Ἄς τούς μιμηθοῦμε! Κι ἄν ὄχι στά ἄλλα, τουλάχιστον στήν ταπείνωση καί τή μετάνοια, πού ἄλλαξε τή ζωή τους. Τά μεγάλα καί ὑψηλά κατορθώματα τῶν ἁγίων ἀποστόλων ἴσως δέν μποροῦν ὅλοι νά τά μιμηθοῦν· ἁρμόζουν στούς μεγάλους. Ἡ μετάνοια ὅμως πού ὁδηγεῖ στή διόρθωση ἁρμόζει κυρίως σέ μᾶς, πού καθημερινά πέφτουμε σέ πολλά παραπτώματα...
 Εἶναι ἀνάγκη, βέβαια, νά προηγηθεῖ ἡ ἐπίγνωση τῶν ἁμαρτημάτων μας... Ἀκόλουθός της θά καταφτάσει ἡ αὐτομεμψία. Συνοδός αὐτῆς εἶναι ἡ κατά Θεόν λύπη. Ἡ συντριβή τῆς καρδιᾶς, ἡ ἐξαγόρευση καί ἡ θερμή προσευχή θά ἔλθουν ἀμέσως νά τίς συναντήσουν.  Ἀναπόσπαστο μέλος μιᾶς τέτοιας συνοδίας εἶναι ἡ ὑπόσχεση τῆς ἀποχῆς ἀπό τίς κακίες. Νά, τί εἶναι μετάνοια...

Γρηγορίου Παλαμᾶ, Εἰς τήν ἑορτήν
τῶν ἁγίων καί κορυφαίων ἀποστόλων
Πέτρου καί Παύλου, ΕΠΕ 10,216-218
    

«Ὅτι ἔσται ἐν ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις ἐμφανές τό ὄρος Κυρίου» (Ἠσ 2,2).

 «Ὄρος» ὀνομάζει ὁ Ἠσαΐας τήν Ἐκκλησία καί τά ἀκαταμάχητα δόγματα. Τά ὄρη μένουν ἀκατάβλητα στίς προσβολές τῶν ἐχθρῶν. Κι ἄν μύρια στρατεύματα τεντώσουν ἐναντίον τους τά τόξα καί ἐξαπολύσουν τά δόρατα καί φέρουν κατά πάνω τους τίς πολιορκητικές τους μηχανές, θά ἀποχωρήσουν δίχως νά μπορέσουν νά προκαλέσουν τήν παραμικρή βλάβη σ᾿ ἐκεῖνα, ἐνῶ ἡ δική τους δύναμη θά καταλυθεῖ. Ὁμοίως καί ὅλοι ὅσοι πολέμησαν τήν Ἐκκλησία δέν κατόρθωσαν νά τήν κλονίσουν, ἐνῶ ἔχασαν τή δική τους δύναμη καί ἐξευτελίστηκαν. Χτυπώντας την διαλύονταν, ἐπιτιθέμενοι ἐξασθενοῦσαν. Σέ ὅλες τίς συγκρούσεις νικητές ἀναδεικνύονταν ἐκεῖνοι πού δέχονταν τίς ἐχθρικές προσβολές καί ὑπέφεραν. Παράδοξη στ’ ἀλήθεια νίκη! Ἀδύνατη στούς ἀνθρώπους, δυνατή μόνο στόν Θεό. Πραγματικά, αὐτό εἶναι τό θαυμαστό στήν Ἐκκλησία, ὄχι ἡ νίκη ἀλλά ὁ τρόπος τῆς νίκης. Ἐνῶ ὑπέμενε προσβολές, διωγμούς, ἀναρίθμητα βασανιστήρια, ὄχι μόνο δέν μειωνόταν ἡ δύναμή της, ἀλλά γινόταν ἰσχυρότερη. Τά ἴδια της τά παθήματα συνέτριβαν τούς ἐχθρούς της! Ἔτσι δέν συμβαίνει καί μέ τό διαμάντι; Διαλύει τή δύναμη τοῦ σιδήρου τήν ὥρα πού δέχεται τά σφυροκοπήματά του.

ΕΠΕ 8,258

Τί εἶναι ἄραγε ἡ ἁμαρτία;... Δέν εἶναι ἐξωτερικός ἐχθρός πού σέ πολεμᾶ, ἄνθρωπε, ἀλλά κακό βλάστημα, πού αὐξάνει μέσα σου ἀπό δική σου προαίρεση... Ὅταν ξεχάσεις τόν Θεό, τότε ἐμφανίζονται οἱ πονηροί λογισμοί καί συντελοῦνται οἱ παράνομες πράξεις.
...Ὑπάρχει, βέβαια, καί κάποιος ἄλλος πού σοῦ ὑπαγορεύει τό κακό, ὁ διάβολος. Δέν ἐπιβάλλεται ὅμως μέ τή βία, παρά μόνο μέ τή συγκατάθεσή σου. Ἄν τοῦ κλείσεις τήν πόρτα, δέν μπορεῖ νά σέ βλάψει ἀπό μακριά. Ἄν δεχτεῖς μέ ἀδιαφορία τήν πρώτη ὤθηση πρός τήν κακή ἐπιθυμία, ἁπλώνει ρίζες μέσα σου μέ τούς λογισμούς, δεσμεύει τή σκέψη σου καί σέ ρίχνει σέ βόθρο κακῶν. Ἀλλά ἴσως πεῖς: Εἶμαι πιστός καί δέν θά μέ νικήσει ἡ ἐπιθυμία, ἀκόμη κι ἄν ἡ σκέψη μου στρέφεται συχνότερα σ᾿ αὐτήν. Ἀγνοεῖς ὅτι μία ρίζα, βαθιά στό ἔδαφος στερεωμένη, μπορεῖ νά διαρρήξει ἀκόμη καί πέτρα; Μή δεχτεῖς τό σπόρο, διότι θά σοῦ κομματιάσει τήν πέτρα τῆς πίστεως. Πρίν ἀκόμη ἀνθίσει, ξερρίζωσε τό κακό. Μή ραθυμήσεις στήν ἀρχή· ἀργότερα θά σοῦ χρειαστοῦν τσεκούρια καί φωτιά. Δεῖξε ἐνδιαφέρον γιά τή θεραπεία τοῦ ματιοῦ σου ἔγκαιρα, μόλις παρουσιαστεῖ ἡ πρώτη ἐνόχληση· μήν περιμένεις νά τυφλωθεῖς, γιά νά ζητήσεις τότε τόν ἰατρό...

Κυρίλλου Ἰεροσολύμων, Κατήχηση Φωτιζομένων Β΄, β-γ.
Ἀπόδοση Β.Τ.

Σήμερα γεννήθηκε ἀνάμεσά μας ἡ Ἀλήθεια. Γεννήθηκε ἀπό τή γῆ, ἀπό τό χῶμα, ἀπό ἕναν ἄνθρωπο. Κι ὅμως, μέ τή γέννησή Της μᾶς ἔφερε τή δικαιοσύνη τοῦ οὐρανοῦ. Διότι πῶς μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά εἶναι ἀληθινά δίκαιος; Ἀπό μόνος του; Μπορεῖ ἕνας φτωχός νά χορτάσει ἀπό μόνος του; Μπορεῖ ἕνας γυμνός νά καλύψει τή γύμνια του χωρίς ροῦχα; Ἄλλο τόσο μπορεῖ καί ὁ ἄνθρωπος ν᾿ ἀποκτήσει τή δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ μέ μόνες τίς δυνάμεις του.
 Ἔρχεται, λοιπόν, ἡ Ἀλήθεια καί σέ ξυπνάει ἀπό ὕπνο βαθύ. Καί σοῦ στρώνει δρόμο τόν ἑαυτό Της, γιά νά μή χαθεῖς. Καί σύ τί κάνεις; Τό κραυγάζει ὁ οὐρανός μέ τόν ἀστέρα καί ἀναστατώνεται ὅλος ὁ κόσμος ἀπό τήν ὀργή τοῦ Ἡρώδη. Ἔρχονται οἱ Μάγοι γιά νά συμβουλευθοῦν τούς Ἰουδαίους, καί αὐτοί θορυβημένοι ἀρχίζουν νά ψάχνουν ποῦ γεννήθηκε. Ὄχι γιά νά τόν ἀναγνωρίσουν ὡς βασιλέα καί Θεό, ὄχι! Ἀλλά γιά νά τόν σκοτώσουν! «Ὁ κόσμος δι’ αὐτοῦ ἐγένετο», κι ὅμως «ὁ κόσμος αὐτόν οὐκ ἔγνω»! (Ἰω 1,10). Ὦ κόσμε ἄκοσμε, βρόμικε καί ἄθλιε! Σοῦ Τόν φανερώνει ὁ οὐρανός γιά νά Τόν λατρεύσεις, κι ἐσύ ψάχνεις τό παιδί γιά νά τό σκοτώσεις. Σοῦ ἀναγγέλλει ὅτι ὁ Θεός ἔγινε γιά σένα ἄνθρωπος, κι ἐσύ θέλεις νά ἀφανίσεις Αὐτόν πού ἔρχεται γιά νά σέ λυτρώσει!...
 Νά δεχόσουν τήν ἀναγέννηση πού σοῦ προσφέρει! Εἶσαι θνητός. Κουβαλᾶς τό ἀσήκωτο βάρος τῆς ἁμαρτίας ἀπό τή γέννησή σου. Ποιός ἄνθρωπος δέν τό νιώθει; Ποιός ἦλθε στή ζωή ἐλεύθερος ἀπ’ αὐτή τή δουλεία; Καί μή ζητᾶς νά σοῦ τό ποῦν αὐτό οἱ Γραφές καί οἱ προφῆτες. Ρώτα ὅποιον γεννιέται. Κοίταξέ τον: κλαίει... Γι’ αὐτό γεννήθηκε ὁ Χριστός, γι’ αὐτό ἔλαβε τήν ἀνθρώπινη φύση· γιά νά μᾶς χαρίσει τήν εὐλογία τῆς ἀναγεννήσεως. Καινούργια βιοτή, ἄφθαρτη, θεϊκή! Ἄς κλείσουμε, ἀδελφοί, στήν ὕπαρξή μας τό ἔλεός Του. Καί ὅπως ἡ μητέρα Του Τόν ἔφερε στά σπλάχνα της, νά Τόν φέρουμε κι ἐμεῖς στίς καρδιές μας μέ τήν πίστη. Νά ξεχειλίσουν οἱ καρδιές μας ἀπό τήν πίστη Του! Ἡ Παρθένος γέννησε τόν Σωτήρα. Ἄς γεννήσει, λοιπόν, καί ἡ ψυχή μας τή σωτηρία... Ἀδελφοί, ἄς προσέξουμε, ἄς μήν εἴμαστε στεῖροι. Οἱ ψυχές μας νά εἶναι γόνιμες γιά τόν Θεό.

Ἁγ. Αὐγουστίνου, In natali Domini 6,2-3 PL 38,1005-6 καί In Symbolo 2,12 PL 40,643-4.
 Ἀπόδοση Εὐ. Δάκας
    
          

 Ἀπό τά ἀρχαῖα ἀκόμη χρόνια τῆς Ἐκκλησίας μας καθιερώθηκε ἡ παράδοση νά τιμᾶται ἡ μνήμη τῶν μαρτύρων. Οἱ πιστοί συγκεντρώνονταν στόν τάφο τοῦ ἁγίου τή γενέθλιο ἡμέρα καί τελοῦσαν τό μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας. «Γενέθλιος ἡμέρα» ὀνομάζεται ἡμέρα πού ὁ ὁμολογητής τοῦ Χριστοῦ, διά τῶν μαρτυρικῶν του ἀγώνων, γεννιέται στήν αἰώνια ζωή καί καταγράφεται στή θριαμβεύουσα Ἐκκλησία.
 Ὁ ἱερός Χρυσόστομος, πού ἔζησε τόν περισσότερο χρόνο ὑπομένοντας τόν πόλεμο τῶν ἐχθρῶν του, τά βάσανα τῆς ἐξορίας καί πέθανε ὡς μεγαλομάρτυρας ἀπό τήν ταλαιπωρία καί τήν κακομεταχείριση τῶν φρουρῶν του, δέν ἔχανε τήν εὐκαιρία στίς γιορτές τῶν μαρτύρων νά προσκαλεῖ τούς πιστούς σέ μετάνοια, σέ ἀλλαγή ζωῆς, σέ ἁγιασμό. Ἄς τόν ἀκούσουμε:
 «Ἦρθες νά δεῖς ἀνθρώπους πού τούς ξεσκίζουν, πού λούζονται στό ἴδιο τους τό αἷμα, πού ἔχουν γιά στολίδια τους πληθώρα πληγῶν. Ἀνθρώπους πού ἀπαλλάσσονται ἀπ᾿ αὐτή τή ζωή καί ξανοίγονται στήν αἰώνια. Γίνε, λοιπόν, ἄξιος αὐτῶν τῶν ἀγωνιστῶν. Ἐκεῖνοι καταφρόνησαν τή ζωή, ἐσύ καταφρόνησε τίς ἀπολαύσεις· ἀρνήθηκαν ἐκεῖνοι τήν παροῦσα ζωή, ἀρνήσου ἐσύ τόν πόθο τῆς μέθης.
 Ἄν ὅμως βλέπεις μέσα σου δυνατή τήν ὁρμή γιά τίς ἀπολαύσεις, μεῖνε κοντά στόν τάφο τοῦ μάρτυρα. Ἐκεῖ μέ συντετριμμένη τήν ψυχή καί ταπεινό φρόνημα χύσε πολλά δάκρυα καί πάρε εὐλογία ἀπό τόν τάφο. Αὐτή κράτησέ την ὡς ἐνίσχυση στίς προσευχές σου καί διάβαζε πάντοτε τήν ἐξιστόρηση τῶν ἀγωνισμάτων τοῦ μάρτυρα. Ἀγκάλιασε τή σωρό του, προσκολλήσου στή λειψανοθήκη του, διότι ὄχι μόνο τά ὀστᾶ τῶν μαρτύρων ἀλλά καί οἱ τάφοι τους καί οἱ λειψανοθῆκες τους ἀναβλύζουν εὐλογία.
 Οἱ τάφοι τῶν μαρτύρων δέν εἶναι τίποτα ἄλλο ἀπό λιμάνια ἀσφαλῆ καί πηγές πνευματικῶν ὑδάτων καί ἀδαπάνητοι θησαυροί πλούτου. Κι ὅπως τά λιμάνια ὑποδέχονται τά θαλασσοδαρμένα καράβια καί τούς χαρίζουν ἀσφάλεια, ἔτσι καί οἱ τάφοι τῶν μαρτύρων ὑποδέχονται τίς ψυχές μας βασανισμένες ἀπό τά βιωτικά προβλήματα καί μᾶς χαρίζουν μεγάλη γαλήνη καί ἀσφάλεια. Κι ὅπως οἱ πηγές μέ τά δροσερά νερά τους ξεδιψοῦν τά καταπονημένα καί διψασμένα σώματα, ἔτσι καί οἱ τάφοι τῶν μαρτύρων δροσίζουν τίς ψυχές μας, πού κατακαίγονται ἀπό τά ἀνόητα πάθη καί τίς παράλογες ἐπιθυμίες καί ἀπό τό φθόνο πού μᾶς λειώνει κι ἀπ᾿ τό θυμό πού μᾶς κάνει νά βράζουμε κι ἀπ᾿ ὁτιδήποτε ἄλλο παρόμοιο μᾶς ἐνοχλεῖ, σβήνοντάς τα μόνο μέ τή θέα τους· καί εἶναι γι᾿ αὐτό προτιμότεροι ἀπό ὅλους τούς θησαυρούς».

Ὁμιλίες Α΄καί Β΄ «Εἰς Μάρτυρας»
Ἐλεύθερη ἀπόδοση Β.Σ.

 Χριστιανός σημαίνει μικρός Χριστός κι ὁ Χριστός εἶναι ὁ Ἐσταυρωμένος, ἄρα χριστιανός εἶναι ὁ ἄνθρωπος τοῦ σταυροῦ. Γι᾿ αὐτό εἶναι ἀνάρμοστο καί ξένο στόν χριστιανό νά ἀναζητᾶ τίς εὐκολίες καί τήν ἀνάπαυση. Ὁ Κύριός σου καρφώθηκε στό σταυρό κι ἐσύ ἐπιζητᾶς τήν ἄνεση καί ζῆς μέ πολυτέλεια;

 Ἄν ἀγαπᾶς τόν Κύριό σου, πέθανε ὅπως Ἐκεῖνος. Σταύρωνε τόν ἑαυτό σου, ἔστω κι ἄν δέν σέ σταυρώνει κανείς. Καί σταυρός εἶναι ὁ ἀγώνας ἐναντίον τῆς κακίας καί τῆς ζήλειας σου. Σταυρώνεις τό «ἐγώ» σου, ὅταν ἀρνεῖσαι νά ἱκανοποιήσεις τίς κακές ἐπιθυμίες σου. Κρεμᾶς τόν ἑαυτό σου στό σταυρό, ὅταν ἀφήνεις τόν Θεό νά κατευθύνει τή ζωή σου χωρίς τίς δικές σου λογικές παρεμβάσεις. Πεθαίνεις σάν τόν Κύριό σου, ὅταν ὑποτάσσεσαι στό θέλημά του χωρίς τά ἀτέλειωτα «γιατί».

 Ὁ Κύριος ζήτησε καί ζητᾶ νά τόν ἀκολουθήσουν ὅσοι εἶναι ἀποφασισμένοι νά σηκώσουν τό σταυρό τους, ὅσοι εἶναι ἕτοιμοι νά πεθάνουν, νά ἀρνηθοῦν τίς ἀπολαύσεις καί τήν τρυφή. Διότι ὅποιος ἀγαπᾶ τήν ἀσφάλεια καί τίς ἡδονές τῆς παρούσης ζωῆς εἶναι ἐχθρός τοῦ σταυροῦ, αὐτοῦ τοῦ σταυροῦ πού ὁ χριστιανός ἀγαπᾶ καί σηκώνει μέ ὑπομονή γιά χάρη τοῦ Ἐσταυρωμένου του Κυρίου!...

Ἰω. Χρυσοστόμου, Εἰς Φιλιππησίους 13· ΕΠΕ 22,8-10

Ἐλεύθερη ἀπόδοση Β.Σ.

Γιά νά ἀποκτήσεις τήν ἀρετή τῆς ὑπομονῆς δές τόν Ἐσταυρωμένο. Μέ σπλαγχνικό βλέμμα στρέφεται σέ σένα καί σοῦ λέει: «Παιδί μου, ἐπειδή ἐσύ δέν θέλησες νά ἀντισταθεῖς λιγάκι στά πάθη σου, κοίταξε ποῦ μέ κατάντησαν οἱ ἄτακτές σου ὀρέξεις. Κοίταξε πόσο ὑποφέρω -καί μέ πόση χαρά- γιά τήν ἀγάπη σου καί γιά νά σοῦ δώσω παράδειγμα ἀληθινῆς ὑπομονῆς! Σέ παρακαλῶ, λοιπόν, παιδί μου, γιά ὅλους τούς πόνους μου νά σηκώσεις κι ἐσύ θεληματικά κάθε σταυρό, πού εἶναι εὐάρεστος σέ μένα, ἀφήνοντας χωρίς ἀντίσταση τόν ἑαυτό σου στά χέρια ὅλων ἐκείνων τῶν ἀνθρώπων πού σέ κατατρέχουν, καί στούς ὁποίους ἐγώ θά ἐπιτρέψω νά βλάψουν τήν τιμή καί τό σῶμα σου. Ὢ! καί νά ᾿ξερες πόση χαρά θά μοῦ δώσεις μ᾿ αὐτό».

Νικοδήμου Ἁγιορείτου,
Ὁ ἀόρατος πόλεμος σ. 190-191.
Ἐλεύθερη ἀπόδοση Β. Σ.