ τήν πιό αὐθεντική ἐγγύηση γιά τή γνησιότητα τῆς ἀγάπης.
 Αὐτό τό ὑπέροχο μήνυμα ὑπέγραψε πάνω στόν σταυρό τοῦ Γολγοθᾶ μέ τό αἷμα του ὁ Θεάνθρωπος, ἡ ὄντως Ἀλήθεια καί ὑπέρτατη Ἀγάπη. Καί ἐπιβεβαιώνεται τό μήνυμα πάμπολλες φορές στό κύλισμα τοῦ χρόνου. Μιά τέτοια ἐπιβεβαίωση εἶδε ἡ ἱστορία στήν ἀνατολή τοῦ 19ου αἰώνα (1800) καί τήν κατέγρα­ψε ἡ αἰωνιότητα. Ἦταν τότε πού ἔλαμψε ἡ ἀγάπη στήν πιό τρυφερή ἐκδο­χή της, ἡ μητρική ἀγάπη καί μάλιστα μιᾶς χήρας μάνας, σέ συνδυασμό μέ τήν ὕψιστη ἀλήθεια, τήν πίστη. Καί χάρηκε ὁ οὐρανός καί θαύμασε ἡ γῆ ἕναν ἀκόμη ἥρωα τῆς πίστεως, πού προστέθηκε στή χορεία τῶν νεομαρτύρων. Εἶναι ὁ ἅγι­ος Κωνσταντῖνος ὁ Ὑδραῖος, πού τιμοῦμε τόν μήνα αὐτό (14/11).
 Δεκαοκτάχρονος νέος ἔφυγε ἀπό τή γενέτειρά του, τήν Ὕδρα, ὁ Κωνσταν­τῖνος γιά νά δουλέψει στή Ρόδο, ὅπου καί ἐγκαταστάθηκε. Ἐκεῖ συντελέσθηκε τό κακό. Στό ἀρχοντικό τοῦ Χασάν Καπιτάνιου, ὅπου δούλευε, ὁ νεαρός ξεγε­λάσθηκε καί ἀλλαξοπίστησε, τούρκεψε. Γρήγορα ὅμως ξύπνησε μέσα του ἡ πίστη, πού μέ τό γάλα τῆς μάνας του εἶχε θηλάσει, καί ἄρχισε νά νιώθει τύψεις γιά τήν ἀποτρόπαιη πράξη του. Ἀποφάσισε νά ἐπιστρέψει στήν πίστη τῶν πατέρων του καί νά ξεπλύνει τήν ντροπή. Συντέλεσε σ’ αὐτό καί ἡ στάση τῆς μά­νας του. Ὅταν ἡ εὐσεβής Μαρίνα πληροφορήθηκε τήν ἀλλαξοπιστία τοῦ γιοῦ της, κλείστηκε στό σπίτι, ὅπου μέ προσευχές καί δάκρυα παρέδιδε στόν Θεό τό παραστρατημένο παιδί της. Κι ὅταν ἐκεῖνος ἀπό τή Ρόδο, ὅπου ζοῦσε, ἦρθε στήν  Ὕδρα φορτωμένος μέ δῶρα γιά νά τή συναντήσει, ἡ χήρα μάνα δέν τοῦ ἄνοιξε τήν πόρτα. Δέν δέχθηκε οὔτε νά τόν δεῖ. «Ἐγώ», εἶπε, «δέν γέννησα Χα­σάνη, Τοῦρκο. Γέννησα τόν χριστιανό Κωνσταντῖνο. Κι ὁ Κωνσταν­τῖνος μου ἔχει πεθάνει!». Ἐκείνη ἡ ἀντιμετώπιση συγκλόνισε τόν ἐξωμότη γιό καί τόν ὁδήγησε στή μετάνοια, τήν ὁποία μάλιστα ἐπιβεβαίωσε μέ τό μαρτύριό του.
 Νά τί σημαίνει ἀγάπη μέ ἀλήθεια. Νά τί σημαίνει ἀληθινή ἀγάπη. Κι εἶναι τό­σο ἀναγκαία στούς ψεύτικους καιρούς πού ζοῦμε! Ἀναγκαία στούς γονεῖς, νά μήν ἐνδίδουν ἀλόγιστα στίς ἀπαιτήσεις τῶν παιδιῶν τους, διότι ἔτσι τά κατα­στρέ­φουν. Ἀναγκαία στήν οἰκογένεια, στή συντροφιά, στήν κοινωνία, στήν Ἐκκλησία. Νά ἀγαποῦμε «ἐν ἀληθείᾳ»! Εἶναι ἀσφάλεια. Εἶναι ἡ μεγαλύτερη    εὐ­λογία.

Σέ κάποια συνέντευξη ἕνας δημοσιογράφος ρώτησε τόν διάσημο ἐρευνητή σέ θέματα ἰατρικῆς Stephen Glenn ποῦ ὄφειλε τήν ἱκανότητα καί δημιουργικότητά του, ὥστε νά ὑπερέχει ἀπό τόν μέσο ἄνθρωπο.
 Ὁ ἐρευνητής ἀπάντησε ὅτι, κατά τή γνώμη του, ὅλα προέρχονται ἀπό τήν ἐμ­πειρία πού εἶχε μέ τή μητέρα του, ὅ­ταν ἦταν δύο χρονῶν. Εἶχε προσπαθήσει, εἶπε, νά βγάλει τό μπουκάλι μέ τό γά­λα ἀπ᾽ τό ψυγεῖο. Γλίστρησε ὅμως ἀπό τά χέρια του καί χύθηκε στό πάτωμα, χωρίς εὐτυχῶς νά σπάσει, σχηματίζοντας ἕνα πραγματικό ποτάμι. Ἡ μητέρα του, ἀντί νά τοῦ βάλει τίς φωνές ἤ νά τοῦ κάνει κήρυγμα, τοῦ εἶπε:
 - Stephen, τί μεγάλο καί θαυμάσιο θέαμα δημιούργησες! Σπάνια ἔχω δεῖ μία λίμνη ἀπό γάλα. Τώρα πιά ἡ ζημιά ἔ­γινε. Θέλεις νά παίξουμε πρῶτα καί μετά νά καθαρίσουμε τό πάτωμα;
 Δέχτηκα. Ὕστερα ἀπό λίγα λεπτά ἡ μητέρα μου μοῦ εἶπε: «Stephen, κάθε φορά πού θά συμβαίνει κάτι παρόμοιο, θά φροντίζεις νά καθαρίζεις τό πάτωμα καί νά βάζεις τά πράγματα στή θέση τους. Πῶς θέλεις τώρα νά καθαρίσουμε τό πάτωμα; Μποροῦμε νά χρησιμοποιήσουμε ἕνα σφουγγάρι, μία πετσέτα ἤ μία σφουγγαρίστρα. Τί προτιμᾶς;».
 Ἐπέλεξα τό σφουγγάρι καί καθαρίσαμε μαζί τό χυμένο γάλα. Ἀφοῦ τελειώσαμε, ἡ μητέρα μου συνέχισε: «Ὅπως εἶδες, Stephen, ὑπῆρξε μία ἀποτυχημένη προσπάθεια νά πάρεις τό μπουκάλι μέ τό γάλα ἀπό τό ψυγεῖο. Πᾶ­με τώρα στήν αὐλή νά τό γεμίσουμε νε­ρό ἀπό τή βρύ­ση καί νά δοῦμε πῶς μπορεῖς νά τό μεταφέρεις, χωρίς νά σοῦ πέσει».
 Ἔμαθα ὅτι, ἄν ἔπιανα τό μπουκάλι μέ τά δύο μου χέρια ἀπό τό ἐπάνω μέρος, κοντά στό στόμιο, θά μποροῦσα νά τό μεταφέρω χωρίς νά μοῦ πέσει. Τί ὑ­πέ­ρο­χο μάθημα! Καί ὁ διακεκριμένος ἐ­πιστή­μο­νας τόνισε:  Ἐκείνη τή στιγμή διδάχθηκα ὅτι δέν πρέπει νά φοβᾶμαι νά κάνω λάθη. Ἀντιθέτως, κατάλαβα ὅτι κά­θε λά­θος εἶναι μία εὐκαιρία γιά νά μάθω νέα πράγματα. Αὐτή εἶναι ἡ φύση τῶν ἐπι­στη­μονικῶν πραγμάτων. Ἀκόμη κι ἄν τό πείραμα δέν «δουλέψει», συνήθως μαθαί­νουμε κάτι ἀπό αὐτό.
 Ἡ εὑρηματικότητα τῆς μητέρας κι ὁ χειρισμός τῆς ἀποτυχίας τοῦ δίχρονου ἀγοριοῦ της θεωρῶ ὅτι εἶναι μοναδικοί, καθώς καί οἱ θετικές μακροχρόνιες ἐπιπτώσεις στή ζωή τοῦ παιδιοῦ. Μᾶς προβληματίζουν καί μᾶς θέτουν πρό τῶν εὐ­θυνῶν μας!
 «Ὅποιος ποτέ του δέν ἔκανε λάθος, ποτέ δέν δοκίμασε κάτι καινούργιο», θά πεῖ ὁ Ἀϊνστάιν. Τά σημερινά παιδιά, δυστυχῶς, μεγαλώνουν «ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων» σέ μία κουλτούρα ὅπου ἡ ἀποτυχία θεωρεῖται ὡς θεομηνία καί κατάρα. Οἱ γο­νεῖς καί τό οἰκογενειακό περιβάλλον καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια νά τήν ἀποτρέψουν, νά τήν ἐξορκίσουν ἀ­πό τή ζωή τοῦ παιδιοῦ. «Παρακαλῶ, ἀ­φῆστε τά παιδιά νά "χτυπηθοῦν" στήν ἡλικία τῶν ἕξι ἐτῶν καί νά μήν ἔχουν τό πρῶτο "στραπατσάρισμα" στό λύκειο! Πα­ρακα­λῶ, παρακαλῶ, παρακαλῶ, ἀφῆ­στε τα νά "στραπατσαριστοῦν" στό γήπεδο τοῦ ποδοσφαίρου!», προτρέπει ἡ κλινική ψυχολόγος Wendy Magel.
 Γιατί ὅμως ἐνεργοῦμε τόσο ὑπερ­προ­στατευτικά γιά τά παιδιά μας, ὥστε δικαιολογημένα νά μᾶς προσάπτουν τόν χαρακτηρισμό «γονεῖς ἑλικόπτερο»; Οἱ λόγοι εἶναι πολλοί.  Ἔχουν νά κάνουν μέ προσωπικές ἀνασφάλειες καί μέ τραυματικές παιδικές ἐμπειρίες πού ὑποσυν­είδητα ἐλέγχουν τή συμπεριφορά μας. Μέ αὐτή τή στάση πιστεύουμε ὅτι θωρακίζουμε τά παιδιά μας ἀπέναντι σ᾽ ἕναν σκληρό κι ἀνταγωνιστικό κόσμο πού τά περιβάλλει. Πιστεύουμε ὅτι ὅσο εἶναι μι­κρά ὀφείλουμε νά τά προστατεύουμε ἀπό λάθη πού μπορεῖ νά διαπράξουν καί ἀπό κινδύνους πού τά ἀπειλοῦν, μέ­χρι νά ὡριμάσουν καί νά εἶναι σέ θέση νά τούς ἀντιμετωπίσουν• τώρα εἶναι εὐ­αίσθητα καί δέν πρέπει νά πληγωθοῦν! Εἶ­ναι μία λανθασμένη ἀντίληψη ἡ ὁποία ἐγκυμονεῖ πολλούς κινδύνους καί ἔχει ἴσως τραγικές συνέπειες μακροπρόθεσμα γιά τήν ὁλοκλήρωση τῆς προσωπικότητας τοῦ παιδιοῦ καί γιά τήν ἀντιμε­τώπιση τῶν δυσκολιῶν καί προβλημάτων πού θά ἀντιμετωπίσει μόλις διαβεῖ τό κατώφλι τοῦ σπιτιοῦ του.
 Τό πρόβλημα, λοιπόν, στή διαπαιδα­γώ­γηση δέν εἶναι πῶς θά ἀποτρέψουμε τό παιδί ἀπό τή διάπραξη λαθῶν, ἀλλά μέ ποιόν τρόπο θά τά διαχειριστοῦμε, ὥστε αὐτά τά λάθη νά γίνουν ἐφαλτήρι­ο πού θά ἐκτινάξει τό παιδί στό ἅλμα τῆς ζωῆς, ἡ ὁποία θά χαρακτηρίζεται ἀπό πρόοδο, ἐπιτυχία, εὐτυχία, αὐτογνωσία, ἀρετή  καί ἐκπλήρωση τοῦ προορισμοῦ της.
 Συνταγές δέν ὑπάρχουν. Ὀφείλει νά κυριαρχεῖ στή σκέψη μας ἡ προσωπικότητα τοῦ συγκεκριμένου παιδιοῦ καί ἡ ἄνευ ὅρων ἀγάπη μας γι᾽ αὐτό. Κάποιες γενικές ἀρχές ὅμως θά μποροῦσαν νά μᾶς βοηθήσουν.
 Στίς περιπτώσεις λάθους τοῦ παιδιοῦ μας:

• Κρατοῦμε τήν ψυχραιμία μας. Διατηροῦμε τόν αὐτοέλεγχο καί συγκρατοῦμε τά ἀρνητικά συναισθήματά μας, τή θλίψη, τόν θυμό, τήν ἀπόγνωση, τήν ἀ­πο­γοήτευση. Δέν εἶναι βέβαια εὔ­κολο αὐτό, ὅταν βλέπουμε τήν ἀποτυχία τοῦ παιδιοῦ μας ἤ τή διάψευση τῶν ὀνείρων μας.
• Μᾶς διακρίνει ἡ ἐνσυναίσθηση. Μπαίνουμε, δηλαδή, στή θέση τοῦ παιδιοῦ μας καί αἰσθανόμαστε πῶς νιώθει, τί συναισθήματα κυριαρχοῦν στόν ψυχικό του κόσμο. Μόνον ἔτσι μποροῦ­με νά τό κατανοήσουμε καί νά τό βοηθήσουμε ἀποτελεσματικά.
• Δέν τραγικοποιοῦμε τήν κατάστα­ση. Βλέπουμε τά πράγματα στίς πρα­γματικές τους διαστάσεις καί ὅσο μποροῦμε αἰσιόδοξα• τό ποτήρι μισογεμάτο. Ἄς μᾶς διακρίνει ἡ αἴσθηση τοῦ χιοῦ­μορ, ὥστε νά μποροῦμε νά ἀποφορτίζουμε τήν κατάσταση.
• Συνομιλοῦμε ἤρεμα γιά τούς λόγους τῆς ἀποτυχίας. Ἐνθαρρύνουμε τίς περαιτέρω προσπάθειες καί τήν ἐπιμο­νή, διότι εἶναι στοιχεῖα τῆς ἐπιτυχίας καί συντελοῦν στήν ἀποτροπή τῆς ἀπογοήτευσης. Ἀναφέρουμε σχετικά παρα­δεί­γματα ἀπό τήν ἱστορία.
• Τονίζουμε ὅτι ἡ αἰσιοδοξία εἶναι στοιχεῖο τοῦ καθημερινοῦ μας ἀγώνα, δίνοντας ἔμφαση στόν λόγο τοῦ ἀποστόλου Παύλου: «Ξεχνῶ ὅσα ἔπραξα στό παρελθόν καί προχωρῶ σ᾽ ἐκεῖνα πού εἶναι μπροστά» (βλ. Φι 3,13).

Ἀθαν. Ἀστ. Γκάτζιος

Ἀπολύτρωσις, Νοέμβρ. 2015

 Φοριέται ὅλο καί πιό πολύ. Κοντά στά ἄλλα πρόσφατα καινοφανῆ φαινόμενα, τῶν ὁποίων ὑπήρξαμε μάρτυρες, παρα­κολουθοῦμε καί τίς ὁλοένα αὐξανόμενες ἐπιθετικές ἐκδηλώσεις τοῦ ἐγχώριου ἀ­θεϊσμοῦ: Πολιτικοί, δημόσιοι λειτουρ­γοί, ὁμάδες καί σύλλογοι βάλλουν ποικιλο­τρόπως κατά τῆς πίστης. Ἐπιδιδόμενοι σέ ἕνα ἀκατάπαυστο σφυροκόπημα κατά τῆς Ὀρθοδοξίας ἀπαιτοῦν «χωρισμό κράτους -Ἐκκλησίας».
 Ὁμάδα, μάλιστα, ἀθέων ἔγινε δεκτή ἀπό ἐπίσημα πρόσωπα τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας. Συζήτησαν μέ τούς ἁρμόδιους γιά τήν κατάργηση τῶν ἁγιασμῶν, ἐκ­κλη­σιασμῶν, εἰκόνων στά σχολεῖα, τῆς ἀνα­φο­ρᾶς τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, τήν ἀπαλλα­γή ἀπό τό μάθημα τῶν θρησκευτικῶν καί τήν ἀντικατάστασή του ἀπό μάθημα φιλοσοφίας τῶν θρησκειῶν σέ μία τάξη τοῦ Λυκείου, συμπεριλαμβανομένης καί τῆς ἀθεϊστικῆς προσέγγισης. Ἡ ὁμάδα ἔλαβε διαβεβαιώσεις γιά ἱκανοποίηση τῶν αἰτημάτων της.
 Καταρχάς, ἡ μανία τήν ὁποία ἐκδηλώνουν οἱ δηλώνοντες ἄθεοι κατά τῆς ὀρ­θόδοξης πίστης ἀποδεικνύει ὅτι ὁ Χρι­στός εἶναι ζωντανός καί ἀληθινός. Δέν τά βάζει κανείς μέ ἕναν νεκρό καί ἀπολιθωμένο. Οἱ λυσσώδεις ὅμως προσπάθειες ἐκδίωξης τοῦ Χριστιανισμοῦ προδίδουν μᾶλλον ἀντί-θεϊσμό καί ὄχι ἁπλῶς ἀθεϊσμό.
  Οἱ ἀναλυτές τοῦ φαινομένου τῆς ἀ­θεΐας διακρίνουν τρία στάδια: τήν ἐπιθετικότητα κατά τῆς θρησκείας, τή θρησκευ­τική ἀδιαφορία καί τή λαθραία ἤ ὑποσυν­είδητη εἰσαγωγή μίας νέας δεισιδαιμονί­ας, προκειμένου νά καλυφθεῖ τό κενό ἀπό τήν ἐγκατάλειψη τῆς προηγούμενης θρησκείας. Οἱ δυτικές κοινωνίες βρί­σκον­ται ἤδη στό τρίτο στάδιο, καθώς εἰσ­ελαύνει κατακλυσμιαῖα ἡ συγκρητιστική Νέα Ἐποχή, μέ τήν «πολλά ὑποσχόμενη» γιόγκα, τόν πνευματισμό, τήν ἀστρολογί­α, τό φένγκ σούι, τή μαγεία κ.ἄ. Προ­φα­νῶς, ὁ σύγχρονος Εὐρωπαῖος κλίνει περισσότερο πρός μία νέα εἰδωλολατρία, παρά πρός μία συνεπῆ καί ἐνσυνείδητη ἀθεΐα.
  Παρατηρήθηκε μάλιστα τό παράδο­ξο, ὁ ἀθεϊσμός νά γίνεται θρησκεία μέ «ἐκκλησία» καί «ἕδρα» τή Μεγάλη Βρετανία, ὅπου - καθόλου τυχαῖο- τό ἕνα τέταρ­το τῶν Βρετανῶν δηλώνουν ἄθεοι!
  Ἀλλά καί στήν πατρίδα μας δέν εἶναι μικρή ἡ φθορά πού ἔχουμε ὑποστεῖ. Οἱ Νεοέλληνες, τρεφόμενοι μέ τά ὑποπροϊ­όντα καί τά βοθρολύματα τῆς τηλεόρασης ἔχουν πάψει νά ἀντλοῦν χαρά ἀπό τήν Ἐκκλησία. Ἄλλες πρακτικές πῆραν τή θέ­ση της, ὅπως ἡ διαδικτυακή πλοήγηση, οἱ σαββατιάτικες ἔξοδοι, τό χρηματιστήριο, τό ποδόσφαιρο, ἡ δουλειά, τό χόμπι, ἡ ἐνασχόληση μέ τήν ἐπιστήμη, τήν τέ­χνη• οἱ ὀρθόδοξες γιορτές ὑποκαθίστανται ἀπό τίς «παγκόσμιες ἡμέρες» καί τά ὀνομαστήρια ἀπό τά γενέθλια. Ἔ­τσι, ἡ πνευματική ἀναζήτηση ἔχει ἀποκοιμηθεῖ, ἐνῶ, ὅταν ξυπνάει, συχνά κατευθύνεται στόν ἀνατολικό μυστικισμό (πρβλ. γιόγκα κτὅ.). Μέ τόν τρόπο αὐτό στρώθηκε τό χαλί τῆς ἀθεΐας.
  Ὁ Φώτης Κόντογλου, τοῦ ὁποίου φέ­τος γιορτάζουμε τά πενήντα χρόνια ἀπό τήν κοίμησή του, ἔλεγε: «Ἡ ἀπιστία εἶναι ῾῾ἡ πλατεῖα πύλη καὶ εὐρύχωρος ὁδός᾽᾽, πού δέν πιστεύουνε (οἱ ἄπιστοι) πώς εἶ­ναι ῾῾ἡ ἀπάγουσα εἰς τὴν ἀπώλειαν᾽᾽, ὅ­πως εἶπε ὁ Χριστός, ἀλλά ῾῾εἰς τὴν ἐπὶ γῆς εὐ­δαιμονίαν᾽᾽. Ἐνῶ ἡ πίστη εἶναι ῾῾ἡ στε­νὴ πύλη καὶ τεθλιμμένη ὁδός᾽᾽, πού δέν πιστεύουνε πώς εἶναι ῾῾ἡ ἀπάγουσα εἰς τὴν ζωήν᾽᾽, ἀλλά ῾῾εἰς τὴν ἐπὶ γῆς δυστυχίαν καὶ περιφρόνησιν᾽᾽».
  Βαθύς καί διαφωτιστικός ὁ ψαλμωδός πρίν ἀπό αἰῶνες ἀποκάλυπτε: «Εἶπεν ἄφρων ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ οὐκ ἔστι Θεός» (Ψα 13,1). Μόνο ἕνας ἄφρων, ἕνας ἀνό­ητος, κι αὐτός μέ τό ἀνόητο μυαλό του, μπορεῖ νά ἰσχυρισθεῖ ὅτι δέν ὑπάρχει Θεός. Πράγματι, ἡ ἀθεΐα εἶναι τρέλα! Χωρίς Θεό δέν ζῆ ἡ ἀνθρώπινη ψυχή οὔτε ἰσορροπεῖ.
  Ἀναμφισβήτητα, μέσα στήν Ὀρθοδοξία ἡ ἀποδοχή τῆς ὕπαρξης τοῦ Θεοῦ εἶ­ναι πορεία, τρόπος ζωῆς καί ὄχι σκέψης καί λογικῆς. Εἶναι βιωματική ἐν ταπεινώσει σχέση καί ἀποδοχή τοῦ Θεοῦ καί ὄχι ἐγωιστική καί ὀρθολογιστική κατανόηση. Προσεγγίζεται μόνον μέ ταπεινή καρδιά ἀπό ἐκείνους τούς «πτωχοὺς τῷ πνεύμα­τι» πού ὁ Κύριος μακάρισε.
  Ὅσο καί ἄν λυσσομανοῦν οἱ υἱοί τοῦ σκότους, «ἡ Ὀρθοδοξία ἦταν πάντοτε ἡ σπονδυλική στήλη τοῦ Γένους». Ἀπόκλι­ση ἀπό τήν Ἐκκλησία σημαίνει θάνατος τοῦ Γένους. Αὐτή τήν ἀλήθεια διατύπωσε κρυστάλλινα ὁ κύρ-Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης καί τά λόγια του παραμένουν μοναδικά ἐπίκαιρα: «Ἄγγλος ἤ Γερμανός ἤ Γάλλος δύναται νά εἶναι κοσμοπολίτης ἤ ἀναρχικός ἤ ἄθεος ἤ ὁτι­δή­ποτε. Ἔκαμε τό πατριωτικόν χρέος του, ἔκτισε μεγάλην πατρίδα. Τώρα εἶναι ἐ­λεύ­θερος νά ἐπαγγέλλεται, χάριν πολυτελείας, τήν ἀπιστίαν καί τήν ἀπαισιο­δοξίαν. Ἀλλά Γραικύλος τῆς σήμερον, ὅστις θέλει νά κάμη δημοσία τόν ἄθεον ἤ τόν κοσμοπολίτην, ὁμοιάζει μέ νᾶνον ἀνορθούμενον ἐπ᾽ ἄκρων ὀνύχων καί τανυόμενον νά φθάση εἰς ὕ­ψος καί φανῆ καί αὐτός γίγας. Τό ἑλληνικόν ἔθνος, τό δοῦ­λον, ἄλλ᾽ οὐδέν ἧττον καί τό ἐλεύθερον, ἔχει καί θά ἔχη διά παντός ἀνάγκην τῆς θρησκείας του».

Εὐδοξία Αὐγουστίνου

"Ἀπολύτρωσις", Νοέμβριος 2015