Super User

Super User

Δευτέρα, 14 Νοέμβριος 2016 19:21

Στή μάχη τῆς Ἀράχωβας

 arahova grΠοιός μπορεῖ νά καυχηθεῖ πώς κατέχει κάθε σελίδα τοῦ ἀπελευ­θε­ρωτικοῦ Ἀγώνα τοῦ 1821; Σέ κά­θε τόπο τῆς πατρίδας μας δια­δραμα­τί­στηκαν μά­χες ἡρωικές. Μιά τέτοια λαμπρή σελίδα γρά­φτηκε ἐκεῖ στό Δίστομο καί στήν Ἀράχωβα μέ πρωταγωνιστή τόν «ἀετό τῆς Ρού­με­λης».
 Νοέμβριος τοῦ 1826. Οἱ Τοῦρ­κοι, ὑπό τήν ἀρ­χηγία τοῦ περι­βό­ητου ἀλ­βανοῦ Μουσταφάμπεη Κιαφεζέζη, ἑνώνονται μέ τίς δυνά­μεις τοῦ Κεχα­γιάμπεη στή Δομβραίνα. Ὁ Καραϊ­σκάκης μέ σώ­ματα Ρουμελιωτῶν καί Σουλιω­τῶν περνᾶ ἀπό τή μονή τοῦ Ἁγίου Σερα­φείμ στή Δομπό καί τοῦ Ὁ­σί­ου Λου­κᾶ στό Στείρι. Φτάνει τέλος στήν Ἀράχωβα καί στήνει τό στρατηγεῖο του στό Δίστομο.
 Βράδυ 17ης Νοεμβρίου. Στό στρα­­τηγεῖο κα­τα­φτάνει ὁ μοναχός Παφνούτιος Χαρί­τος καί τοῦ φανερώνει τά σχέ­δια τοῦ ἐχθροῦ. Οἱ Τοῦρκοι δια­νυκτερεύουν στή μο­νή Ἰε­ρουσαλήμ στή Δαύλεια. Ὁ ὑ­ποτακτικός πού τούς ἐξυπη­ρε­τοῦσε στήν τρα­πε­ζα­ρία γνώριζε τουρ­κι­κά. Ἄ­κουσε πώς σκοπεύουν, μέσῳ Ἀ­ράχωβας, νά πᾶνε στήν Ἄμ­φισ­σα, γιά νά λύσουν τήν πο­λιορκία τῶν δικῶν τους. Ὁ ἡ­γούμενος βε­βαίωσε τόν Κε­χα­γιάμπεη πώς ὁ Κα­ραϊσκά­κης βρί­σκεται ἀκόμη στή Δομ­βραίνα.
 Ὁ ἀτρόμητος ἀρχιστράτηγος ἀπο­χαιρετᾶ τόν μοναχό, τονί­ζον­τάς του: «Νά ἐπιστρέψεις στό μοναστήρι καί νά μεταφέρεις τίς εὐχαριστίες μου στόν ἡγούμενο. Νά τοῦ πεῖς νά ὁρίσει εὐχές καί παρακλήσεις γιά ἐμᾶς καί γιά τόν ἀγώνα πού κάνουμε γιά τήν πίστη καί τήν πατρίδα». Ἀ­κόμη κι ὁ πλέ­ον ἀθυ­ρόστομος ἥρωας ἤξερε νά ζητάει τήν προσευχή τῆς Ἐκκλη­σίας ὡς ἐνίσχυση καί προστασία στίς μάχες.
 Κι ἐνῶ οἱ Ὀθωμανοί σχεδιά­­ζουν τήν ἐξουδετέρωση τοῦ ἀγώνα στή Ρούμελη, ὁ Καραϊσκά­κης δίνει δια­τα­γή στούς ὁπλαρχηγούς του νά ἑτοιμα­στοῦν.
 19 Νοεμβρίου. Οἱ Τοῦρκοι κατε­βαίνουν ἀπό τόν Παρνασσό μέ στόχο τήν Ἀράχωβα. Δυστυχῶς, διαπι­στώ­νουν πώς εἶναι ἤδη «πια­σμένη» ἀπό τούς Ἕλληνες κι ἀρ­χί­ζουν πεισμα­τι­κό πό­λεμο. Τότε ὁρμᾶ ὁ Χατζη­πέ­τρου ἀπό τήν ἀν­τικρινή πλαγιά, ἄλλο σῶμα ἀπό τά δυτικά κι ὁ Καραϊ­σκά­κης μέ 800 παλληκάρια χτυπᾶ ἀπό τά ἀνα­το­λικά. Οἱ ἐχθροί χτυπιοῦνται ἀ­πό παντοῦ. Τά χάνουν. Προσ­παθοῦν νά σωθοῦν μέ τή φυγή κατά τούς Δελφούς. Μά στό στενό τούς περι­μέ­νουν ὁ Δυοβουνιώτης μέ τόν Πανουργιᾶ καί τόν Πανο­μα­ρᾶ, ὑπα­κούοντας στό κάλεσμα τοῦ Καραϊ­σκάκη. Τό κρύο ἀνερ­μηνεύτως γί­νεται ὁλοένα καί πιό τσου­χτερό. Δριμύ ψύ­χος, σύννεφα, ὀ­μίχλη. Οἱ κάτοικοι τό ἀπο­δίδουν στή θεία πρόνοια. Ὅ­λα τά γράμ­μα­τα ἀπό τό στρατόπεδο πρός τή  Διοί­κηση δη­λώνουν πώς ἡ κακο­καιρία εἶναι ὁλο­φάνερο σημάδι τοῦ Θεοῦ.
  Ταπεινωμένοι οἱ μπέηδες ἐκ­λι­πα­ροῦν γιά ἀνακωχή. Σύμφωνα μέ τή μαρτυρία τοῦ Χρ. Περραι­βοῦ, ὁμολο­γοῦν: «Ἡμεῖς ἐκινή­σα­μεν μέ σκοπόν νά σᾶς χαλάσωμεν, ὁ Θεός ὅμως δέν ἤθελε. Διά τόν κακόν μας σκο­πόν ἀρκετά μᾶς ἐ­παίδευσε καί μᾶς ἐντρόπιασε». Τάζουν 5.000 γρόσια στόν ἕλληνα στρατηγό, ἄν τούς ἀφήσει νά πε­ρά­σουν. Ὁ Καραϊσκάκης ζητᾶ, πέ­ρα ἀπό τά χρήματα, τ ᾽ ἄρματά τους, τά Σάλωνα, τή Λιβαδειά καί ὁμή­ρους τούς δύο μπέηδες. Οἱ Τοῦρ­κοι χρο­νοτριβοῦν, προσδο­κώντας τήν ἄφιξη ἐνι­σχύσεων.
  24 Νοεμβρίου. Ἀρχίζει φοβε­ρή χιονο­θύελλα. Οἱ Τοῦρκοι μέ πολλα­πλά κρυοπαγήματα ἐπιχει­ροῦν γιου­ρούσι. Τά θαυμαστά γε­γονότα ἐκείνων τῶν ἡμερῶν χαράσσονται ἀνε­ξίτηλα στίς καρδιές τῶν Ἀραχωβιτῶν, γιά νά θυμίζουν πώς τή νίκη οἱ Ἕλ­ληνες τήν κέρ­δι­σαν μέ τή συνδρομή τοῦ μεγάλου στρα­τηλάτη, τοῦ ἁγίου Γεωργίου, τόν ναό τοῦ ὁ­ποίου εἶχαν καταστήσει στρατηγεῖο τους. Πολλοί πο­λε­μι­στές βεβαι­ώνουν πώς «μέσα σ᾽ αὐτή τή χιο­νού­ρα καί τῆς μάχης τή χλα­παταγή βλέπανε κάποιο χρυ­σο­φορεμένο κα­βα­λάρη νά κυνη­γά­ει κι αὐτός τόν ἐχ­θρό καί νά πα­ρακινάει τούς Ἕλλη­νες νά τόν ἀ­κολου­θή­σουν». Ἡ νίκη λοι­πόν ἀ­νή­κει στόν Ἅγιο τοῦ ὁποί­ου τό ὄ­νομα ἔ­φερε ὁ Καραϊ­σκά­κης. Ὁ ἁι-Γιώρ­γης προσ­τατεύει τόν ὁ­πλαρχηγό στή μάχη, μέ τό χέρι ἑνός στρα­­τιώτη. Ἕνας Τοῦρκος, καθώς ἐ­πιχειροῦσαν ἔξ­οδο, βρίσκεται πολύ κοντά στόν Καραϊσκάκη καί ρίχνεται νά τόν ἀποκεφα­λίσει. Ὅμως ὁ πιστός ἀ­κόλουθός του Μάραθος προ­φταί­νει καί χτυπᾶ τόν Τοῦρκο, πρίν κατεβάσει τό σπα­θί στό κεφάλι τοῦ στρατηγοῦ.
  Μετά τή μάχη, οἱ Ἀραχω­βίτισ­σες ἔ­στελναν τά παιδιά τους νά φιλήσουν τό χέρι τοῦ Καραϊσκάκη, διδά­σκον­τας ἔτσι τήν εὐ­γνω­μοσύνη στούς ἀ­γωνιστές τῆς πατρίδας.
  28 Νοεμβρίου. Στήν τότε πρω­τεύουσα Αἴγινα τελεῖται ἐπινίκια δο­ξολογία. Ὁ Σπ. Τρικούπης κα­λεῖ τόν λαό νά ψάλει τρεῖς φο­ρές «Τίς Θεὸς μέγας». Ὁ Καραϊ­σκά­κης ὁμο­λο­γεῖ: «Διὰ τῆς δυνάμεως τοῦ Ὑψίστου Θε­οῦ πέμπομεν τὰς χαρωπὰς ἀγγελίας περὶ τῆς λαμ­πρᾶς νίκης εἰς Ράχωβαν».
  Τήν ἔκθεση τῆς μάχης τήν ὑ­πο­γράφουν 94 μικροί καί μεγάλοι κα­πε­ταναῖοι, καθώς ὁ μεγαλόψυ­χος ὁ­πλαρ­χηγός ἤθελε ὅλοι νά συμ­με­ρι­σθοῦν τή δόξα. Ὡστόσο ὁ ἱστορικός Κ. Παπαρρηγόπουλος σημειώνει: «Τό κα­τόρ­­θωμα ὠ­φεί­λετο κυ­ρί­ως εἰς τήν στρα­τη­γι­κήν περίνοιαν, εἰς τήν σύνεσιν καί τήν δρα­στη­ριό­τητα ἑνός καί μό­νου ἀνδρός».
  Μακάρι αὐτές οἱ «μικρο­λε­πτο­μέ­ρειες» εὐ­σέβειας καί συνεργα­σίας, ἀπό τίς λαμπρές σελίδες τῆς ἑλληνικῆς μας ἱστορίας, νά μᾶς ἐμπνέουν σή­με­ρα στίς νέες μάχες πού δίνει ἡ πα­τρί­δα κι ὁ καθένας μας γιά τήν ὄντως ἐ­λευ­θερία. Ὁ πόλεμος σέ κάθε ἐπο­χή θέλει καρ­διά. Θεμελιώνεται στήν πίστη καί στήν ἑνότητα.

Ἀγγελική Τσιραμπίδου
φιλόλογος

Ἀπολύτρωσις 71 (2016) 282-283

Δευτέρα, 14 Νοέμβριος 2016 19:15

Ἀνανέωση

palamas  Στήν ἐποχή μας τή γεμάτη βιάση, δράση καί ἀνταγωνισμό μοιάζει ἴσως ἀταίριαστο τόλμημα ὁ λόγος γιά τόν «πατέρα τοῦ ἡσυχασμοῦ», τόν ἅγιο Γρη­γό­ριο Παλαμᾶ (1296 -1359). Θά ἐπιχειρήσουμε ὡστόσο τό τόλμημα ὄχι μόνο διότι τόν μήνα αὐτόν (14/11) συμπίπτει μία ἀπό τίς δύο γιορτές μέ τίς ὁ­ποῖες τιμᾶ ἡ Ἐκ­κλησία μας τόν ἅγιο Γρηγόριο Παλαμᾶ ἀρχιεπίσκοπο Θεσ­σα­λονίκης -ἡ ἄλλη γιορ­τή του εἶναι τή δεύτερη Κυριακή τῶν Νηστειῶν- ἀλλά καί διότι θεωροῦμε ὅτι τό μήνυμά του εἶναι ἀπόλυτα ἀναγκαῖο γιά μᾶς τούς σημερινούς χριστιανούς: ἡ ἀνανέωση τῆς πνευματικῆς μας ζωῆς, ὥστε νά μή βουλιάζουμε στό τέλμα τῆς τυπικότητας. Σ᾽ αὐτό οὐσιαστικά ἀπέβλεπε ἡ ἡ­συχαστική κίνηση.
 Βέβαια ὁ ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς δέν ὑπῆρξε μόνον ἕνας αὐστηρός ἀ­σκητής, ἕνας ἀπομονωμένος μοναχός. Διατήρησε ἐπίσης ἄμεση σχέση μέ τήν κοινωνία τῆς ἐποχῆς του καί ὥς ἕνα βαθμό τήν ἐπηρέασε θετικά. Μέ τήν ἄρτια θεολογική του κατάρτιση καί τόν φωτισμό τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἀπέκρουσε τίς αἱρετικές πλάνες καί ἰδιαίτερα τίς κακοδοξίες τῶν λατινοφρόνων. Ἡ θεμελιώδης διδασκαλία του γιά τή διάκριση τῆς οὐσίας καί τῶν ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ καθώς καί τό ἄκτιστο φῶς ἀποτελοῦν σημεῖο ἀναφορᾶς γιά τήν ὀρθόδοξη θεολογία. Μέ τό πλούσιο θεολογικό καί συγγραφικό του ἔργο ἀλλά καί τά ἀναρίθμητα θαύματά του ὁ Γρηγόριος Παλαμᾶς ἀναδείχθηκε ἅγιος καί ἕνας ἀπό τούς μεγαλύτερους πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας.
  Στή διάρκεια τῆς πολυκύμαντης ζωῆς του χρειάσθηκε πολλές φορές νά ἀφή­σει τό ἡσυχαστήριό του, ὅπου ἀφοσιωνόταν στήν προσευχή, τή μελέτη καί τή συγγραφή. Ποτέ ὅμως δέν ἔχασε τήν ἐσωτερική ἐπικοινωνία του μέ τόν Θεό. Ἡ προσευχή «Κύριε, φώτισόν μου τὸ σκότος» ἀναπεμπόταν ἀδιά­λειπτα ἀπό τή θε­οφιλῆ ψυχή του. Στίς ἀλλεπάλληλες ἀναμετρήσεις του μέ τούς αἱρετικούς, στήν ποιμαντορία τῆς συμβασιλεύουσας, στίς φυλακίσεις, στίς ποικίλες περι­πέ­τειες καί ταλαιπωρίες πού ἀντιμετώπισε -ἀκόμη καί αἰχμάλωτος τῶν κουρσάρων καί τῶν Τούρκων διατέλεσε-, κατόρθωσε νά ἔχει ἀκατάπαυστη ἐπικοινωνία μέ τόν Θεό.
  Μέ αὐτό τό μεγάλο δῶρο ἡ θεία χάρη βράβευσε τήν ἄσκηση, τόν ἀγώνα καί τήν προσπάθεια τοῦ Ἁγίου ὑποδεικνύοντας καί σέ μᾶς τή ζωντανή προσ­ευχή: Χωρίς νά καταργοῦμε τίς τακτές Ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας, νά καλ­λι­εργοῦμε τή συνεχῆ ἐπικοινωνία μέ τόν Κύριο, πού εἶναι πανταχοῦ παρών, σέ ὅλους δίνει τή χάρη του καί μποροῦμε νά τόν ἐπικαλούμαστε κάθε στι­γμή. Ἔτσι ἀποφεύγεται ἡ ἐξοικείωση μέ τά θεϊκά πράγματα ἀλλά καί ἡ σύγ­χυση στήν καθημερινότητά μας, καθώς τό καθετί ἁγιάζεται μέσα στή ζωντανή παρουσία τοῦ Θεοῦ.

πολύτρωσις 71 (2016) 267

Τετάρτη, 15 Νοέμβριος 2023 20:32

Ὁλάναφτη λαμπάδα

anastasios c Ἀνασταίνει τήν ἐλπίδα μας, παρηγορεῖ βαθιά τήν καρδιά μας ὁ νεομάρτυρας Ἀναστάσιος ἀπό τήν Παραμυθία τῆς Ἠπείρου. Νέος καί ἀνδρεῖος τόλμησε νά συμπαραταχθεῖ μέ τούς γεν­ναίους ὀπαδούς τοῦ Χριστοῦ σέ δύσ­κολες σκοτεινές μέρες, ὅπου οἱ ἀλ­λόθρησκοι ἀγαρηνοί δέν σέβονταν τίποτε. Φύλαξε τήν ὀρθόδοξη πίστη, μέ τή μαρτυρία καί τό μαρτύριό του. Ἄ­φοβα τήν κράτησε ὁλόφωτη λαμπάδα γιά νά φωτίζει τίς ψυχές ὅσων ἀναζητοῦν τήν αἰώνια Ἀλήθεια στό τότε καί στό τώ­ρα.
 Ἁπλή, ἀλλά καί κοπιαστική ἦταν ἡ ἀγροτική ζωή του. Μαζί μέ τήν ἀδελφή του καλλιεργοῦσαν τή λιγοστή τους γῆ. Εἶχαν μάθει στά ἄγουρα ἐφηβικά τους χρόνια τή σπορά, τό ὄργωμα, τόν θερισμό. Σέ ὥρα θερισμοῦ βρῆκαν οἱ ἀγαρηνοί τά δύο παιδιά καί θέλησαν νά ἀτιμάσουν τό ἁγνό κορίτσι. Ὁ Ἀναστάσιος ἔξυπνα καί γρήγορα τούς ἀ­πασχόλησε. Δέν δίστασε νά συμπλακεῖ μαζί τους, γιά νά δώσει τόν χρόνο στήν ἀδελφή του νά ἀπομακρυνθεῖ.
  Γιά τήν τόλμη νά τούς ἐπιτεθεῖ τόν ἔσυραν στόν πασά. Ποιά δύναμη νά καταφέρει νά λυγίσει τόν εὐλογημένο Ἀναστάσιο; Οἱ κολακεῖες καί οἱ ὑποσχέσεις; Οἱ ἀπειλές καί οἱ τιμωρίες; Μέ παρρησία ὁμολογεῖ: «Χριστιανός ἐγεννήθην καί χριστιανός θά ἀποθάνω μέ τή βοήθεια τοῦ Χριστοῦ μου. Ὅσο γιά τά ἀγαθά πού μοῦ ὑπόσχεσθε δέν μ᾽ ἐνδιαφέρουν. Ἔχω πολλά ἀγαθά αἰώ­νια στούς οὐρανούς. Δέν συγκρίνονται!» Τόν συκοφαντοῦν ὅτι ἔταξε νά γίνει ἀγαρηνός. Ἀντιστέκεται μέ θάρρος: «Οὔτε εἶπα τέτοιο λόγο οὔτε κἄν σκέφθηκα κάτι τέτοιο οὔτε ἀρνοῦμαι τήν πίστη μου». Τόν δέρνουν ἀλύπητα. Τόν ρίχνουν στή φυλακή. Στούς βοριάδες ὁλάναφτη μένει ἡ λαμπάδα τῆς ἀ­ναστημένης του ψυχῆς.
  Ἀθέατος θαυμαστής σέ ὅλη τήν ὁ­μολογία του ὁ γιός τοῦ πασᾶ, ὁ Μουσάς. Στούς ἀγρούς εἶδε τόν νέο ἡρωικό. Τώρα τόν βλέπει τολμηρό, σταθερό. Τόν παρακολουθεῖ. Τόν ἐλευθερώνουν ἀπό τή φυλακή, μήπως καί τόν μετα­πεί­σουν. Στά δελεάσματα τοῦ πασᾶ γιά μία πλούσια κληρονομιά ἀντιστέκεται μέ ἀποστροφή. Τήν ὑπόσχεση νά τοῦ δώσει σύζυγο τή θυγατέρα ἑνός φίλου του μωαμεθανοῦ, μέ ἵππους καί κοσμήματα, τή θεωρεῖ ματαιολογία. «Τά αἰώνια μέ τά φθαρτά συγκρίνονται; Τιμιώτερα εἶναι καί ἀτελεύτητα», ἀπολογεῖται μέ εὐτολμία. Καί πάλι ὁ Ἀναστάσιος στή φυλακή.
  Ἡ ἕλξη τῆς ἀληθινῆς ὀρθόδοξης πίστης στήν ψυχή τοῦ Μουσᾶ εἶναι τό­σο ἰσχυρή, πού δέν ἐμποδίζεται νά διαβεῖ κρυφά τό κατώφλι τοῦ ταπεινοῦ, ὑ­γροῦ κελλιοῦ τῆς φυλακῆς. Πλούσιος αὐτός ἀποζητᾶ ἀπό τόν φτωχό Ἀναστάσιο τόν κρυμμένο Θησαυρό. «Τί εἶ­ναι αὐτό πού δέν ἀνταλλάσσει αὐτός ὁ νέος μέ ὅλα τά ἀγαθά πού τοῦ προ­τεί­νουν;», σκέφτεται καλοπροαίρετα ὁ γιός τοῦ πασᾶ. «Καί βάσανα καί τιμωρίες καί θάνατο δέν φοβᾶται;».
  Στή φυλακή ἐνισχύει τόν μάρτυρα ὁ ἀναστημένος του Κύριος μέ δύο ἀ­στραπόμορφους ἀγγέλους. Μέσα στή χαρά αὐτῆς τῆς οὐράνιας ἐπίσκεψης τόν συναντᾶ ὁ Μουσάς. Φόβος καί ἔκ­πληξη -στήν ἀρχή- ρίχνουν κάτω τόν νεαρό μουσουλμάνο κι ἔπειτα ἡ διάθε­ση γιά μαθητεία τόν κρατᾶ πλάι στόν Ἀναστάσιο καί στό τέλος φουντώνει ἡ λαχτάρα νά γίνει χριστιανός. Τό χῶμα τῆς φυλακῆς δέχεται τά δάκρυα τῆς μετάνοιάς του. Τό χῶμα τῆς καρδιᾶς του δέχεται τόν σπόρο τῆς αἰώνιας Ἀλήθει­ας. Τά πληγωμένα χέρια τοῦ Ἀνα­στα­σίου πιάνουν μέ εὐλάβεια τά ἄμαθα δάχτυλα τοῦ μωαμεθανοῦ. Τοῦ διδάσκει τό σημεῖο τοῦ τιμίου Σταυροῦ. Τό γνωρίζει ὁ Ἅγιος τοῦ Θεοῦ πώς ὁ Σταυρός φέρνει τήν Ἀνάσταση. Καί ὁ Μουσάς ἀ­ξι­ώθηκε -μετά ἀπό πολλές περι­πλανήσεις- μ᾽ ἀναστημένη τήν ψυ­χή νά φτάσει στό τέλος τῆς ζωῆς του.
  Τήν ἑπομένη ἀποκεφαλίζουν τόν Ἅγιο μέ ἐντολή τοῦ πασᾶ. Μέ φῶς τυ­λί­γει ὁ οὐρανός τό ἱερό του λείψανο πού μένει ἄθαφτο. Μά ὁ Ἅγιος -σέ ὄ­νειρο- συμβουλεύει τόν πασά νά παραδώσει τό λείψανό του στό γειτονικό μονα­στή­ρι. Μέ λαμπάδες καί θυμιάματα κατευοδώνουν τό ἱερό λείψανο οἱ μοναχοί στήν τελευταία του κατοικία. Ὁ δεσπότης Χριστός ὑποδέχεται πανηγυρικά τόν ἀθλητή του στή Βασιλεία του στίς 18 Νοεμβρίου τοῦ 1750. Μαζί του εὐφραίνεται σίγουρα καί ὁ μοναχός Δανιήλ -ὁ Μουσάς- πού πῆρε φῶς ἀπό τήν ὁλόφωτη λαμπάδα τοῦ Ἀναστασίου. Εἶναι τό Φῶς πού ἀντέχει σέ ὅλους τούς καιρούς καί διαλύει ὅλα τά σκοτάδια.

Οὐρανοδρόμος

Ἀπολύτρωσις 71 (2016) 272-273

Παρασκευή, 25 Σεπτέμβριος 2020 21:27

Μήν ἀφήνεις τή θλίψη νά σέ καταβάλει

kyrios c Οἱ πειρασμοί παραχωροῦνται γιά νά φανερωθοῦν τά κρυμμένα πάθη, νά καταπολεμηθοῦν κι ἔτσι νά θεραπευθεῖ ἡ ψυ­χή. Εἶναι καί αὐτοί δεῖ­γμα τοῦ θεί­ου ἐλέους. Γι᾽ αὐτό ἄφη­- σε μέ ἐμπιστοσύνη τόν ἑαυτό σου στά χέρια τοῦ Θε­οῦ καί ζή­τησε τή βο­ήθειά του, ὥστε νά σέ δυ­να­μώσει στόν ἀγώνα σου. Ἡ ἐλ­πίδα στόν Θε­ό δέν ὁδηγεῖ ποτέ στήν ἀ­πελ­πι­σία. Οἱ πειρασμοί φέρνουν τα­πει­­νο­φροσύνη. Ὁ Θεός ξέρει τήν ἀντο­χή τοῦ καθενός μας καί παραχωρεῖ τούς πει­ρα­σμούς κατά τό μέτρο τῶν δυ­νάμε­ών μας. Νά φροντίζουμε ὅμως κι ἐμεῖς νά εἴμαστε ἄγρυπνοι καί προσεκτικοί, γιά νά μή βάλουμε μό­νοι μας τόν ἑαυτό μας σέ πειρασμό.
 Ἐμπιστευθεῖτε στόν Θεό τόν Ἀ­γαθό, τόν Ἰσχυρό, τόν Ζῶντα, καί Αὐτός θά σᾶς ὁδηγήσει στήν ἀνά­παυ­ση. Μετά τίς δοκιμασίες ἀκολουθεῖ ἡ πνευματική χα­ρά. Ὁ Κύριος πα­ρακολουθεῖ ὅσους ὑπομένουν τίς δοκιμασίες καί τίς θλίψεις γιά τή δι­κή του ἀγάπη.   Μή λιποψυχεῖτε λοιπόν καί μή δειλιάζετε!
 Δέν θέλω νά θλίβεστε καί νά συγχύζεστε γιά ὅσα συμβαίνουν ἀντίθετα στή θέλησή σας, ὅσο δίκαιη κι ἄν εἶ­ναι αὐτή. Μία τέτοια θλίψη μαρτυρεῖ τήν ὕπαρξη ἐγωισμοῦ. Προσέχετε τόν ἐγωισμό, πού κρύβεται κάτω ἀπό τή μορφή τοῦ δικαιώματος. Προ­σέχετε καί τήν ἄ­καιρη λύπη, δη­μιουργεῖται ὕστερ᾽ ἀπό ἕναν δίκαιο ἔλεγχο. Ἡ ὑπερβολική θλί­ψη γιά ὅλα αὐτά εἶναι τοῦ πειρασμοῦ. Μία εἶναι ἡ ἀληθινή θλίψη, αὐτή πού δη­μιουργεῖται, ὅταν γνωρίσουμε κα­λά τήν ἄθλια κατάστα­ση τῆς ψυχῆς μας. Ὅλες οἱ ἄλλες θλίψεις δέν ἔ­χουν καμιά σχέση μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ.
 Φροντίζετε νά περιφρουρεῖτε στήν καρδιά σας τή χαρά τοῦ ἁγίου Πνεύ­ματος καί νά μήν ἐπιτρέπετε στόν πο­νηρό νά χύνει τό φαρμάκι του. Προσέχετε! Προσέχετε μήπως ὁ παράδεισος, πού ὑπάρχει μέσα σας, μετατραπεῖ σέ κόλαση.

(Ἀπό τίς διδαχές τοῦ ἁγ. Νεκταρίου)

Πέμπτη, 09 Νοέμβριος 2023 20:20

Ἐλεοῦμε;

  dilepto cΝοέμβριος. Χειμωνιάζει σιγά-σιγά. Καί καθώς ὅλοι προετοιμαζόμαστε γιά νά ἀντιμετωπίσουμε τίς δυσκολίες τοῦ κρύου καί τῆς κακοκαιρίας, ἄς ἀναλογισθοῦμε: Πόσοι ἀπό μᾶς σκέφτονται τούς ἀδύναμους ἀδελφούς μας; Πόσοι λογαριάζουμε στά ἔξοδα τοῦ χειμώνα καί τούς συνανθρώπους μας πού δέν ἔχουν χρήματα, πού θά στερηθοῦν ἀκόμη καί τά ἀναγκαῖα, ὅπως φαγητό, θέρμανση καί ρουχισμό; Στήν χώρα μας φιλοξενοῦνται χιλιάδες πρόσφυγες μέ σοβαρά προβλήματα ἐπιβίωσης• ποιός τούς σκέφτεται αὐτούς; Κάποιοι βέβαια ἀπό μᾶς θά ποῦν ὅτι οἱ καιροί εἶναι δύσκολοι. Ὅτι ἡ οἰ­κονομική κρίση πού σοβεῖ ἐδῶ καί χρόνια, γίνεται μέρα μέ τήν μέρα ὁλοένα καί ἀσφυκτικώτερη, καί δέν ἐπιτρέπει φιλανθρωπίες. Καί σ᾽ ἕνα μέρος τῆς λογικῆς τους θά ἔχουν δίκιο. Ἐκεῖ ὁδήγησαν τά πράγματα ἡ πλε­ον­εξία καί τό κυνήγι τοῦ ἀλόγιστου πλούτου πού μάστιζαν τίς προηγούμενες δεκαετίες τόν Ἕλληνα καί ἰδίως τούς ἔχοντες καί κυβερνῶντες. Ὡστόσο, δόξα τῷ Θεῶ!, οἱ πε­ρισ­σότεροι ἔτσι ἤ ἀλλιῶς, ἄλλοι μέ δυσκολία καί ἄλλοι μέ σχετική ἄνεση, βολευόμαστε. Δέν πρέπει λοιπόν νά σκεφτοῦμε καί νά βοηθήσουμε, ὅπως μποροῦμε, καί τούς ἀνήμπορους συνανθρώπους μας;
  Εἶπα προηγουμένως γιά τήν μάστιγα τῆς πλεονεξίας. Πρόκειται γιά φοβερή ἀρρώστια. Ὁ πλεονέκτης ἐνδιαφέρεται μόνο γιά τόν ἑαυτό του. Στόν βωμό τοῦ χρήματος καί τοῦ κέρδους μπορεῖ νά θυσιάσει τά πάντα, ἀκόμη καί τά πιό ἀγαπητά του πρόσωπα. Δέν τήν χαρακτήρισε τυχαῖα ὁ ἀπόστολος Παῦλος εἰδωλολατρία (Κλ 3,5). Εἶναι θρησκεία. Μιά θρησκεία σατανική, ἡ ὁ­ποία ἔχει ὀπαδούς σ᾽ ὅλους τούς αἰ­ῶνες καί ἀπ᾽ ὅλα τά κοινωνικά στρώματα. Ἀκόμη χειρότερα, ἔχει ὀπαδούς, ἀνεπίγνωστα, καί εὐσεβεῖς. Πό­σο συμπαθής μᾶς εἶναι ἡ φυσιο­γνωμία ἐκείνου τοῦ ἁγνοῦ νέου, πού πλησίασε τόν Κύριο καί τόν ρώτησε εἰλικρινά: «Τί νά κάνω γιά νά κερδίσω τήν αἰώνια ζωή;»! Ὁ πάνσοφος καί παντογνώστης Κύρι­ος, ὅπως ἐπισημαίνει ὁ εὐαγγελιστής Μᾶρκος, τόν εἶ­δε καί τόν «ἠγάπησε», τόν συμπάθη­σε βαθιά. Διεῖδε ὅμως ταυτόχρονα καί τήν ἀρ­ρώστια ἀπό τήν ὁποία ἔπασχε: ἦταν προσκολλημένος στά πλούτη του. Λάτρευε χωρίς νά τό συνειδητοποιεῖ μαζί μέ τόν Θεό καί τόν ψευτοθεό πλοῦτο. Γι᾽ αὐτό καί ἡ εὐσέβειά του ἦταν ἀναιμική, ἄψυχη, στήν πρα­γματικότητα ἀνύπαρκτη. Γι᾽ αὐτό καί ὅ­ταν ὁ Κύριος τοῦ πρότεινε τό σωτήριο γι᾽ αὐτόν φάρμακο νά πουλήσει τά πάντα, νά μοιράσει τά χρήματα στούς φτωχούς καί ὕστερα νά γίνει μαθητής του, λυπήθηκε κι ἔφυγε σκυθρωπός (βλ. Μρ 10,17-22). Ὁ ψευτοθεός του τόν κρατοῦσε γερά στά νύ­- χια του. Γιά τέτοιες περιπτώσεις ὁ Κύριος τό ξεκαθάρισε μιά γιά πάντα: «Οὐ δύνασθε Θεῷ δουλεύειν καὶ μα­μω­νᾷ» (Μθ 6, 24). Αὐτός πού ἔχει θεό καί ἀφεντικό του τό χρῆμα δέν μπορεῖ νά εἶναι καί τοῦ Θεοῦ, δέν ἀνήκει στούς δικούς Του.
  Ὁ πλοῦτος, λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης Χρυσόστομος, ὁ ἅγιος τῆς ἐλεημοσύνης, εἶναι ὡς πρός τήν φύση του οὐ­δέτερος. Οὔτε ὠφελεῖ οὔτε βλάπτει. Αὐτό πού ὠφελεῖ ἤ βλάπτει εἶναι ὁ τρόπος πού τόν χειριζόμαστε. Ὁ Θεός χαρίζει στόν ἄνθρωπο τά ἀγαθά, καί σέ ὁρισμένους ὑπερεκπερισσοῦ, ὄχι γιά νά τά χαίρεται μόνος του, ἀλλά καί γιά νά συντρέχει ὅσους ἔχουν ἀ­νάγκη. Χρειάζομαι φαγητό, ναί. Σπίτι καί ροῦχα, ναί. Καί ὅ,τι ἄλλο εἶναι τῆς ἀνάγκης. Τά ὑπόλοιπα ὅμως εἶναι τοῦ φτωχοῦ, τοῦ δυστυχῆ ἀδελφοῦ. Ἔτσι δικαιώνεται καί σώζεται ὁ πλού­­σιος. Ὁ Ἰώβ, συνεχίζει ὁ ἅγιος, ἦταν πλούσιος. Εἶχε ἀγαθά πολλά. Αὐτό ὅμως δέν τόν ἐμπόδιζε νά εἶναι ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ. Πῶς; Ὅπως εἴ­παμε: μέ τήν ἐλεημοσύνη. «Κανένας ξένος», λέει ὁ ἴδιος, «δέν κοιμόταν ἔ­ξω. Τό σπίτι μου ἦταν ἀνοιχτό σέ κά­θε ἐ­πισκέπτη» (Ἰβ 31,32). Βοηθοῦσε μέ τά ἀγαθά του ὅλους ὅσοι ἦταν ἀνή­μ­ποροι. «Ἤμουν», λέει πάλι, «τό μάτι τῶν τυφλῶν, τό πόδι τῶν χωλῶν, ὁ πατέρας καί ὑποστηρικτής τῶν ἀδυνάτων. Κανείς φτωχός πού μοῦ ζήτησε, δέν βγῆκε ἀπό τήν πόρτα μου  μέ τά χέρια ἀδειανά» (Ἰβ 29,15-16· 31,16). Κι ἄν ὁ Ἰώβ ἄντεξε στούς πειρασμούς τοῦ Σατανᾶ καί δέν ἔπεσε, ἦταν καί γι᾽ αὐτό: ἐπειδή τήν προσ­­ευχή του στόν Θεό συντρόφευαν οἱ πλού­σιες ἐλεημοσύνες του. Διότι, ὅ­πως λέει πάλι ὁ ἱερός Χρυσόστομος, τίπο­τε δέν ἐνισχύει τόσο τήν προσ­ευχή καί δέν τήν ἀνεβάζει ἀμέσως στόν θρόνο τοῦ Θεοῦ ὅσο ἡ ἐλεημοσύνη. Ἡ ἐλεημοσύνη εἶναι γιά τόν ἴ­-διο ἀνώτερη ἀπό κάθε ἄλλη ἀρετή, διότι μᾶς κάνει νά μοιάζουμε μ᾽ αὐτόν τόν παντελεήμονα καί πανοικτίρμονα Κύ­ριο (πρβλ. Λκ 6,36).
  Νά προσέξουμε ὡστόσο κάτι βασικό καί οὐσιῶδες. Ὅλα αὐτά ἰσχύ­ουν ὑπό ἕναν ὅρο: ὅτι ἡ ἐλεημοσύνη θά γίνεται ὄχι ἀπό ὑπολογισμό, οἶκτο ἤ, ἀ­κόμη χειρότερα, ἀπό ἐπιδειξιομανία, ἀλλά ἀπό ἀγάπη καί μόνο. Αὐτό ση­μαί­νει ὁ λόγος τοῦ Παύλου ὅτι «ἱ­λα­ρὸν γὰρ δότην ἀγαπᾶ ὁ Θεὸς» (Β΄ Κο 9,7) καί ὅτι αὐτός πού ἐλεεῖ πρέπει νά τό κάνει «ἐν ἱλαρότητι» (Ρω 12,8). Διό­τι, ὅπως πάλι λέει ὁ ἀπόστολος, «Καί ἄν ὅλα τά ὑπάρχοντά μου τά κάνω μπουκιές καί τά μοιράσω στούς φτωχούς... δέν ἔχω ὅμως ἀγάπη, τίποτε δέν κερδίζω» (βλ. Α´ Κο 13,3). Γιατί ὁ Κύριος μᾶς ἐλέησε καί σαρκώθηκε καί ἔγινε ἄνθρωπος γιά νά μᾶς πλουτίσει μέ τήν θεότητά του; Διότι μᾶς ἀγάπη­σε. Γιά κανέναν ἄλλο λό­γο. Ἔτσι λοιπόν πρέπει νά κάνουμε κι ἐμεῖς. Διαφορετικά εἶναι καλύτερα νά μήν ἐλε­οῦμε. «Θεὸς οὐ μυκτηρίζεται» (Γα 6,7). Ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰ­τωλός μέ τόν ἁπλό ἀλλά δυναμικό λόγο του τονίζει ἀφοπλιστικά αὐτή τήν ἀλήθεια: «Χίλιες χιλιάδες καλά νά κάμωμεν, ἀδελφοί μου, νηστεῖες, προσευχές, ἐλεημοσύνες, καί τό αἷμα μας νά χύσωμεν διά τήν ἀγάπην τοῦ Χριστοῦ, ἀνίσως καί δέν ἔχωμεν αὐτές τές δύο ἀγάπες (πρός τόν Θεό καί πρός τούς ἀδελφούς μας),… ὅλα ἐ­κεῖνα τά καλά, ὁ­πού ἐκάμαμεν, τοῦ Διαβόλου εἶναι καί εἰς τήν κόλασιν πηγαίνομεν».
  Νά ἐλεεοῦμε λοιπόν, ἀδελφοί. Νά ἐλεοῦμε ἀφειδώλευτα καί ἀπό ἀγάπη.

Εὐάγγελος Ἀλ. Δάκας

Ἀπολύτρωσις 71 (2016) 268-270

Παρασκευή, 04 Νοέμβριος 2016 20:40

Τί φταίει ἡ προσευχή;

 proseuxi school cΣτήν ὑπ᾽ ἀριθμ. 139808/Δ1/31-08-2016 ἐγκύκλιο, πού ἀφορᾶ στή λειτουργία τῶν σχολικῶν μονάδων πρωτοβάθμιας ἐκ­παίδευσης γιά τό σχολικό ἔτος 2016-2017, τό Ὑπουργεῖο Παιδείας ἔχει ἀπαλείψει τήν ἀναφορά στήν πρωινή προσευχή• διαφοροποεῖται ἔτσι ἀπό παρόμοιες ἐγκυκλίους προηγουμένων ἐτῶν (πρβλ. Φ.3./1105/ 141440/Δ1/10-09-2015).

 Ἡ ἀπόφαση αὐτή ἐπισφράγισε ὅσα εἶχε ἀποκαλύψει ὁ ὑπουργός Παιδείας στό Δημοτικό Σχολεῖο Ξυλοκέριζας Κορίνθου πρίν μερικούς μῆνες: «Ἄν σέ ἕνα σχολεῖο γίνεται προσευχή καί σέ ἄλλο ὄχι, καί τί ἔγινε; Θέλουμε νά δοθεῖ ἡ εὐθύνη, ἡ ἐμπιστοσύνη στούς ἐκπαιδευτικούς κάθε σχολείου νά ἀποφασίζουν γιά τό ζήτημα αὐτό. Δέν θέλουμε νά ὑπάρχει εἰδικά μία ἐκπορευόμενη γραμμή νά δεσμεύει ὅλο τόν κόσμο σέ τέτοια ζητήματα. Σέ θέματα, δηλαδή, ἐκπαιδευτικῆς καθημερινότητας, δίνουμε τήν εὐκαιρία στόν Σύλλογο νά ἀ­ποφασίζει γιά αὐτά τά ζητήματα».
 Δέν θά περίμενε, ἐπίσης, κανείς ἀπό ἐ­κεῖ­νον πού θά ἔπρεπε νά εἶναι ὁ θεματοφύλακας τοῦ νόμου νά ἀκούσει: «Δέν θε­ω­ρῶ ἀσπίδα μου νά κάνω τόν σταυρό μου ἐν παρατάξει κάθε πρωί». Σέ τί καιρούς ἀποδόμησης ζοῦμε! Ὁπωσδήποτε μία τέτοια δήλωση ὑποκρύπτει ἀπαξίωση καί περιφρόνηση πρός τούς μαθητές καί τούς ἐκ­παιδευτικούς πού ἐνσυνείδητα συμμε­τέχουν στήν πρωινή προσευχή. Αὐτοί πού φραστικά πολεμοῦν τό bullying, ἔχουν υἱοθετήσει μέ τίς πράξεις τους καί τίς ἐπιλογές τους τό bullying κατά τῆς πίστης.
 Ὅλα αὐτά συμβαίνουν, ἐνῶ σύμφωνα μέ τό Π.Δ. 201/98 -μνημονεύεται καί στή φετινή ἐγκύκλιο- ἡ προσευχή παραμένει ἀκόμα ὑποχρεωτική. Ἀσφαλῶς, πιθανή κατάργηση τῆς προσευχῆς συνιστᾶ κατάφωρη παραβίαση τῆς ἐλευθερίας τῆς θρησκευτικῆς συνείδησης, δηλαδή συμπερι­- φορά καί πράξη ἀντισυνταγματική.
 Πέρα ὅμως ἀπό τή νομική πλευρά τοῦ θέματος, ὑπάρχουν κι ἄλλες παράμετροι, πού πρέπει νά ληφθοῦν ὑπ᾽ ὄψιν. Ὅσοι πρεσβεύουν τήν κατάργηση τῆς προσευ­χῆς δέν ἔχουν συνειδητοποιήσει ὅτι πρόκειται γιά ἀνάγκη τῆς ψυχῆς• δέν γνω­ρί­- ζουν τά ὀφέλη της οὔτε τή μεγάλη της παιδαγωγική ἀξία. Ἐάν σέ κάποια σχολεῖα δέν γίνεται μέ τή δέουσα ἱερότητα, αὐτό δέν σημαίνει ὅτι πρέπει νά καταργηθεῖ, ἀλλά νά ἀναβαθμισθεῖ.
 Ἀλήθεια, τί εἶναι ἐκεῖνο πού δίνει νό­ημα καί ὑποστασιάζει τήν πρωινή μαθητική σύνταξη; Χάριν τῆς προσευχῆς ἐθίζονται οἱ μαθητές στήν ἔγκαιρη προσέλευση στό σχολεῖο, στή σύνταξη, στήν τάξη καί στήν πειθαρχία. Ἐκείνη τή στιγμή τό σχολεῖο δί­νει τήν εἰκόνα τοῦ συντεταγμένου συνόλου καί ὄχι τοῦ ἄτακτου ὄχλου ἤ τῆς τυχαίας μάζωξης.
 Μέ τήν προσευχή γίνεται συνείδηση ὅτι δέν εἴμαστε μόνον ἄτομα ἀλλά μέλη μιᾶς κοινότητας. Δηλώνουμε μέ τόν τρόπο αὐτό ὅτι ἀνήκουμε σέ μιά κοινότητα πού προσεύχεται, γιατί χωρίς τήν προσευχή δέν μπορεῖ νά ὑπάρχουν δεσμοί ἑνότητας ἀνάμεσα στά μέλη της. Γι᾽ αὐτό καί εἶναι καλό στήν προσευχή ὅλοι νά παρευρίσκονται.
 Ἡ προσευχή ἀποτελεῖ μιά μορφή ἔκ­φρασης τῆς παράδοσης στόν τόπο μας. Αὐτές οἱ λίγες στιγμές ἀρκοῦν γιά νά συνδέσουν τό σχολεῖο μέ τό χθές καί νά τοῦ δώσουν προοπτική στήν αἰωνιότητα. Κάθε σχολική αὐλή γίνεται οὐρανός, γιά νά στεγάσει τούς πόθους καί τίς ἀγωνίες παιδιῶν καί ἐκπαιδευτικῶν. Ἐκεῖνο τόν ἐλάχιστο χρόνο οἱ παιδικές ψυχές ἀναπέμπουν λό­για δεητικά πρός τόν Κύριο, καταθέτοντας ἐνώπιόν του τά μεγάλα ἤ μικρά προβλήματα πού τά ἀπασχολοῦν. Ὡραία πού ᾽ναι ἡ προσευχή, ὅταν τά παιδικά χείλη προφέρουν τό «Πάτερ ἡμῶν», σέ μιά ἐποχή μάλιστα πού πολλά παιδιά μαστίζονται ἀπό τήν κοινωνική μοναξιά ἤ τήν ὅποια ὀρφάνια! Δημιουργεῖται, ἀκόμη, τό αἴσθημα τῆς ἀ­δελφοσύνης, ἠρεμοῦν γιά λίγο οἱ ἀνήσυχες καρδιές, καθησυχάζουν ἔστω καί ἐλά­- χιστα οἱ ταραγμένες σκέψεις. Μπορεῖ νά λειτουργήσει ὡς ἀνάχωμα παραβατικῶν συμπεριφορῶν, ὡς θεμέλιο τῆς ἐσωτερι­κῆς εἰρήνης καί ὡς δυναμική τοῦ πολιτισμοῦ μας. Καί ἄν ἀναλογισθοῦμε ὅτι σέ ὅλη τήν ὀρθόδοξη Ἑλλάδα μαθητές καί ἐκπαιδευτικοί προσεύχονται, πρίν ξεκινήσουν τό μάθημα, τότε πλαταίνει ἀκόμη περισσότερο ἡ καρδιά, γιά νά ἀγκαλιάσει ὅλους αὐτούς μέ τούς ὁποίους ἀγωνιζόμαστε στό ἴδιο στρατί.
 Αὐτά τά βιώματα δέν σβήνονται μέ μία μονοκοντυλιά. Ἡ προσευχή μας ἔχει ρίζες βαθειές. Δέν ξερριζώνεται εὔκολα. Οἱ πρόγονοί μας διά στόματος Κολοκοτρώνη ὁμολογοῦν: «Ὅταν ἐπιάσαμε τά ἄρματα, εἴπαμε πρῶτα ὑπέρ πίστεως κι ἔπειτα ὑπέρ πατρίδος». Ἐμεῖς γιατί ντρεπόμαστε νά κάνουμε προσευχή; Ἀκόμη καί σέ αὐτό τό Κοινοβούλιο τῶν ΗΠΑ μέ τήν ἀπαγγελία τοῦ «Πάτερ ἡμῶν» ἀρχίζουν τίς ἐργασίες τους.
 Γενικά ἡ προσευχή εἶναι τό μεγάλο δῶρο τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο, μοναδικό προνόμιο γιά τήν ἀνθρώπινη ὕπαρξη. Κρί­μα νά σοῦ στεροῦν τό ὀξυγόνο! Πολύ περισσότερο κρίμα νά σοῦ στεροῦν τό πνευ­- ματικό ὀξυγόνο, τήν προσευχή. Καί ὕ­στε­ρα, ἄν καταργηθεῖ ἡ σχολική προσευ­χή, εἶναι πολύ πιθανόν νά συμπαρασύρει κι ἄλλες ἄυλες ἀξίες, πολύτιμες γιά τό σχολεῖο καί τούς μαθητές.
 Ἐπιτέλους, ἄς ἀφυπνισθοῦμε. Ζοῦμε τραγικές καταστάσεις! Αὐτή τήν ὥρα περ­νά­ει πάνω ἀπό τήν πατρίδα μας ὁ κατα­στρε­πτικός χείμαρρος τῆς Νέας Τάξης Πραγμάτων, παρασύροντας καί καταστρέφοντας τά πάντα. Ὁροθέσια καί θεμέλια, τά ὁποῖα καθιερώθηκαν μέ αἵματα καί θυσίες, κινδυνεύουν νά διαγραφοῦν. Ἔτσι, ὅμως, στεγνώνει ἡ ζωή τοῦ ἀνθρώπου, ἀ­ποθηριώνεται ἡ κοινωνία μας καί ἰσοπεδώνονται τά πάντα στόν τόπο μας. Αὐτό εἶναι πού περισσότερο πρέπει νά προσέξουμε καί γιά τό ὁποῖο ὀφείλουμε νά ἀνησυχήσουμε.
 Κι ἐμεῖς τί μποροῦμε νά κάνουμε; Μπροστά σέ ὅλες αὐτές τίς προκλήσεις τῆς ἀποστασίας τοῦ καιροῦ μας δέν ἔχουμε παρά νά ἐπιτεθοῦμε μέ προσευχή. Καθῆ­κον τῆς οἰκογένειας καί τῆς Ἐκκλησίας εἶ­ναι νά διδάξει ἔμπρακτα καί ἔμπονα τήν προσευχή, «ἐξοπλίζοντας» μέ αὐτήν τή νέα γενιά. Ἔτσι μόνον θά γίνει κατανοητό ὅτι ἐκεῖνες οἱ ἱερές στιγμές δέν ἀποτελοῦν συμβολικό συστατικό στοιχεῖο καί ἀνιαρό βαρίδιο τοῦ παρελθόντος• ἀντιθέτως συνιστοῦν οὐσιαστικό στοιχεῖο γιά τή συλλογική μας ταυτότητα καί ἀσφαλῆ πυξίδα γιά τή μελλοντική μας πρόοδο.

Εὐδοξία Αὐγουστίνου

Κυριακή, 17 Σεπτέμβριος 2017 20:39

Ἕνας ἀλλιώτικος ἥρωας

 evLoukas Μέσα στούς παιάνες καί στίς δάφνες πού συνοδεύουν τόν Ὀκτώβριο ἀ­ξί­ζει νά σταθοῦμε σέ μία μορφή ἅγια καί ἡρωική, πού προβάλλει ἕναν ἡρωισμό μέ διάσταση ἄλλου εἴδους, τή διάσταση τοῦ Πνεύματος. Εἶναι ὁ ἅγιος εὐαγ­γελιστής Λουκᾶς ὁ ἰατρός, τόν ὁποῖο τιμᾶ ἡ Ἐκκλησία μας στίς18 τοῦ μήνα.
  Δέν ἦταν ἄσημο πρόσωπο ὁ ἱερός Λουκᾶς. Ἐπιστήμονας, ὁ πρῶτος χριστιανός γιατρός, ζωγράφος τοῦ λόγου, μέ φιλολογική κατάρτιση ὄχι τυχαία καί ἐξαίρετο ταλέντο ἱστορικοῦ, μέ πνεῦμα εὐρύ, χαρακτήρα γλυκύ καί ἤρεμο, σκέψη πειθαρχημένη καί ἰσορροπημένη, προσόντα πολύτιμα καί ζηλευτά γιά μία ἐπιφανῆ καριέρα. Κι ὅμως, ὅταν τό φῶς τοῦ Εὐαγγελίου διαπέρασε τήν καρδιά τοῦ Λουκᾶ, ἐκεῖνος τά προσφέρει ὅλα στόν Κύριο• προσφέρεται ὁ ἴδιος γιά νά διακονήσει τή νεοσύστατη Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ ὡς συνέκδημος καί συνεργός τοῦ ἀποστόλου τῶν ἐθνῶν.
  Πρωτότυπος, πνευματικός ὁ ἡρωισμός τοῦ Λουκᾶ. Μέ τά προσόντα καί τίς προϋποθέσεις πού εἶχε θά μποροῦσε νά διαπρέψει μέσα στήν κοινωνία, νά κερδίσει πλοῦτο καί δόξα. Ἀλλά καί ὡς χριστιανός γιατρός θά μποροῦσε νά ὑπηρετήσει τήν Ἐκκλησία θεάρεστα καί νά κερδίσει ψυχές γιά τόν Χριστό. Ἐκεῖνος ὅμως, χωρίς κανείς νά τό ἀπαιτήσει, διάλεξε νά «θάψει» τόν ἑαυτό του καί τήν καριέρα του, νά ἀναλωθεῖ στή διακονία τοῦ μεγάλου ἀποστόλου πού θαύ­μα­σε• νά ριχθεῖ στήν περιπέτεια τοῦ εὐαγγελίου. Παραιτήθηκε ἀπό κά­θε δικαί­ωμα, ἀπό κάθε προσωπικό ὄνειρο καί σχέδιο, γιά νά γίνει ἀπόλυτα εὔχρηστος στόν ἀπόστολο. Ἡ καρδιά του χτυποῦσε μέ τούς χτύπους τῆς καρδιᾶς τοῦ Παύλου. Ἡ φιλία τῶν δύο μεγάλων ἀνδρῶν ὑπῆρξε ἀπό τίς πιό εὐ­εργετικές γιά τήν Ἐκκλησία καί τήν ἀνθρωπότητα.
  Ἄν ὁ ἀπόστολος Παῦλος μέ τά φτερά τοῦ ζήλου του ἔφερε τό εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ στήν Ἑλλάδα καί στή Ρώμη, ὁ Λουκᾶς, σύντροφος αὐτοῦ τοῦ ἀε­τοῦ, θησαύρισε τούς πολύτιμους μαργαρίτες τῆς θείας ἀποκαλύψεως καί τή δρόσο τοῦ ἁγίου Πνεύματος στό Εὐαγγέλιό του καί στίς Πράξεις τῶν Ἀποστό­λων. Μέ χάρη, λιτότητα καί ἁρμονία ἐκθέτει τά γεγονότα ὡς ἱστορικός καί καλλιτέχνης τοῦ λόγου, χωρίς πουθενά νά ἀναφέρει τό ὄνομά του. Κι ὅμως ὁ Θεός τοῦ ἐπιφύλασσε τήν πιό καταξιωμένη ἀναγνώριση: Τό ἐγκώμιό του γράφτηκε ἀνεξίτηλα στήν ἁγία Γραφή ἀπό τό χέρι τοῦ δέσμιου στή Ρώμη Παύλου: «Λουκᾶς ὁ ἰατρὸς ὁ ἀγαπητός», «συνεργός» (βλ. Κλ 4,14• Φλμ 24). Καί τό ἅγιο Πνεῦμα τόν ἀνέδειξε μέτοχο τεράστιας περιουσίας: Ἀπό τούς 7.908 στίχους τῆς Καινῆς Διαθήκης οἱ 2.361 ἀνήκουν στή γραφίδα τοῦ Λουκᾶ.

Ἀπολύτρωσις 71 (2016) 235

Παρασκευή, 21 Οκτώβριος 2016 20:28

Ἀνατροπές στή ζωή μας

anatropesΤά χαρτιά του, τά πτυχία του, ἀ­ποδείξεις γνώσεων καί δεξιοτήτων, ἐξέπληξαν θετικά τούς ὑπευθύνους καί ἡ πρόσληψή του ἦταν ἐξασφαλισμένη. Ὅμως… τελευταία στιγμή κάτι συνέβη καί ὅλα ἀνατράπηκαν. Γιατί;
Ἡ χαρά τους μεγάλη. Σέ ἕνα μή­να μέ τήν εὐλογία τῆς Ἐκκλησίας οἱ δύο θά γίνονταν ἕνα. Κοίταζαν ὁ ἕνας τόν ἄλλο μέ ἀγάπη καί ἀφοσίωση, ἔκαναν ὄνειρα γιά τό αὔριο. Κι ὅμως, ἡ Ἄννα τελευταῖα δέν ἔνιωθε τόσο καλά... Ὁ ἐ­πίμονος βήχας, ὁ πυρετός πού δέν ἔπεφτε... ὁδηγοῦν σέ ἰατρικές ἐξετάσεις. Διάγνωση: καρκίνος. Γιατί;
Δεκατέσσερα χρόνια ἄργησε νά συλλάβει τό παι­δί της. Ὁ ἐρχομός του ἔσβησε ὅλες τίς προηγούμενες πικρίες. Καί ὁ Λάμπης μεγάλωνε. Ὄμορφο παι­δί, ἔξυπνο καί ἐργατικό. Ὅλοι τό καμάρωναν, ὅλοι χαίρονταν καί μακάριζαν τούς γονεῖς πού εἶχαν τέτοιο παιδί... Ἐ­κεῖνο τό βράδυ βγῆκε μία βόλτα μέ τούς φίλους του. Τήν ἑπομένη θά ἔφευγε στρατιώτης καί ἤθελε νά τούς ἀποχαιρετήσει. Ὅμως ἡ ὥρα περνοῦσε... Μεσάνυχτα, μία, δύο. Στίς τρεῖς παρά τέταρτο χτύπησε τό τηλέφωνο: «Ὁ κύριος Χ.;  Τό παιδί σας βρέθηκε ἔξω ἀπό τόν δρό­μο, τό αὐτοκίνητό του ἀναποδογυρισμέ­νο...». Γιατί;
Κάποιοι μᾶς συμβουλεύουν νά μή ρωτᾶμε γιατί συμβαίνουν ὅλα αὐτά. Καί ὅμως εἶναι εὐλογημένα τά γιατί. Τά καθαγίασε ὁ ἴδιος ὁ Χριστός ἐπάνω στόν σταυρό: «ὁ Θεός μου ὁ Θεός μου, εἰς τί με ἐγκατέλιπες;» (Μρ 15,34). Ἀπάντηση δέν ὑπῆρξε ἄμεσα, ἔμεινε ὅμως ἀναπάντητο τό ἐρώτημα; Ἀναπάντητο φαινομενικά...
  Τό λάθος εἶναι ὅτι οἱ ἄνθρωποι περιμένουν ἀπαντήσεις στά δικά τους «για­τί» ἀπό τούς ἄλλους. Καμιά ἀπάντησή τους ὅμως δέν τούς ἀνακουφίζει, δέν τούς γαληνεύει. Ἡ πονεμένη ψυχή, λέει ὁ Μέγας Βασίλειος, μοιάζει μέ τό μάτι πού δέν ἀνέχεται οὔτε φτερό. Καί ἡ πιό τρυφερή κίνηση, ἀκόμη καί αὐτῶν πού μᾶς ἀγαποῦν, αὐξάνει τόν πόνο. Καί ἡ πιό διακριτική σύγκριση μέ ἀνάλογες περιπτώσεις δέν ἀντέχεται. Ὁ λόγος πού ἐκφέρεται ὡς λογικό ἐπιχείρημα ἐνοχλεῖ ἀβάσταχτα.
  Τό ἐπιχείρημα «ὁ Θεός ἀπό ἀγάπη ἐπιτρέπει αὐτή τή δοκιμασία» δημιουργεῖ αὐθόρμητα τό ἐρώτημα: Αὐ­τούς, πού μᾶς παρηγοροῦν καί ἀπαντοῦν στόν πόνο μας μέ συμβουλές, ὁ Θεός γιατί δέν τούς ἀγαπάει καί ἀγαπάει μόνο ἐμᾶς; Κανείς μέ λόγια καί μέ συμβουλές δέν μπορεῖ νά μᾶς παρηγορήσει. Ρίχνει μόνο λά­δι στή φωτιά. Ἡ ἀπάντηση δέν μπορεῖ νά ἀνιχνευθεῖ οὔτε σέ ἀνάλογες περιπτώσεις οὔτε σέ βα­ρύ­γ­δου­πα βιβλία οὔτε σέ συνταγές παρηγοριᾶς.
  Ἀπό τούς ἀνθρώπους κανείς δέν μπορεῖ νά δώσει λύση στό πρόβλημα. Οὔτε σοφός οὔτε ἐπιστήμονας οὔ­τε φιλόσοφος. Τήν ἀπάντηση θά τή δώσει τό Πνεῦ­μα τό ἅγιο στά βάθη τοῦ ἐσωτερικοῦ μας κόσμου, διότι οἱ μεγάλες θλίψεις εἶναι πέρα καί πάνω ἀπό τήν ἀνθρώπινη λογική. Ὁ θάνατος, ὁ πόνος, ἡ ἀδικία ἀποτελοῦν μυστήριο πού ἡ ὅποια ἀπάντηση τό διασαλεύει. Ὁ δρόμος πού περνάει μέσα ἀπό τόν θάνατο καί τή ζωή, τόν σκανδαλισμό καί τή δοξολογία, ἀνάμεσα στό θαῦμα καί στήν ἀδικία παρουσιάζει στροφές, κρυμμένες γωνί­ες ὅπου διασφα­λίζεται ἡ ἀλήθεια τῆς ζωῆς. Ἄν ξεφύγει ὁ ἄνθρωπος ἀπό τόν πειρασμό νά λυγίσει, τότε ἀντικρύζει τήν ἀλήθεια μέ τέτοια ὄψη πού δέν τήν εἶχε φανταστεῖ. Ὁ πόνος, ἄν καταφέρει κάποιος νά τόν ἀγ­κα­­λιά­σει, γεννᾶ πρωτόγνωρες εὐαισθησίες καί ξεδιπλώνει πραγματικότητες πού μέ ἄλλο τρόπο δέν μπο­ροῦν νά ἰδωθοῦν. Ἡ πρόκληση δέν εἶναι νά συμβοῦν τά γεγονότα. Αὐτά εἶναι γεγονότα. Ἄρα ἔχουν γίνει, ἄ­ρα ὑπάρχουν. Ἡ πρόκληση εἶναι νά ἀνοίξει ὁ ἄν­θρωπος τά μά­τια του γιά νά τά ἀντικρύσει.
  Σίγουρα τά γεγονότα αὐτά, ὅσο σκληρά καί ἄν εἶ­ναι, ὅσο κι ἄν μᾶς ματώνουν, δέν μποροῦν νά καταργήσουν τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεός ὑπάρχει. Καί εἶναι ἀγάπη καί ζωή. Ἡ τέλεια ἀγάπη καί τό πλήρωμα τῆς ζωῆς. Τό μεγαλύτερο θαῦμα τῆς ὕ­παρξής του εἶναι ἡ συνύπαρξή του μέ τόν πόνο, τήν ἀδικία καί τόν θάνατο. Ἐπιστέγασμα τῆς ἀγάπης του ἡ Σταύρωσή του. Ἄν δέν γινόταν ὅμως ἡ Σταύρωση, Ἀνάσταση δέν θά ὑπῆρχε. Ὁ Χριστός θά ἦ­ταν μόνο ἕνας καλός δάσκαλος, ὄχι ὁ Θεός. Ὁ Θε­ός δίνει τήν εὐκαιρία. Σ’ ἐμᾶς μένει νά τή δοῦμε καί νά τήν ἀξιοποιήσουμε, ἀποδεχόμενοι ταπεινά τό τόσο ἀκατανόητο ἀλλά καί μόνο σωτήριο θέλημά του.

Σουλτάνα Τσιάρα

Φιλόλογος

Κυριακή, 16 Οκτώβριος 2016 20:24

Βεβήλωση ναῶν

  bebilvsiΟἱ πρόσφατες βεβηλώσεις ἱερῶν να­ῶν ἔδειξαν ὅτι ὁ ἑλ­λη­νι­κός λαός βιώνει βαθειά παρακμή, τήν ὁποία, δυστυχῶς, δέν αἰσθάνεται. Ὁ τορ­πιλισμός τῆς «Ἕλ­λης» στήν ἑορτή τῆς Κοί­μησης τῆς Με­γαλόχαρης τό 1940 εἶχε συγκλο­νίσει τό παν­ελλήνιο καί εἶχε συμβάλει τά μέγιστα στήν ἐθνική ὁμοψυχία, ὅπως φά­νηκε μῆ­νες ἀργότερα. Ἴσως ἰσχυριστεῖ κάποιος ὅτι στήν περίπτωση τῆς βεβή­λω­σης ὁ «ἐ­χθρός» εἶναι ἐντός τῶν τειχῶν. Ἑσ­τι­ά­ζον­τας ὅμως τήν προσοχή μας στούς ἐλά­χιστους νέους «ἀντιε­ξουσι­α­στές» καί ρί­χνοντας τό ἀνάθεμα ἐναντίον τους μᾶς διαφεύγει ἡ οὐσία τοῦ προβλή­ματος. 

  Δέν εἶναι ἡ πρώτη φορά πού «ἀν­τι­ε­ξουσιαστές» βεβηλώνουν ἱερούς, γιά τούς ὀρθόδοξους χριστιανούς, χώρους. Στό παρελθόν, κατά τή διάρκεια κατα­λή­ψεων πανεπιστημιακῶν χώρων, εἰκόνες παρ­εκκλησίων ἀμαυρώθηκαν μέ τό σύμ­βολο τῆς ἀναρχίας καί ἀντιεκκλησιαστικά συνθήματα ὁλοκλήρωσαν τή βεβήλωση. Τότε τά συμβάντα δέν ἔλαβαν εὐρεία δη­μοσιότητα. Οἱ πρόσφατες προκλήσεις ὑ­πῆρξαν ἀκραῖες καί ὁδήγησαν σέ ἔν­τονες ἀντιδράσεις.
  Εἶναι γνωστό ὅτι οἱ αὐτοπροβαλ­λό­με­νοι ὡς ἀντιεξουσιαστές δέν ἀποτελοῦν συμπαγές σῶμα, ἀλλά ἀπαρτίζονται ἀπό ποικίλες ὁμάδες. Ἄλλοι ἐμφοροῦνται ἀ­πό ἀντικαθεστωτικό μίσος, καθώς ἡ κοι­νωνική ἀδικία ἔχει πλεονάσει στίς ἡμέρες μας, ἄλλοι πραγματοποιοῦν τήν «ἐπανά­στασή» τους κατά τοῦ ὑποκριτικοῦ μεγα­λοαστισμοῦ ἤ ψευτοαριστεροῦ οἰκογε­νειακοῦ τους περιβάλλοντος, ἄλλοι, τέ­λος, εἶναι πράκτορες στήν ὑπηρεσία σκοτει­νῶν κύκλων.
  Γιατί ἄραγε ἡ Ἐκκλησία ἀποτελεῖ στό­χο, ὥστε νά δέχονται πλήγματα ἀκόμη καί ἱστορικά μνημεῖα της; Προφανῶς οἱ δράστες στήν καταστροφική τους μανία δέν σκοτίζονται γιά τήν πολιτιστική μας κληρονομιά. Καθετί πού θεωρεῖται ὅτι σχετίζεται μέ φορέα στήν ὑπηρεσία τῆς ἐξουσίας γίνεται στόχος. Καί εἶναι εὐκο­λότερος στόχος ἕνα ἱστορικό ἐξωκκλήσι. Τό οὐσιῶδες ἐρώτημα ὅμως εἶναι: Γιατί θεωρεῖται ἀπό τούς «ἀντιεξουσιαστές» ἡ Ἐκκλησία ὄργανο στήν ὑπηρεσία τῆς ἐξ­ουσίας; Προφανῶς ἐπειδή δέν εἶναι σέ θέση, ἴσως δικαιολογημένα, νά διακρί­νουν τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ ἀπό τά πρόσωπα, τά ὁποῖα διαχρονικά τή στελε­χώνουν. Οἱ θρησκεῖες ἐν γένει καί ἡ Ἐκ­κλησία, θεωρούμενη ὡς μία ἀπό αὐτές, δέχθηκαν σφοδρές κατά καιρούς τίς ἐπι­κρίσεις κοινωνικῶν μεταρρυθμιστῶν, θε­ωρούμενες ὄργανα στήν ὑπηρεσία τῶν κρατούντων. Οἱ ἐπικρίσεις δέν ὑπῆρξαν ἀνεδαφικές καί ἀνιστόρητες, καθώς χρι­στιανοί θρησκευτικοί ἡγέτες, γιά νά πε­ριορίσουμε τήν ἐξέταση στόν χριστια­νικό κόσμο, συμπορεύτηκαν, κατά καιρούς, μέ τούς κοσμικά ἰσχυρούς, προσ­έφεραν σ’ αὐτούς ὑπηρεσίες καί στηρί­χτη­καν ἀπό αὐτούς. Κι αὐτό ὄχι μόνο στή Δύση, ὅπου στρε­βλώθηκε τό πνεῦμα τοῦ εὐαγγελίου, ἀλ­λά καί στήν καθ’ ἡμᾶς Ἀνατολή. Ἡ ἐ­πι­κράτηση τοῦ κομμουνισμοῦ στή Ρωσία δέν θά ἦταν δυνατή, ἄν ἀρκετοί ἐκκλη­σι­α­στι­κοί ἡγέτες δέν εἶχαν ἀποκλίνει δρα­μα­τι­κά ἀπό τό ἐκκλησιαστικό δέον.
  Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ βρίσκεται ὑπό διωγμόν ἀνά τούς αἰῶνες. Οἱ κύριοι διῶκτες της εἶναι κατά πολύ πιό ἐπικίν­δυνοι ἀπό τούς νεαρούς «βανδάλους» ἱερῶν ναῶν. Δέν ἀναφερόμαστε μόνο σ’ ἐκείνους πού, ἔχοντας ἔκδηλη τήν ἐχθρό­τητα πρός τήν Ἐκκλησία, κήρυξαν δι­ω­γμό κατ’ αὐτῆς μέ συνέπεια πλῆθος πιστῶν νά ὁδηγηθεῖ στό μαρτύριο. Ἔ­χουμε κατά νοῦν τούς σύγχρονους ἐξ­ουσιαστές, οἱ ὁποῖοι, διακηρύσσοντας τήν ἀνεκτι­κό­τητα καί τόν σεβασμό τῆς ἐ­λευθερίας τῆς συνειδήσεως, ἔχουν κη­ρύ­ξει ἀπηνῆ διω­γμό κατά τῆς Ἐκκλησίας μέ στόχο τήν ἀ­ποϊεροποίηση τῶν πάντων. Οἱ χριστια­νικές κοινωνίες τελοῦν ὑπό κα­τάρρευση ἔχοντας υἱοθετήσει τόν πρα­κτικό ὑλισμό καί ἔχοντας ὑποταχθεῖ σέ κοινωνικο­πολι­τικό σύστημα ἐχθρικότατο πρός τόν εὐ­αγγελικό λόγο, στόν ὁποῖο ὡς μόνη ἀξία θεωρεῖται τό χρῆμα.
  Κάποια κόμματα τῆς Βουλῆς, ὑπο­κρι­τικά ἐνεργήσαντα, ἔσπευσαν νά καταδι­κάσουν τούς βανδαλισμούς, προκει­μένου νά ἀποκομίσουν κομματικά ὀφέλη. Ὡστόσο, πρόσφατα στή Βουλή σχεδόν ὅλα τά κόμματα ψήφισαν διάταξη, σέ ἄ­σχετο πρός τό θέμα νομοσχέδιο, πρός ὑπέρ­βαση τῶν σκοπέλων γιά τήν ἀνέ­γερ­ση τεμένους στήν Ἀθήνα. Σέ μία χώρα πού ἀδιαφόρησε πλήρως γιά τήν ἐκ­πλή­ρωση τοῦ τάματος τῶν ἀγωνιστῶν γιά τήν ἐ­λευθερία μας, γιά τήν ἀνέγερση δηλαδή ἱεροῦ ναοῦ εὐγνωμοσύνης πρός τόν Σω­τήρα Χριστό, «ἀριστερή» κυβέρνηση ὑ­περβαίνει νομοθετικά τίς ὑποκριτικές κω­λυσιεργίες τῶν κομμάτων ἐξουσίας κατά τό παρελθόν. Ὄχι βέβαια ἐπειδή τρέφει συμπάθεια πρός τό ἰσλάμ, ἀλλά ἐπειδή ἐκτελεῖ τίς ἐντολές ἐκείνων πού θέλουν ἡ χώρα μας νά ὑποστεῖ πλήρη ἀλλοίωση τοῦ χαρακτήρα της καί ὁ λαός της νά ἀ­πωλέσει τήν ταυτότητά του, κύριο χα­ρα­κτηριστικό τῆς ὁποίας ἦταν ἀκόμη καί λίγες δεκαετίες πρίν ἡ ἑλληνορ­θό­δοξη πίστη.
Ἄραγε δέν θά ὑποστοῦμε τίς συνέ­πει­ες τῆς ἀφροσύνης μας;

Ἀπ. Παπαδημητρίου

Ἀπολύτρωσις 71 (2016) 260-261

Δευτέρα, 27 Νοέμβριος 2023 02:58

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΑ ΘΕΑΤΡΙΚΑ

8

 ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ
ΤΟΜΟΣ Β΄

7 Χριστουγεννιάτικα θεατρικά ἔργα. Πολύτιμο γιά κάθε Σχολεῖο, Ἐνορία, Κατηχητικό.

Σελίδες 164, ἔκδοση Α΄

 Ζητῆστε το στό Βιβλιοπωλεῖο "Ἀπολύτρωσις", τηλ. 2310 274518.