Πραγματική ἤ πλασματική ἡ λεγόμενη οἰκονομική κρίση ἔγινε τόν τελευταῖο καιρό τό πρῶτο θέμα τῆς ἐπικαιρότητος. Συζητεῖται ἀπό ἄρχοντες καί λαό, συνταξιούχους καί μισθωτούς, ὑψηλόμισθους καί χαμηλόμισθους, μόνιμους καί ἐποχιακούς καί ὡρομίσθιους, μεγαλοεπιχειρηματίες καί μεροκαματιάρηδες, εἰδικούς καί ἄσχετους. Εἶναι ὁ ἐφιάλτης πού φοβίζει καί ἀναστατώνει ἐπιχειρήσεις καί ἑταιρεῖες, τρομοκρατεῖ μικρά καί μεγάλα νοικοκυριά καί ἄτομα, σωρεύοντας ἕνα πλῆθος ἀπό θλιβερά ἐπακόλουθα. Δέν διαθέτω, βέβαια, τήν εἰδικότητα οὔτε καί τήν ἁρμοδιότητα γιά νά σχολιάσω τό θέμα ἀπό ἄποψη οἰκονομική. Δέν προτίθεμαι νά συνταχθῶ ἀβασάνιστα μέ τούς ἀμέριμνους καί ὑπεραισιόδοξους οὔτε μέ τούς θιασῶτες τῆς πεσιμιστικῆς κινδυνολογίας. Θά ἤθελα ὡστόσο νά ἐπιχειρήσω μία προσέγγιση στό πρόβλημα ἀπό τήν πνευματική προοπτική καί νά ψηλαφήσω τήν προσωπική εὐθύνη τοῦ καθενός μας γιά τήν ἀντιμετώπιση τῆς κρίσης.
 Ἔχει ἤδη ἐπισημανθεῖ ὅτι πίσω ἀπό τήν οἰκονομική κρύβεται μία ἄλλη πολύ πιό σοβαρή κρίση, ἡ πνευματική. Μελετώντας τό θέμα κάτω ἀπό τό φῶς τοῦ θείου λόγου, διαπιστώνουμε ὅτι θά ἦταν πολύ διαφορετικά τά πράγματα καί σαφῶς πιό ἀνάλαφρη ἡ οἰκονομική δυσπραγία, ἄν ἐμεῖς, οἱ λεγόμενοι χριστιανοί, διαθέταμε τήν ἀνάλογη προετοιμασία. Ἄν ἄρχοντες καί λαός εἴχαμε θωρακισθεῖ μέ τήν ἠθική κατάρτιση καί μέ μιά κάποια πνευματικότητα, ἄν διαθέταμε προπαίδεια στήν ἄσκηση, ἄν δέν εἴχαμε ἀλλοιωθεῖ, ἀλλοτριωθεῖ καί ἁλωθεῖ ἀπό τόν ἀσυγκράτητο καταναλωτισμό καί δέν εἴχαμε ἀποχαυνωθεῖ ἀπό τόν ἀχόρταγο εὐδαιμονισμό, δέν θά φθάναμε ἀσφαλῶς ποτέ σέ τέτοια πτώχευση. Οἱ σπατάλες, τά ἀλόγιστα ἔξοδα, ἡ φοροδιαφυγή, ἡ ὑπεξαίρεση μέ ὁποιονδήποτε τρόπο δημοσίου χρήματος εἶναι ἀσυμβίβαστα πρός τήν χριστιανική ἰδιότητα. «Καλομάθαμε» στήν καλοπέραση καί στήν εὐμάρεια τοῦ εὐδαιμονισμοῦ, δηλαδή κακομάθαμε καί κακοποιήσαμε τόν ἴδιο τόν ἑαυτό μας, τόν ἀποδυναμώσαμε ἀπό τίς ψυχικές του δυνάμεις. Ἔτσι τό χειρότερο δέν εἶναι ἡ οἰκονομική κρίση, ἀλλά ἡ χαμηλή πνευματική στάθμη στήν ὁποία αὐτή μᾶς βρίσκει. Πάσχει, θά ἔλεγα, τό πνευματικό ἀνοσοποιητικό μας σύστημα. Θά ἀναφέρω μόνο δυό-τρία παραδείγματα.
 Ὅσο κι ἄν ἀρνούμαστε νά τό δεχθοῦμε, ὅσο κι ἄν ἀδυνατοῦμε σήμερα νά τό καταλάβουμε, ὁ σταυρός εἶναι τό γνώρισμα τῶν ὀπαδῶν τοῦ ἐσταυρωμένου Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἐδῶ ἀκριβῶς βρίσκεται τό κομβικό σημεῖο. Ἡ εὐδαιμονιστική ἐποχή μας, ἐκμαυλισμένη ἀπό τήν καλοπέραση καί τήν εὐζωία, ἀπορρίπτει ἐξ ὁρισμοῦ τήν ἔννοια τοῦ σταυροῦ, τῆς ἄσκησης, τῆς προσφορᾶς. «Νά περνᾶς καλά», εἶναι ἡ συνηθισμένη εὐχή πού ἀνταλλάσσουμε. Νά περνᾶμε καλά, αὐτό εἶναι τό πρῶτο πού μᾶς ἐνδιαφέρει. Ἡ μέγιστη ἀπολαβή μέ τήν ἐλάχιστη προσπάθεια εἶναι τό ὅραμα μικρῶν καί μεγάλων. Ἡ κακοπάθεια, ἡ στέρηση, ἡ ἀληθινή νηστεία, ἡ ταπείνωση, ἡ ὑπομονή ἠχοῦν παράδοξα, ἄν ὄχι ἀνόητα σήμερα καί κανείς δέν θά ἤθελε νά ἀσκήσει αὐτές τίς ἀρετές. Μᾶς ἀναστατώνει καί μόνο ἡ ἰδέα ὅτι μπορεῖ π.χ. νά στερηθοῦμε μιά μέρα τό κινητό τηλέφωνό μας, νά περάσουμε ἕνα βράδυ χωρίς τηλεόραση, δέν λέω χωρίς ψωμί.
 Κι ὅμως δέν εἶναι ἡ πρώτη φορά πού ὁ λαός μας ἀπειλεῖται ἀπό τήν φτώχεια. Καί ἄλλοτε ἡ χώρα μας ἀντιμετώπισε κρίση οἰκονομική. Θά μνημονεύσω μόνο τήν φοβερή κατοχή τοῦ 1941-42. Τότε οἱ ἄνθρωποι εἶχαν τήν δυνατότητα νά σκάψουν καί νά καλλιεργήσουν τήν γῆ, νά μεταποιήσουν παλιά ροῦχα, νά ἀξιοποιήσουν ἀντικείμενα πού ἦταν γιά πέταμα. Ἡ ἐργατικότητα τούς ἄνοιγε δρόμους καί διέξοδο στά ἀδιέξοδα. Ἔπειτα ἡ ὀλιγάρκεια, αὐτή ἡ ξεχασμένη ἀρετή, ἡ «τό ἀπροσδεές τῶν ἀγγέλων μιμουμένη», ὅπως γράφει ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητής, περιόριζε πολύ τίς ἀπαιτήσεις καί ἀπάλλασσε ἀπό τίς πλασματικές ἀνάγκες. Ἦταν εὐχαριστημένοι μέ ἕνα κομμάτι ξερό ψωμί κι εὐτυχισμένοι ὅταν αὐτό μποροῦσε νά συνοδεύεται ἀπό δυό ἐλιές ἤ ἕνα κρεμμύδι. Ἔνιωθαν ἱκανοποιημένοι μέ τά λίγα, διότι πλούσιος δέν εἶναι ὅποιος ἔχει πολλά, ἀλλά ὅποιος δέν χρειάζεται πολλά. Εἶναι πλουτισμός ἡ αὐτάρκεια, ὅπως ἀποκαλύπτει ἡ διαβεβαίωση τοῦ ἀποστόλου Παύλου· «ἐγώ γάρ ἔμαθον ἐν οἷς εἰμι αὐτάρκης εἶναι. Οἶδα καί ταπεινοῦσθαι, οἶδα καί περισσεύειν· ἐν παντί καί ἐν πᾶσι μεμύημαι καί χορτάζεσθαι καί πεινᾶν, καί περισσεύειν καί ὑστερεῖσθαι» (Φι 4, 11-12).
 Στόν χριστιανικό κόσμο σήμερα ἔχουμε πολλά, θέλουμε περισσότερα. Τά θέλουμε ὅλα ἄφθονα, ἀμέσως καί ἀκόπως. Μέ τήν νοοτροπία αὐτή μπορεῖ, βέβαια, κάποιος νά μήν ἀρνεῖται θεωρητικά τήν χριστιανική του ἰδιότητα, ἴσως μάλιστα καί νά καυχᾶται γι’ αὐτήν. Στήν πραγματικότητα ὅμως δέν ἔχει καμία σχέση μέ τήν πνευματικότητα τῆς χριστιανικῆς πίστης, ἡ ὁποία θεμελιώνεται στήν ἀνάσταση τοῦ ἐσταυρωμένου Ἰησοῦ Χριστοῦ καί διακηρύττει ὅτι «ἰδού γάρ ἦλθε διά τοῦ σταυροῦ χαρά ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ».
 Νά τό ποῦμε ἁπλά, δέν λογίζεται χριστιανός ὅποιος δέν ἐνστερνίζεται τήν θυσιαστική ἀγάπη, ὅποιος στό πρόσωπο τοῦ ἄλλου δέν βλέπει τόν ἀδελφό, τόν ἴδιο τόν Θεό. «Τίποτε ἄλλο δέν ἀποτελεῖ τόσο σπουδαῖο γνώρισμα καί χαρακτηριστικό γιά τόν πιστό καί ἐκεῖνον πού ἀγαπᾶ τόν Χριστό, ὅσο τό νά φροντίζει γιά τούς ἀδελφούς του καί νά καταβάλλει κάθε προσπάθεια γιά τήν σωτηρία τους», ἀποφαίνεται ὁ ἅγιος Χρυσόστομος. Καί ἐννοεῖ, βέβαια, τήν σωτηρία τῆς ψυχῆς ἀλλά καί τοῦ σώματος. Δέν μπορεῖ νά καταναλώνει ἀνενόχλητος καί νά σπαταλᾶ ὁ χριστιανός πού γνωρίζει ὅτι γύρω του ὑποφέρουν οἱ πεινασμένοι, οἱ ἄστεγοι, οἱ ἄνεργοι, οἱ δυστυχισμένοι. Ἡ ἀγάπη τόν κάνει ἐπινοητικό. Κι ἄν δέν ἔχει τήν δυνατότητα νά λύσει τά προβλήματα τῶν φτωχῶν, τουλάχιστον φροντίζει κάτι νά οἰκονομήσει, νά περιορίσει κάπως τήν δική του εὐδαιμονία καί ἄνεση, ὥστε νά «κοινωνεῖ» στήν χρεία τῶν ἀδελφῶν.
 Δέν ζῆ χριστιανικά ὅποιος δέν βιώνει τήν ἐλπίδα πού, χαρίζοντας τήν πρόγευση τῆς μέλλουσας πραγματικότητας, ἐμπνέει τό ἀσκητικό φρόνημα. Μέ αὐτή τήν ἐμπειρία ὁ Μέγας Βασίλειος διδάσκει ὅτι «δέν πρέπει νά ὑπηρετοῦμε δουλικά τό σῶμα, ἐκτός ἀπό τίς ἀπαραίτητες ἀνάγκες». Κάποτε μάλιστα «πρέπει νά στερούμαστε καί αὐτά τά ἐπιτρεπόμενα καί ἀπαραίτητα γιά τήν ζωή, ὅταν ἡ στέρηση αὐτή ἀποβλέπει στήν ὠφέλεια τῶν ἀδελφῶν μας». Εὔκολα ἀντιλαμβάνεται ὁ καθένας ὅτι ἄν θέλαμε νά ἐφαρμόσουμε τήν συμβουλή τοῦ Οὐρανοφάντορος -λίγο νά ἐγκρατευθοῦμε γιά τήν ὠφέλεια τῶν ἀδελφῶν- θά μπορούσαμε καί οἱ πιό φτωχοί νά ἐξοικονομήσουμε τουλάχιστον ἕνα πιάτο ἀπό τό φαγητό τῆς ἡμέρας. Ἕνα πιάτο γιά νά χορτάσουμε τήν πεῖνα τοῦ ἀδελφοῦ.
 Σήμερα, περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλη φορά, εἶναι ἀνάγκη νά σταθοῦμε ὄρθιοι στόν χαλασμό. Νά ἐπιδοθοῦμε, δηλαδή, μέ ζῆλο στήν πνευματική μας καλλιέργεια, μέ τήν μαθητεία μας στόν λόγο τοῦ Θεοῦ καί μέ τήν ἐνσυνείδητη συμμετοχή στήν θεία λατρεία. Εἶναι τά δοκιμασμένα μέσα πού θά μᾶς βγάλουν ἀπό τήν πνευματική κρίση. Καί ἡ ἔξοδος αὐτή ἀποτελεῖ τήν ἐγγύηση γιά τήν ἀποσόβηση κάθε ἄλλης κρίσης.

Τό κάπνισμα ἀποτελεῖ μία κακή συνήθεια, βλαπτική γιά τόν καπνιστή καί τό περιβάλλον του τό φυσικό καί κοινωνικό. Ἀλλά τό μεγαλύτερο κακό εἶναι ὅτι τό κάπνισμα ἀντιβαίνει στό νόμο τοῦ Θεοῦ. ῾Ωστόσο, δέν εἶναι λίγοι ἐκεῖνοι πού, εἴτε διότι ἀγνοοῦν εἴτε διότι θέλουν νά ἀγνοοῦν, ὑπο­βάλ­λουν τό ἐρώτημα: Ἀπαγορεύει τό κά­πνισμα ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ;
 Εἶναι ἀλήθεια, ὅτι ἡ συνήθεια τοῦ καπνίσματος ἔχει ἡλικία μόλις τεσ­σά­ρων αἰώνων. Δέν ὑπῆρχε ὅταν γρά­φτηκε ἡ ἁγία Γραφή. ῞Οπως εἶναι φυ­σικό, λοιπόν, ἡ ἀπαγόρευση «Μήν καπνίζεις» δέν ὑπάρχει στό Δεκάλογο. Οὔτε σέ κανένα ἄλλο χωρίο τῆς Παλαιᾶς ἤ τῆς Καινῆς Διαθήκης ἀνα­φέ­ρεται κάτι τέτοιο. Αὐτό ὅμως δέν συνεπάγεται ὅτι ἐπιτρέπει τό κάπνισμα ἡ ἁγία Γραφή.
 Κατ᾽ ἀρχήν, τό κάπνισμα, ὅπως ὅλοι παραδεχόμαστε, βλάπτει τήν ὑγεία τοῦ σώματος. Ἀλλά ἔχει μία μοναδική ἀξία καί ἱερότητα τό ἀνθρώπινο σῶμα. Καμία θρησκεία στόν κόσμο, καμία φιλοσοφική διδασκαλία, κανένα κοινωνικό σύστημα δέν ἐξυψώνει τό σῶμα ὅπως ἡ ἁγία Γραφή. Ἀναφέρω ἐπιγραμματικά τίς θέσεις τοῦ Εὐαγγελίου γιά τήν ἀξία τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος:
 1. ῞Ολα τά δημιουργήματα τά ἔπλασε ὁ Θεός μέ μόνο τόν δημιουργικό λόγο του «εἶπε καί ἐγενήθησαν» (Ψα 32,9). Γιά τή δημιουργία τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος ὅμως ἔλαβε ἰδιαίτερη μέριμνα. Πῆρε ὁ ἴδιος χῶμα ἀπό τή γῆ κι ἔπλασε τό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου καί μέ τήν πνοή του μέσα σ᾽ αὐτό δημιούργησε τήν ἀθάνατη ψυχή. ῾Η ἀνθρωπομορφική αὐτή ἔκφραση φανερώνει τό ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον καί τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ καί ἀποκαλύπτει ὅτι τό ἀνθρώπινο σῶμα ἀξίζει περισσότερο ἀπ᾽ ὅλο τό σύμπαν.
 2. Τό σῶμα δέν εἶναι κάτι τό κακό, ὅπως δίδασκαν οἱ διάφορες θρησκεῖες, δέν εἶναι κατώτερο ἀπό τήν ψυχή οὔτε ἡ φυλακή πού τήν περιορίζει, ὅπως ἔλεγε ὁ Πλάτωνας. Ἀποτελεῖ τό ἐνδιαίτημα μέσα στό ὁποῖο κατοικεῖ ἡ ψυχή, τό ἅρμα πού αὐτή κατευθύνει γιά τήν ἐπιτυχία τοῦ μεγάλου προορισμοῦ, τῆς θεώσεως τῆς ἀνθρωπίνης ὑπάρξεως, ψυχῆς καί σώματος.
 3. Τό σῶμα τοῦ χριστιανοῦ εἶναι ναός τοῦ Θεοῦ (Β´ Κο 6,16), ναός τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ (Α´ Κο 6,19), ναός τοῦ ἁγίου Πνεύματος εἶναι ναός τῆς ἁγίας Τριάδος. Σκεφθήκαμε πώς στό ἴδιο τό σῶμα μας λειτουργεῖ ὁ ἱερότερος καί λαμπρότερος ναός τοῦ κόσμου;
 4. Τά σώματα τῶν πιστῶν εἶναι μέλη Χριστοῦ. Ἐκεῖνος ἀποτελεῖ τήν ἁγία κεφαλή τῆς Ἐκκλησίας καί ὅλα τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας εἶναι δικά του μέλη.
 5. ῾Ο ἴδιος ὁ Θεός, χωρίς νά ἐγκαταλείψει τή θεότητά του, ἔγινε ἄνθρωπος καί ἔζησε μέ ἀνθρώπινο σῶμα πάνω στή γῆ··«ὁ Λόγος σάρξ ἐγένετο καί ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν» (Ἰω 1,14).
 6. Μετά ἀπό τή φθορά καί τή διάλυση τοῦ θανάτου καί τοῦ τάφου, τά σώματά μας θά ἀναστηθοῦν καί θά γίνουν ἄφθαρτα, σάν τό σῶμα τοῦ ἀναστημένου Χριστοῦ.
 ᾿Ἐφόσον, λοιπόν, παραδεχόμαστε ὅτι τό κάπνισμα βλάπτει καί μάλιστα σοβαρά τήν ὑγεία, ἔχουμε χρέος νά λάβουμε τά μέτρα μας. Κανείς δέν ἔχει τό δικαίωμα νά φθείρει τό σῶμα του, διότι αὐτό τό σῶμα δέν εἶναι κτῆμα κανενός. Ἀποτελεῖ περιουσία τοῦ Θεοῦ καί μάλιστα ἱερή περιουσία, ναό τοῦ Θεοῦ. Προσβάλλουμε τόν ἴδιο τόν Θεό, ὅταν μέ τό κάπνισμα φθείρουμε τό σῶμα μας· ἐρχόμαστε ἀντιμέτωποι μέ τόν ἴδιο τόν Θεό· «εἴ τις τόν ναόν τοῦ Θεοῦ φθείρει, φθερεῖ τοῦτον ὁ Θεός» (Α´ Κο 3,17), διαβεβαιώνει ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Ὑπάρχει αὐστηρότερη ἀπαγόρευση ἀπό αὐτήν;

Ἰσότιμη μέ τόν ἄνδρα

  ῾Η θέση τῆς γυναίκας στό Εὐαγγέλιο, καί στήν ᾿Ορθόδοξη ᾿Εκκλησία γενικώ­τε­ρα, εἶναι ἕνα θέμα σοβαρό καί σπουδαῖο. Εἶναι ὅμως ἐπίσης καί ἕνα θέμα ἐν πολ­λοῖς παρεξηγημένο. Πολλοί ἔχουν τήν ἐντύπωση ὅτι ὑποτιμᾶται ἡ γυναίκα στήν ᾿Εκκλησία καί θεωρεῖται ἄνθρωπος «δευτέρας κατανομῆς», ὑποτακτική καί δούλη τοῦ ἄνδρα. ῎Ετσι ἀκοῦμε συχνά νά κατηγορεῖται τό Εὐαγγέλιο καί νά ἐγκαλεῖται ἡ ᾿Εκκλησία, διότι δῆθεν διδάσκουν καί καλλιεργοῦν τήν ὑποδούλωση τῆς γυναίκας στόν ἄνδρα.

  Οἱ κατηγορίες αὐτοῦ τοῦ εἴδους, ὅταν δέν προέρχονται ἀπό προκατάληψη ἤ καί ἐσκεμμένη διαστρέβλωση τῆς ἀλήθειας, ἔχουν τήν ρίζα τους στήν ἄγνοια ἤ τήν ἡμιμάθεια πού χαρακτηρίζει πολλούς. Εἶναι ὅμως ἄδικη καί συκοφαντική αὐτή ἡ θέση, διότι τό Εὐαγγέλιο πρῶτο στήν ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητας διακήρυξε τά πραγματικά δικαιώματα τῆς γυναίκας. Αὐτό τήν τοποθέτησε στήν θέση πού ἐξ ἀρχῆς τῆς εἶχε ὁρίσει ὁ Δημιουργός της· ὀντότητα ἐλεύθερη μέ προορισμό τήν θέωση. Ὄχι δούλη ἀλλά σύντροφος καί βοηθός τοῦ ἄνδρα, ἀπό τόν ὁποῖο ἐπίσης θάλπεται καί βοηθεῖται ὡς ἰσότιμη καί ἰσάξιά του.

  Ἄς μελετήσουμε, λοιπόν, μέ βάση τήν ἁγία Γραφή, τί λέει ἡ πίστη μας γιά τό ἐπίμαχο αὐτό ζήτημα καί ἄς δοῦμε ποιός τελικά ἀπελευθερώνει πράγματι τήν γυναίκα. Δέν θά ἐξαντλήσουμε, βέβαια, ὅλες τίς μαρτυρίες τῆς Καινῆς Διαθήκης. Θά προσπαθήσουμε νά προσεγγίσουμε μόνο τίς πιό ἀντιπροσωπευτικές, μέ ὁδηγό πάντοτε τήν φωτισμένη σκέψη τῶν ἁγίων πατέρων τῆς ᾿Εκκλησίας μας. Θά ἐξετάσει δέ ἡ μελέτη μας κατά κύριο λόγο τήν θέση τῆς γυναίκας μέσα στόν γάμο. Θά τήν παρακολουθήσει ὡς σύζυγο καί μητέρα, σημειώνοντας -ὅπου καί ὅσο κρίνεται ἀναγκαῖο- τήν θέση τοῦ Εὐαγγελίου γιά τήν ἄγαμη γυναίκα.

  Εἶναι γνωστό ὅτι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ἀπερίφραστα συστήνει στίς γυναῖκες συ­ζύ­γους τήν ὑποταγή στούς ἄνδρες τους. Συγκεκριμένα ἡ Καινή Διαθήκη, ὅσες φορές κάνει λόγο γιά τίς σχέσεις τῶν γυναικῶν πρός τούς συζύγους τους, παραγγέλλει ὑποταγή, ὑπακοή (᾿Εφ 5,22· Κλ 3,18· Ττ 2,5· Α΄ Πέ 3,1.5) καί φόβο, δηλαδή σεβασμό (᾿Εφ 5,33· Α΄ Πέ 3,2).

  Τήν αἰτία αὐτῆς τῆς θεϊκῆς ἐπιταγῆς ἐντοπίζει ὁ ἀπόστολος Παῦλος καί στήν συνέχεια οἱ πατέρες τῆς ᾿Εκκλησίας μας σ᾿ ἐκείνη τήν παλιά θλιβερή ἱστορία τῆς ἀνθρωπότητος, στήν πτώση τῶν πρωτοπλάστων. ῾Η Εὔα, ἡ πρώτη γυναίκα, ἦταν αὐτή πού πρώτη ἀπατήθηκε ἀπό τόν ὄφι -«γυνή ἀπατηθεῖσα ἐν παραβάσει γέγονε» (Α΄ Τι 2,14)- καί ἀπάτησε στήν συνέχεια τόν ἄνδρα, τόν ᾿Αδάμ. Ἔτσι ἡ γυναίκα ἔγινε ἡ ἀρχή καί ἡ αἰτία νά μπεῖ τό κακό στήν ἀνθρωπότητα. Κι ἄκουσε ἀπό τόν Θεό τόν λόγο πού σέρνει ἀπό τότε κληρονομιά της ἀναπόδραστη· «᾿Εν λύπαις τέξῃ τέκνα, καί πρός τόν ἄνδρα σου ἡ ἀποστροφή σου, καί αὐτός σου κυριεύσει» (Γέ 3,16). Μετά ἀπό τό παράπτωμα αὐτό ἀφαιροῦνται τά κυριαρχικά δικαιώματα ἀπό τήν γυναίκα. Στό ἑξῆς θά ὑπακούει στόν ἴσο της ἄνδρα. Αὐτό μοιάζει σάν νά κάνουν μιά σοβαρή παράβαση δύο λοχίες, ἀπό τούς ὁποίους ὁ ἕνας παρέσυρε τόν ἄλλο. Καί οἱ δύο τιμωροῦνται μέ φυλάκιση ἑνός μηνός· ἐκείνου ὅμως πού παρέσυρε τόν ἄλλο, τοῦ ξηλώνουν καί τά γαλόνια καί τόν ἀναγκάζουν νά ὑποτάσσεται στόν πρώην ἴσο του.

  Κατ᾿ ἐπανάληψιν τονίζουν οἱ ἅγιοι πατέρες ὅτι ἐξ ἀρχῆς ἡ γυναίκα πλάσθηκε ἴση πρός τόν ἄνδρα. «῾Ο Θεός ἀναγνωρίζει ὡς ἕνα ὄν, ὡς μία ζωντανή ὕπαρξη, τόν ἄνδρα καί τήν γυναίκα καί σέ καμιά περίπτωση δέν χωρίζει τό ἀνθρώπινο γένος», παρατηρεῖ ὁ ἅγιος ᾿Ιωάννης ὁ Χρυσόστομος. Καί ὁ Μέγας Βασίλειος στόν ἐγκωμιαστικό λόγο του «Εἰς τήν μάρτυρα ᾿Ιουλίτταν» βάζει στό στόμα τῆς ἁγίας τά ἑξῆς· «Εἴμαστε ἀπό τό ἴδιο φύραμα μέ τούς ἄνδρες. ῎Εχουμε πλασθεῖ ῾κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ᾿, ὅπως κι αὐτοί. ῾Η γυναίκα ἔγινε ἔτσι ἀπό τόν Κτίστη, ὥστε ἐξ ἴσου μέ τόν ἄνδρα νά δέχεται τήν ἀρετή. Καί πράγματι, δέν εἴμαστε καθ᾿ ὅλα συγγενεῖς μέ τούς ἄνδρες; Διότι γιά τήν κατασκευή τῆς γυναίκας δέν πῆρε μόνο σάρκα, ἀλλά καί ῾ὀστοῦν ἐκ τῶν ὀστέων᾿. Ὥστε ἡ σταθερότητα, ἡ δύναμη καί ἡ ὑπομονή δόθηκαν ἀπό τόν Δεσπότη καί σ᾿ ἐμᾶς ἐξ ἴσου μέ τούς ἄνδρες».

  ᾿Εν τούτοις, ἡ ἰσότητα δέν πρέπει νά ἐκληφθεῖ ὡς ἐξομοίωση τῶν δύο φύλων. Στήν περίπτωση αὐτή δηλαδή ἰσχύει, θά ἔλεγα, ἐκ τοῦ ἀντιθέτου τό ἀξίωμα τῆς Γεωμετρίας ὅτι τά ὅμοια τρίγωνα ἔχουν μέν ἴσες τίς γωνίες καί ἀνάλογες τίς πλευρές, ἀλλά δέν εἶναι ἴσα. ᾿Αντίστοιχα, ἡ γυναίκα εἶναι μέν ἴση μέ τόν ἄνδρα, ἀλλ᾿ ὄχι ὅμοια μέ αὐτόν. Εἶναι ἴση ὡς ὕπαρξη ἀπέναντι στόν Θεό, μέ τά ἴδια δικαιώματα καί ὑποχρεώσεις, μέ τίς ἴδιες δωρεές καί ὀφειλές. Εἶναι ὅμως διαφορετική στήν κατασκευή καί τόν προορισμό της, στήν λειτουργία καί τήν ἀποστολή της. ῾Ο ἄνδρας ἔχει αὐξημένη μυϊκή δύναμη κι ἄκοπα σηκώνει φορτία βαριά. ῾Η γυναίκα ἔχει εὐγένεια καί λεπτότητα, διαίσθηση καί εὐαισθησία, σύνεση καί καρτερία. Στίς καθημερινές μας ἀνάγκες, ἄλλοτε χρειαζόμαστε τήν δυνατή πυγμή τοῦ ἄνδρα καί ἄλλοτε τό ἁπαλό χάδι τῆς γυναίκας. Ὅταν καί τά δύο μᾶς εἶναι ἀπαραίτητα, μποροῦμε νά κάνουμε συγκρίσεις καί ἐκτιμήσεις πώς ὁ ἕνας εἶναι ἀνώτερος ἀπό τόν ἄλλον;

  ῾Η διαφορά τῶν δύο φύλων ἔγκειται στήν διαφορά τῆς ἴδιας τῆς φύσεώς τους. ῾Υποτακτική εἶναι ἡ φύση τῆς γυναίκας καί προστατευτική τοῦ ἄνδρα. Αὐτή ἡ διαφορά δέν ἀποτελεῖ μειονέκτημα γιά τήν γυναίκα, ἀλλά εἶναι ἁπλῶς χαρακτηριστική τοῦ φύλου της. «῾Ομοίως ὁμότιμοι αἱ φύσεις, ἴσαι αἱ ἀρεταί· ἆθλα ἴσα, ἡ καταδίκη ὁμοία», διακηρύττει ὁ ἅγιος Γρηγόριος, ἐπίσκοπος Νύσσης. Καί συνεχίζει· «Ἄς μήν παραπονεῖται, λοιπόν, ἡ γυναίκα, εἶμαι ἀδύναμη. ῾Η ἀδυναμία εἶναι στήν σάρκα, ἡ δύναμη βρίσκεται στήν ψυχή... Πότε μπορεῖ ἡ φύση τοῦ ἄνδρα νά ἀνταγωνισθεῖ τήν φύση τῆς γυναίκας, πού διάγει τήν ζωή της καρτερικά; Πότε μπορεῖ ὁ ἄνδρας νά μιμηθεῖ τήν ἀντοχή τῶν γυναικῶν στίς νηστεῖες, τήν φιλοπονία στίς προσευχές, τήν ἀφθονία στά δάκρυα, τήν ἑτοιμότητα πρός τήν φιλανθρωπία;... ῾Η ψυχή, λοιπόν, τοῦ ἄνδρα καί ἡ ψυχή τῆς γυναίκας εἶναι ὁμότιμες. ῾Η διαφορά βρίσκεται στά σώματα».

  Πρίν ἀπό τήν παρακοή, διευκρινίζει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, ἡ γυναίκα ἦταν ὁμότιμη μέ τόν ἄνδρα. Μετά τήν παρακοή ἀναγκάζεται νά ὑποταχθεῖ στόν ἴσο της. ᾿Αποδίδοντας ἐλεύθερα τά λόγια τοῦ Δημιουργοῦ, ὁ ἅγιος διδάσκαλος βάζει στό στόμα του τήν ἑξῆς ἀποστροφή πρός τήν γυναίκα· «Σέ ἔπλασα ὁμότιμη μέ τόν ἄνδρα· δέν χρησιμοποίησες καλά τήν ἐξουσία σου. Ἄντε, λοιπόν, στήν ὑποταγή. Δέν τίμησες τήν ἐλευθερία, καταδέξου τώρα τήν δουλεία». Γιά τούς εὐσκανδάλιστους σπεύδω νά σημειώσω ὅτι αὐτή ἡ δουλεία δέν εἶναι καταδυνάστευση ἀλλά ἐλεύθερη συνεργασία, ὅπου συνεισφέρουν καί οἱ δύο σύζυγοι, ὅπως θά δοῦμε στήν συνέχεια.

  Τήν θεόσδοτη ἰσοτιμία, λοιπόν, καταστρέφει ἡ ἁμαρτία. Τό Εὐαγγέλιο ὅμως καθόλου δέν ἐννοεῖ πώς ἡ γυναίκα, ὑποταγμένη στόν ἄνδρα της, εἶναι σκλάβα ἤ ἕνα κατώτερο εἶδος ἀνθρώπου. Τέτοια καί χειρότερη θέση κατέχει στήν ἀρχαία ῾Ελλάδα. ᾿Εκεῖ τήν βλέπουμε ἐγκλωβισμένη στόν γυναικωνίτη, πού φράσσεται ἀπό ἀμπάρες καί κάγκελλα. Μόνο μέχρι τήν αὐλόπορτα τοῦ σπιτιοῦ της ἐπιτρέπεται νά βγαίνει. ᾿Εξαιρεῖται ἡ γυναίκα τῆς Σπάρτης, πού ἀπολαμβάνει μεγάλη ἐλευθερία κι ἔχει ἐξομοιωθεῖ σχεδόν μέ τόν ἄνδρα. ῾Η εὐφυής σκέψη τοῦ φιλοσόφου Πλάτωνα δέν μπορεῖ νά δεῖ στήν γυναίκα τίποτε περισσότερο ἀπό ἕνα ζῶο. Γι᾿ αὐτό καί χαρακτηρίζει τόν ἄνδρα ὡς φύλακα μιᾶς ἀγέλης. Στήν "Μήδεια" τοῦ τραγικοῦ ποιητῆ Εὐριπίδη ἡ γυναίκα εἶναι «τό πιό ἄθλιο ἀπ᾿ ὅλα τά ἔμψυχα καί λογικά γεννήματα». Κι ἐκεῖνος ὁ τετράγωνος νοῦς τοῦ ᾿Αριστοτέλη θεωρεῖ τήν δούλη ὅμοια μέ τά κατοικίδια ζῶα καί ἀποφαίνεται ὅτι «τό ἄρρεν» εἶναι ἐκ φύσεως «ἄρχον» καί «δεσπόζον», τό δέ «θῆλυ» εἶναι ἐκ φύσεως «ἀρχόμενον» καί «δοῦλον».

Στέργιος Σάκκος

Κάποιοι τά εἴπανε ὀργισμένα νιάτα. Κάποιοι ἄλλοι τά ὀνόμασαν ἐπαναστατημένη γενιά. Ἔτσι δικαιολόγησαν ὅλους τούς βανδαλισμούς καί ὅλες τίς βαρβαρότητες πού διαπράξανε στό ὄνομα τῆς δημοκρατίας καί τῆς συμπαράστασης στό θάνατο τοῦ Ἀλέξη. Μά ἐγώ πού ἔζησα μαζί μέ τούς δικούς μου μαθητές τά τελευταῖα γεγονότα, ἐγώ πού ἔσκυψα κι ἀφουγκράστηκα τούς κτύπους τῆς καρδιᾶς τους, ἄκουσα τό θρηνητικό τους παράπονο: «Ὅλοι μᾶς γέλασαν φοβερά, μᾶς σπάσαν τῆς ψυχῆς τά φτερά».
Μέ τό μήνυμα στό κινητό γιά καταλήψεις καί ἀποχές ξεκίνησαν τήν καινούργια ἑβδομάδα. Ἄραγε ἀπασχόλησε κανένα μαθητή ἤ γονιό ποιός ἔστειλε ὅλα αὐτά τά μηνύματα καί γιατί; Δυό φοβερές ἐκμεταλλεύσεις μείνανε σχεδόν ἀσχολίαστες: Ἡ ἐκμετάλλευση τῆς μνήμης ἑνός παιδιοῦ καί ἡ ἐκμετάλλευση τῆς εὐαισθησίας τῶν ἐφήβων ἀφενός καί τῆς ἐπιπολαιότητας καί δυναμικότητάς τους ἀφετέρου.
- Κυρία, θέλουμε νά πᾶμε στήν πορεία!
- Συμπαράσταση στόν Ἀλέξη!
- Μά δέν κάνατε γιά τό λόγο αὐτό ἀποχή ἀπό τά μαθήματά σας τή Δευτέρα; Δέν σᾶς ἔδωσε τό Ὑπουργεῖο ἐλεύθερη καί τήν Τρίτη;
- Ὅλα τά σχολεῖα θά πᾶνε!
- Θά πᾶτε νά ρημάξετε τό ἀστυνομικό τμῆμα;
- Τί λέτε, κυρία; Ἁπλά, θά διαμαρτυρηθοῦμε.
Εἶπαν, εἶπα... Τό δεκαπενταμελές πείστηκε πώς δέν εἶχε καμιά δουλειά στήν πορεία. Ἡ ἔκπληξή μου ἦταν μεγάλη σάν εἶδα ξεσηκωμένα στήν πόρτα, ἕτοιμα νά φύγουν, τά... πρωτάκια!
Ἡ ἀλήθεια εἶναι πώς δέν κουράστηκα καί πολύ νά τά στείλω στήν τάξη τους, μά ἕνα αἴσθημα ἀγανάκτησης μέ ἔκανε νά σταθῶ στήν πόρτα καί νά φωνάξω στά παιδιά μου: «Ἀπό τό σχολεῖο δέν θά βγεῖ κανένας πρίν τελειώσει καί ἡ ἕβδομη ὥρα. Θά στέκομαι ἐδῶ μέχρι τότε!».
Καί στάθηκα! Καί τότε ἦταν πού εἶδα μιά μαθήτρια τῆς Γ´ νά ἔρχεται τρέμοντας πρός τό μέρος μου.
- Κυρία, ἔρχομαι ἀπό τήν κόλαση, μοῦ εἶπε. Εἴχατε δίκιο. Δέν φανταζόμουν ὅτι θά γίνουν τέτοια πράγματα. Τό ἔσκασα ἀπό τά κάγκελα καί πῆγα στήν πορεία. Συγγνώμη, κυρία, συγχωρέστε με πού δέν σᾶς ἄκουσα.
Ἔμεινα νά τήν κοιτάω. Κι εἶδα στήν τρομαγμένη της μορφή ὅλα τά νιάτα τοῦ καιροῦ μας πού, ὅταν μᾶς βολεύει ἐμᾶς τούς μεγάλους, τά λέμε «νιάτα», καί ὅπου πάλι μᾶς βολεύει τά λέμε «παιδιά».
Ναί, ἐκείνη τή μέρα κάποιοι καπηλευτές τῆς ἔννοιας «ἀγώνας» ὅπλισαν τά χέρια δεκατριάχρονων καί δεκατετράχρονων παιδιῶν, μικρότερων ἀκόμη καί ἀπό τόν Ἀλέξη, μέ πέτρες, λοστούς, αὐγά καί γιαούρτια καί τά ἔστρεψαν ἐναντίον τῶν ἀστυνομικῶν τῆς μικρῆς ἐπαρχιακῆς πόλης ὅπου ζοῦμε.
Κι ἀναρωτιέμαι: Ποιός σκοτώνει τή νεολαία μας; Ποιοί ἀσυνείδητοι καιροσκόποι θυσιάζουν σέ ἀνίερους βωμούς τήν ἰκμάδα τῆς πατρίδας μας; Ἐπαναστατημένη γενιά! Ἄν ἡ καταστροφή λέγεται ἐπανάσταση, τό τρίξιμο ἀπό τά κόκκαλα τῶν ἐπαναστατῶν δέν θά ἔχει ὅρια. Προδομένη, ναί! Ἀδικημένη καί ἀπογυμνωμένη ἀπό ἀξίες καί ἰδανικά, ναί! Ὄχι ὅμως καί ἀγώνας τό ξετσίπωτο βρίσιμο καί οἱ βανδαλισμοί.
Ἔνιωσα τήν ἀνάγκη νά σφίξω στήν ἀγκαλιά μου τό κορίτσι πού ἔτρεμε μπροστά μου, γιά νά ἀκουμπήσω πάνω στήν καρδιά μου ὅλο τόν πόνο μιᾶς γενιᾶς πού ὅλοι τήν γέλασαν. Κι εἶπα πώς ἦρθε ἡ ὥρα τοῦ Θεοῦ. Ἦρθε ἡ ὥρα νά δώσουμε σέ τούτη τή γενιά ἐλπίδα καί φῶς. Καί πῆρα μιά ἀπόφαση: Νά σταθῶ πολύ κοντά σέ κεῖνα τά παιδιά πού γυρίζουν ἀπό τήν κόλαση. Σίγουρα ἐκεῖνο πού ψάχνουν εἶναι ὁ παράδεισος, κι αὐτόν πρέπει κάποιοι πού τά ἀγαποῦν ἀληθινά νά τούς τόν δείξουν. Ὅσοι πιστοί!

Ἑλένη Βασιλείου
Διευθύντρια Γυμνασίου

 Προβλημάτισε πολλούς καί σχολιάσθηκε ποικιλοτρόπως ἡ κατάσταση τοῦ τόπου μας τόν τελευταῖο καιρό. Τώρα πού χρονικά τουλάχιστον ἀπομακρυνθήκαμε κάπως ἀπό τά... «Δεκεμβριανά» γεγονότα καί φαίνεται νά ἔχει ἐπέλθει κάποια ἐκτόνωση τῆς ἔντασης, ἀπαλλαγμένοι ἀπό τή συναισθηματική φόρτιση μποροῦμε ἴσως νά δοῦμε τά πράγματα πιό καθαρά. ᾿Εκείνη ἡ ἀναστάτωση, σχεδόν ἐξέγερση, τῶν νέων -καί ὄχι μόνο- ἐκεῖνο τό μένος ἐναντίον τῆς ἐξουσίας καί μάλιστα ἐναντίον τῶν ὀργάνων τῆς τάξεως, πού κορυφώθηκε μέ τόν ὄντως ἄδικο καί τραγικό θάνατο ἑνός δεκαεξάχρονου μαθητῆ, κάτι σοβαρό ἔχει νά μᾶς πεῖ. Εἶναι μόνον ἡ κορυφή τοῦ παγόβουνου καί μπορεῖ νά λειτουργήσει ὡς πέρασμα ἀπό τό ὁποῖο θά προχωρήσει κανείς στό βάθος, ἄν τό ἐπιθυμεῖ, καί θά ἔρθει ἀντιμέτωπος μέ τήν βαθειά σήψη τοῦ κοινωνικοῦ μας ἱστοῦ.

  Κατ᾿ ἀρχήν, δέν εἶμαι ἀπό ἐκείνους πού ρίχνουν τόν λίθο τοῦ ἀναθέματος στά παιδιά. ῾Η ἀναστροφή καί τριβή μου μαζί τους, πού ξεπερνᾶ τίς πέντε συναπτές δεκαετίες, μέ ἔχει γυμνάσει, ἄς πῶ, στό νά τά κατανοῶ ἀκόμη καί ὅταν δέν τά δικαιολογῶ. ῞Ενας θάνατος εἶναι ὁπωσδήποτε τραγικό γεγονός, πολύ περισσότερο ὅταν πρόκειται γιά τόν θάνατο ἑνός ἐφήβου. Κλάψαμε καί πονέσαμε ὅλοι γι᾿ αὐτόν. Κανείς ὅμως δέν ἔχει τό δικαίωμα νά σκυλεύει τήν μνήμη ἐκείνου τοῦ παιδιοῦ μέ τό ἄλλοθι τῆς δῆθεν ἀγωνιστικότητας. Κανείς δέν μπορεῖ νά καμουφλάρει πίσω ἀπό μία ἐπίφαση μαχητικότητας τήν βανδαλιστική καταστροφικότητα καί τήν χαώδη ἀναρχία.

  Τό νιώσαμε ὅλοι, ἦταν ἡλίου φαεινότερο, ὅτι ἐκείνη ἡ ὁρμή καί ἐπαναστατικότητα πού κατέλαβε τά μέχρι χθές «παιδιά τοῦ καναπέ», ἐκείνη ἡ μανία νά πετροβολήσουν, νά κάψουν ζωντανούς τούς ἀστυνομικούς, πού τούς βρίζουν ὅλους συλλήβδην καί ἐμπαικτικά τούς ἀποκαλοῦν «μπάτσους, γουρούνια, δολοφόνους», δέν ἦταν «αὐτοφυής»· κάποιος τήν ὑπαγόρευε. Μέ πόνο ψυχῆς  μάλιστα εἴδαμε κουκουλοφόρους νά ρυπαίνουν τούς τοίχους ἱερῶν ναῶν μέ ἀσεβῆ καί βλάσφημα συνθήματα, νά εἰσελαύνουν σέ ναούς καί νά βεβηλώνουν εἰκόνες καί ἰερά σκεύη ἐκδηλώνοντας ποικιλοτρόπως τό ἀντιεκκλησιαστικό μένος τους. Παρόμοιες βεβηλώσεις εἶχε καταγράψει μέχρι τώρα ἡ ἱστορία μέ δράστες μόνο ἀλλόθρησκους, ἀλλόφυλους, ἀντιχρίστους καί ἀντίχριστους.

  ᾿Αναρωτηθήκαμε ὅμως γιατί τόσο ἀνενόχλητα δρᾶ τό κακό καί πῶς καταντήσαμε τά παιδιά μας τόσο δεκτικά στά ἀρνητικά μηνύματα, τόσο εὐάλωτα στά ἐμπρηστικά συνθήματα; Εἶναι ἕνα ἐρώτημα πού ἀφορᾶ ὅλους· τήν οἰκογένεια, τό σχολεῖο, τήν πολιτεία, τήν κοινωνία καί τήν ἐκκλησία βεβαίως. ῞Ολοι εἴμαστε ὑπεύθυνοι, διότι ὅλοι -ἀπό τήν πλευρά του καί μέ τόν τρόπο του ὁ καθένας- πληγώσαμε τήν κοινωνία μας, τήν «ἀφυδατώσαμε» καί τήν καταστήσαμε ἀκοινώνητη. Τῆς ροκανίσαμε τίς ρίζες τῆς ζωῆς, ἐπιδιώξαμε τήν αὐτονόμησή της ἀπό τόν ἄσειστο Λίθο, τήν ἀλλοτρίωσή της ἀπό τά ζείδωρα νάματα τοῦ Εὐαγγελίου. Μεθυσμένοι ἀπό τήν ἀπληστία τῆς ὑπερκατανάλωσης, φλεγόμενοι ἀπό τόν πυρετό τοῦ ἐντυπωσιασμοῦ καί τῆς προβολῆς, ἀποψιλώσαμε τήν ζωή μας ἀπό τόν πνευματικό πλοῦτο. Καταστήσαμε τόν συνάνθρωπο ἀντίδικο καί ἀνταγωνιστή καί καταντήσαμε τήν κοινωνία μας ζούγκλα. Περιφρονώντας τίς παραδόσεις μας καί υἱοθετώντας ἀσυλλόγιστα ξενικά πρότυπα ἀπογυμνώσαμε τήν οἰκογένεια ἀπό τήν ἱερότητά της. Φθάσαμε νά προτείνουμε νομοθεσίες πού εὐτελίζουν καί ἐξευτελίζουν τόν θεσμό της.

  Δυστυχῶς καί ὡς ἐπίσημη ἐκκλησία δέν λάβαμε ἐν πολλοῖς τό μήνυμα τῶν καιρῶν· δέν σταθήκαμε στό ὕψος τῆς ἀποστολῆς μας. Δέν στοιχηθήκαμε στήν γραμμή τῶν ἁγίων πατέρων μας. Δέν ἀκολουθήσαμε τό παράδειγμα τοῦ Κυρίου, ὁ ὁποῖος «μή ἐκστάς τῆς (θείας) φύσεως μετέσχε τοῦ ἡμετέρου (ἀνθρωπίνου) φυράματος». Νομίσαμε πώς πρέπει νά κολακεύσουμε τόν κόσμο. Δέν τολμήσαμε νά τοῦ ποῦμε τήν ἀλήθεια. ῎Αλλοτε πάλι δέν μπορέσαμε νά τοῦ τήν δείξουμε ἐφαρμοσμένη στήν ζωή μας, ὅπως θά ἔπρεπε. Καί, τό χειρότερο, δέν εἴχαμε τήν τόλμη νά παραδεχθοῦμε τό λάθος, τήν ἀδυναμία μας, ἀλλά θελήσαμε νά τήν προβάλουμε ὡς νόμο καί πρότυπο χριστιανικῆς ζωῆς. ῎Ετσι καταντήσαμε ἀφερέγγυοι. ῾Ο κόσμος δέν μᾶς πιστεύει, ἀφοῦ δέν βλέπει ἡ δική μας, ἡ χριστιανική ζωή νά διαφέρει ἀπό τήν κοσμική. Σκανδαλίζεται μάλιστα, θεωρώντας ὅτι οὔτε καί ἡ χριστιανική πίστη ἔχει νά προσφέρει κάτι τό θετικό!

Μέ ὅλα αὐτά καί μέ ἄλλα παρόμοια, οἱ νεοέλληνες καταντήσαμε -σ᾿ ἕνα βαθμό- πνευματικῶς ὑπανάπτυκτοι καί στήν ἴδια κατάσταση ὁδηγοῦμε τά παιδιά μας στερώντας τους τά πνευματικά ἐρείσματα τῆς ζωῆς. Τί ἄλλο κάνουμε

•  ὅταν νομοθετοῦμε τήν συρρίκνωση τοῦ μαθήματος τῶν θρησκευτικῶν, τήν ἀπογύμνωσή του ἀπό τόν ὁμολογιακό χαρακτήρα καί τόν ὑποβιβασμό του στήν ἐγκυκλοπαιδικά ἴσως ἄψογη ἀλλά πνευματικά ἄχρωμη καί ἄοσμη θρησκειολογία;
• ῞Οταν στό πολυδιαφημισμένο «ἀνοιχτό καί ἔξυπνο σχολεῖο» μας ἐννοοῦμε νά ἔχει πρόσβαση ὁ κάθε εἰδικός καί μή, ἐκτός ἀπό τόν πνευματικό, πού θά ἐξυπηρετοῦσε ὅσα παιδιά θέλουν νά ἐξομολογηθοῦν;
• ῞Οταν μέ τήν ἀλόγιστη παροχή ἀγαθῶν, πίσω ἀπό τήν ὁποία θέλουμε νά κρύψουμε τήν δική μας ἀπουσία ἀπό τήν ζωή τῶν παιδιῶν μας, καί μέ τήν ἀσύδοτη ἐνδοτικότητα στά καπρίτσια τους, τά προάγουμε στήν ἀλαζονία, στόν ἐγωκεντρισμό καί στόν αὐταρχισμό;
• ῞Οταν μέ τήν παιδοκολακεία μας τούς καλλιεργοῦμε τήν ἰδέα ὅτι ἔχουν μόνο δικαιώματα χωρίς καμία ὑποχρέωση ἀντιπροσφορᾶς;
• ῞Οταν τά ἐξοργίζουμε καί τά ἐξαγριώνουμε μέ τίς διαταγές καί τίς προσταγές μας, χωρίς νά ἔχει προηγηθεῖ ἡ κατάλληλη ἀγωγή, χωρίς νά τούς προσφέρουμε τό ἀντίστοιχο παράδειγμα;
• ῞Οταν γονεῖς καί δάσκαλοι μέ τή συμπεριφορά μας καταργοῦμε κάθε ἔννοια σεβασμοῦ καί γκρεμίζουμε κάθε αὐθεντία ἀκόμη καί αὐτή τοῦ Θεοῦ;

«Νοῦς ἀποστάς τοῦ Θεοῦ ἤ κτηνώδης γίνεται ἤ δαιμονιώδης καί τῶν ὅρων ἀποστατήσας τῆς φύσεως ἐπιθυμεῖ τῶν ἀλλοτρίων» ἀποφαίνεται ἡ πατερική σοφία ἤ, γιά νά θυμηθοῦμε καί τόν Ντοστογιέφσκυ, «χωρίς Θεό ὅλα ἐπιτρέπονται». ᾿Αλλά ἔτσι χαϊρι καί προκοπή δέν γίνεται!

  Καιρός νά σκεφθοῦμε σοβαρά καί νά πράξουμε τά ὀρθά. Στίς ἡμέρες μας τίς «πονηρές», ὅπως θά τίς χαρακτήριζε ὁ ἀπόστολος (᾿Εφ 5,16), τό κακό ὀγκώνεται. ῾Ωστόσο, πρός τό παρόν, τουλάχιστον, ἡ σήψη δέν εἶναι τόσο καθολική ὅσο θρασύτατα ἐπιχειρεῖ νά παρουσιάζεται. Μπορεῖ νά προληφθεῖ· νά καταπραϋνθεῖ ἡ ἀγριότητα τῶν παιδιῶν μας, νά παταχθεῖ ἡ μανιακή καταστροφικότητα, νά χειραγωγηθεῖ δημιουργικά ἡ ἀγωνιστικότητά τους. Αὐτά πραγματοποιοῦνται μέ τήν κατάλληλη ἀγωγή, ὅπου ἔχει τή θέση της καί ἡ σωτήρια διαταγή.
  Θυμᾶμαι πόσο ζεστή, πόσο ἀνθρώπινη ἔκαναν τά παιδιά τήν ἀτμόσφαιρα τῆς Θεσσαλονίκης κάθε Δεκέμβριο· Παραμονές τῶν Χριστουγέννων ἔβγαιναν στούς δρόμους ἕνα πλῆθος ὁμάδων. Μέ τά τρίγωνα, τά καραβάκια, τίς φάτνες στά χέρια, μέ τή λάμψη τῆς παιδικῆς ἁπλότητας στό πρόσωπο σκορποῦσαν γύρω τους χαρά καί ἐλπίδα σέ χρόνια πολύ πιό δύσκολα ἀπό τά σημερινά. Αὐτούς τούς ἴδιους δρόμους ἄλλα παιδιά σήμερα τούς μετέβαλαν σέ πεδία μάχης σκορπώντας τή φωτιά τῶν μολότωφ. Κι ὅμως -δόξα τῷ Θεῷ- καί στίς μέρες μας εἴδαμε στούς δρόμους παιδιά μέ πρόσωπα καθαρά,  μέ μάτια φωτεινά πού ἔψαλλαν τό «Χριστός γεννᾶται». Βέβαια οἱ δημοσιογράφοι καί οἱ ρεπόρτερ δέν συνηθίζουν νά φωτογραφίζουν τίς δραστηριότητες αὐτῶν τῶν παιδιῶν, δέν τίς προβάλλουν ἀπό τόν ἔντυπο καί ἡλεκτρονικό τύπο. ᾿Αλλά τί μ᾿ αὐτό; Σημασία ἔχει ὅτι ἀκόμη καί ἐκεῖνοι πού δέν ἔχουν πολλές σχέσεις μέ τήν ᾿Εκκλησία τά χαίρονται, τά καμαρώνουν, τά χειροκροτοῦν. Εἶναι ἕνα μήνυμα αἰσιοδοξίας.
  ῞Οσοι πονοῦμε αὐτόν τόν τόπο καλούμαστε νά ἑνώσουμε τίς δυνάμεις μας γιά νά σώσουμε τά παιδιά μας. «Κρεῖσσον τό πορθῆσαι Τροίαν ἤ παιδεῦσαι νεότητα», εἶχε πεῖ ὁ μεγάλος παιδαγωγός Κομένιος. ῞Οπως γιά τήν ἐκπόρθηση τῆς Τροίας ἑνωμένοι οἱ Πανέλληνες πάλεψαν καί νίκησαν, ἔτσι καί τώρα. ᾿Απαιτεῖται ἑνότητα καί ἁρμονική συνεργασία ὅλων τῶν δυνάμεων. Δέν θά τά ἰσοπεδώσει ὅλα ἡ λαίλαπα τοῦ κακοῦ. ᾿Από μᾶς ἐξαρτᾶται  νά νικήσει τό καλό. ᾿Από τό δικό μας ξύπνημα μέ τήν κατάλληλη δραστηριοποίηση.

Ἕνα γεγονός τραγωδία, ἕνα πλοῖο θρύλος, μία ἀποτίμηση ἄκρως διδακτική ἔχουν 100χρονη ἐπέτειο φέτος.
 Στίς 14 Ἀπριλίου τοῦ 1912, λίγο μετά τά μεσάνυχτα, χρησιμοποιεῖται γιά πρώτη φορά ὁ κώδικας διάσωσης S.O.S. Ἕνα παγόβουνο στόν βόρειο Ἀτλαντικό ἀπειλεῖ τό τεράστιο ὑπερπολυτελές κρουαζιερόπλοιο, τόν -τί τραγική εἰρωνία!- ἀβύθιστο Τιτανικό.
 Δούλεψαν 15.000 ἄνθρωποι περίπου 4 χρόνια μέ προδιαγραφές πού στοίχισαν τότε 7,5 ἑκατομμύρια δολάρια (σήμερα 400) καί καθιστοῦσαν τό πλοῖο ἀβύθιστο σύμφωνα μέ τούς ἀνθρώπινους ὑπολογισμούς. Ἦταν σάν νά ὑπῆρχε ἕνα πλοῖο μέσα σέ ἕνα ἄλλο, ὥστε κι ἄν τό ἐξωτερικό γιά κάποιο λόγο βυθιζόταν, τό ἐσωτερικό νά συνέχιζε ἀνεπηρέαστο τό ταξίδι του. Χρειάστηκαν ὅμως μόνο δύο ὧρες γιά νά βυθιστεῖ ἐξ ὁλοκλήρου καί νά παρασύρει στήν ἄβυσσο τοῦ ὠκεανοῦ περισσότερα ἀπό 1.500 ἄτομα.
 Τρία ἦταν τά βασικά λάθη: Ὁ θρύλος τοῦ ἀβύθιστου ἔδωσε τήν ἄνεση στόν κυβερνήτη νά μήν ὑπολογίσει τόν κίνδυνο τῶν ἕξι παγόβουνων πού ἐντοπίστηκαν γύρω του. Ἡ ἀνταγωνιστική λογική τῆς πλοιοκτήτριας ἑταιρείας ὑπαγόρευσε τή μέγιστη ταχύτητα γιά νά φτάσει στό λιμάνι τῆς Νέας Ὑόρκης πρίν τόν προβλεπόμενο χρόνο. Ἡ πεποίθηση στή «θαυματουργική» δύναμη τῆς τεχνολογίας ἀπέκοψε τήν τελευταία ἐλπίδα διάσωσης. Τό πλοῖο ἀνοίχτηκε στόν ὠκεανό μέ 20 σωσίβιες λέμβους πού χωροῦσαν λιγότερους ἀπό τούς μισούς ταξιδιῶτες. Ὁ Τιτανικός κατασκευάστηκε ἀβύθιστος, ἐντούτοις ἔγινε γνωστός ὡς ναυάγιο.
 Βρίσκεται τσακισμένος στά ὠκεάνια βάθη τοῦ Ἀτλαντικοῦ ὡς σύμβολο τοῦ περασμένου -20οῦ- αἰώνα, καθώς ἐνσαρκώνει τήν ὕβρη τοῦ τεχνοκράτη ἀνθρώπου πού στηρίχτηκε στά «θαύματα τῶν χειρῶν του», παραθεώρησε παντελῶς τήν ἀνθρώπινη ἀδυναμία καί ἀγνόησε τελείως τόν παράγοντα Θεό. Εἶναι, ὅπως χαρακτηριστικά γράφτηκε, «ὁ πύργος Βαβέλ τῆς ἐποχῆς μας».

Ἡ γκρίζα πόρτα στό τέλος τοῦ δρόμου δέν ἄφηνε νά φαίνεται τίποτε ἀπό τό φῶς καί τή χαρά ἐκείνου τοῦ σπιτιοῦ...
 Κυριακή, μετά τή θ. Λειτουργία καί τό κατηχητικό τῶν μικρῶν παιδιῶν τῆς γειτονικῆς ἐνορίας, ἐπισκέφτηκα καί πάλι τό μικρό νοικοκυρεμένο δωμάτιο μέ τίς δύο παράλυτες ἀδελφές. Ἡ ἀσπρόμαυρη φωτογραφία στόν τοῖχο ἔδειχνε ὅτι ἡ ἀναπηρία συνόδευε τίς ἀδελφές ἀπό τήν πολύ μικρή τους ἡλικία.
 Τώρα, ἀρκετές δεκαετίες ἀργότερα, μοιάζουν σάν μικροσκοπικές, ἀκίνητες κουκλίτσες· ἡ ἀναπηρία ἐπιτρέπει νά κινοῦνται μόνο τά χέρια καί τό κεφάλι, ἐνῶ τά πρόσωπα εἶναι ἰδιαίτερα ἐκφραστικά καί χαρούμενα.
 Τραγουδήσαμε, μεταφέραμε τό κήρυγμα τοῦ ἱερέα πού ἀκούσαμε στό ναό καί ἑτοιμάστηκα νά φύγω.
 - Θέλουμε νά ἀκούσουμε καί τήν ἱστορία πού εἶπες στά παιδάκια σήμερα! Δέν εἴμαστε κουρασμένες! ἔλεγαν μέ μάτια λαμπερά πού σέ ἀνάγκαζαν νά συνεχίσεις...
 Φεύγοντας, πῆρα τό σοκάκι γιά τόν κεντρικό δρόμο μέ ὁλοζώντανη μέσα μου τήν εἰκόνα ἐκείνων τῶν ματιῶν πού ἔλαμπαν, καθώς ἄκουγαν γιά τόν Θεό.
 Πῶς γίνεται τάχα τά μάτια νά λάμπουν, ἐνῶ τό σῶμα παραμένει καθηλωμένο ἐδῶ καί χρόνια μακριά κι ἀπό τίς πιό μικρές ἀνθρώπινες χαρές; Ἔφερα στή μνήμη μου τήν ἱστορία τῆς ζωῆς τους.
 Βαπτίστηκαν κρυφά μιά νύχτα μέσα σ’ αὐτό τό δωμάτιο τά χρόνια πού ἀπαγορευόταν κάτι τέτοιο. Ἡ σύλληψή τους μποροῦσε νά ὁδηγήσει τό λιγότερο σέ ἰσόβια φυλάκιση. Ἀπό φόβο, κρέμασαν κουβέρτες στά παράθυρα... Κι αὐτός ὁ φόβος ἦρθε κι ἔγινε χαρά, πίστη ζωντανή πού γεμίζει αὐτές τίς ψυχές, πού πληρώνει τήν ἐσωτερική τους ὕπαρξη, τόσο ὥστε νά γίνονται γιά μένα ἔλεγχος καί δείκτης πορείας!