Δίκαια χαρακτηρίσθηκαν οἱ ἅγιοι Τρεῖς Ἱεραρχες ὡς οἱ κήρυκες τῆς ἐλπίδας. Στά ὑπέροχα συγγράμματά τους βρίσκουμε πλῆθος ἀναφορές σ᾽ αυτό τό θέμα πού εἶναι τόσο ἐπίκαιρο καί ἀναγκαῖο γιά τόν σημερινό ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος βιώνει τήν ἀνασφάλεια καί πολιορκεῖται ἀπό τήν ἀπελπισία. Ἄς δώσουμε τόν λόγο στή φωτισμένη πένα τους γιά νά μᾶς στηρίξουν στή μόνη «ζῶσαν ἐλπίδα» τοῦ κόσμου, τόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό.
 

Μακάριος ἐκεῖνος πού ἀπομακρύνθηκε ἀπό κάθε ἐλπίδα αὐτοῦ τοῦ κόσμου καί στηρίζει τήν ἐλπίδα του μόνο στόν Θεό... Δέν δέχεται τήν ἀμφιταλάντευση ὁ Θεός οὔτε καταδέχεται ὁ Κύριος νά παραχωρήσει ὁλόκληρη τή δική του βοήθεια σ᾽ ἐκεῖνον πού ἄλλοτε ἐλπίζει στά χρήματα καί στήν ἀνθρώπινη δόξα καί στήν κοσμική δύναμη, κι ἄλλοτε προβάλλει αὐτόν (τόν Θεό) ὡς ἐλπίδα του. Πρέ­πει ἀληθινά νά ἐπαναπαύεσαι στή βοήθεια τοῦ Θεοῦ (Μ. Βασιλείου, Εἰς Ἠσαΐαν 10 PG 30,549C-D).

Σέ κάθε ἐγχείρημά σου νά προηγεῖται ἡ πίστη στόν Θεό καί μαζί της νά ἀκολουθεῖ ἡ καλή ἐλπίδα... Ἡ προσπάθεια τῶν ἀνθρώπων γιά τά καλά δέν πρόκειται νά φθάσει στό τέλος χωρίς τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ. Οὔτε καί ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ θά ἔλθει σ᾽ ἐκεῖνον πού δέν προσπαθεῖ. Εἶναι ἀνάγκη νά συνυπάρχουν καί τά δύο, ἡ ἀνθρώπινη προσπάθεια καί ἡ διά τῆς πίστεως συμμαχία μέ τόν Θεό, γιά νά ὁλοκληρωθεῖ ἡ ἀρετή (Μ. Βασιλείου, Ἀσκητικαί διατάξεις 1• ΕΠΕ 10,472).

Ἡ ἐλπίδα εἶναι αὐτή πού κάνει τή χαρά συγκάτοικο στήν ψυχή τοῦ γενναίου (Μ. Βασιλείου, Περί εὐχαριστίας 3• ΕΠΕ 6,86).

 Ὁ Θεός ὁ ἅγιος ὑπόσχεται σ᾽ ἐκείνους πού ἐλπίζουν σ᾽ Αὐτόν τή διέξοδο ἀπό κάθε θλίψη... Ἔτσι, λοιπόν, κι ἐμεῖς, ἐνῶ ἔχουμε φθάσει στό ἔσχατο ὅριο τῶν κακῶν, δέν ἐγκαταλείπουμε τήν ἐλπίδα στόν Θεό, ἀλλά παρατηροῦμε γύρω παντοῦ, γιά  νά δοῦμε τή βοήθειά του (Μ. Βασιλείου, Ἐπιστολή 242• ΕΠΕ 2,26).

Εἶναι μεγάλη ἡ δύναμη τῆς ἐλπίδας πού στηρίζεται στόν Κύριο. Εἶναι φρούριο ἄπαρτο, κάστρο ἀκαταμάχητο, συμμαχία ἀκατανίκητη, λιμάνι γαλήνιο, πύργος ἀπόρθητος, ὅπλο ἀήττητο, δύναμη ἀκατάβλητη, πού καί μέσα στά ἀδιέξοδα βρίσκει διέξοδο (Ἰω. Χρυσοστόμου Εἰς Ψαλμόν,10• ΕΠΕ 5,516).

Ὅπως ἡ περικεφαλαία περιβάλλοντας τό κεφάλι σώζει τό πιό καίριο ἀπό τά ὄργανα τοῦ σώματός μας, ἔτσι καί ἡ ἐλπίδα δέν ἀφήνει τόν νοῦ νά πέσει σέ σφάλμα, ἀλλά τόν κρατᾶ ὀρ­θό (Ἰω. Χρυσοστόμου, Εἰς Θεσσαλονικεῖς 9,4• ΕΠΕ 22,536).

Τότε ἰδιαίτερα ἰσχύει ἡ ἐλπίδα, ὅταν ἐνῶ τά βλεπόμενα ὁδηγοῦν σέ ἀπόγνωση, ἐκείνη ἐμπνέει θάρρος γιά τό μέλλον (Ἰω. Χρυσοστόμου, Εἰς Ψαλμόν, 142• ΕΠΕ 7,380).

Πολλά ὑποφέρουμε, ἀλλά ἔχουμε μεγάλες ἐλπίδες. Ἀντιμετωπίζουμε κινδύνους καί ἐπιβουλές, ἀλλά ἔχουμε ἐκεῖνον πού μᾶς σώ­ζει. Δέν εἶναι ἄνθρωπος ἀλλά Θεός. (Ἰω. Χρυσοστόμου, Εἰς Α΄ Τιμόθεον, 1,2• Ε.Π.Ε. 23,124).

Ἡ πιό μεγάλη βοήθεια γιά ἐκείνους πού δυστυχοῦν εἶναι ἡ ἐλπίδα τῆς μεταβολῆς καί τό καλύτερο στό ὁποῖο προσβλέπουν τά μάτια τους. (Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγος ΣΤ΄, 16• ΕΠΕ 1,262).

Περισσότερο σέ σένα, Χριστέ μου, στηρίζω τό θάρρος μου παρά στούς ἀγῶνες τῆς ζωῆς μου. (Γρηγορίου Θεολόγου, Ποιήματα ΟΣΤ΄, ΕΠΕ 10,396).

 Ἡ βάπτιση τοῦ Κυρίου ἀπό τόν Ἰωάννη τόν βαπτιστή στόν Ἰορδάνη εἶναι ἕνα ἀποκα­λυπτικό γεγονός πού συγκλονίζει. Δέν ἀναφέ­ρομαι μόνο στήν φανέρωση τῆς ἁγίας Τρι­άδος, ἀλλά καί σέ μία σειρά ἐκπληκτικῶν μυ­στηρίων πού μᾶς ἀποκαλύπτουν τόν σκοπό καί τόν στό­χο τῆς σαρκώσεως τοῦ Θεοῦ Λό­γου.

 Ὁ Κύριος Ἰησοῦς, ὁ Θεός πού ἔγινε ἄν­θρωπος, εἶναι ἀναμάρτητος. Εἶναι ἐκεῖνος γιά τόν ὁποῖο ἡ Γραφή λέει ὅτι «ἁμαρτίαν οὐκ ἐ­ποίησεν, οὐδὲ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐ­τοῦ» (Α΄ Πέ 2,22). Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, ὁ Ἰωάννης βάπτιζε «εἰς μετάνοιαν» (Μθ 3,11), γιά νά καλλιεργήσει στούς ἀνθρώπους ἀφ’ ἑνός μέν τήν συνείδηση τῆς ἁμαρτωλότητας καί ἀφ’ ἑτέρου τήν ἐπιθυμία νά ἀπαλλαγοῦν ἀπ’ αὐτή τήν κατάσταση. Τότε γιατί βαπτίσθηκε ὁ ἀνα­μάρτητος Χριστός;

 Βαπτίσθηκε ὁ Κύριος, διότι κατ’ ἀρχήν ἔ­πρεπε ὁ Ἰωάννης νά βεβαιωθεῖ ὅτι αὐτός εἶναι ὁ προσδοκώμενος Μεσσίας. Ὁ Θεός τοῦ εἶχε ἀποκαλύψει ὅτι «ἐκεῖνος στόν ὁποῖο θά δεῖς τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ νά κατεβαίνει καί νά μένει ἐπάνω του, αὐτός εἶναι» (βλ. Ἰω 1,33). Γι’ αὐτό ἀποκαλύπτεται ἡ ἁγία Τριάδα, γι’ αὐτό ἀκού­γεται ἡ φωνή τοῦ Πατρός καί γι’ αὐτό τό Πνεῦ­μα ἐμφανίζεται σάν περιστέρι. Ὅπως λέει ὁ ἴδιος ὁ Ἰωάννης· «Ἐγώ εἶδα τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ νά κατεβαίνει καί νά μένει ἐπάνω του καί μαρτυρῶ γι᾽ αὐτό τό γεγονός καί εἶμαι ἀπολύτως βέβαιος ὅτι αὐτός εἶναι ὁ υἱός τοῦ Θεοῦ» (βλ. Ἰω 1,33-34). Καί ἔπρεπε νά βε­βαιωθεῖ γι’ αὐτό ὁ Ἰ­ωάννης, ὥστε στήν συν­έχεια νά δείξει τόν Ἰησοῦ στούς μαθητές του καί νά τούς προτρέψει νά τόν ἀκολουθήσουν. Συγκροτεῖται ἔτσι στα­διακά ἡ ἀποστο­λική ὁμά­δα τῶν δώδεκα, ἡ ὁποία θά ἀ­ποτελέσει ἀργότερα καί τόν πυρήνα τῆς Ἐκ­κλη­σίας.

 Ἕνας ἄλλος λόγος ξεχωριστῆς ση­μα­σίας πού ὁ Κύριος βαπτίζεται εἶναι γιά νά προκαλέσει καί νά παραπλανήσει τόν Σατανᾶ. Ὁ Σατανᾶς γνωρίζει πολύ καλά κάθε ἄνθρωπο, διότι μᾶς δεσμεύει ὅλους μέ τά δεσμά τῆς ἁμαρτίας. Τόν ἀναμάρ­τητο Ἰησοῦ ὅμως δέν τόν γνώ­ριζε, δέν μποροῦσε νά τόν ἐλέγξει. Τοῦ ἦταν «ἄ­γνωστη χώρα». Τόν βλέπει νά βαπτίζεται ὅπως οἱ ὑπόλοιποι ἄνθρω­ποι καί θεωρεῖ ὅτι εἶναι καί αὐτός ἁ­μαρτωλός. Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, ὁ Ἰησοῦς δέν ἐξομο­λο­γεῖ­ται ὅπως ἔκα­ναν ὅσοι βαπτίζονταν, ἐνῶ συγχρόνως ἀ­κούγεται ἡ φωνή τοῦ Θεοῦ νά λέει· «Οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀ­γα­πητός, ἐν ᾧ εὐδόκησα» (Μθ 3,17). Ὅλα αὐτά τοῦ προκαλοῦν σύγχυση, δέν μπο­ρεῖ νά κα­ταλάβει τί συμβαίνει καί ἀρχίζει νά ἀνη­συχεῖ. Ἔχει μπροστά του ἕναν ἄνθρωπο πού δέν μπορεῖ νά ἐλέγξει καί ὁ ὁ­ποῖος μαρτυρεῖται ἀπό τόν οὐρανό ὅτι εἶναι ὁ ἀγαπητός, δηλαδή ὁ μονογενής, υἱός τοῦ Θεοῦ. Τί σημαίνει αὐτό; Τί θά πεῖ ὅτι εἶναι ὁ υἱός τοῦ Θεοῦ; Πρέπει νά τόν φοβᾶται;

 Γι᾽ αὐτό ἀπό ἐκείνη τή στιγμή καί ἔ­πειτα ὁ Σατανᾶς τόν πολεμᾶ εὐθέως. Μετά τό βάπτισμά του ὁ Ἰησοῦς θά πάει στήν ἔρημο καί θά νηστεύσει γιά 40 ἡ­μέρες· τότε ὁ Σατανᾶς θά ἔλθει καί θά τόν πειράξει τρεῖς φορές λέγοντάς του· «Εἰ υἱὸς εἶ τοῦ Θεοῦ...» (Μθ 4,3). Ὅ,τι ἄκουσε ἀπό τόν οὐρανό στόν Ἰορδάνη. Ἀλλά ὁ Ἰησοῦς δέν θά ἐνδώσει, δέν θά τοῦ ἀποκαλύψει τί σημαίνει «ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ». Γι’ αὐτό καί ὁ Σατανᾶς θά συν­εχίσει νά τόν πολεμᾶ μέ ἀκόμη μεγα­λύ­τερη ἔνταση, μέχρι νά τόν ὁδηγήσει καί στόν τελευταῖο καί πιό σκληρό πει­ρα­σμό, στόν σταυρό, ὥστε νά μπο­ρέσει νά καταλάβει περί τίνος πρόκειται. Ἀλλά καί ἐκεῖ ὁ Ἰησοῦς δέν θά τοῦ ἀποκα­λυ­φθεῖ, θά πεθάνει. Αὐτό ἐπεδί­ωκε ἄλ­λω­στε. Ἔτσι ὥστε μέ τήν ἀνά­στασή του νά συντρίψει τήν δύναμη τοῦ διαβόλου πού εἶναι ὁ θάνατος καί νά ἀπελευ­θε­ρώσει τόν ἄνθρωπο ἀπό αὐτόν τόν ὄλε­θρο.

 Ὁ τρίτος λόγος πού ὁ Κύριος βα­πτί­ζεται εἶναι αὐτός τόν ὁποῖο ἐπικαλεῖται, ὅταν ὁ ταπεινός Ἰωάννης τοῦ λέει· «Ἐ­γὼ χρείαν ἔχω ὑπὸ σοῦ βαπτι­σθῆναι, καὶ σὺ ἔρχῃ πρός με;» (Μθ 3,14). Καί τί λέει ὁ Κύριος; «Ἄφες ἄρτι», ἄφησέ τα αὐτά τώ­ρα. «Οὕτω γὰρ πρέπον ἐστὶν ἡμῖν πλη­ρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην» (Μθ 3,15). Τώρα αὐτό πού πρέπει νά κάνουμε εἶναι νά ἐκτελέσουμε κάθε «δικαιοσύνην».

 Τί θά πεῖ «δικαιοσύνη»; Θά πεῖ ἐν­τολή τοῦ Θεοῦ, θέλημα τοῦ Θεοῦ. Καί τί θά πεῖ «νά ἐκτελέσουμε κάθε ἐντολή τοῦ Θεοῦ»; Ποιά εἶναι ἡ ἐντολή τοῦ Θεοῦ πού ἐκτελεῖ ὁ Κύριος ὅταν βαπτί­ζεται; Ἀκριβῶς αὐτό, τό νά βαπτισθεῖ. Ὁ Ἰ­ωάννης ἐστάλη ἀπό τόν Θεό νά βα­πτί­ζει, αὐτό ἦταν τό καθῆκον του καί αὐτή τήν ἐντολή ἔλαβε ἀπό τόν Κύριο. Καί θέλημα τοῦ Θεοῦ ἦταν ὅλοι οἱ Ἰσρα­ηλῖτες νά βαπτισθοῦν. Καί ὁ Ἰησοῦς πηγαίνει καί βαπτίζεται ὅπως ὅλοι οἱ Ἑβραῖοι, δέν ἐξαιρεῖ τόν ἑαυτό του ἀπ’ αὐτή τήν διαδικασία. Πηγαίνει καί βα­πτί­ζεται σάν ἁμαρτωλός ἐνῶ εἶναι ἀναμάρτητος, ἀκριβῶς γιά νά ἐκτελέσει τό θέ­λημα τοῦ Θεοῦ.

 Εἶναι προφανές γιά μᾶς τό νόημα αὐ­τῆς τῆς κίνησης. Ὁ Ἰησοῦς ὑπά­κου­σε στόν Θεό κα­τά πάντα. Τό θέλημα τοῦ Θε­οῦ ἦταν ὁ υἱός του νά γίνει ἄν­θρω­πος. Καί ὄχι μόνο νά γίνει ἄν­θρωπος ἀλλά καί νά περάσει ἀπό τό βάπτισμα τοῦ Ἰω­­άννη, ὅ­πως περνοῦσαν ὅλοι οἱ ἁμαρ­τωλοί, καί νά πεθάνει ὅπως πεθαί­νουν καί ὅλοι οἱ ἁμαρτωλοί· καί ἄς μήν εἶχε σχέση μέ τήν ἁ­μαρτία. Λέει ὁ ἀπ. Παῦ­λος· «Πό­σο ὑ­πάκουσε; Μέχρι ποῦ ὑπάκουσε; Μέχρι θανάτου» (βλ. Φι 2,8). Ὑ­πάκουσε καί πέ­θανε, γιά νά μείνει ὡς ἄνθρωπος πι­στός στόν ἅγιο Θεό. Αὐτό θέλει νά μᾶς διδάξει μέ τό βάπτισμά του, ὅτι πρέπει νά ὑπα­κοῦμε στόν Θεό, ὅποιο καί ἄν εἶναι τό θέ­λημά του.

  Τό βάπτισμα ἦταν βέβαια ἐξευ­τε­λι­σμός, ταπείνωση γιά τόν υἱό τοῦ Θεοῦ. Γιά μᾶς ὅμως δέν εἶναι ἐξευτελισμός οἱ ἐντολές Του, ὄχι. Ἡ εὐσέβεια, λέει ὁ ἀπ. Παῦλος, εἶναι πορισμός εὐλο­γη­μέ­νης ζω­ῆς καί ἐδῶ, σ᾽ αὐτόν τόν κόσμο (βλ. Α΄ Τι 6,6), καί φυσικά στήν αἰω­νι­ότητα. Καί δέν δεχόμαστε νά ὑπακού­σουμε στόν νόμο τοῦ Κυρίου; Ἔχει πό­νους, βέβαια, ἡ ζωή τῆς ὑπα­κοῆς, ἔχει ὀδύνη. Ἀλλά ἄν ὑπακούσουμε κατά πάντα ἔχει καί δόξα καί μᾶς κάνει πο­λῖτες τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ.

Εὐ. Ἀ. Δάκας

Ἀπολύτρωσις 70 (2015) 4-6

 Ὁ ἐρχομός ἑνός καινούργιου ἔτους ἀποτελεῖ συνήθως ἀφετηρία γιά κάποιους στοχασμούς, ἄλλοτε ἁπλούς καί ἄλλοτε σύνθετους. Στό σημείωμα πού ἀκολουθεῖ θά προσπαθήσω νά μείνω κάπου στό μέσον.
 Τό σύνολο τῶν πραγμάτων τοῦ φυσικοῦ κόσμου περικλείεται μέσα σ᾿ ἕνα εὐρύ πλαίσιο, τό χῶρο. Τό σύνολο τῶν φαινομένων -φυσικῶν, φυσιολογικῶν, ψυχικῶν- περικλείεται μέσα σ᾿ ἕνα δεύτερο καί ἐπίσης εὐρύ πλαίσιο, τό χρόνο. Οἱ ἔννοιες τοῦ χώρου καί τοῦ χρόνου συνυφαίνονται μεταξύ τους καί ἀλληλοσυμπληρώνονται δίνοντας τή φιλοσοφική ἔννοια τοῦ χωροχρόνου.
 Περιοριζόμενοι στήν ἔννοια τοῦ χρόνου -πράγμα πού τό ἐπιβάλλει ἡ ἐπικαιρότητα- μποροῦμε νά ξεκινήσουμε ἀπό τή θεμελιακή τοποθέτηση ὅτι ἡ ἔναρξη τοῦ χρόνου ὁριοθετεῖται μέ τή δημιουργία τοῦ κτιστοῦ κόσμου. Στήν ἄκτιστη πραγματικότητα τῆς Ἁγίας Τριάδας ὁ χρόνος εἶναι ἀνυπόστατος· ὑπάρχει μόνο ἡ ἀσύνορη αἰωνιότητα. Ὅμως μερικές ἐπιμέρους παρατηρήσεις εἶναι ἀπαραίτητες.
 Ὁ χρόνος εἶναι μία συνεχής ροή, μιά κίνηση. Τά περιστατικά πού συμβαίνουν ετε στό ἐξωτερικό μας περιβάλλον, στόν φυσικό δηλαδή κόσμο, ετε στή συνείδησή μας, τόν ψυχικό μας δηλαδή κόσμο, ετε στόν ἱστορικό καί κοινωνικό χῶρο, μέ τήν ἀέναη διαδοχή τους μᾶς βοηθοῦν νά σχηματίσουμε ἀπό παιδιά τήν ἀντίληψη τοῦ χρόνου. Δικαιολογημένα, λοιπόν, ὁ Ἡράκλειτος παρομοιάζει τό χρόνο μέ τό νερό ἑνός ποταμοῦ πού ρέει ἀσταμάτητα. Ἀλλά καί ὁ Ἀριστοτέλης παρατηρεῖ· «φανερόν ὅτι οὐκ ἔστιν ἄνευ κινήσεως καί μεταβολῆς χρόνος», καί «τότε φαμέν γεγονέναι χρόνον, ὅταν τοῦ προτέρου καί τοῦ ὑστέρου ἐν τῇ κινήσει ασθησιν λάβωμεν». Συμπερασματικά μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ἡ ἀντίληψη τοῦ χρόνου περιλαμβάνει δύο στοιχεῖα: α) τήν ἰδιότητα τῆς διάρκειας καί β) τίς σχέσεις τοῦ ταυτόχρονου καί τῆς διαδοχῆς. Στή χρονική σχέση τῆς διαδοχῆς διακρίνουμε τό παρελθόν, τό παρόν καί τό μέλλον.
Ὁ χρόνος δέν ἀποτελεῖ μονοσήμαντη ἔννοια. Ἄν τόν δοῦμε ἀπό καθαρά ἐνδοκοσμική ἄποψη, ξεχωρίζουμε δύο κατηγορίες: τόν ἀντικειμενικό, φυσικό, καί τόν ὑποκειμενικό, ψυχολογικό χρόνο. Ὡστόσο μέσα στόν ἐκκλησιαστικό χῶρο ὁ χρόνος χάνει τή γνωστή κινητική του ἰδιότητα καί μεταβάλλεται σ᾿ ἕνα συνεχές καί ἀρράγιστο παρόν. Πρόκειται γιά τόν λειτουργικό χρόνο, ὅπου καταργεῖται ἡ ασθηση τῆς διαδοχῆς καί ὅλα τά γεγονότα τῆς σωτηρίας μας τελοῦνται ἀδιαλείπτως μέ τήν ἀμεσότητα τοῦ παρόντος: Σήμερον γεννᾶται, σήμερον σταυροῦται, σήμερον ἀνίσταται ὁ λυτρωτής Χριστός.
 Ὁ ἄνθρωπος, βέβαια, εἶναι μία φυσική καί μεταφυσική συγχρόνως ὕπαρξη πλασμένη ἀπό τόν Θεό «κατ᾿ εἰκόνα» καί «καθ᾿ ὁμοίωσιν». Τό «κατ᾿ εἰκόνα» εἶναι ἕνα ὀντολογικό δεδομένο. Τό «καθ᾿ ὁμοίωσιν» ὅμως ἀποτελεῖ τελικό στόχο, προορισμό. Ἑπομένως, γιά νά πετύχει ἡ στόχευση, χρειάζεται μία πορεία πρός τά ἐμπρός μέ ὑπέρβαση τοῦ ἑαυτοῦ μας, μιά κατεύθυνση πρός τό «πέραν»· «ὅλο μακρύτερα νά πηγαίνουμε, ὅλο ψηλότερα ν᾿ ἀνεβαίνουμε». Ἔτσι καταλήξαμε πάλι στήν ἀρχική ἀντίληψη τῆς κίνησης, θεωρημένη τώρα ἀπό ἄλλη σκοπιά. Ἡ στατικότητα, ἡ στασιμότητα σημαίνει ἀπώλεια. Ἡ ζωή μας στόν κόσμο τοῦτο ὀφείλει νά εἶναι in statu viae (σέ κατάσταση δρόμου, πορείας). Γι᾿ αὐτό καί ὁ πιστός δέν μπορεῖ παρά νά εἶναι Homo viator (ἄνθρωπος ταξιδευτής, ὁδοιπόρος). Πόσο ὡραῖα καί ἐπιγραμματικά ἐκφράζει τήν ἀλήθεια αὐτή ὁ ἀπόστολος Παῦλος· «Τά μέν ὀπίσω ἐπιλανθανόμενος τοῖς δέ ἔμπροσθεν ἐπεκτεινόμενος» (Φι 3,14). Ἐπηρεασμένος ἀπό τόν Παῦλο καί ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης τήν πορεία μας αὐτή τή χαρακτηρίζει ὡς «ἐπέκτασιν».
 Ἑπομένως ἡ ἔλευση τοῦ νέου ἔτους συνεπάγεται ἀνανέωση τοῦ συμβολαίου τῆς εὐθύνης, ὥστε νά φθάσουμε στό «ἐν εἰρήνῃ καί μετανοίᾳ». Ἡ παράταση τῆς ζωῆς σ᾿ αὐτόν τόν κόσμο ἔχει νόημα, ὅταν ὁ χρόνος ἀξιοποιεῖται. Καί τό ἀρχαῖο ἐκεῖνο «χρόνου φείδου» δηλώνει ὅτι ὁ ἐφησυχασμός, ἡ ἀδράνεια, ἡ σπατάλη τοῦ χρόνου ὁδηγοῦν στόν πνευματικό μαρασμό, στή φθορά. Ἀντίθετα ἡ σωστή ἀξιοποίηση τοῦ χρόνου γίνεται μέ τά ἔργα τῆς ἀγάπης. «Τοιοῦτοι γάρ τῆς ἀγάπης οἱ ὀφθαλμοί· οὐχ ὁδῷ διακόπτονται, οὐ χρόνῳ μαραίνονται». Μέσα, λοιπόν, στή σύγχρονη ταραχή καί ἀνεμοζάλη μακάρι ὁ καινούργιος χρόνος νά μᾶς καταστήσει συμμέτοχους στήν ἀκατάλυτη ἐλπίδα τῶν μελλοντικῶν ἀγαθῶν πού μᾶς περιμένουν, γιατί «τό τοῦ Κυρίου Πάσχα προέρχεται καί καιροί συνάγονται καί μετακόσμια ἁρμόζεται καί διδάσκων ἁγίους ὁ Λόγος εὐφραίνεται»• δηλαδή: Τό Πάσχα τοῦ Κυρίου προχωρεῖ καί οἱ χρόνοι συγκλίνουν καί οἱ ὑπερφυσικές πραγματικότητες ἐναρμονίζονται καί ὁ Λόγος (τό δεύτερο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδας) εὐφραίνεται καθώς διδάσκει τούς ἁγίους.

Ἰ. Ἀ. Νικολαΐδης

 1η Ἰανουαρίου τοῦ 1788 καί ὁ πρῶτος συνεταιρισμός στήν Εὐρώπη βάζει τό θεμέλιό του. Ἄνδρες, γυναῖκες καί παιδιά, κάτοικοι τῶν Ἀμπελακίων τῆς ἐπαρχίας Λάρισας καί τῶν γύρω χωριῶν, συγκροτοῦν ἕνα πρότυπο συνεταιριστικό σῶμα.
 Στόχος τοῦ Συνεταιρισμοῦ ἦταν κατά βάση ἡ πληρωμή τῶν φόρων στούς τούρκους κατακτητές, ἡ τροφοδοσία τῶν ἀπόρων συγχωριανῶν καί, τέλος, ἡ συντήρηση νοσοκομείων, σχολείων, ἐκκλησιῶν κτλ.
 Ὁ Συνεταιρισμός Ἀμπελακίων, ἄν καί λειτούργησε σέ καθεστώς κατοχῆς, διατηρήθηκε γιά ἀρκετά χρόνια, δημιουργώντας ἕνα ἰδανικό πρότυπο γιά τίς κοινωνίες τοῦ μέλλοντος.
 Ἡ πυροδότηση  γιά τήν πρωτοποριακή αὐτή δημιουργία ὀφείλεται στόν Μητροπολίτη Πλαταμῶνος Διονύσιο, ὁ ὁποῖος στηρίχθηκε στό πνεῦμα κοινωνικῆς ἀλληλεγγύης καί ἀδελφότητας πού ἐπικρατοῦσε στά Ἀμπελάκια καί σ᾿ ὅλη τή γύρω περιοχή. Ἡ βαθειά εὐσέβεια τῶν χωρικῶν, ἡ ὁποία ἐκφραζόταν μέ τήν ἔμπρακτη ἀγάπη, εἶχε καλλιεργηθεῖ ἀπό τούς διδασκάλους τῆς περίφημης Σχολῆς τῶν Ἀμπελακίων, Νεόφυτο Δούκα, Εὐγένιο Βούλγαρη κ.ἄ.
 Ἡ χριστοκεντρική βάση καί ἡ ἁγιογραφική θεμελίωση τοῦ πετυχημένου αὐτοῦ πειράματος δηλώνεται ξεκάθαρα στό προοίμιο τοῦ καταστατικοῦ του:
 «“Οὗ γάρ εἰσιν δύο ἤ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τό ἐμόν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμι ἐν μέσῳ αὐτῶν”, λέγει ὁ Κύριος στά Εὐαγγέλια.
 Καί ὁ προφήτης - βασιλεύς: “Ἀρχή τῶν λόγων σου ἀλήθεια”, καί “Ὁ φόβος Κυρίου ἁγνός, διαμένων εἰς αἰῶνα αἰῶνος” καί “Γάρ οἱ δοῦλοι σου φυλάσσουσιν αὐτά• ἐν τῷ φυλάσσειν αὐτά ἀνταπόδοσις πολλή”.
 Συνεπῶς ἐμεῖς, οἱ ἔμποροι καί βιοτέχνες κόκκινων νημάτων αὐτῆς τῆς πολιτείας, ἀποθέτοντας τή ζωή μας στόν ἀκρογωνιαῖο λίθο, στό ὄνομα τοῦ Κυρίου μας, ἀποφασίσαμε...»
 1η Ἰανουαρίου... Ἀπό Θεοῦ ἄρξασθε καί σύν Θεῷ ἐργάζεσθε... Κι ὁ κόπος θά ᾿ναι εὐλογημένος!
                

Συνέκδημος

Ἀπολύτρωσις 58 (2003) 11

Ποιός δέν ἀγαπᾶ τό κέρδος;

 Tό κέρδος! Mιά ἔννοια πού συγκεντρώνει πάνω της λάγνα τή σκέψη καί τόν πόθο κάθε ἀνθρώπου. Ποιός δέν θέλει νά κερδίσει ὁτιδήποτε, μεγάλο ἤ ἔ­στω καί μι­κρό; Ποιός δέν ὀνειρεύεται νά αὐξήσει τά ὑ­πάρχον­τά του, νά πολλαπλασιάσει τά ἀγαθά του; Δέν εἶναι μόνο ὁ ἔμ­πορος, ὁ ἐπιχειρηματίας, ὁ ἐπαγγελ­ματί­ας, πού μέ τήν ἐλ­πίδα τοῦ κέρδους ὑποβάλλεται σέ κό­πους καί ταλαιπωρίες. Δέν εἶναι μόνο ὅσοι μηχανεύονται μύριους τρόπους -ὄχι πάντοτε θεμιτούς- γιά νά αὐ­ξήσουν τίς ἀπολαβές τους, νά ἐ­πεκτείνουν τίς ἐπιρροές τους. Ὁ καθένας στόν τομέα του θέλει νά κερδίσει, νά πάει μπροστά, νά ἀξιοποιήσει κάθε δυνατότητα, νά ἐκμεταλλευθεῖ κάθε εὐκαιρία πρός ὄφελός του.
 Mά πέρα ἀπό τά ὑλικά κέρδη εἶναι καί τό κέρδος τό πνευματικό, πού συγκεντρώνει τήν προσοχή τοῦ πι­στοῦ καί τόν κινητοποιεῖ σέ ἀγώνα. Ὁ Παροιμιαστής μακαρίζει τόν ἄνθρωπο πού ἀπέ­κτησε «σοφίαν» καί «φρόνησιν» καί ἀναγνωρίζει ὅ­τι «κρεῖσσον αὐτήν ἐμπορεύεσθαι  χρυσίου καί ἀργυρίου θησαυρούς» (Πρμ 3,14). Kι ἄν γιά τό ὑ­λικό κέρδος καταβάλλονται κόποι καί προσ­πά­­­θει­ες μή χα­θεῖ, μή μειωθεῖ, πολύ περισσότερο γιά τό πνευματικό κέρδος ἀξίζει κάθε θυσία. Aὐτό συνιστᾶ καί ὁ λόγος τῆς ἁγίας Γραφῆς, ἐπίκαιρος πάντοτε καί ἰδιαίτερα στήν ἀρ­χή τῆς νέας χρο­νιᾶς πού μᾶς χαρίζει ἡ ἀ­γά­πη τοῦ Θεοῦ. Γράφει θεόπνευστα ὁ ἀπό­στολος Παῦ­λος στούς χριστιανούς τῆς Ἐφέσου ἀλ­λά καί στούς πιστούς κάθε τόπου καί ἐποχῆς• «βλέπετε οὖν πῶς ἀ­κρι­βῶς περιπατεῖτε, μή ὡς ἄσοφοι ἀλλ’ ὡς σο­φοί, ἐξ­α­γο­ρα­ζό­μενοι τόν καιρόν, ὅτι αἱ ἡμέραι πονηραί εἰ­σιν» (5,15).

Προσοδοφόρο ἐμπόριο

 Πορεία ἀέναη ἡ ζωή τοῦ καθενός, μᾶς καθιστᾶ ὁ­δοιπόρους στό στρατί πού ξεκινᾶ ἀπό τή γῆ κι ἔχει τό τέρμα του στόν οὐρανό. Περνᾶ ὁ χρόνος, διαπιστώνουμε. Kαί στήν πραγματικότητα, ἐμεῖς οἱ ἄν­θρω­ποι σάν διαβατάρικα πουλιά περνοῦμε, γερ­νοῦ­­με, φεύγουμε. Mά -τό σκεφθήκαμε τάχα;- τό κάθε βῆμα μας πάνω στή γῆ, ἡ κάθε μέρα, τό κάθε λεπτό προσδι­ορίζει τήν ποιότητα τοῦ εἶναι μας καί προοιωνίζει τό αἰ­ώνιο μέλλον μας. Mέ ἐμποροπανήγυρη παρομοιάζουν οἱ Πατέρες τήν παροῦσα ζωή.    «Ὅποιος ξέρει νά ἐμπορεύεται (πνευματικά)», λέγει ὁ ἅ­γιος Mᾶρκος ὁ ἐρημίτης «κερδίζει πολ­λά, ὅποιος δέν ξέρει ὑφί­σταται ζημί­ες». Ἡ ­ἴδια ἡ ζωή μᾶς ἀναδεικνύει κα­λούς ἐμ­πόρους -½ς «μεγαλέμποροι» ἐγκωμιάζονται οἱ ἅγιοι τῆς Ἑκκλησίας μας- καί μᾶς ἐξασφαλίζει μεγάλα πνευματικά κέρ­δη, ἐφόσον ἀξιοποιοῦμε σω­­στά τό χρόνο μας. Στήν ἀντίθετη πε­ρίπτωση, μᾶς ὁδηγεῖ στήν πνευματική πτώχευση, πού ἐπιφέρει τήν αἰ­ώ­νια κα­ταδίκη.

«Πονηραί ἡμέραι»

 Kεφάλαιο σπουδαῖο, ἱερό θά ἔλεγα, ὁ χρόνος. Kι αὐξάνει πε­ρισσότερο ἡ ἀ­ξία του, καθώς οἱ ἡμέρες τῆς ζωῆς μας εἶναι «πονηραί». Ἔτσι ὀνομάζον­­ται στή φυ­σι­κή ζωή οἱ ἡμέρες πού σημαδεύον­ται ἀπό δεινά φυσικά -ἀρρώστιες, ἐ­πι­δημίες, σεισμούς, πλημμύρες, καταιγίδες, πυρκαγιές- ἤ κοινωνικά -πο­λέ­μους, βομβαρδισμούς, αἰ­χμαλωσίες, πεῖ­νες, κτλ. Στήν πνευ­­ματική ζωή «πο­νηρές» λέ­γον­­ται οἱ ἡμέρες πού ἐ­πη­­­ρεάζονται ἀπό τήν ἐξουσία τοῦ πονηροῦ. Eἶναι οἱ ἡ­μέ­ρες κατά τίς ὁποῖες ὁ σατανᾶς, «ὁ κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰ­ῶ­νος τούτου» (Ἐφ 6,12), προβάλλει ἐμ­πόδια πολλαπλά, πειρασμούς καί κινδύνους πού ἀπειλοῦν τήν ψυχή καί τή σωτηρία τῶν πιστῶν. Mοιά­ζουν οἱ πονηρές ἡμέρες μέ «νύχτα ζο­φερή καί μαύρη, γράφει παραστατικά ὁ ἅγιος Mακάριος ὁ Aἰγύπτιος. «Ὁ ἄν­θρωπος τότε πέφτει στήν ἐξουσία τοῦ διαβόλου, βυθίζεται μές στή νύχτα καί στό σκοτάδι, κλονίζεται καί σείεται ἀπό τόν δεινό ἄνεμο τῆς ἁμαρτίας... καί δέν μένει ἐλεύθερο καί ἀπαθές κανένα μέ­λος τῆς ψυχῆς• τοῦ σώματος• ὅλα τά κατακλύζει ἡ ἁμαρτία».
 Oἱ «πο­νηρές ἡμέρες» διαμορφώνουν ἕνα περιβάλλον ἄγριο καί συγκεχυμένο, ὅπου κυ­ριαρχεῖ ὁ φόβος καί ἡ ἀπογοήτευση, ἡ ἀ­πελπισία καί ἡ ὑστερία. Tέτοια ἦταν ἡ πνευματική κα­τά­στα­ση τῆς κοινωνίας τοῦ 1ου αἰ. μ.X., ἀλλά μή­πως παρόμοια δέν εἶναι, εἴ­κοσι αἰῶ­νες ἀργότερα, καί ἡ σημερινή ἐπο­χή; Σέ μιά τέτοια ἀτμόσφαιρα τό θεοκίνητο χέρι τοῦ ἀποστόλου καταγράφει τήν προτροπή: «Προσέξτε πῶς ζῆτε! Ἐξα­γο­ράστε τό χρόνο σας!».

Ἐμπορεύσου σοφά!

 Ἡ ἄσχημη κατάσταση τοῦ κόσμου δέν πρέπει νά γί­νει ἀ­φορμή ἀπελπισίας γιά τόν πιστό, νά τόν ἀποτελματώσει στήν ἀ­δρά­νεια καί στήν ἀπραξία. Mέσα στίς ποικίλες δυσκολίες τῶν «πονηρῶν ἡμε­ρῶν» ἐκεῖνος ἔχει νά ἐπιτελέσει ἕνα δύ­σκολο ἔργο• νά ἐξαγοράσει τίς «πονηρές ἡμέ­ρες» καί νά κερδίσει ἔτσι τήν αἰωνιότητα. Θά μιμηθεῖ τόν στρατιώτη πού στή μάχη φροντίζει νά κι­νεῖται μέ ταχύτητα, γιά νά προλάβει τόν ἐχθρό ἀλλά καί μέ ἀκρίβεια, γιά νά ἀπο­φύγει τόν κίνδυνο. Ἡ χριστιανική πί­στη δέν εἶναι κάτι τό στατικό. Eἶναι  μί­α συ­νε­­χής κατάσταση μάχης ἐν­αντίον τῶν δυνάμεων τοῦ σκότους, πού δροῦν στόν κόσμο καί προσπαθοῦν νά κερδίσουν ἔδαφος στήν ψυχή κάθε ἀν­θρώ­που, ἀσφαλῶς καί τοῦ πιστοῦ.
 Ἡ ἐγκατάλειψη τῆς μάχης ἤ -τό χειρότερο- ἡ συνθηκολόγηση μέ τίς δυνάμεις τοῦ σκότους δέν συ­νιστοῦν χριστιανική τακτική.  Mή ζῆτε «ὡς ἄσοφοι, ἀλλ᾽ ὡς σοφοί», παροτρύνει ὁ ἀπόστολος. Kαί σοφία ση­μαίνει τήν κατανόηση καί ἐ­φαρμογή τοῦ θείου θελήματος. Δέν ὑ­πάρχει τίποτε πιό καταλυτικό ἀπό τήν παραμέριση τοῦ θεί­ου θελήματος καί τήν ἐκκοσμίκευση τοῦ φρονήματος τοῦ χριστιανοῦ. Aὐτό ἀπο­νευρώνει καί ἀπο­νε­κρώνει κάθε πνευματική ἰκμάδα. Eἶναι ἡ μεγαλύτερη ζημία.
 

Προσωπικά καί κοινωνικά κέρδη

 Eἶναι φανερό ὅτι «ἐξαγορασμός τοῦ χρόνου» σημαίνει ἀξιοποίηση τῶν περιστάσεων -καί τῶν πιό ἀντίξοων καί ἀρ­­νητικῶν- γιά τό πνευματικό συμφέρον, ἀκα­τάπαυστη μάχη σ᾽ ἕνα διπλό μέτωπο• στήν καρδιά καί στό περιβάλλον μας. Kί­νητρο, κριτήριο καί δύναμη στή διεξαγωγή αὐτῆς τῆς δι­πλῆς μάχης εἶναι τό θέ­λημα τοῦ Θεοῦ, τό ὁποῖο βέ­βαια δέν ἐξ­αντλεῖται στά αὐστηρά θρησκευτικά κα­θήκοντά μας, ἀλλά ἔ­χει ρόλο ρυθμιστικό σέ ὅλες τίς ἐκφάνσεις τῆς ζωῆς. Ἡ ἐφαρμογή τοῦ θείου θελήματος, παρ᾽ ὅλο πού μᾶς κοστίζει εἶν᾽ ἀλήθεια, ἀμείβει πλούσια τό τώρα τῆς κάθε μέρας, ἀπο­­δίδει τεράστια πνευματικά κέρδη. Kαί πρῶ­τα-πρῶτα ἐξουδετερώνει τούς ἐ­χθρούς τοῦ χρόνου:

• τήν ἀναβολή, πού μεταθέτει καί τε­λικά ματαιώνει τήν ὑ­λοποίηση κάθε κα­λῆς σκέψης,
• τή βιασύνη πού ἀπερίσκεπτα καί σπασμωδικά σπαταλᾶ τό χρόνο,
• τήν ἀκαταστασία, πού ἀναστατώνει ἐμᾶς καί τό περιβάλλον, καθώς καταλύει κάθε ἔννοια προγράμματος,
• τήν ἀμέλεια, πού ἐμποδίζει τήν ἐκ­πλήρωση τοῦ καθήκοντος,
• τή ραθυμία, πού ἀποτελματώνει στήν ἀπραξία καί ἀποκοιμίζει κάθε πνευματικό ἐνδιαφέρον.

 Ἀλλά ὁ «ἐξαγορασμός τοῦ καιροῦ» εἶ­ναι ἐπικερδής πνευματικά καί σέ κοινωνικό ἐπίπεδο. Ὁ πι­στός, ἐπει­δή ἀ­κρι­βῶς γνωρίζει ὅτι ὁ Θε­ός θέλει τή σωτηρία τοῦ κό­σμου, στρατεύεται ë­κού­σια. Τρέχει νά προλάβει νά κά­νει κάτι γιά τή σωτηρία ἔστω καί μίας ψυχῆς. Ἔτσι καθίσταται συνεργός τοῦ Θεοῦ.

Θαρσεῖτε!

 Ἄν οἱ μέρες μας εἶναι πονηρές, ἄν ὁ ὁρίζοντας ὅλο καί περισσότερο σκοτεινιάζει καί τά μηνύματα ἀπό τούς διαφόρους τομεῖς τῆς  κοινωνίας μας δέν ἀ­κούγονται καθόλου εὐοίωνα, μήν ἀπο­θαρρυνθοῦμε. Mέσα στό χρόνο τοῦ Θε­οῦ ἀκόμη καί τό κακό μπορεῖ νά ἐξυ­πηρετήσει τό ἀγαθό. Ξέρει ὁ Θεός νά σπέρνει καί ἐκεῖ ὅπου ὀργώνει ὁ διάβολος. ᾽Aρκεῖ ἐ­μεῖς, τά παιδιά του, νά θε­λή­σουμε νά με­ταφέρουμε στόν κόσμο μας τό σπόρο του. Nά ἐπιδιώκουμε τά καλύτερα μές στούς χειρότερους καιρούς καί νά ἐλπίζουμε τό καλύτερο μές στίς πιό μεγάλες συμφορές! Aὐτό νά εἶναι τό ἐμ­βατήριό μας, ὅταν οἱ μέ­ρες εἶναι κακές. Aὐτό εἶναι τό «κερδοφόρο» λειτούργημα τοῦ χριστιανοῦ καί τό ἐλπιδοφόρο μή­νυμα τοῦ Eὐαγγελίου στήν ἀπ­ελ­πισία τοῦ κόσμου μας.

Στέργιος N. Σάκκος

Ἀπολύτρωσις 63 (2008) 4-6