Ἑκατό καί πλέον χρόνια πέρασαν ἀπό τότε πού στή δασωμένη περιοχή μεταξύ Σνιχόβου (Δεσπότη) καί Γκριντάδων (σήμερα Αἰμιλιανοῦ) Γρεβενῶν ἄφηνε μαρτυρικά τήν τελευταία του πνοή τήν 1η Ὀκτωβρίου τοῦ 1911 ὁ τότε μητροπολίτης Γρεβενῶν Αἰμιλιανός Λαζαρίδης μαζί μέ τό διάκο του Δημήτριο Ἀναγνώστου καί τόν ἀγωγιάτη τους Ἀθανάσιο.
  Γεννημένος τό 1877 στά Πέρματα τῆς Μ. Ἀσίας, γόνος πολύτεκνης οἰκογένειας μέ ἐννιά παιδιά, ὁ Αἰμιλιανός Λαζαρίδης ἀφοῦ ὁλοκλήρωσε τίς σπουδές του στή Θεολογική Σχολή της Χάλκης, ὑπηρέτησε ὡς διάκονος τοῦ Μητροπολίτη Πελαγονίας Ἰωακείμ Φορόπουλου, μέ ἕδρα τό Μοναστήρι καί ὡς καθηγητής τῶν Θρησκευτικῶν τοῦ ἐκεῖ ἑλληνικοῦ Γυμνασίου. Μέ τή μορφή του, τό ἦθος του καί τό χαρακτήρα του εἶχε ἐπιβληθεῖ καί ἀποτελοῦσε πρότυπο ζωῆς σύμφωνα μέ τίς μαρτυρίες ἐκείνων πού τόν συναναστρέφονταν: «Μέ τά λεπτά καί κανονικά χαρακτηριστικά του ... ὡμοίαζε γνησίαν βυζαντινήν ἁγιογραφίαν τῆς κλασσικῆς περιόδου, ὥριμον σχεδόν διά τόν φωτοστέφανον τοῦ μαρτυρίου. Γλυκύς, πρᾶος, μειλίχιος, ταπεινός... πάντοτε γαλήνιος καί μετριόφρων... ἤξευρεν ἐν ἀνάγκῃ νά ὑποχωρῇ πολλάκις καί μέ ἀβαρίαν τοῦ ἐγωισμοῦ του, ἀλλ’ εἰς τάς κρισίμους στιγμάς ἀνέπτυσσε σθένος καί ἀποφασιστικότητα». Δικαίωνε ἔτσι τήν παρατήρηση τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης: «Ἡ τῆς ψυχῆς καθαρότης διά τοῦ φαινομένου διέλαμπε καί ὁ φαινόμενος ἄνθρωπος ἄξιον ἦν τοῦ ἀφανοῦς οἰκητήριον».
 Κάτοχος εὐρείας καί βαθειᾶς μορφώσεως, προικισμένος μέ ἀγωνιστικό φρόνημα, ἀφιέρωσε ὅλες του τίς δυνάμεις, γιά νά κρατήσει καί νά μεταλαμπαδεύσει τήν χριστιανική πίστη. Ὡς ἐπίσκοπος Πέτρας ἀναδείχτηκε «ἀληθής τῆς πίστεως καί τοῦ ἔθνους ἡμῶν ... Πέτρα». Ὡς ἀντικαταστάτης τοῦ μητροπολίτη Πελαγονίας ἀνέπτυξε πλούσια ἐθνικοθρησκευτική δράση σέ μιά περίοδο τόσο ζοφερή, γιά τήν ὁποία ἡ Βρετανική κυανῆ Βίβλος μαρτυρεῖ: «Ἡ δολοφονία εἶναι τό κυριώτερον ὅπλον τῶν βουλγαρικῶν Κομιτάτων. Πρό οὐδενός ὑποχωροῦσιν. Οἱ Ἕλληνες εἶναι κυρίως τά θύματά των. Κατά χιλιάδας ἐφονεύθησαν οἱ Ἕλληνες κατά τά τελευταῖα πέντε ἤ ἕξ ἔτη.... ἀθώων καί ἀόπλων ἐκβιάσεις, ληστεῖαι, δολοφονίαι, ἀνδρῶν καί γυναικῶν, ἀνελεήμονα βασανιστήρια ἱερέων, ἰατρῶν, διδασκάλων κατακρεουργήσεις, ναῶν ἐμπρησμοί... καταστροφή χριστιανῶν Ὀρθοδόξων... γενική τρομοκρατία, πλήμμυρα αἵματος».
 Θά μποροῦσε καί ὁ ἀοίδιμος Αἰμιλιανός γιά τήν πολυκύμαντη διακονία του στήν περιοχή αὐτή μαζί μέ τόν ἀπόστολο Παῦλο νά ἀναφωνήσει: «Ἐλθόντων ἡμῶν εἰς Μακεδονίαν οὐδεμίαν ἔσχηκεν ἄνεσιν ἡ σὰρξ ἡμῶν, ἀλλ’ ἐν παντὶ θλιβόμενοι· ἔξωθεν μάχαι, ἔσωθεν φόβοι» (Β’ Κο 7,5).
 Τό 1908 στήν Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία ἐπικράτησαν οἱ Νεότουρκοι, οἱ ὁποῖοι ἐπαγγέλλονταν ἐλευθερία, ἰσότητα, δικαιοσύνη. Στήν ἀρχή πίστεψε στό κίνημα καί τίς ἐξαγγελίες τους. Ἦταν μάλιστα ὁ πρῶτος μή μουσουλμάνος ἱερωμένος πού χαιρέτησε τήν νεοτουρκική μεταπολίτευση, γιά νά γίνει σύντομα μάρτυρας καί θύμα τοῦ ἀπηνοῦς διωγμοῦ πού ἄσκησε τό νεοτουρκικό κομιτᾶτο γιά καθετί ἑλληνικό. Στή συνέχεια ὅμως οἱ Νεότουρκοι μέ συμμάχους τούς Βουλγάρους κομιτατζῆδες καί τούς Ρουμάνους ἐργάζονταν μεθοδικά καί μέ ποικίλα μέσα· τρομοκρατοῦσαν, ἔσπερναν τόν ὄλεθρο, ἐκδήλωναν τή μανία τους κατά γυναικῶν καί παιδιῶν, κατά ναῶν καί σχολείων καί κυρίως ἀπέναντι σέ ὅποιον τολμοῦσε νά ἀντιδράσει.
 Tό Μάρτιο τοῦ 1910, ὁ νεαρός ἐπίσκοπος Αἰμιλιανός προάγεται καί τοποθετεῖται στήν ἱστορική Μητρόπολη Γρεβενῶν, ἡ ὁποία δοκιμαζόταν κυρίως ἀπό τή ρουμανική προπαγάνδα, τά ὄργια τοῦ βουλγαρικοῦ κομιτάτου καί ἀπό τίς ληστρικές συμμορίες τῶν Νεοτούρκων.
 Ὁ Μητροπολίτης Αἰμιλιανός, ἀγωνίζεται μέ ἐνθουσιασμό καί ἀποφασιστικότητα. Περιοδεύει στά χωριά, τονώνει τούς ἱερεῖς καί τούς δασκάλους, ἐμψυχώνει τούς τρομαγμένους κατοίκους. Παράλληλα γνωστοποιεῖ την κατάσταση πού ἐπικρατοῦσε στό Πατριαρχεῖο καί τήν ἑλληνική Κυβέρνηση. Πρός τόν νομάρχη Τρικάλων ἔγραφε: «Παρακαλῶ θερμῶς, θερμότατα γράφων, νά μεριμνήσητε περί τῆς τύχης τῶν χωρικῶν μας, τῶν ὁποίων ἡ θέσις κατέστη ἐσχάτως ἀπελπιστική... Πῶς νά ἐμπνεύσω ζωήν εἰς ἀνθρώπους, οἴτινες ὑπό ἠθικήν καί ὑλικήν ἄποψιν ἕνεκα τῆς ἀπογυμνώσεως αὐτῶν κατέστησαν πτώματα;... Τί ἀναμένετε παρ’ ἀνθρώπων ἀπηλπισμένων; Διατί ὑποθέτετε ὅτι ἄνθρωποι καταδυναστευόμενοι καί πάσχοντες τά πάνδεινα θά εἶναι εἰς θέσιν νά σκεφθῶσι περί τοῦ ἀπωτερου αὐτῶν μέλλοντος;»
 Μέ πόνο ἀνακοινώνει στόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη Ἰωακείμ τόν Γ’: Τό μισό κτήριο τῆς σχολῆς τῆς Κρανιᾶς «κατελήφθη ὑπό τοῦ βασιλέως τῆς Κρανιᾶς, τοῦ πανισχύρου Τσακαμᾶ, ὅστις ... δέρει, φυλακίζει», μέ ἀποτέλεσμα 80 μαθητές νά εἶναι στό δρόμο. Ζητοῦν οἱ ρουμανίζοντες–λέγει- στήν κεντρική μεγάλη ἐκκλησία νά ψάλουν δεξιά ἑλληνικά, ἀριστερά βλάχικα· σέ ἑπόμενη ἐπιστολή μαρτυρεῖ ὅτι στήν Κρανιά λειτουργοῦν στίς ἑλληνικές ἐκκλησίες. Στό Περιβόλι κατέλαβαν τόν κεντρικό ναό. Στή Σαμαρίνα πού ἀριθμοῦσε 600 ἑλληνικές οἰκογένειες 10 ρουμανίζοντες μέ τούς 3 δασκάλους τους καί 10 μαθητές τους κατέλαβαν τήν νέα ἑλληνική σχολή. Μέριμνα τοῦ ἀειμνήστου ἱεράρχη ἦταν ἀκόμη καί ὁ ἐναρμονισμός τῆς διδακτέας ὕλης μεταξύ τῶν σχολείων τῆς πόλης καί αὐτῶν τῆς ἐπαρχίας, ἡ ἐπιλογή καί ἡ διάθεση βιβλίων στούς μαθητές, ἡ πρόσληψη καί ἡ ἀμοιβή δασκάλου γιά τήν Ἀστική Σχολή τῶν Γρεβενῶν. Ἐπιπλέον τόνιζε: «Δέν ἔπρεπε νά περιορισθῇ ὁ μισθός τῶν διδασκάλων. Ἐν τούτοις δέον νά φροντίσωμεν».
 Μέ θάρρος ἐπίσης καί εὐτολμία κατήγγειλε τήν βία καί τούς ξυλοδαρμούς πού ὑφίσταντο οἱ χριστιανοί. Τόλμησε μάλιστα μαζί μέ τόν ἀρχιερατικό του ἐπίτροπο νά ἐπισκεφθεῖ τόν φοβερό Μπεκήρ Ἀγᾶ, γιά νά τόν συνετίσει: «Ἀπευθυνόμενος πρός τόν Μπεκήρ ἐφ. τόν ἠρώτησα· εἶναι δίκαιον, βέη, ἀξιωματικός ἐγγράμματος, φιλελεύθερος κλπ. νά δέρη τόσον ἀγρίως τούς Χριστιανούς ἐν μέσῃ ἀγορᾷ;» Σηκώθηκε ἀμέσως ὁ καϊμακάμης καί ζωηρά τοῦ ἀπάντησε: «Δι’ αὐτήν ἀκριβῶς τήν πρᾶξιν του ἡ Κυβέρνησις δι’ ἐμοῦ συγχαίρει τόν Μπεκήρ ἐφ.». Καί ὁ τελευταῖος κραδαίνοντας τό ξῖφος εἶπε στόν μητροπολίτη: «Εἶπες, Δεσπότ ἐφ., ὅτι ἔχω τήν πέννα μου καί γράφεις, πρέπεις νά ξεύρῃς ὅμως ὅτι καί ἐγώ ἔχω τό σπαθί μου».

  Ἡ δυναμική καί ἀτρόμητη στάση του προκάλεσε τήν ὀργή τῶν ἐχθρῶν. «Μ’ ἔφερον δέ προσβλητικῶς ἐκ τῶν χωρίων μέ δύο χωροφύλακας», ἀνακοίνωνε. Ἔγραφε μάλιστα ὅτι συναντοῦσε ἐμπόδια στίς περιοδεῖες του καί ὅτι μέ κάθε τρόπο ἐπιδίωκαν νά τόν ἐνοχοποιήσουν. Τίποτε ὅμως δέν ἦταν ἀρκετό νά ἀνακόψει τόν φλογερό καί ἀπτόητο Μητροπολίτη. Στίς συστάσεις τοῦ περιβάλλοντός του νά μήν ἐξέλθει ἀπό τήν πόλη, διότι ἡ ζωή του κινδύνευε, ἀπάντησε: «Ὁ ποιμήν ὁ καλός τήν ψυχήν αὐτοῦ τίθησιν ὑπέρ τῶν προβάτων» (Ἰω 10, 11).
  Σάββατο, 1η Ὀκτωβρίου 1911 λειτούργησε στό χωριό Σνίχοβο καί ἀναχώρησε γιά τούς Γκριντάδες, ὅπου θά λειτουργοῦσε τήν ἑπομένη. Στό δρόμο, σέ μιά χαράδρα, οἱ ἐχθροί περίμεναν· τόν συνέλαβαν, τόν βασάνισαν καί στή συνέχεια τόν κατακρεούργησαν μέ τόν πιό φρικτό καί ἀπάνθρωπο τρόπο. Ἔτσι ὁ Δεσπότης μας ἀφοῦ τέλεσε τήν τελευταία του Λειτουργία, προσέφερε τόν ἑαυτό του θυσία στόν βωμό τῆς πίστεως καί τῆς πατρίδος. «Πρότερον μέν καί προθυόμενος, νῦν δέ καί τελεώτατον θῦμα προσάγων ἑαυτόν τῷ Θεῷ, ... καί ποιήσας τήν τελευτήν τελευταῖον μυστήριον», ὅπως θά ἔλεγε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος. Ἦταν μόλις τριάντα τεσσάρων ἐτῶν. Ἀπό τούς συνοδούς του ὁ διάκος -πρός τιμήν του Διάκος όνομάστηκε παρακείμενο χωριό- βρέθηκε μέ ἀνοιγμένο τό κρανίο· τόν ἀγωγιάτη τόν σκότωσαν, γιά νά μήν ἀποκαλύψει τούς δράστες.
  «Δέν σέ εἶδε κανείς, φωτεινέ Δεσπότη, νά πέφτης βαρύς καί ἄψυχος εἰς τό ὑγρόν χῶμα, τό νοτισμένον ἀπό τόν ἱδρῶτα καί τό αἷμα τοῦ ποιμνίου σου. Τό μαῦρο σου ράσον ὅμως, πού ἔκρυβε πίπτον ἕνα ἀτίμητον καί ἡρωικόν σῶμα, ἐπέρασε σάν σκιά συννεφιᾶς μέ τήν ἀπειλήν καί τόν τρόμον τῆς καταιγίδος πού φθάνει», διαβάζουμε σέ ἐφημερίδα τῆς ἐποχῆς. (Ἐφημ. Ἀθηνῶν «Χρόνος», 16 Ὀκτ. 1911, 1).
  Στίς 9 Ὀκτωβρίου, ἡμέρα Κυριακή, τελέστηκε ἡ κηδεία τοῦ ἀοιδίμου Αἰμιλιανοῦ, ἀφοῦ χρειάστηκαν μέρες, γιά νά ἐντοπιστοῦν τά σώματα τῶν μαρτύρων. Τήν ἴδια ἡμέρα ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης συμπαραστατούμενος ἀπό ὀκτώ Μητροπολῖτες τέλεσε ἐπιμνημόσυνη δέηση καί ἐκφώνησε πύρινο λόγο. Τόνισε μάλιστα: «Μή νομίσωμεν ὅτι ἔληξεν ἡ σειρά τῶν μελλόντων νά ὑποστῶσι τόν θάνατον. Ἀπό αἰώνων ἤρχισεν αὕτη, ἔχομεν δέ ἀναριθμήτους μάρτυρας, οἱ ὁποῖοι μᾶς ἀφῆκαν κληρονομίαν νά ἀγωνιζώμεθα ἀφωσιωμένοι μετά φρονήσεως καί ἄνευ θορύβου καί ἐπιδείξεως... Ἀνθρωπίνως κλαίομεν, ἀλλ’ εἶμαι βέβαιος ὅτι οὐκ ἐκλείψουσι στρατιῶται τῆς Ἐκκλησίας καί πρέπει νά δοξάζωμεν τόν Θεόν. Ἡ Ἐκκλησία θά ἐξακολουθήσῃ ἀγωνιζομένη τόν δίκαιον ἀγῶνα της». Ἀφοῦ μοίρασε ἀντίδωρο, ὁ Πατριάρχης ἐξαναγκάσθηκε ἀπό τούς πιστούς νά ξαναμιλήσει: «Ἤδη προσέρχομαι νά σᾶς εὐλογήσω διά τοῦ Σταυροῦ τούτου, ὅστις ἀνήκει εἰς τόν ἀείμνηστον Πατριάρχην Γρηγόριον τόν Ε’, ὁ ὁποῖος ὑπέστη μαρτυρικόν θάνατον». Καί ὁ μητροπολίτης Ἀθηνῶν Θεόκλητος στόν ἐπιμνημόσυνο λόγο του ἔλεγε ὅτι ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης Ἰωακείμ ὁ Γ’ εἶχε ἀναρτήσει τήν εἰκόνα τοῦ Πατριάρχου Γρηγορίου τοῦ Ε’ στήν θέση τῆς ἀγχόνης: «Ἡ εἰκών ἐπί τῆς θέσεως τῆς ἀγχόνης συμβολίζει τήν Ἱεραρχίαν πᾶσαν, οὖσαν πάντοτε ἐν μαρτυρικῇ θέσει, ὡς ὑποδεικνύει τό αἷμα τοῦ θυσιασθέντος ἀειμνήστου Κορυτσᾶς Φωτίου, ἡ δολοφονία τοῦ Γρεβενῶν Αἰμιλιανοῦ καί τοῦ ἀρχιδιακόνου αὐτοῦ».
  «Ἐσείσθη ὁ οὐρανός καί ἡ γῆ τῆς Μακεδονίας καί συνεταράχθη πᾶσα ἑλληνική ψυχή», ἀνέγραφε κάποια ἐφημερίδα. Πράγματι, σέ ὅλα τά μήκη καί τά πλάτη τῆς γῆς, ὅπου παρεπιδημοῦσαν Ἕλληνες, τελέστηκαν μνημόσυνα. Ἀπό τούς πολλούς ἐπιμνημόσυνους λόγους πού ἐκφωνήθηκαν πρός τιμήν του παραθέτω ἕνα ἀπόσπασμα ἀπό λόγο τοῦ Χρυσοστόμου Σμύρνης, τοῦ ὁποίου τό αἷμα λίγα χρόνια ἀργότερα ἔβαψε τά καλντερίμια τῆς πόλης: «Ὅταν ἀρχιερεῖς καίωσιν ἑαυτούς ὡς λαμπάδας ἐνώπιον τοῦ εἰδώλου τῆς πατρίδος, ὁ δέ μαρτυρικός θάνατός των γίνεται ζωῆς καί δόξης ὑπόθεσις καί θεμέλιον ἁγιωτέρου βίου, τό μνημόσυνόν των δέν ἐναρμονίζεται μέ δάκρυα καί θλῖψιν, ἀλλά μέ ὑπερηφάνειαν καί ἀγαλλίασιν. Ἡμῖν ἐξ ὅλων ἐχαρίσθη ὄχι μόνον τό εἰς Χριστόν ὀρθῶς πιστεύειν, ἀλλά καί τό ὑπέρ Αὐτοῦ ἀγογγύστως πάσχειν, γενναίως μαρτυρεῖν καί ἐνδόξως θνήσκειν». Ἐλπίζουμε, ὅπως ἡ θυσία τοῦ Αἰμιλιανοῦ ἔφερε τή λευτεριά μετά ἀπό ἕνα χρόνο στή Μακεδονία μας, ἔτσι καί ἡ θυσία τοῦ Χρυσοστόμου Σμύρνης νά φέρει κάποτε τήν ζωή καί τήν Ἀνάσταση στίς ἀλησμόνητες πατρίδες.
  Παντοῦ καί στήν Ἑλλάδα καί στόν ἑλληνισμό τῆς διασπορᾶς καί πέρα ἀκόμη ἀπό τόν Ἀτλαντικό διενεργήθηκαν ἔρανοι γιά τήν οἰκονομική στήριξη τῆς πάμφτωχης οἰκογενείας τοῦ Αἰμιλιανοῦ. Συγκινητική εἶναι μεταξύ ἄλλων ἡ συνδρομή τοῦ πρότυπου παρθεναγωγείου Θεσσαλονίκης. Συνεισέφερε ἕξι λίρες, τίς ὁποῖες συνόδευε μία ὡραία ἐπιστολή, ὑπογεγραμμένη ἀπό τή φημισμένη διευθύντριά του Ἀγλαΐα Σχινᾶ· μεταξύ ἄλλων δήλωνε: «Παναγιώτατε, ... Αἱ παιδικαί ψυχαί τῶν μαθητριῶν αἵτινες ἀρχίζουσιν ἤδη νά ζῶσι διά τήν Ἐκκλησίαν καί τήν Πατρίδα, ἔχουσι στήσει βωμόν εἰς τήν μνήμην τοῦ ἐνδόξου Αἰμιλιανοῦ».
  Ἀξίζει ἐπίσης νά σταθοῦμε μέ θαυμασμό μπροστά στό ψυχικό μεγαλεῖο τῆς μητέρας τοῦ ἐθνομάρτυρα, ἡ ὁποία μέ τηλεγράφημά της πρός τόν Οἰκουμενικό Πατριάρχη ἔγραφε: «Καίτοι ὁ φρικώδης φόνος τοῦ υἱοῦ μου Αἰμιλιανοῦ Μητροπολίτου Γρεβενῶν, ἐβύθισεν εἰς ἄφατον πένθος τήν οἰκογένειαν ἡμῶν, οὐχ ἧττον ἐκ τοῦ γεγονότος ὅτι ἐθυσιάσθη ἐν τῇ ἐκτελέσει τῶν πνευματικῶν αὐτοῦ καθηκόντων παρηγορουμένη, ὑποβάλλω μετά κατωδύνου ψυχῆς τῇ Ὑμετέρᾳ Σεπτῇ Παναγιότητι τάς θερμάς εὐχαριστίας μου, ἐπί ταῖς πατρικαῖς, ὑπέρ ἀναπαύσεως τῆς ψυχῆς αὐτοῦ, δεήσεις...». Διαβάζοντας κανείς τήν ἐπιστολή της ἔχει τήν αἴσθηση ὅτι ζωντανεύουν μπροστά του σκηνές ἀπό τήν ἀρχαία Σπάρτη κι ἄς ζοῦσε ἡ κυρία Θεανώ Λαζαρίδου στήν καρδιά τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας.
  Στήν προσπάθεια γιά τόν ἐντοπισμό τῶν δολοφόνων σημαντική ἦταν ἡ συμβολή τοῦ καταγομένου ἀπό τά Γρεβενά βουλευτῆ τῆς τουρκικῆς Βουλῆς Γεωργίου Μπουσίου, ὁ ὁποῖος μέ θάρρος καί παρρησία ἔλεγε: «Ἐν τῷ προσώπῳ τοῦ Μητροπολίτου -ἐφονεύθη ἡ ἰδιότης του ὡς θρησκευτικοῦ ἀρχηγοῦ χριστιανικῆς ἐθνότητος... Παρακαλῶ νά ἀνακαλύψετε τούς φονεῖς ἤ νά ἀπομακρυνθῆτε τῆς ἀρχῆς, διότι εἶσθε ἀνάξιοι νά κυβερνᾶτε τό Κράτος». Καί ὁ «Μεσολογγίτης» σάλπιζε: «Ὑπῆρξέ ποτε ἐποχή καθ’ ἥν οἱ λαοί ἐνταῦθα ἐθεώρουν τό κράτος ἐχθρόν». Δυστυχῶς, τό ἴδιον συμβαίνει καί σήμερα. Στ’ ἀλήθεια, πόσο μοιάζουν οἱ ἐποχές!
  Ἀντίθετα στήν Κωνσταντινούπολη τουρκικές ἐφημερίδες ἔγραφαν: «Ἔχομεν ἄλλως τε σήμερον ζητήματα πολλά καί πολύ σοβαρότερα δυνάμενα νά ἐπισπάσωσι τήν προσοχή τῶν ἀρχῶν καί ν’ ἀπασχολήσωσι σοβαρῶς αὐτάς. Τί εἶναι ἐπί τέλους ἡ δολοφονία ἑνός Μητροπολίτη καί ἑνός διακόνου καί ἑνός ὑπηρέτου, τί εἶναι ἡ δολοφονία καί δύο ἀκόμη Μητροπολιτῶν;»
  Εἰς πεῖσμα ὅλων αὐτῶν ὅμως στή συνείδηση τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ ὁ Αἰμιλιανός ἐπέχει θέση μάρτυρος τῆς πίστεως, ὅπως διαβάζουμε σέ ἔντυπο τῆς ἐποχῆς: «Τό αἷμα τῶν χριστιανῶν, ὅπερ κατά τά τελευταῖα ἔτη καταπλημμυρεῖ τήν συνταγματικήν Τουρκίαν, χύνεται καί νῦν, ὡς καί ἐπί Διοκλητιανοῦ, διά τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ ... Ὁ τοσοῦτον ὠμῶς κατασπαραχθείς ὑπό τῶν ἐχθρῶν τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ γένους ἡμῶν ἱεράρχης καί ὅσοι ἄλλοι πρό αὐτοῦ κατά τούς τελευταίους χρόνους ὅμοιον ἔλαβον θάνατον, ἔχουσι παρά Θεοῦ τόν μαρτυρικόν στέφανον καί ὀφείλομεν νά τιμῶμεν αὐτούς ὡς μάρτυρας» («Μακεδ. Ἡμερολόγιον» 1912, 190-191).
  Ὁ Αἰμιλιανός, τό τελευταῖο θύμα τῆς θηριωδίας τῶν ἐχθρῶν τοῦ Γένους, πρίν ἔρθει ἡ λευτεριά στόν τόπο αὐτό, μέ τό μαρτυρικό του τέλος προστέθηκε στήν ἔνδοξη χορεία πού τήν εἶχε καθαγιάσει τό σχοινί καί ἡ πέτρα τοῦ Κυρίλλου Λούκαρη, ἡ θυσία τοῦ Ἀθανασίου Διάκου, ὁ δαυλός τοῦ Γαβριήλ, τό μαρτύριο τοῦ Κυπριανοῦ Κύπρου, ἡ ἀθάνατη φάλαγγα ἀναρίθμητων θυσιασθέντων ἱερέων· παράλληλα ὑπῆρξε πρόδρομος τῆς θυσίας τοῦ προσφάτως ἀνακηρυχθέντος ἁγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης καί τοῦ Κυδωνιῶν Γρηγορίου.
  «Μή κλαίετε, ἀδελφοί χριστιανοί, ἀλλά θαρρεῖτε. Ὁ Δεσπότης μας δέν ἀπέθανεν, ἀλλά ζῇ. Ζῇ ἐνθρονισμένος εἰς τάς καρδίας ὅλων μας, εἰς τάς καρδίας ὅλων τῶν χριστιανῶν», παρηγοροῦσε ὁ Ν. Κουσίδης, πρόκριτος τῶν Γρεβενῶν τούς συμπατριῶτες του. Ζῆ πράγματι μέχρι καί σήμερα καί μέσα στίς δικές μας τίς καρδιές μας, ἄν καί -ὀφείλουμε νά τό ὁμολογήσουμε- δέν τόν τιμοῦμε ὅσο καί ὅπως πρέπει. Μέ τήν γλυκύτητα καί τήν πραότητα πού τόν χαρακτήριζε ἄς μᾶς συγχωρεῖ· καί μέ τήν παρρησία πού ἔχει στόν Κύριο ἄς πρεσβεύει γιά μᾶς, γιά τούς νέους, γιά τήν πατρίδα μας.

Πηγές
  1. Μητροπολίτου Γρεβενῶν Σεργίου, Πρακτικά τοῦ πνευματικοῦ Δικαστηρίου, τῆς Δημογεροντίας, τῆς Ἐφοροεπιτροπῆς τῆς Ὀρθοδόξου Κοινότητος Γρεβενῶν καί Διαθῆκες Ἰδιωτῶν ἐπί ... Αἰμιλιανοῦ (1910 -1911), Γρεβενά 2008.
  2. Μητροπολίτου Γρεβενῶν Σεργίου, Αἰμιλιανός, ὁ ἐθνομάρτυς Μητροπολίτης Γρεβενῶν (1877-1911), Γρεβενά 2008.

Εὐδοξία Αὐγουστίνου

Φιλόλογος - Θεολόγος

Ἀπολύτρωσις 66 (2011) 278-280

  Τέλη τοῦ 5ου αἰ. μ.Χ. στή Συρία συναντοῦμε τήν οἰκογένεια τοῦ μικροῦ Ρωμανοῦ, μιά ἀπ᾿ τίς πολλές ἑλληνικές οἰκογένειες τῆς χώρας. Τό μικρό Ἑλληνόπουλο μεγαλώνει πολύ μακριά ἀπ᾿ τήν πατρίδα, μά πολύ κοντά στή γλῶσσα καί στή θρησκεία της, ὅπως θά ἀποδείξει στή συνέχεια ἡ ἴδια ἡ ζωή του.
  Στήν πρωτεύουσα, τή Βηρυτό, θά γίνει φοιτητής καί κατόπιν θά εἰσέλθει στόν ἱερό κλῆρο τῆς τοπικῆς ἐκκλησίας. Στάδιο μεγάλο ἀνοίγεται μπροστά του, ὅπως ὁ ἴδιος θά ὁμολογήσει, κι ἀγῶνες σκληροί θά διεξαχθοῦν, πού ὅμως θά τόν ἀνεβάσουν στό βάθρο τῶν νικητῶν μέ τόν τίτλο τοῦ «δόκιμου ἐργάτη τῆς ἀρετῆς». Στεφάνωμα ἀπ᾿ τό χέρι τοῦ Θεοῦ, ἀφανές γιά τούς πολλούς μά χειροπιαστό καί πολυπόθητο γιά τούς ἀθλητές τῆς πίστεως ὅλων τῶν αἰώνων.
  Ὁ Ρωμανός ὅμως ἔτυχε διπλοῦ στεφανώματος. Ἔλαβε κι ἐδῶ στή γῆ τίτλο περίλαμπρο: Ρωμανός ὁ μελωδός! Ὁ μέγιστος τῶν ποιητῶν τῆς χριστιανικῆς Ἑλλάδας. Ὁ Πίνδαρος τῆς ἐκκλησιαστικῆς ποίησης. Δόξα μεγάλη γιά τόν ταπεινό ἐργάτη τοῦ Θεοῦ, πού δέν τόν ἄγγιξε ὅμως, διότι -ὤ! τοῦ θαύματος- τό χάρισμα αὐτό τοῦ δόθηκε ἀπό τήν Παναγία... Ναί! Ὁ Ρωμανός, ὅσο δόκιμος ἦταν στήν ἀρετή τόσο ἀδόκιμος, πρός μεγάλη του λύπη, ἦταν στή μουσική! «Ἄμουσος παντελῶς καί ἀηδής κατά τήν φωνήν καί τά ἄσματα, περιεπαίζετο ἀπό τούς πολλούς», λέει χαρακτηριστικά ὁ συναξαριστής.
  Κι ἔτσι, ὅταν στά χρόνια τοῦ Ἀναστασίου τοῦ βασιλέως ὑπηρετοῦσε στήν Κωνσταντινούπολη στό ναό τῆς Θεοτόκου τῶν ἐν τοῖς Κύρου, στή νυχτερινή Λειτουργία τῶν Χριστουγέννων τοῦ παρουσιάστηκε ἡ Παναγία, τήν ὁποία διακαῶς ἱκέτευε γιά τό θέμα αὐτό, καί δίνοντάς του ἕνα τυλιγμένο χαρτί -κοντάκιο ὀνομαζόταν- τόν πρόσταξε νά τό φάει. Λίγα λεπτά ἀργότερα, τόν ἄκουσαν ἔκπληκτοι οἱ πιστοί νά ψάλλει ἐκ τοῦ ἄμβωνος τό κοντάκιο «Ἡ Παρθένος σήμερον», πού μόλις εἶχε συνθέσει καί μελοποιήσει. Ἀπό τή νύχτα ἐκείνη καί μέχρι τό 560 μ.Χ. πού ἐξεδήμησε, ὁ Ρωμανός πλούτισε τήν ὑμνολογία μας μέ ἀμέτρητους ὕμνους καί γύρω στά 1.000 κοντάκια -ὁρολογία πού ὁ ἴδιος καθιέρωσε εἰς ἀνάμνησιν τοῦ θαύματος. Μέ τά κοντάκια αὐτά ἀσχολήθηκε ἐπισταμένως καί φρόντισε γιά τήν ἔκδοσή τους ὁ σοφός καθηγητής βυζαντινῆς φιλολογίας Τωμαδάκης.
  Πηγή τῶν ὕμνων του ἡ Κ. Διαθήκη, ὁ ἅγιος Ἰωάννης Χρυσόστομος κι ὁ φυσικός κόσμος. Σέ πολλούς ἀπ᾿ αὐτούς ὁ διάλογος Θεοῦ καί ἀνθρώπου εἶναι πολύ ζωντανός. Ὁ Ρωμανός αἰσθάνεται ὅτι εἶναι ἡ γλῶσσα καί τό στόμα τῶν πιστῶν. Οἱ στίχοι στά χείλη του γίνονται ἔκφραση τοῦ πόνου του καί τοῦ πόνου μας. Ἡ μουσική του θρῆνος ἤ ἀγαλλίαση δική του καί τῶν πιστῶν. Ἡ δέ ταπείνωσή του τόν κατεβάζει τόσο κοντά μας, ὥστε μαζί του νά ψάλλουμε: «Ρερύπωται ἡ ψυχή μου, ἐνδεδυμένη τόν χιτώνα τῶν πταισμάτων μου».
  Συγκλονιστική καί ἀξιοθαύμαστη στ᾿ ἀλήθεια ἡ ζωή τοῦ ἁγίου Ρωμανοῦ τοῦ μελωδοῦ, πού ἀνοίγει δρόμο μίμησης «εἰς σωτηρίαν καί ἡμῶν τῶν μελωδούντων: Λυτρωτά ὁ Θεός, εὐλογητός εἶ!».

Μ.Ι.Λ.

Ἀπολύτρωσις 61 (2006) 274-275

 Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ χάρισε μάρτυρες στόν οὐρανό τά πρῶτα χρόνια τῶν διωγμῶν. Τό αἷμα τῶν παιδιῶν της χύθηκε ἄφθονο ἀπό τόν Νέρωνα καί τόν Διοκλητιανό, πού σάν τό δεκακέρατο θηρίο τῆς Ἀποκαλύψεως πολέμησαν τή νύμφη τοῦ Χριστοῦ. Κι ἦταν ἐκεῖνες οἱ μέρες σκληρές γιά τήν Ἐκκλησία. Μά ἦταν ἀκόμη πιό χαλεπές κάποιες ἄλλες μέρες αἰῶνες μετά. Τότε ὁ ἐχθρός ἐμφανίσθηκε ὡς θηρίο μέ ἔνδυμα προβάτου. Ἡρωικές καί μεγαλειώδεις ἐκτυλίσσονται οἱ σελίδες τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας ἐκείνης τῆς ἐποχῆς.
  Ἦταν τότε πού ἡ Δύση ἀποσπάσθηκε ἀπό τή μία οἰκουμενική Ἐκκλησία καί ὁ πάπας ζητοῦσε ἐπίμονα τήν ὑποδούλωση τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἡ αἵρεση ἀπειλοῦσε τήν Ἐκκλησία, ἡ παραχάραξη ἐναντιωνόταν στήν ἀλήθεια. Σκοτεινιά καί ἀντάρα φάνηκε νά σκεπάζει τήν ἀτμόσφαιρα. Ὡραιοποιήθηκε τό κακό, ἡ συμφορά παρουσιάσθηκε ὡς ἐπιτυχία. Πολλοί παρασύρθηκαν. Τί φοβερό! Κι ὁ αὐτοκράτορας Μιχαήλ Παλαιολόγος. Κι αὐτός ἀκόμη ὁ πατριάρχης Ἰωάννης Βέκκος. Οἱ λατινόφρονες αὐξάνονταν καί ἐξαπέλυαν ἐπιθέσεις μέ διωγμούς, ἀπειλές, ἐκφοβισμούς ἐναντίον τῶν Ὀρθοδόξων. Μά ὁ γενναῖος λαός τοῦ Θεοῦ ἀποφασιστικά ἔμενε πιστός στήν παράδοση. Δέν πρόδιδε τήν ἅπαξ παραδοθεῖσα πίστη.
 Οἱ λατινόφρονες ἔβαλαν στόχο νά ἐκπορθήσουν ἀκόμα καί τό πιό ἰσχυρό προπύργιο τῆς Ὀρθοδοξίας, τό Ἅγιο Ὄρος. Καταφθάνουν στήν πολιτεία τῆς ἡσυχίας καί τῆς προσευχῆς. Ἔχουν στά χείλη χαμόγελο καί στά χέρια κρατοῦν δῶρα. Προτείνουν φιλία, καλοῦν σέ διάλογο, προθυμοποιοῦνται νά βοηθήσουν. Τό Ἅγιο Ὄρος ἀντιστέκεται σθεναρά. Οἱ ἐχθροί βρίσκονται τώρα μπροστά στήν Ἱ. Μονή Ζωγράφου. Οἱ εἰκοσιέξι μοναχοί της εἶναι προετοιμασμένοι. Ἀρνοῦνται ἀκόμα καί νά ἀνοίξουν τή θύρα τοῦ μοναστηριοῦ. Τήν ἔνδακρυ σιωπή τῆς μετανοίας διαδέχεται ἡ σθεναρή ὁμολογία τῆς πίστεως. Ἡ ρητορική δεινότητα τῶν Λατίνων, οἱ ὁποῖοι προσπαθοῦν νά τούς πείσουν, πέφτει στό κενό. Ἡ πόρτα θά παραμείνει κλειστή. Μανιασμένοι οἱ Δυτικοί ἀπειλοῦν μέ ἐκδίκηση, μέ φωτιά, μέ θάνατο. Μά οἱ γενναῖοι ἀγωνιστές τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀντιστέκονται μέ εὐψυχία. Θά κρατήσουν τήν ὑπόσχεση πού ἔδωσαν, νά μείνουν ἄχρι τέλους στήν ὑπηρεσία τοῦ Κυρίου. Πόσο ἀκριβό εἶναι τοῦτο τό τίμημα τό καταθέτει ἡ ματωμένη ἱστορία τῶν τιμημένων ἀγωνιστῶν κάθε ἐποχῆς.
 Οἱ σκηνές πού ἐκτυλίσσονται δέν θυμίζουν ἁπλῶς τά χρόνια τῶν πρώτων διωγμῶν. Εἶναι ἀκόμα πιό φοβερές, διότι οἱ δήμιοι τώρα θέλουν νά ὀνομάζονται χριστιανοί, φοροῦν τό προσωπεῖο τῶν ἀδελφῶν. Τά δικά τους χέρια κρατοῦν κλαδί ἀδελφοσύνης καί εἰρήνης. Κι ὅμως αὐτά τά χέρια πυρπολοῦν τήν Ἱερά Μονή. Ἐκεῖ πού ἀντηχοῦσαν χρόνια οἱ προσευχές καί οἱ ὕμνοι τῶν εἰκοσιέξι μοναχῶν, ὑψώνεται τώρα ἡ τελευταία τους εὐχή στόν Κύριο πύρινη, καθώς τά κορμιά τους λαμπαδιάζουν. Ὑπογράφουν μέ τό μαρτύριο τοῦ αἵματος τή μαρτυρία τῆς συνειδήσεως.
 «Ὡς πυρίκαυστοι θυσίαι τῷ Κυρίῳ οἱ εἰκοσιέξ ὡράθησαν εἰκότως», σημειώνει ὁ ἅγιος Νικόδημος στό συναξάρι τῆς 22ας Σεπτεμβρίου. Εἶναι 13ος αἰώνας μ.Χ. Οἱ παπικοί μέ δελεάσματα καί ἀπειλές, μέ ὑποσχέσεις καί ἐκφοβισμούς δέν πετυχαίνουν τό σκοπό τους. Ἡ Ὀρθοδοξία πιό καθάρια καί λαμπρή συνεχίζει τήν πορεία της μέσα στούς αἰῶνες.
 

Ἰχνηλάτης

Ἀπολύτρωσις 60 (2005) 230-231
    

 Ἰδιάζουσα πολεμική κατά τῆς πίστεως παρουσιάζεται στίς μέρες μας. Ὀργανωμένες φωνές διαβάλλουν καί προσβάλλουν τήν Παλαιά Διαθήκη θέλοντας νά τήν βγάλουν καί νά τήν ἀποβάλουν ἀπό τή ζωή μας, ὡς δῆθεν ἑβραϊκό βιβλίο. Λόγοι δικαιοσύνης, λοιπόν, ἐπιβάλλουν ν᾿ ἀκούσουμε καί μία φωνή αὐτοῦ τοῦ βιβλίου «ἐκ τῶν ἔνδον». Τήν ἀφορμή μᾶς δίνει ὁ προφήτης Ἰωνᾶς, ὁ ἕκτος στή σειρά τῶν μικρῶν προφητῶν, τόν ὁποῖο τιμᾶ καί προβάλλει ἡ Ἐκκλησία μας τόν μήνα αὐτό (21 Σεπτεμβρίου) ὡς ἕναν σοφό καί θεόπνευστο δάσκαλο.
  Ὡς φανατικός Ἑβραῖος ὁ Ἰωνᾶς εἶχε τή νοοτροπία τοῦ χαϊδεμένου παιδιοῦ τοῦ Θεοῦ. Δέν μποροῦσε νά ἀνεχθεῖ τό ἐνδιαφέρον τοῦ Θεοῦ γιά ἀνθρώπους πού δέν ἀνήκουν στόν περιούσιο λαό του, τόν ἰουδαϊκό. Γι᾿ αὐτό ἀδιαφόρησε γιά τή θεϊκή ἐντολή νά κηρύξει στήν πρωτεύουσα τῆς Ἀσσυρίας Νινευή. Ἔσπευσε ν᾿ ἀπομακρυνθεῖ πρός τήν ἄλλη ἄκρη τοῦ γνωστοῦ τότε κόσμου, στήν πόλη Θαρσίς. Ἀλλά ὁ Θεός ἐμπόδισε αὐτό τό ταξίδι.
  Νικημένος ἀπό τήν ἀντίσταση τοῦ Θεοῦ, ὁ προφήτης σωφρονίζεται καί, ἐπιτέλους, ὑπακούει στό θεῖο θέλημα. Κηρύττει στή Νινευή. Οἱ Νινευίτες μετανοοῦν καί σώζονται. Αὐτό ὅμως στενοχωρεῖ κατάκαρδα τόν σωβινιστή Ἰωνᾶ, πού τελικά διδάσκεται ὅτι ὁ Θεός ἀγαπᾶ καί σπλαγχνίζεται ὅλα τά δημιουργήματά του.
  Ἀπό τά πολλά μηνύματα τῆς προφητείας τοῦ Ἰωνᾶ σημειώνω δύο. Τό πρῶτο εἶναι ἡ ἀνάσταση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τό δεύτερο ἡ παγκοσμιότητα τοῦ Θεοῦ. Ἡ εὔνοια τοῦ Θεοῦ, μοναδικό προνόμιο τῶν ἰουδαίων, ἐμφανίζεται μέ μία παγκοσμιότητα νά περιλαμβάνει καί ἀλλοεθνεῖς, εἰδωλολάτρες καί μάλιστα τούς ἀσσυρίους Νινευΐτες, τούς ἄσπονδους ἐχθρούς τῶν Ἰσραηλιτῶν. Βέβαια, ἡ ἔννοια τῆς παγκοσμιότητος τοῦ Θεοῦ κηρύσσεται καί ἀπό ἄλλους προφῆτες. Ἡ περίπτωση ὅμως τοῦ Ἰωνᾶ τονίζει μαζί καί τήν ἀπέραντη εὐσπλαγχνία τοῦ Θεοῦ, μία πραγματικότητα τήν ὁποία θά ἐγκαινιάσει ἡ Καινή Διαθήκη. Συγχρόνως, ὑπογραμμίζει τό χρέος τοῦ λεγομένου λαοῦ τοῦ Θεοῦ. Ξεπερνώντας τόν στενό ὁρίζοντα τῶν Ἰουδαίων, τούς δείχνει τό εὐρύ πεδίο τοῦ ἐθνικοῦ κόσμου, ὅπου ὀφείλουν νά κηρύξουν τόν ἀληθινό Θεό. Τά προνόμια πού χαρίζει ὁ Θεός συνεπάγονται εὐθύνη καί χρέος νά γνωστοποιηθεῖ καί στούς ἄλλους ἡ ἀλήθεια.
  Στό κύριο μήνυμα τῆς προφητείας, τήν Ἀνάσταση, τήν αὐθεντία δίνει ὁ ἴδιος ὁ Κύριος. Στούς φανατικούς φαρισαίους, πού διεκδικοῦν μονοπωλιακά τήν εὔνοια τοῦ Θεοῦ, μιλᾶ γιά τό «σημεῖον Ἰωνᾶ» (Μθ 12,38-41· πρβλ. Λκ 11, 29-30). Εἶναι ἡ κοσμοσωτήρια Ἀνάστασή του, πού χαρίζει τή σωτηρία σ᾿ ὅλους ἀδιάκριτα τούς λαούς, ἰουδαίους καί μή. Τώρα, ὅλοι οἱ ἐν Χριστῷ λυτρωμένοι, ἐμπιστευόμενοι στόν Λυτρωτή, ἀναγνωρίζουν τήν Παλαιά Διαθήκη ὡς θεόπνευστη, ἰσόκυρη καί ἰσάξια πρός τήν Καινή Διαθήκη. Ἐκεῖνοι πού στενόκαρδα καί μυωπικά ἐπιμένουν νά τήν κατηγοροῦν ὡς «ἑβραϊκή», ἀμφισβητοῦν τόν Ἰησοῦ Χριστό καί θέτουν σέ σοβαρό κίνδυνο τήν ἴδια τή σωτηρία τους.

Στέργιος Ν. Σάκκος

Ἀπολύτρωσις 57 (2002) 171

  ᾿Από τότε πού ὁ Μονογενής Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ, ἡ ἐνυπόστατη ᾿Αλήθεια καί Χαρά καί Εἰρήνη καί Σοφία ἐνσαρκώθηκε, ἔχει ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα τή δυνατότητα νά προσεγγίζει τίς μεγάλες αὐτές ἔννοιες ὄχι ὡς ἀφηρημένες ἰδέες ἀλλά ὡς συγκεκριμένο πρόσωπο.
    ῾Ο  Χριστός εἶναι ἡ ᾿Αλήθεια, ἡ Ζωή,  ἡ Χαρά, ἡ ᾿Ελπίδα, ἡ Εἰρήνη, ἡ Σοφία τοῦ κόσμου. Τό μαρτυροῦν αὐτό οἱ μυριάδες τῶν ἁγίων τῆς πίστεώς μας ἀνά τούς αἰῶνες. ῾Υπάρχουν μάλιστα ἁγιασμένες προσωπικότητες ὀνοματισμένες μέ τά ὀνόματα αὐτά. Τέσσερις τέτοιες ἅγιες μορφές προβάλλει μαζί ἡ ᾿Εκκλησία μας τό μήνα αὐτό, στίς 17 Σεπτεμβρίου. Εἶναι ἡ ἁγία Σοφία μέ τίς τρεῖς θυγατέρες της, Πίστη, ᾿Αγάπη καί ᾿Ελπίδα. ᾿Ονόματα ἐπιβεβαιωμένα ἀπό τήν ἴδια τή ζωή καί ὑπογραμμένα μέ τό αἷμα τοῦ μαρτυρίου τῶν ἁγίων αὐτῶν γυναικῶν, πού ὑπῆρξαν «τῶν ἀρετῶν ἐπώνυμοι»!
    Σέ χρόνια δύσκολα, στήν ἐποχή τοῦ χριστομάχου Διοκλητιανοῦ (300 μ.Χ.) ἔζησε ἡ εὐσεβής Σοφία. Δικαιώνοντας τό ὄνομά της φρόντιζε νά «περιπατεῖ ἐν σοφίᾳ» (᾿Εφ 5,15), δηλαδή μέ πίστη, μέ εὐσέβεια. ᾿Εντυπωσιασμένη ἀπό τίς τρεῖς μεγάλες ἀλήθειες τοῦ Εὐαγγελίου, πίστη, ἀγάπη καί ἐλπίδα, ἔδωσε αὐτά τά ὀνόματα στά παιδιά της. Τό πιό θαυμαστό εἶναι ὅτι δίδαξε τίς θυγατέρες της νά ζοῦν, ὅπως κι αὐτή, σύμφωνα μέ τίς θεολογικές αὐτές ἀρετές· μέ πίστη πρός τόν Θεό, μέ ἀγάπη πρός τόν συνάνθρωπο, μέ ἐλπίδα στή θεία καταγωγή καί τόν αἰώνιο προορισμό. Καί σάν ἦρθε ἡ ὥρα ἀπέδειξαν τήν πίστη τους ὄχι μόνο μέ τά λόγια καί τή ζωή ἀλλά καί μέ τή θυσία τους.
    Γιά νά ἐκδικηθεῖ τήν πιστή Σοφία, ὁ τύραννος βασάνισε καί τελικά ἀποκεφάλισε μπρός στά μάτια της τίς θυγατέρες της, πού ἀδελέαστες καί οἱ τρεῖς ἀπό τίς ὑποσχέσεις τοῦ διώκτη κι ἀτρόμητες ἀπό τά φόβητρά του, ὅπως ἡ μητέρα τους, ἔμειναν πιστές στόν Χριστό. Μέ καρτερία ἡ πιστή μητέρα παραστάθηκε στό μαρτύριο τῶν θυγατέρων της καί πάνω στόν τάφο τους παρέδωσε καί ἡ ἴδια τό πνεῦμα της. ῎Ετσι, πέρασε μαζί μέ τά τρία βλαστάρια της στήν αἰώνια δόξα καί χαρά τοῦ Θεοῦ.
    Τί μήνυμα λαμπρό καί ἐπίκαιρο γιά ὅλους ἐμᾶς, τούς χριστιανούς τοῦ σήμερα, ἀναπέμπει ἡ ἁγία μητέρα Σοφία! Τό μήνα αὐτό ὅλοι οἱ γονεῖς μέ ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον καί μέ τόσες θυσίες ἀγωνιζόμαστε νά ἐξασφαλίσουμε στά παιδιά μας τίς προϋποθέσεις γιά τήν κατάκτηση τῆς ἀνθρώπινης σοφίας. ᾿Οφείλουμε ἐντούτοις νά νοιαστοῦμε καί γιά τήν «ἄνωθεν σοφία». Εἶναι μία ὑπόθεση πού ἀφορᾶ τόσο στά παιδιά μας ὅσο καί στόν καθένα ἀπό μᾶς. ῾Ως τέκνα κατά χάριν τοῦ Θεοῦ, βλαστοί τῆς σταυρικῆς θυσίας τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, τῆς ἀληθινῆς Σοφίας, εἴμαστε «οἱ ἀληθινοί φιλόσοφοι», κατά τόν ἅγιο Χρυσόστομο, οἱ φίλοι τῆς σοφίας πού ἀπορρέει ἀπό τό πρόσωπο τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, ἀπό τήν ἀποκεκαλυμμένη ἀλήθεια τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου. ῾Η οὐσιαστική σχέση μας μέ τή Σοφία τοῦ Θεοῦ μαρτυρεῖται ἀπό τρία χαρακτηριστικά γνωρίσματα· τήν πίστη, τήν ἀγάπη καί τήν ἐλπίδα. Κι αὐτά ἐκφράζονται, ὅπως γράφει στούς Θεσσαλονικεῖς ὁ ἀπόστολος Παῦλος, μέ τό «ἔργον τῆς πίστεως», τόν «κόπον τῆς ἀγάπης», τήν «ὑπομονήν τῆς ἐλπίδος» (Α´ Θε 1,3). Πόσο τά κατέχουμε; Πόσο χαρακτηρίζουν τή ζωή μας;

Στέργιος Ν. Σάκκος

Ἀπολύτρωσις 59 (2004) 171

 Πολλοί οἱ τύποι τοῦ σταυροῦ, καί σέ μία μελέτη δύσκολα κατορθώνει κανείς νά τούς συμπεριλάβει ὅλους. Ὅσο μελετᾶ κανείς, τόσο περισσότερους ἀνακαλύπτει. ῾Ο ἀριθμός τους δέν εἶναι ὁρισμένος, ὅπως δέν εἶναι ὁρισμένος καί ὁ ἀριθμός τῶν σημείων πού ἀναφέρονται στήν ἁγία Γραφή. Διότι, ἄν κανείς ἐπιχειρήσει νά τά μετρήσει ἀρχίζοντας ἀπό τίς θεραπεῖες καί τίς ἀναστάσεις, θά φθάσει νά μετρήσει καί τά «τάδε λέγει Κύριος...», καί τά «ἦσαν προσκαρτεροῦντες τῇ διδαχῇ... καί τῇ κλάσει τοῦ ἄρτου» (Πρξ 2,42), διότι καί κάθε ἀποκάλυψη θείων λόγων εἶναι σημεῖο καί κάθε τέλεση τοῦ μυστηρίου τῆς θείας Εὐχαριστίας εἶναι σημεῖο.
    Στόν πνευματικό μας περίπατο μέσα στήν Παλαιά Διαθήκη βλέπουμε τό σταυρό τοῦ Κυρίου νά ἐμφανίζεται μυστηριωδῶς καί κατά ποικίλους τρόπους στούς ἄνδρες καί στό λαό, πού ἐπί χιλιάδες χρόνια ἦταν οἱ φορεῖς τῶν ὑποσχέσεων τοῦ Θεοῦ. Τόν βλέπουμε νά ἐμφανίζεται
► στόν ᾿Αδάμ ὡς «ξύλον τῆς ζωῆς» (Γέ 2,9· 3,22-24) καί ὡς πρωτευαγγέλιο (3,15),
► στόν ᾿Αβραάμ ὡς φυτό σαβέκ (Γέ 22,13),
► στόν ᾿Ιακώβ ὡς ράβδος (Γέ 47,31) καί σχῆμα εὐλογίας (48,13-20),
► στόν Μωυσῆ στήν ᾿Ερυθρά θάλασσα καί στήν ἔρημο ὡς ράβδος (῎Εξ 14,16), ὡς ξύλο πού γλυκαίνει τά νερά (῎Εξ 15,22-27), ὡς ξύλο πού ἀνοίγει πηγή νεροῦ στό βράχο (῎Εξ 17,1-7· ᾿Αρ 20,11), ὡς ξύλο ὅπου ὑψώνεται ὁ χάλκινος ὄφις (᾿Αρ 21,8-9), ὡς σχῆμα προσευχῆς (῎Εξ 17,8-16),
► στόν ᾿Ααρών ὡς ράβδος πού βλάστησε (᾿Αρ 17,16-27),
► στό λαό ὡς παράταξη (᾿Αρ 2-3),
► στόν Δαβίδ ὡς βακτηρία καί ράβδος σιδηρᾶ (Ψα 2,9· 22,4· 44,7· 73,2· 109,2), ὡς ἄφεση (Ψα 102, 11-12), ὡς ὑποπόδιο (Ψα 98,5· 131,7), ὡς σημεῖο (Ψα 59,5-6· 85,17),
► στούς προφῆτες ὡς «ἀξίνη» (Δ´ Βα 6,1-7), ὡς θανατηφόρο βότανο (᾿Ιε 11,19), ὡς γράμμα ταῦ (Τ) (᾿Ιζ 9,4).

Ἐπιπλέον:

• Τύπος τοῦ σταυροῦ ἦταν ἡ κιβωτός τοῦ Νῶε, διότι ἦταν ἀπό ξύλο, ὅπως ὁ σταυρός, κι ἔγινε μέσο τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπινου γένους (Γέ 6-8).
• Τύπο τοῦ σταυροῦ διέγραψε ἡ διάσωση τοῦ Μωυσῆ ἀπό τήν ἐντολή τοῦ παιδοκτόνου τυράννου (῎Εξ 2,1-10).
• Τύπο τοῦ σταυροῦ ὑποδήλωσε καί ὁ ᾿Ιησοῦς τοῦ Ναυῆ, ὅταν ὕψωσε τά χέρια στόν οὐρανό καί ζήτησε ἀπό τόν Θεό τήν παράταση τῆς ἡμέρας, μέ ἀποτέλεσμα νά καθηλώσει τόν ἥλιο καί τή σελήνη στίς θέσεις τους (᾿Ιη 10,12-13). Τότε παρατάθηκε τό φῶς καί ἐξολοθρεύθηκαν οἱ ἐχθροί τοῦ Θεοῦ· κατά τή σταύρωση τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ σκοτίσθηκε τό φῶς, γιά νά ἐξουδετερωθοῦν οἱ νοητοί ἐχθροί τοῦ Θεοῦ μέ τήν κατάβαση τοῦ Κυρίου στόν ἅδη.
• Τύπος τοῦ σταυροῦ ἦταν τά δύο ξύλα πού ἀναζητοῦσε ἡ πτωχή χήρα ἀπό τά Σαρεπτά τῆς Σιδωνίας, ἡ ὁποία κατά τόν καιρό τῆς πείνας φιλοξένησε στό σπίτι της τόν προφήτη ᾿Ηλία (Γ´ Βα 17,12-15).
• Τύπος τοῦ σταυροῦ ἦταν ὁ ᾿Ηλίας μέ τό πύρινο ἅρμα, ὅταν ἀνέβαινε στόν οὐρανό (Δ´ Βα 2,11).
• Καί ὁ προφήτης ᾿Ιωνᾶς, ὅταν μέσα στό κῆτος ἀνέπεμπε ἱκεσία πρός τόν Θεό, τό σταυρό προδιέγραφε (᾿Ιν 2). Δέν λέγει βέβαια ἡ Γραφή, ἄν ὕψωσε τά χέρια του, ἀλλά ἔτσι τόν φαντάζεται ἡ ἐκκλησιαστική παράδοση. Αὐτό ψάλλει καί ὁ μελωδός Κοσμᾶς·
«Νοτίου θηρός ἐν σπλάγχνοις παλάμας ᾿Ιωνᾶς σταυροειδῶς διεκπετάσας τό σωτήριον πάθος προδιετύπου σαφῶς».
• Σταυρός σχηματιζόταν καί ὅταν, καθώς λέγει ἡ παράδοση, οἱ δήμιοι πριόνιζαν τόν προφήτη ᾿Ησαΐα.
• Σταυρό σχημάτιζαν οἱ φλόγες μέ τούς τρεῖς παῖδες στήν κάμινο (Δα 3).
    Πάντοτε ἐμφανιζόταν ὁ τύπος τοῦ σταυροῦ σέ περιστάσεις δύσκολες, σέ καιρούς θλίψεως ἔκτακτης ἤ συνηθισμένης. Πάντοτε ἔδινε πνοή ἐλπίδος, τῆς ὁποίας ἡ δύναμη καί τό μέγεθος δέν ἐξηγοῦνται, ἄν ἐκληφθοῦν ὡς προερχόμενα μόνον ἀπό τά ὁρατά γεγονότα.
     ῾Η θλίψη, ὁ κίνδυνος, ἡ ταλαιπωρία μπῆκαν στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου μετά τή διατάραξη τῶν σχέσεών του μέ τόν Θεό. ῾Ο τύπος τοῦ σταυροῦ, πού σώζει ἀπό τή δύσκολη θέση τούς ἀφοσιωμένους δούλους τοῦ Θεοῦ, δέν ἦταν ἁπλῶς μία σωτήρια ἐπέμβασή του, ἀλλά μία ἐπέμβασή του πού ἐκφράζει πνεῦμα συμφιλίωσης. ῏Ηταν ἐπανάληψη τῆς ὑποσχέσεως τοῦ Θεοῦ, ὅτι ἔρχεται ἡ ἡμέρα τῆς ἀποκαταστάσεως τῶν σχέσεών μας· φθάνει ὁ καιρός τῆς καταλλαγῆς τοῦ παραστρατημένου ἀνθρώπου μέ τόν οὐράνιο Πατέρα. ῾Η καταλλαγή ἔμελλε νά γίνει μέ τό σταυρό, καί τά προοίμια τῆς καταλλαγῆς βεβαιώνονταν ἀπό τούς τύπους του. «῾Ο τοῦ Χριστοῦ σταυρός», λέγει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, «προανεκηρύττετο καί προετυποῦτο μυστικῶς ἐκ γενεῶν ἀρχαίων, καί οὐδείς ποτε κατηλλάγη τῷ Θεῷ χωρίς τῆς τοῦ σταυροῦ δυνάμεως»2. ῾Η δωρεά, πού δόθηκε ὁριστικά μέ τό σταυρό, δινόταν ἐν μέρει ὡς πρόγευση καί ὡς ἐγγύηση τῆς μεγάλης ἐπαγγελίας.
    Βέβαια, στήν Παλαιά Διαθήκη δέν προτυπώνεται, μόνον ὁ σταυρός. ῞Ολα τά πρόσωπα, τά γεγονότα καί οἱ καταστάσεις τῆς Καινῆς Διαθήκης ἔχουν στήν Παλαιά Διαθήκη τόν τύπο τους· κυρίως ὅμως ὁ Κύριος ἡμῶν ᾿Ιησοῦς Χριστός καί ἔπειτα ἡ ἁγία του ᾿Εκκλησία, ὁ ζωηφόρος σταυρός, ἡ κυρία Θεοτόκος Μαρία, ὁ τίμιος ᾿Ιωάννης ὁ Πρόδρομος, οἱ ἅγιοι ἀπόστολοι, τά ἱερά μυστήρια.
• Τύπος τοῦ Χριστοῦ ἐπισημότερος ὅλων τῶν ἄλλων εἶναι ὁ ᾿Αδάμ ὡς ἀρχηγός τῆς ἀνθρώπινης γενιᾶς. Γι’ αὐτό καί ὁ Κύριος ἀποκαλεῖται νέος ᾿Αδάμ, δεύτερος ᾿Αδάμ καί πνευματικός ᾿Αδάμ.
    ῎Επειτα, τύποι τοῦ Χριστοῦ εἶναι·
• ῾Ο δίκαιος ῎Αβελ ὡς θῦμα φθόνου.
• ῾Ο Νῶε ὡς σωτήρας τοῦ γένους.
• ῾Ο ᾿Αβραάμ ὡς πατριάρχης.
• ῾Ο ᾿Ισαάκ ὡς υἱός ἀγαπητός πού ὁδηγήθηκε στή θυσία.
• ῾Ο ᾿Ιακώβ ὡς γενάρχης.
• ῾Ο πάγκαλος ᾿Ιωσήφ ὡς ἄκακος καί πουλημένος μέ χρήματα.
•῾Ο Μωυσῆς ὡς νομοθέτης τοῦ παλιοῦ νόμου.
•῾Ο ᾿Ααρών ὡς ἀρχιερέας τῆς παλιᾶς ἱεροσύνης.
•῾Ο Δαβίδ ὡς βασιλιάς τῆς παλιᾶς βασιλείας τοῦ ᾿Ισραήλ.
    Οἱ τρεῖς τελευταῖοι τύποι προτυπώνουν ὁ καθένας τους ἕνα ἀπό τά τρία ἀξιώματα τοῦ Κυρίου.
• ᾿Επιπλέον, τύπος τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ ὡς πρός τήν καινούργια ἱεροσύνη εἶναι ὁ Μελχισεδέκ· γι’ αὐτό ὁ Κύριος λέγεται «ἱερεύς κατά τήν τάξιν Μελχισεδέκ» (Ψα 109,4· ῾Εβ 5,6).
    ᾿Αναρίθμητοι εἶναι οἱ τύποι τοῦ Χριστοῦ. ῾Ο ἀπόστολος Παῦλος ἀναφέρει (Α´ Κο 10,1-4) ἀνάμεσα σ’ αὐτούς ὄχι μόνο πρόσωπα ἀλλά καί
• τήν πέτρα πού ἀκολουθοῦσε τούς ᾿Ισραηλίτες στήν ἔρημο καί
• τό νερό, πού ἀνέβλυζε ἀπό ἐκείνη τήν πέτρα καί
• τό μάννα.
    Τύποι τῆς ᾿Εκκλησίας εἶναι·
♦ὁ παράδεισος,
♦ἡ κιβωτός τοῦ Νῶε,
♦ὁ λαός τοῦ ᾿Ισραήλ,
♦ἡ νύμφη τοῦ ῎Ασματος τῶν ἀσμάτων,
♦τό μικρό κατάλοιπο τῶν ἐκλεκτῶν τοῦ Θεοῦ, οἱ ὁποῖοι ἔμειναν μακριά ἀπό τή γενική ἀποστασία, ἀφοσιωμένοι πάντοτε σ’ Αὐτόν.
    Τύποι τῆς Θεοτόκου Μαρίας εἶναι·
♦ ἡ προμήτωρ Εὔα,
♦ ἡ ἄφλεκτη βάτος πού εἶδε ὁ Μωυσῆς,
♦ ὁ πόκος τοῦ Γεδεών,
♦ ἡ ἀδιάβατη πύλη τοῦ ᾿Ιεζεκιήλ, κ.ἄ.
    Οἱ τύποι κυριαρχοῦν στήν Παλαιά Διαθήκη. ῾Ο σκοπός τους προφανής. ῾Η Παλαιά Διαθήκη ὁλόκληρη εἶναι μία προειδοποίηση καί ὑπόσχεση ὅτι ἔρχεται, ἔρχεται ὁ Λυτρωτής τῆς πεσμένης ἀνθρωπότητος. ῾Η ἀγγελία αὐτή δίνεται, ὅπως εἴδαμε, γιά πρώτη φορά κατά τή θλιβερή ὥρα τῆς πτώσεως τῶν προπατόρων μας. Στή συνέχεια ἐπαναλαμβάνεται μέχρι τή γέννηση τοῦ Σωτήρα, καί δίδεται εἴτε μέ μυστικούς τύπους εἴτε μέ ἐκτενέστερες προφητεῖες.
    Κατά τά πανάρχαια χρόνια τῶν γεναρχῶν τῆς ἀνθρωπότητος καί τῶν πατριαρχῶν τοῦ ᾿Ισραήλ δίνεται ἡ ἀγγελία τῆς ἐλεύσεως τοῦ Σωτήρα περισσότερο μέ τύπους καί λιγότερο μέ λόγια. ῞Οσο οἱ καιροί περνοῦν καί πλησιάζει τό πλήρωμα τοῦ χρόνου, πληθύνονται οἱ προφητεῖες καί ὑποχωροῦν οἱ τύποι. Αὐξάνεται ἡ ἐναγώνια προσμονή τοῦ Μεσσία, ὡριμάζει ὁ πόθος τῆς ἀπολυτρώσεως. Κατά τό μέτρο τῆς προσδοκίας δίνεται ὁ πλοῦτος καί ἡ λεπτομέρεια τοῦ μεγάλου ἀγγέλματος. Στήν προφητική ἐποχή οἱ προφητεῖες γίνονται ὁλόκληρα κηρύγματα καί περιγραφές, ἐνῶ οἱ τύποι σπανίζουν. ῾Ο τύπος, λοιπόν, δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά μία σιωπηρή καί ἀμυδρή προφητεία· εἶναι τό λυκαυγές τῆς προφητείας.
    ᾿Από τή σκοπιά αὐτή πρέπει νά βλέπουμε καί τούς τύπους τοῦ σταυροῦ, πού προανήγγειλαν
• τό σχῆμα του,
• τό βαθύτερο νόημά του καί
• τό εἶδος τῆς περιστάσεως, κατά τήν ὁποία ἐπρόκειτο νά ἐμφανισθεῖ.
    ῾Ο ἐσταυρωμένος καί ἀναστημένος Κύριός μας νά δώσει, ὥστε ὁ σταυρός νά εἶναι γιά μᾶς τό κύριο γνώρισμα τῆς ζωῆς μέχρι τήν ὥρα τοῦ θανάτου μας.

Στεργίου Σάκκου, "Ὁ Σταυρός στήν Παλαιά Διαθήκη", ἔκδ. 2η, σελ. 218-225