Στενά καί ξεχωριστά δεμένος ὁ Ὀκτώβριος μέ τήν σύγχρονη ἱστορία τῆς πατρίδος μας στρέφει τήν σκέψη μας στό ἔπος τοῦ '40. Ἔγραψαν τότε οἱ Ἕλληνες τήν πιό ἡρωϊκή σελίδα τῆς νεώτερης ἱστορίας τους ἐπιβεβαιώνοντας τήν ἐθνική τους ταυτότητα ὡς ἄξιοι ἀπόγονοι ἡρωικῶν προγόνων. Πραγματοποίησαν τό θαῦμα πού συγκλόνισε τόν κόσμο κι ἔκανε φίλους καί ἐχθρούς νά ὑποκλιθοῦν σεβαστικά μπρός στήν λεβεντιά καί γενναιότητα τῶν Ἑλλήνων, ὅλων τῶν Ἑλλήνων ἀνεξάρτητα ἀπό κοινωνική θέση, ἐπάγγελμα, μόρφωση, ἡλικία ἤ ὅποια ἄλλη ἰδιότητα. Διότι σ' ἐκείνη τήν μεγάλη ὥρα, ὁ κάθε πατριώτης, ἀπό τόν πρωθυπουργό μέχρι τόν ἀνώνυμο μεροκαματιάρη, συνειδητοποίησε τό μερίδιο τῆς εὐθύνης του γιά τήν λευτεριά τῆς πατρίδος κι ἐκπλήρωσε τό χρέος του.
 Ὅσοι ψηλαφήσαμε ἐκεῖνο τό θαῦμα, ἀλλά καί οἱ νεώτεροι καί μάλιστα ἡ νέα γενιά ἀξίζει νά σταθοῦμε μέ προσοχή καί νά ἀντλήσουμε πολύτιμα μαθήματα ἀπό τήν ἱστορία τοῦ '40. Ἰδιαίτερα σήμερα, μέσα στά ἐξαιρετικά σοβαρά προβλήματα πού μᾶς κυκλώνουν καί ἀπειλοῦν νά καταρρακώσουν τήν ἐθνική ἀξιοπρέπεια καί τήν ἴδια τήν ὑπόστασή μας ὡς χώρας, εἶναι συμφέρον νά μιμηθοῦμε τόν πατριωτισμό καί τήν ὁμοψυχία τῆς γενιᾶς τοῦ '40. Καί ἐννοῶ τήν ὁμοψυχία ὄχι σέ ἐπίπεδο πολιτικό ἤ οἰκονομικό, γιά τά ὁποῖα συνήθως γίνεται λόγος χωρίς νά πείθει ἡ καθαρότητα τῶν προθέσεων. Ἐννοῶ τήν ὁμοψυχία σέ ἐπίπεδο πνευματικό, δηλαδή νά ἀνανήψουμε πνευματικά ὅλοι οἱ Ἕλληνες, ἄρχοντες καί λαός. Νά ξαναβροῦμε τήν πνευματική ἐλευθερία πού μᾶς στέρησε ἡ μοιραία καί ἄβουλη παράδοση στό σκοτάδι τῆς πλάνης, ὁ ἐγκλωβισμός στίς παγίδες τοῦ κακοῦ!
  Ἀκούω ἤδη, φίλε ἀναγνώστη, τήν ἔνστασή σου: «Μά ποιά σχέση ἔχει ἡ ἐθνική μας κατάσταση μέ τά πνευματικά»; Μή βιάζεσαι νά χαμογελάσεις εἰρωνικά καί νά προσπεράσεις τήν σελίδα ἀδιάφορα. Σκέψου, σέ παρακαλῶ, ὑπάρχει τάχα σοβαρός ἄνθρωπος πού δέν ἀντιλαμβάνεται ὅτι ἡ σύγχρονη ἑλληνική κοινωνία ἔχει ἐπικίνδυνα διαβρωθεῖ καί ἀλλοιωθεῖ ἠθικά καί πνευματικά; Νομίζω ὅτι κατά τίς τελευταῖες δεκαετίες οἱ Νεοέλληνες ἐλεύθεροι -δόξα τῷ Θεῷ- ἐθνικά, σάν νά μεθύσαμε ἀπό αὐτή τήν ἐλευθερία καί κραιπαλούσαμε ἀσύδοτα κι ἀσχημονούσαμε ἀσύστολα πληγώνοντας θανάσιμα μέ τά ἴδια μας τά χέρια τήν πνευματική μας ἐλευθερία καί στραγγαλίζοντας μαζοχιστικά τήν ἑλληνορθόδοξη παράδο- σή μας. ῎Ισως ἐπειδή χωρίς δικό μας κόπο βρεθήκαμε κάτοχοι πολύτιμης πνευματικῆς κληρονομιᾶς, ξυπαστήκαμε, περιφρονήσαμε καί παραφρονήσαμε. Τί ἄλλο νά σκεφθεῖ κανείς, ὅταν ἐδῶ καί χρόνια ἐκποιοῦμε ἀπερίσκεπτα τά πνευματικά τιμαλφῆ καί μέ τέτοια ἐπιπολαιότητα πετοῦμε ἀπό πάνω μας τῆς ἀρετῆς τό ντύμα, ὥστε κινδυνεύουμε νά μείνουμε γυμνοί καί ἔρημοι ἀπό τόν πνευματικό μας πλοῦτο; Παραδινόμαστε ἑκούσια στά πνευματικά δεσμά κι ἄν δέν ἀλλάξουμε τακτική, δέν θά ἔχει πολλή ζωή ἡ ἐθνική μας ἐλευθερία.
 Ἀπορροφημένοι ἀπό τήν χαύνωση τοῦ εὐδαιμονισμοῦ κι ἄβουλοι μέσα στήν μέθη τοῦ καταναλωτισμοῦ ξεπουλοῦμε τίς ἀξίες, πλήν μιᾶς, τοῦ χρήματος. Γιά ἕνα πράγμα εἶναι πρόθυμοι νά ἀγωνισθοῦν οἱ περισσότεροι, μικροί καί μεγάλοι: γιά τήν διεκδίκηση τῶν δικαιωμάτων τους, γιά τήν ἀδιατάρακτη βολή καί τήν ἄνεσή τους. Οἱ ἄρχοντες, θεσμικοί φύλακες καί προστάτες -ὑποτίθεται- τῆς χώρας, ἔγιναν οἱ δολιοφθορεῖς της, συνεταῖροι κλεπτῶν καί κακοποιῶν (Ἠσ 1,23). Ἀφοῦ κατασπατάλησαν ἀσυλλόγιστα τό δημόσιο χρῆμα καί διασπάθισαν ἀσυνείδητα τά δανεικά, ἀδιάντροπα ὁμολογοῦν ὅτι «μαζί τά φάγαμε» καί ἀδίστακτα «παζαρεύουν» τόν ἱερό αὐτό τόπο, τόν ποτισμένο μέ ἱδρῶτα, δάκρυα καί αἵματα. Ἄ- πληστα προσπαθοῦν νά κρατήσουν ἀμείωτο τό δικό τους παχυλό εἰσόδημα, τήν ὥρα πού χαρατσώνουν σκληρά τόν λαό μέ τίς ἄμετρες φορολογίες καί τίς αἱματηρές περικοπές. Καί ὁ λαός, μαθημένος ἐδῶ καί χρόνια στήν καλοπέραση, τρέμει στήν ἰδέα τῆς φτώχειας καί μέ δικαιολογημένη ἀγανάκτηση καταφέρεται ἐναντίον ὅλων.
 Μέσα σ' αὐτό τό γενικό κλῖμα, φυσικό εἶναι οἱ ἔννοιες τῆς γενναιότητος, τῆς ἀλληλεγγύης, τῆς ὑπέρβα- σης τοῦ προσωπικοῦ συμφέροντος, νά παραμένουν ἄγνωστες καί μᾶλλον ἀνεπιθύμητες στούς πολλούς. Ποῦ νά μείνει περιθώριο καί χῶρος στά ἐνδιαφέροντά μας καί γι' αὐτή τήν ἔρμη τήν πατρίδα, γιά τά συμφέροντα καί τήν δόξα της ἤ ἔστω τήν στοιχειώδη ἀξιοπρέπειά της; «Ἀγρίεψε τό γένος μας», θά ἔλεγε καί πάλι ὁ Πατροκοσμᾶς. Ἐκεῖνος συνειδητοποιώντας τήν πνευματική ὑποδούλωση πού συνόδευε τήν ἐθνική σκλαβιά τῶν τουρκοκρατούμενων Ἑλλήνων μόχθησε γιά νά ξυπνήσει τίς κοιμισμένες συνειδήσεις τους. Τό πρόγραμμά του ἦταν νά ἀναστηθοῦν πνευματικά οἱ Ἕλληνες, γιά νά κερδίσουν ἔπειτα καί τήν ἐθνική ἐλευθερία τους. Διότι εἶναι γεγονός ὅτι ἡ πνευματική ἐλευθερία ἀποτελεῖ ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιά τήν ἀπόκτηση καί τήν διατήρηση τῆς ἐθνικῆς ἐλευθερίας.
 Σ' αὐτή τήν πνευματική ἐλευθερία τῶν τέκνων τοῦ Θεοῦ μᾶς καλεῖ ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία, ἡ χορηγός καί ἀγωγός τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ, ἡ χειραγωγός στήν βασιλεία τοῦ ἐλευθερωτῆ καί σωτήρα μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Κι εἶναι ἀκριβῶς ὁ μήνας αὐτός, ὁ Ὀκτώβριος, ὅπου μέ τήν παραβολή τοῦ καλοῦ σποριᾶ ἀνανεώνει ἡ Ἐκκλησία τήν κατηχητική της διακονία. Καλεῖ τά παιδιά της νά ξεδιψάσουν τήν πνευματική τους δίψα στά νάματα τοῦ θείου λόγου. Νά μαθητεύσουν στό φῶς τῆς ἀποκαλυμμένης ἀλήθειας, στήν «ἅπαξ παραδοθεῖσαν τοῖς ἁγίοις πίστιν» (Ἰδ 3), νά ἀσκοῦνται στήν ἐφαρμογή τῆς «ἁγίας ἐντολῆς» (Β΄Πέ 2, 21), ὥστε νά παραμένουν σταθερά καί ἀσάλευτα στήν «παροῦσαν ἀλήθειαν» (Β΄Πέ 1,12) καί μέ ἐπίγνωση νά προσέρχονται στόν ἁγιασμό τῶν ἱερῶν μυστηρίων της. Μικροί καί μεγάλοι, μαθητές καί φοιτητές καί ἐργαζόμενοι, μάχιμοι καί συνταξιοῦχοι, φτωχοί καί πλούσιοι, ὅλοι καλούμαστε νά δεχθοῦμε ὡς γῆ ἀγαθή τήν πνευματική σπορά τῆς Ἐκκλησίας. Νά πλαισιώσουμε τό ἔργο πού μέ πιστότητα καί φόβο Θεοῦ ἐπιτελοῦν οἱ ἐνορίες καί οἱ ἱεραποστολικές ἀδελφότητες στίς περισσότερες Μητροπόλεις τῆς χώρας μας. Τί εὐλογία νά ἀνταποκριθοῦμε ὅλοι ὁμόψυχα, νά προσεγγίσουμε καί νά ἀξιοποιήσουμε τήν σωτήρια χάρη πού ὁ Χριστός μᾶς χαρίζει! Εἶναι ἕνα θετικό βῆμα γιά τήν ἀνάνηψη τῶν συνειδήσεων καί τήν ἀνόρθωση τοῦ τόπου μας.
 Ἡ ἀδιαφορία καί ἄρνηση στό προσκλητήριο τῆς Ἐκκλησίας θά ἔχει συνέπειες ὀλέθριες, μέ ἀντίκτυπο μάλιστα στήν αἰωνιότητα. Ἄν χαθεῖ ὁ ἥλιος, ἄν λείψει τό ὀξυγόνο, ἄν ἡ οἰκολογική καταστροφή, πού τόσο ἀπασχολεῖ τούς οἰκολόγους, μᾶς ὁδηγήσει σέ ἀδιέξοδα, ἄν σφίξει ἀκόμη περισσότερο ὁ βραχνάς τοῦ μνημονίου, ἄν ἀπάνθρωπα μᾶς ἀντιμετωπίζουν οἱ δανειστές μας καί μᾶς προδίδουν οἱ πολιτικοί μας, ἄν ἡ διαγραφόμενη στόν ὁρίζοντα οἰκονομική κατάρρευση μᾶς καταβαραθρώσει, εἶναι σίγουρα κακά καί συμφορές ὅλα αὐτά, ἀλλά προσωρινά εἶναι, δέν ἔχουν ἰσχύ αἰώνια. Ἡ αἰώνια καταστροφή, ἐκείνη πού συνδέεται μέ τόν αἰώνιο ὄλεθρο, εἶναι νά χάσουμε «τό πακέτο» τῆς θείας χάριτος, νά ἀδιαφορήσουμε καί νά μήν ἀνταποκριθοῦμε στό κάλεσμα τοῦ Θεοῦ, πού μᾶς βγάζει ἀπό τόν πνευματικό λήθαργο. Ἄς ἀρχί-σουμε ἀπό σήμερα, ἀπό αὐτή τήν στιγμή, χωρίς καμία καθυστέρηση, χωρίς ἀναβολή. «Ἰδού νῦν καιρός εὐπρόσδεκτος, ἰδού νῦν ἡμέρα σωτηρίας» (Β΄ Κο 6,2)!

Τό μεγάλο καί βασανιστικό πρόβλημα τοῦ σημερινοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὅτι ἔχασε τήν ἐλπίδα, αὐτή τή μοναδική πνοή καί δύναμη τῆς ζωῆς. Κι εἶναι αὐτή ἡ ἔλλειψη πού τόν κατάντησε ἀνερμάτιστο, θλιβερό ζητιάνο τῆς χαρᾶς καί τόν ὁδήγησε στήν ἀπελπιστικά εἰλικρινῆ ἀγγελία-ὁμολογία του: «Ζητεῖται ἐλπίς».
 Οἱ τελειότατες μηχανές, βλέπετε, ὑπερπαράγουν ἀγαθά ἀπίθανα -ἀκόμη καί μεταλλαγμένα-, ἀλλά δέν κατασκευάζουν ἐλπίδα. Οἱ ἐπακριβῶς προγραμματισμένοι ὑπολογιστές προκαθορίζουν μέ λεπτομέρεια πολλά, δυστυχῶς καταστροφικά πολλές φορές, μά ἀντί νά ἀναρριπίσουν τήν ἐλπίδα, τή σκοτώνουν. Τό μάρκετιγκ προωθεῖ τήν ἀγορά, προάγει τίς διαπροσωπικές σχέσεις καί πολλαπλασιάζει ἀφάνταστα τήν ἐπικοινωνία: οἱ ἀποστάσεις ἐκμηδενίζονται, ἡ συγκοινωνία ὑπερτελειοποιεῖται, τό «κινητό» δίνει καί παίρνει. Πόσο ὅμως συντελοῦν ὅλα αὐτά στήν κοινωνία, στήν ἐσωτερική ἐπαφή τῶν ψυχῶν; Δυστυχῶς, μόνο ἀρνητικά, καταλυτικά ἐπιτεύγματα διαπιστώνουμε στόν τομέα αὐτό. Ἀκόμη καί στή σελήνη περπάτησε ὁ κάτοικος τῆς γῆς, ἀλλά οὔτε κι ἐκεῖ -φεῦ- δέν βρῆκε τό ἄνθος τῆς ἐλπίδας.
 Καί πῶς νά τό βρεῖ, ἀφοῦ τό ψάχνει σέ λάθος δρόμο; Ὁ ἀπελπισμένος σημερινός ἄνθρωπος μοιάζει μ᾿ ἐκεῖνον τόν ταλαίπωρο, πού ἔζησε καί πέθανε μέσα στή φτώχεια καί τή μιζέρια, ἐνῶ μετά τό θάνατό του ἡ μπουλντόζα σκάβοντας στά θεμέλια τοῦ ἐρειπωμένου καλυβιοῦ του ἀνακάλυψε ἀμύθητο θησαυρό. Ζοῦσε στήν ἀνέχεια, διότι ἀγνοοῦσε τό θησαυρό του. Αὐτός εἶναι ὁ ἄνθρωπος! Δέν ὑποψιάζεται κἄν τήν παρουσία τοῦ θησαυροῦ τῆς ἐλπίδας καί φυτοζωεῖ αὐτός πού πλάσθηκε γιά νά ἔχει ζωή περίσσια.Ἀγνοεῖ ἤ ἀρνεῖται νά δεχθεῖ ὅτι αὐτό πού ζητᾶ εἶναι ἀποκλειστική προσφορά τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, «τῆς ἐλπίδος ἡμῶν» (Α΄Τι 1,1).
 Ναί, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ Θεός πού ἔγινε ἄνθρωπος, ἔπαθε, πέθανε καί ἀναστήθηκε γιά τή δική μας σωτηρία. Γιά νά ᾿χουμε ἐμεῖς ζωή, χαρά κι ἐλπίδα. Αὐτός ὁ πανταχοῦ παρών ἦταν ἀπών ἀπό τόν τάφο ἐκεῖνο τό μυρωμένο πρωινό τοῦ Σαββάτου καί ἡ ἀπουσία τοῦ νεκροῦ σώματός του ὑπογραμμίζει τή ζωντανή παρουσία του στήν ἱστορία τοῦ κόσμου. Συνέτριψε τό θάνατο, αὐτό τό φαρμακερό σαράκι τῆς ζωῆς, τό δολοφόνο τῆς χαρᾶς, τήν αἰτία τῆς ἀπελπισίας τοῦ ἀνθρωπίνου γένους καί ἐγκαινίασε μίας ἄλλης βιοτῆς, «τῆς αἰωνίου τήν ἀπαρχήν». Εἶναι ἡ Ἐκκλησία, ὅπου ἀντηχεῖ ἡ διαβεβαίωση τοῦ ἀναστημένου Χριστοῦ πρός τούς μαθητές του: «ἰδού ἐγώ μεθ᾿ὑμῶν εἰμι πάσας τάς ἡμέρας» (Μθ 28,20). Αὐτή ἡ συνεχής παρουσία τοῦ ἀναστημένου Χριστοῦ εἶναι «ἡ ἄγκυρα ἐλπίδος, ἡ ἀσφαλής καί βεβαία» (πρβλ. Ἑβ 6,18-19) γιά τούς πιστούς κάθε ἐποχῆς μέχρι τή συντέλεια τοῦ αἰώνα.
 Στήν κοινωνία μας, πού χωρίς τόν Χριστό σείεται ἀπό τήν ἀνασφάλεια καί μαραζώνει μέσα στίς ἀλλεπάλληλες ἀπογοητεύσεις, κράτα, ἀδελφέ μου, τόν πολύτιμο θησαυρό σου, τήν πίστη στόν ἀναστημένο Χριστό. Καί σκόρπα γύρω σου τό μεγάλο μήνυμα, τῆς χαρᾶς καί τῆς ἐλπίδας σου τήν αἰτία: Χριστός ἀνέστη!

 Ἐπίκαιρο, καθώς γιορτάζουμε τήν ἐθνική μας ἀπελευθέρωση, ἀλλά καί πάντοτε ἐνδιαφέρον τό θέμα τῆς ἐλευθερίας. Μᾶς δίνει τήν ἀφορμή νά μελετήσουμε τή σχέση μας -ἡμῶν τῶν Ἑλλήνων- μέ τήν ἐλευθερία· τότε, στά χρόνια τῆς σκλαβιᾶς, καί τώρα, πού ζοῦμε σέ μιά χώρα ἐλεύθερη.
 Τόσο ἡ ἐθνική ὅσο καί ἡ ἐσωτερική ἐλευθερία τοῦ καθενός προϋποθέτει τή δική του προσωπική προσπάθεια καί τόν ἀγώνα γιά τήν κατάκτησή της. Ὅσο κι ἄν ἀκούγεται παράδοξα, ἄνθρωπος κανείς δέν μπορεῖ νά χαρίσει στόν ἄλλο τήν ἐλευθερία, οὔτε βέβαια καί νά τοῦ τήν ἀφαιρέσει. Ἀκριβέστερα, γιά νά χρησιμοποιήσω τή φράση ἑνός ἁγίου διδασκάλου τῆς Ἐκκλησίας μας, τοῦ Εὐθυμίου Ζιγαβηνοῦ, «τήν μέν σωματικήν ἐλευθερίαν καί ἄνθρωπος δίδωσι τήν δέ ψυχικήν μόνος ὁ Υἱός (τοῦ Θεοῦ), ὡς κυρίως κύριος· ἐπεί καί κυρίως αὕτη ἐλευθερία». Τήν ἐλευθερία τοῦ σώματος μπορεῖ κάποιες φορές νά τή χαρίσει ἄνθρωπος σέ ἄνθρωπο, τῆς ψυχῆς ὅμως τήν ἐλευθερία μόνο ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ πραγματικός Κύριος τή χαρίζει. Εἶναι σαφῶς ἀνώτερη ἡ ἐλευθερία τῆς ψυχῆς ἀπό ἐκείνη τοῦ σώματος ὅσο ἡ πρώτη ὑπερέχει ἀπό τό δεύτερο.
 Μέγιστο ἀγαθό ἡ ἐθνική ἐλευθερία. Ποιός δέν τό κατανοεῖ, ἰδιαίτερα ἄν συμβαίνει νά εἶναι Ἕλληνας; Σωστά λέχθηκε ὅτι «ἡ ἑλληνική ψυχή ζῆ μονάχα γιά τήν ἐλευθερία». Ἀλλά εἶναι ἐξίσου σωστή ὅσο καί ἀμείλικτη ἡ διαπίστωση ὅτι κάποιες φορές οἱ Ἕλληνες φάνηκαν ἀνάξιοι τῆς ἐθνικῆς τους ἐλευθερίας καί τήν ἔχασαν μέσα ἀπό τά χέρια τους. Γιατί; Διότι εἶχαν καταντήσει βαθιά νυχτωμένοι πνευματικά. Ἦταν ἐσωτερικά σκλάβοι σέ πάθη καί κακίες. Ἡ ἐσωτερική σκλαβιά ἔφερε καί τήν ἐξωτερική, τήν ἐθνική. Ἔτσι συνέβη καί μέ τήν ὑποταγή στόν τουρκικό ζυγό, κάτω ἀπό τόν ὁποῖο ἀκόμη περισσότερο ἐξαχρειώθηκαν οἱ Ἕλληνες.
 Ὡστόσο τό δοῦλο Γένος προικοδοτημένο πλουσιοπάροχα ἀπό τή χάρη τοῦ Θεοῦ κι ἀνδρωμένο μέ τῆς Ὀρθοδοξίας τή φλόγα, ἔχει νά δείξει καί στίς πιό σκοτεινές ὧρες του πνεύματα φωτεινά καί καρδιές ἀπροσκύνητες. Αὐτοί ἔγιναν ὁ σπόρος, γιά νά ἀνθοβολήσει καί πάλι στήν ἑλληνική πατρίδα τό ἁγνό λουλούδι τῆς λευτεριᾶς. Κι ἦρθε πράγματι ἡ ὥρα ἡ εὐλογημένη. Οἱ σκλάβοι ἔγιναν ἐλεύθεροι, διότι καί μέσα στή μακροχρόνια σκλαβιά κράτησαν ἀναμμένη τή φλόγα τῆς πίστεως, τήν εὐλάβεια, τήν ἀνθρωπιά, τίς παραδόσεις τους. Κράτησαν ἀδούλωτη, ἐλεύθερη τήν ψυχή τους.
 Δέν ἦταν ἁπλή ὑπόθεση ἡ ἐπικράτηση τῆς ἐλευθερίας. Κίνδυνοι πολλοί ἀπειλοῦσαν νά τήν πνίξουν μόλις ἀναστήθηκε «ἀπ᾿ τά κόκκαλα βγαλμένη τῶν Ἑλλήνων τά ἱερά». Πρῶτος καί φοβερός ὁ κίνδυνος τῆς διχόνοιας, τῆς ἐθνικῆς μας ἀρρώστιας. Τά ὅπλα, πού ἔδιωξαν ἀπό τή γῆ μας τόν ἐχθρό, κατόπιν βάφηκαν σ᾿ ἀδελφικό αἷμα. Ἔπειτα ἡ ἀδικία, ἡ ἰδιοτέλεια, τό συμφέρον μετέβαλαν σέ ἐχθρούς καί πολέμιους τούς ἀδελφούς. Ὁ Μακρυγιάννης, μέ τή θυμόσοφη ἁπλότητά του, ἐντοπίζει τήν αἰτία τῆς ἀθλιότητας στήν ἀτονία τῆς πίστεως καί στήν ἔκλυση τῶν ἠθῶν. «Ἐκκλησία εἰς τήν πρωτεύουσαν δέν εἶναι καί μᾶς γελᾶνε ὅλος ὁ κόσμος». Δέν χτίζετε ἐκκλησίες καί σχολεῖα, ἀλλά κοιτᾶτε νά «φτιάξετε θέατρον, διά νά μᾶς μάθῃ τήν ἀπιστία καί τήν παραλυσία».
 Αὐτά τότε. Νά ἔρθω τώρα στούς σημερινούς Ἕλληνες. Εἴμαστε ἐλεύθεροι ἐθνικά. Δόξα τῷ Θεῷ! Ποιός ὅμως μπορεῖ μέ εἰλικρίνεια νά μᾶς διαβεβαιώσει ὅτι κατέχουμε οἱ Νεοέλληνες τήν ἐσωτερική, τήν πνευματική ἐλευθερία, ἐκείνη πού ἔβγαλε ἀπό τή σκλαβιά τούς ἄλλοτε ὑπόδουλους προγόνους μας; Ἐκείνη τήν ἐλευθερία, γιά τήν ὁποία ὁ Μέγας Ἀντώνιος ἀποφθέγγεται· «Ἐλεύθεροί σοι νομιζέσθωσαν, οὐχ οἱ τήν τύχην ἐλεύθεροι· ἀλλ᾿ οἱ τόν βίον καί τούς τρόπους ἐλεύθεροι».
 Φοβοῦμαι ὅτι καί σήμερα, εἴτε τό ὁμολογοῦμε εἴτε ὄχι, σέ πολλές περιπτώσεις μᾶς τυλίγει σκληρή καί ἀδυσώπητη σκλαβιά. Μήπως δέν ἀντιμετωπίζουμε καθημερινά ἕναν ἀπαίσιο ἐξανδραποδισμό στό ἐπίπεδο τῶν ἰδεῶν μέ τήν κατευθυνόμενη προπαγάνδα, τήν ἐλεγχόμενη μετάδοση πληροφοριῶν, τήν παραπλανητική διαφήμιση; Ἔπειτα ἡ ὕβρις, ὅπου παρέσυρε τόν Νεοέλληνα ὁ ἀέρας τοῦ νεοπλουτισμοῦ; Ὁ ξεπεσμός του στήν παγίδα τοῦ εὔκολου κέρδους; Ἡ ἐπαίσχυντη ἀντικατάσταση τῶν τιμαλφῶν ὄχι μόνο τῆς ἑλληνικῆς φυλῆς ἀλλά καί αὐτῆς τῆς ἀνθρωπιᾶς μέ τίς νεοφανεῖς «ἀξίες» τοῦ χρηματιστηρίου;
 Καί τί νά ποῦμε γιά τή βάρβαρη κακοποίηση τῆς ἴδιας τῆς γλώσσας μας· γιά τήν ἀπερίσκεπτη ἀπεμπόληση τῶν ἰδανικῶν καί παραδόσεών μας· γι᾿ αὐτή τήν ἄρρωστη ξενομανία, πού συχνά μᾶς ὁδηγεῖ στόν πιθηκισμό καί στό γραικυλισμό! Ἀνησυχητική εἶναι ἡ ἀδιαμαρτύρητη, ἡ τυφλή ὑπακοή σ᾿ ὅ,τι ἔξωθεν εἰσαγόμενο, ἡ ὁμαδοποίηση καί ἀγελοποίηση πού μᾶς ἐπιβάλλουν οἱ διάφορες «κοινωνικές ὑποχρεώσεις». Ἀκόμη καί οἱ προτιμήσεις στό ρουχισμό (μόδα), στήν ἐπίπλωση τοῦ σπιτιοῦ, στόν τρόπο συμπεριφορᾶς καί ἐπικοινωνίας προκαθορίζονται ἀπό κάποιες ἔξω ἀπό μᾶς σκοπιμότητες, στίς ὁποῖες ἄβουλα ὑποκύπτουμε. Αὐτή ἡ ἰσοπέδωση καί δρομολόγηση τῆς ζωῆς μας σέ προκατασκευασμένα καλούπια μᾶς καταντᾶ ἄβουλες μαριονέττες, πού κινούμαστε καί ἐκφραζόμαστε μηχανικά. Καί οἱ μαριονέττες ποτέ δέν μπορεῖ νά εἶναι ἐλεύθερες.
 Πρόβλημα σοβαρό ἀποτελεῖ ἡ τρομακτική ἀλλοίωση πού ἐπέφερε πάνω μας ὁ ἀλόγιστος καταναλωτισμός, ὁ εὐδαιμονισμός, ἡ ἔλλειψη ἄσκησης καί ἡ κατάργηση τοῦ φρονήματος τῆς θυσίας. Πολύ ἀπαισιόδοξη ἀλλά δυστυχῶς ἀληθινή ἡ διαπίστωση ὅτι «κάποτε δίναμε καί τή ζωή μας γιά τήν Ἑλλάδα· σήμερα δίνουμε καί τήν Ἑλλάδα γιά τή ζωή μας».
 Γιατί αὐτός ὁ ξεπεσμός; Γιατί τέτοια κατάντια; Διότι πρῶτα δώσαμε τήν ψυχή μας σέ πράγματα ὑλικά καί ξένα πρός τίς βαθύτερες ἀνάγκες της. Ἀδιαφορήσαμε γιά τό γεγονός ὅτι ὁ Θεός ἔπλασε ὅλη τή φυσική δημιουργία γιά τόν ἄνθρωπο. Καί τόν ἄνθρωπο -μόνον αὐτόν μέσα ἀπ᾿ ὅλη τήν πλάση- τόν ἔπλασε ὁ Θεός γιά τόν ἑαυτό του. Τόν θέλει δικό του, δοῦλο του.
 Μά τότε πῶς μιλοῦμε γιά ἐλευθερία, θά διερωτηθεῖ κάποιος. Ἐδῶ ἀκριβῶς μπαίνουμε στό χῶρο τοῦ μυστηρίου. Ὁ Θεός ξέρει νά λυγίζει τήν καρδιά μας χωρίς νά τή βιάζει καί νά μᾶς τραβᾶ κοντά του χωρίς νά μᾶς ἐξαναγκάζει. Ὁ ἐνανθρωπήσας Θεός, ὁ Ἰησοῦς Χριστός ἐγκαινίασε τό καθεστώς τῆς τέλειας καί ὁριστικῆς ἐλευθερίας γιά ὅλους ἐκείνους πού τόν ἀποδέχονται μέ πίστη καί ἀγάπη. Κι ὅπως συγκεκριμενοποίησε τήν ἀγάπη, βεβαιώνοντας ὅτι «ὁ Θεός ἀγάπη ἐστί» (Α' Ἰω 4,8), καί τήν ἀλήθεια, ἀποκαλύπτοντας ὅτι «ἐγώ εἰμι ἡ ἀλήθεια» (Ἰω 14,6), ἔτσι ἔδωσε καί στήν ἐλευθερία τήν ἀληθινή της διάσταση. Ἐρήμην τοῦ Χριστοῦ ἡ ἐλευθερία δέν εἶναι παρά τό ψεύτικο ὄνομα τῆς δουλείας, «τό ἐπικάλυμμα τῆς κακίας», ὅπως τή χαρακτηρίζει ὁ ἀπόστολος Πέτρος (Α' Πε 2,6). Ἀντίθετα ἡ ἐν Χριστῷ δουλεία εἶναι τό πιό ἐκφραστικό, τό πιό ἀληθινό ὄνομα τῆς ἐλευθερίας.
 Ἡ πίστη, ἡ ἀλήθεια καί ἡ ἐλευθερία σχηματίζουν μία τέλεια ἁλυσίδα στή χριστιανική ζωή. Ἡ γνώση τῆς θεϊκῆς ἀλήθειας ἔρχεται μέ τήν πίστη καί ἐλευθερώνει τούς πιστούς. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος δέχεται ἐλεύθερα τίς ὑποσχέσεις τοῦ Θεοῦ, μπορεῖ πιό ἀξιόπιστα νά ὑπακούει στίς ἐντολές του. Ὅταν ἀνταποκρίνεται στήν ἀλήθεια τοῦ εὐαγγελίου, ἐλευθερώνεται ἀπό τά δεσμά τῆς ἄγνοιας, νικᾶ τή δύναμη τῆς ἁμαρτίας καί αὐτόν ἀκόμη τό φόβο τοῦ θανάτου.
  Ὡς χριστιανοί ὀρθόδοξοι κατέχουμε τή ζωντανή ἀλήθεια. Θά ἔπρεπε συνεπῶς νά κατέχουμε καί τήν ἐλευθερία. Ἄν αὐτό δέν συμβαίνει, εἶναι διότι κάπου νοθεύουμε τήν ἀλήθεια τῆς πίστεως, τήν παραμερίζουμε ἤ τή στομώνουμε, μέ ἀποτέλεσμα νά ψυχραίνουμε τήν ἀγάπη μας γιά τόν ἐλευθερωτή Χριστό. Καί πῶς νά κρατηθοῦμε ἐλεύθεροι χωρίς τή δική του βοήθεια; Καί πῶς νά κυριαρχήσουμε χωρίς τή θεϊκή συνδρομή; Ἀμείλικτος στή σαφήνεια καί καθηλωτικός στήν ἀπολυτότητά του ὁ θεϊκός λόγος ἀποκαλύπτει· «ᾧ γάρ τις ἥττηται, τούτῳ καί δεδούλωται» (Β' Πε 2,19). Ἐλεύθερος δέν εἶναι αὐτός πού ἀσύστολα κάνει ὅ,τι θέλει, ἀλλά αὐτός πού κάνει ὅ,τι πρέπει. Κάθε ἥττα στόν πνευματικό τομέα μπορεῖ νά φαίνεται σάν ἀπελευθέρωση καί χειραφέτηση ἀπό τό νόμο τοῦ Θεοῦ, στήν πραγματικότητα ὅμως ὅποιος ἀρνεῖται τήν ὑποταγή στόν Θεό ὑποτάσσεται σέ μύρια ἄλλα ἀφεντικά, ὅσα εἶναι καί τά πάθη του, ἐπισημαίνει ὁ ἅγιος Αὐγουστίνος.
 Δέν εἶναι στ᾿ ἀλήθεια τραγικό ὅτι μπορεῖ νά ἐκθειάζουμε τούς προγόνους μας καί νά τούς τιμοῦμε, διότι μέ τή θυσία τους νίκησαν ἐχθρούς ἄσπονδους καί αἰώνιους, ἀλλά οἱ ἴδιοι νά παραμένουμε δοῦλοι τῶν παθῶν μας;

Παράδοξος καί ὁπωσδήποτε ἀπροσδόκητος ὁ τίτλος τοῦ ἄρθρου γιά τήν ἱστοσελίδα καί τό περιοδικό μας, πού οὔτε μέ τήν Ψυχιατρική οὔτε μέ τήν ᾿Ιατρική γενικότερα ἔχει κάποια σχέση. Εἶναι, λοιπόν, ἀναγκαῖο ἐξαρχῆς νά διευκρινίσω ὅτι δέν πρόκειται νά μπῶ στά χωράφια τῶν ἀγαπητῶν μου γιατρῶν. Δέν ἔχω τήν πρόθεση οὔτε καί τήν ἁρμοδιότητα νά ἀσχοληθῶ μέ τίς παθήσεις πού μελετᾶ καί ἀντιμετωπίζει ἡ Ψυχιατρική καί πού δέν εἶναι λίγες· ξεπερνοῦν τίς τριακόσιες, ὅπως ἔχει ἐπισημάνει εἰδική ἔρευνα. Τό θέμα τοῦ ἄρθρου μου ἀφορᾶ σέ τρεῖς πνευματικές, θά ἔλεγα, τρέλες. Εἶναι καταστάσεις ἔκρυθμες, πού προξενοῦν δυσαρμονία καί ταραχή στόν ψυχικό κόσμο τοῦ ἀνθρώπου, σαλεύουν τήν ἐσωτερική του ἰσορροπία καί τόν ἀποδεικνύουν ἄφρονα, δηλαδή ἀνόητο, τρελό.
 «῎Αφρων», λέγει ὁ Μ. Βασίλειος, εἶναι «ὁ ἐστερημένος φρονήσεως καί ὁ πρός τά κοινά καί ἀνθρώπινα διορατικῶς μή ἔχων», δηλαδή ἐκεῖνος πού ἔχασε τή φρόνησή του καί δέν διακρίνει τά κοινά καί ἀνθρώπινα, τά ὁποῖα ἀβίαστα ἀντιλαμβάνονται οἱ φυσιολογικοί ἄνθρωποι. Μέ τό χαρακτηρισμό «ἄφρων» στιγματίζει ὁ θεόπνευστος λόγος τῆς ἁγίας Γραφῆς τρεῖς περιπτώσεις ἀνθρώπων·
- ῎Ηδη στήν Παλαιά Διαθήκη ὁ προφήτης Δαυΐδ γράφει· «Εἶπεν ἄφρων ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ· οὐκ ἔστι Θεός» (Ψα 13,1· 52,1). «῎Αφρων» θεωρεῖται ἐκεῖνος πού δέν ἀναγνωρίζει τήν ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ, ὁ ἄθεος.
- Στήν Καινή Διαθήκη τά χείλη τοῦ Θεανθρώπου χαρακτηρίζουν ἄφρονα τόν πλούσιο τῆς παραβολῆς·  «῎Αφρον, ταύτῃ τῇ νυκτί τήν ψυχήν σου ἀπαιτοῦσιν ἀπό σοῦ· ἅ δέ ἡτοίμασας τίνι ἔσται;» (Λκ 12,20). Σώρευε ἀγαθά στίς ἀποθῆκες του, μένοντας ἀδιάφορος γιά τή δυστυχία τῶν συνανθρώπων του καί ἀνυποψίαστος γιά τίς ἀνάγκες τῆς δικῆς του ψυχῆς.
- ῾Ο ἀπόστολος Παῦλος γράφοντας στούς Κορινθίους ὀνομάζει ἄφρονα τόν ἄνθρωπο πού δέν ἐλπίζει στή σωματική του ἀνάσταση· «῎Αφρον, σύ ὅ σπείρεις, οὐ ζωοποιεῖται, ἐάν μή ἀποθάνῃ· καί ὅ σπείρεις, οὐ τό σῶμα τό γενησόμενον σπείρεις, ἀλλά γυμνόν κόκκον, εἰ τύχοι σίτου ἤ τινος τῶν λοιπῶν· ὁ δέ Θεός αὐτῷ δίδωσι σῶμα καθώς ἠθέλησε... οὕτω καί ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν» (Α´ Κο 15,36-42).
 ᾿Αθεΐα, ἀσπλαγχνία, ἀπελπισία. Νά οἱ τρεῖς καταστάσεις ἀφροσύνης, τίς ὁποῖες ἐπισημαίνει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ἐνῶ ἡ ἱστορία καί ἡ καθημερινή μας ἐμπειρία ἐπιβεβαιώνουν τίς θλιβερές συνέπειές τους στή ζωή μας. Γιατί ὅμως χαρακτηρίζεται τρέλα ἡ καθεμία ἀπό τίς καταστάσεις αὐτές;
 ῾Η ἐπιστήμη τῆς Ψυχολογίας συμφωνεῖ μέ τήν ἁγία Γραφή ὅτι ἡ ψυχική ὑγεία τοῦ ἀνθρώπου συνίσταται στήν ἐσωτερική του ἑνότητα καί εἰρήνη. ῞Οταν ἔχουμε ἁρμονικές σχέσεις μέ τόν ἑαυτό μας, μέ τούς ἄλλους καί μέ τόν Θεό, τότε ἡ λογική μας βλέπει καθαρά, τό συναίσθημά μας διοχετεύεται σωστά, ἡ βούληση εἶναι ἰσχυρή καί ἡ ψυχή μας νιώθει ὑγιής, ἀσφαλισμένη. ᾿Εκεῖνο πού διαταράσσει τήν ἐσωτερική ἰσορροπία, μᾶς διασπᾶ σέ χίλια κομμάτια καί μᾶς φέρνει σέ σύγκρουση μέ τούς γύρω καί μέ τόν ἑαυτό μας, εἶναι ἡ ἁμαρτία. Διότι «ἁμαρτάνω» σημαίνει ἀκριβῶς αὐτό· παραβαίνω τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, τό νόμο τόν ὁποῖο ἔθεσε ὁ Δημιουργός μου, γιά νά λειτουργεῖ σωστά ἡ φύση μου, καί ἑπομένως ἀποτυγχάνω στό στόχο μου καί χάνω τό ρυθμό μου.
 ῾Η ἀθεΐα, ἡ ἀσπλαγχνία καί ἡ ἀπελπισία εἶναι οἱ βασικές μορφές μέ τίς ὁποῖες παρουσιάζεται ἡ ἁμαρτία στή ζωή μας. Καθεμιά ἀπ᾿ αὐτές διασαλεύει τίς σχέσεις μας μέ τούς τρεῖς βασικούς ἄξονες, γύρω ἀπό τούς ὁποίους στρέφεται ἡ ἀνθρώπινη ψυχή· τόν Θεό, τόν συνάνθρωπο καί τόν ἑαυτό μας. ῾Η ἀθεΐα μᾶς βάζει σέ πόλεμο μέ τόν Θεό· ἡ ἀσπλαγχνία ὑψώνει τεῖχος καί μᾶς χωρίζει ἀπό τούς ἄλλους ἀνθρώπους· ἡ ἀπελπισία μᾶς φέρνει σέ διάσταση μέ τόν ἴδιο τόν ἑαυτό μας. ᾿Εμβαθύνοντας θά μπορούσαμε νά δοῦμε πίσω ἀπό τήν ἀθεΐα τή ρίζα τῆς φιλοδοξίας, πού ὑποκαθιστᾶ τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό· πίσω ἀπό τήν ἀσπλαγχνία τή φιλαργυρία, πού βάζει τό χρῆμα πάνω ἀπό τήν ἀγάπη πρός τόν ἀδελφό, καί πίσω ἀπό τήν ἀπελπισία τή φιληδονία, τήν ἐκφυλισμένη μορφή τῆς ἀγάπης πρός τόν ἑαυτό μας.
 ῾Η ἀθεΐα σκοτίζει, τυφλώνει τό λογικό καί δέν μποροῦμε νά δοῦμε τόν Θεό, ὁ ὁποῖος ὑπάρχει παντοῦ. ῾Η ἀσπλαγχνία ἀλλοιώνει, στραγγαλίζει τό συναίσθημα καί ἀδυνατοῦμε νά ἀγαπήσουμε τόν συνάνθρωπό μας, πού εἶναι ἀδελφός μας. ῾Η ἀπελπισία ἀρρωσταίνει, τσακίζει τή βούληση, ὥστε δέν θέλουμε νά ἀντιληφθοῦμε τήν ὕπαρξή μας στήν πραγματική, τήν αἰώνια διάστασή της, δέν μποροῦμε νά πιστέψουμε στήν αἰωνιότητα, αὐτό ἀκριβῶς πού λαχταρᾶ ἡ ὕπαρξή μας. Καί στίς τρεῖς περιπτώσεις χάνουμε τήν ἐπαφή μέ τήν ἀλήθεια, κινούμαστε ἐκτός πραγματικότητος. ῎Ετσι ἡ ἀθεΐα, ἡ ἀσπλαγχνία καί ἡ ἀπελπισία γίνονται τρέλες.