῾Ο διάλογος τοῦ Χριστοῦ μέ τόν πλούσιο νέο

   Τό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα τῆς ΙΒ´ Κυριακῆς τοῦ Ματθαίου περιγράφει τή συνάντηση τοῦ Χριστοῦ μέ ἕναν πλούσιο ἄρχοντα νέο (19,16-26). Τό περιστατικό ἐξιστοροῦν καί οἱ τρεῖς πρῶτοι εὐαγγελιστές (βλ. Μρ 10,17-31· Λκ 18,18-30) καί τό ἐντάσσουν στήν ἴδια συνάφεια. ῾Ο Χριστός πορεύεται γιά τελευταία φορά πρός τά ᾿Ιεροσόλυμα περιοδεύοντας τή Γαλιλαία, τή Σαμάρεια, τήν Περαία καί τήν ᾿Ιουδαία. Κατά τή διάρκεια αὐτῆς τῆς πορείας διδάσκει ὅτι ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐγγίζει· τώρα βρίσκεται ἤδη πιό κοντά ἀπό ἄλλοτε.
  Στό διάλογο μέ τόν πλούσιο νεανίσκο τόν ὁποῖο κατά πᾶσα πιθανότητα συνάντησε ὁ ᾿Ιησοῦς στήν ᾿Ιουδαία συζητοῦνται δύο ἐπί μέρους θέματα· α) ῾Η ἀπόκτηση τῆς αἰώνιας ζωῆς καί β) ῾Ο κίνδυνος τοῦ πλούτου.

α) ῾Η τήρηση τῶν ἐντολῶν καί ἡ αἰώνια ζωή (19,16-20)

   ῾Ο Κύριος ἔχει μπροστά του ἕναν ἀξιοσυμπάθητο ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος φρονεῖ ὅτι ἔχει ἐκτελέσει μέ ἀκρίβεια τίς ὑποχρεώσεις του καί ζῆ σύμφωνα μέ τό Νόμο. ῾Ο εὐαγγελιστής Μᾶρκος σημειώνει ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς ἀγάπησε τόν νέο (βλ. 10,21). ῾Ωστόσο αὐτός δέν κατόρθωσε νά νικήσει τήν προσκόλλησή του στόν πλοῦτο καί νά ἀκολουθήσει τόν Κύριο μέ ἀπόλυτη αὐταπάρνηση καί ἀφοσίωση.
   ῾Ορισμένοι ἑρμηνευτές λένε ὅτι ὁ πλούσιος νέος πλησίασε τόν ᾿Ιησοῦ μέ πονηριά καί ὑπουλότητα θέλοντας νά τόν πειράξει. Αὐτή ἡ ἄποψη ὅμως εἶναι λανθασμένη. Εἶναι φανερό ἀπό ὅσα λέει ὅτι οἱ διαθέσεις του δέν εἶναι κακές.

19,16. Καί ἰδού εἷς προσελθών εἶπεν αὐτῷ· διδάσκαλε ἀγαθέ, τί ἀγαθόν ποιήσω ἵνα ἔχω ζωήν αἰώνιον;
   ῾Ο εὐαγγελιστής Ματθαῖος ἀποκαλεῖ «νεανίσκον» (στ. 22) αὐτόν πού πλησίασε τόν ᾿Ιησοῦ ἐνῶ κατά τόν Λουκᾶ εἶναι «ἄρχων» (18,18). Πρόκειται γιά θρησκευτικό ἄρχοντα, ἀρχισυνάγωγο ἤ γραμματέα, πρόσωπο μέ κάποια κοινωνική θέση. ῾Ο Μᾶρκος χρησιμοποιεῖ τό ἀόριστο «εἷς» (Μρ10,17). Τό «ἄρχων» δέν ἀντιφάσκει πρός τό «νεανίσκος». Στούς χρόνους τῆς Καινῆς Διαθήκης καί μετέπειτα, «νεανίσκο» οἱ ῾Εβραῖοι ὀνόμαζαν τόν ἄνδρα πού ἦταν κάτω τῶν 40 ἐτῶν. ᾿Επειδή στήν ἡλικία τῶν 30 ἐτῶν ὁ ἄνδρας ἔμπαινε στό δημόσιο βίο, ἦταν δυνατόν κάποιος μεταξύ 30-40 ἐτῶν νά λέγεται «νεανίσκος» καί νά κατέχει θέση γραμματέως ἤ ἀρχισυναγώγου. ῎Αλλωστε καί ἡ φράση «πάντα ταῦτα ἐφυλαξάμην ἐκ νεότητός μου» (στ. 20), φανερώνει ὅτι ὁ συνομιλητής τοῦ ᾿Ιησοῦ δέν μπορεῖ νά εἶναι κάτω τῶν 30 ἐτῶν.
   ῾Ο νέος ἀποκαλεῖ τόν ᾿Ιησοῦ διδάσκαλε ἀγαθέ καί τόν ρωτᾶ· Τί ἀγαθόν ποιήσω ἵνα ἔχω ζωήν αἰώνιον; ῾Ο ἄνθρωπος πού ὑπέβαλε στόν Χριστό αὐτή τήν ἐρώτηση εἶχε πολλά ἀξιοζήλευτα προσόντα· α) ἡλικία λίγο πάνω ἀπό τά 30 (νεανίσκος), β) θέση σπουδαία (ἄρχων), γ) ἄφθονα ὑλικά ἀγαθά (πλούσιος). Κι ὅμως, ὅλα αὐτά δέν τόν ἱκανοποιοῦν καί δέν τόν ἀναπαύουν, γι᾿ αὐτό ζητᾶ ἀπό τόν Κύριο νά τοῦ δώσει μία συνταγή γιά τήν ἀπόκτηση τῆς αἰώνιας ζωῆς. ῞Ολα τά ἀγαθά τοῦ κόσμου, ὅσο σπουδαῖα καί μεγάλα καί ἄν εἶναι, δέν μποροῦν νά χαρίσουν στόν ἄνθρωπο πληρότητα καί εὐτυχία, ἀφοῦ εἶναι προσωρινά.
   ῾Η αἰώνιος ζωή, τήν ὁποία ἐπιζητεῖ ὁ νεανίσκος, ἦταν πόθος τῶν ἀνθρώπων κάθε ἐποχῆς. ᾿Ιδιαίτερα ἦταν θέμα συζητήσεως μεταξύ τῶν ραββίνων. Στά κείμενά τους ὁρίζεται ὡς «ζωή τοῦ μέλλοντος κόσμου», ἤ ἁπλῶς αἰώνιος ζωή, ὁπότε ἀντιδιαστέλλεται ἀπό «τήν ζωήν τῆς ὥρας ταύτης» ἤ τήν «πρόσκαιρον ζωήν». ῾Ο νεανίσκος, ὅταν ζητάει νά κληρονομήσει τήν αἰώνια ζωή, τήν ἐννοεῖ ὡς ζωή εὐφρόσυνη ἐδῶ στή γῆ πού θά συνεχίζεται καί μετά τό θάνατο στόν οὐρανό.  

19,17. ῾Ο δέ εἶπεν αὐτῷ· τί με λέγεις ἀγαθόν; Οὐδείς ἀγαθός εἰ μή εἷς ὁ Θεός. Εἰ δέ θέλεις εἰσελθεῖν εἰς τήν ζωήν, τήρησον τάς ἐντολάς.
   Στήν προσφώνηση τοῦ νεανίσκου· «Διδάσκαλε ἀγαθέ», ὁ ᾿Ιησοῦς ἀπάντησε: Τί με λέγεις ἀγαθόν; Οὐδείς ἀγαθός εἰ μή εἷς ὁ Θεός. Δηλαδή δέν ξέρεις ὅτι αὐτή ἡ προσφώνηση ἀποδίδεται μόνο στόν Θεό; ῾Ο νεανίσκος βλέπει τόν ᾿Ιησοῦ ὡς ἕναν ἁπλό διδάσκαλο, ἕναν ἀπό τούς τόσους ραββίνους τῆς ἐποχῆς του. Καμία σκέψη δέν τοῦ περνᾶ ὅτι αὐτός ὁ διδάσκαλος εἶναι ὁ Θεός. Κι ὅμως τόν ὀνομάζει ἀγαθό, ἐπίθετο μέ τό ὁποῖο χαρακτήριζαν μόνο τόν Θεό. Τό κάνει ἴσως ἀπό εὐγένεια ἤ φιλοφρόνηση, ἀλλά ὁ ᾿Ιησοῦς, γνωρίζοντας τήν ἀντίληψη τοῦ συνομιλητῆ του, τόν ρωτᾶ· «Τί μέ λές ἀγαθό, ἀφοῦ μέ θεωρεῖς ἄνθρωπο; ᾿Αγαθός εἶναι μόνον ὁ Θεός».
  ῾Ο ᾿Ιησοῦς κι ἄλλες φορές μιλᾶ σύμφωνα μέ τή σκέψη καί τή γνώμη τῶν ἀκροατῶν του· «κατά τήν ὑπόνοιαν τῶν ἀκουόντων», ὅπως εὔστοχα τό διατύπωσε ὁ ἅγιος Χρυσόστομος. Μπαίνει στά πλαίσια τῆς νοοτροπίας τοῦ συνομιλητῆ του καί συζητάει κατά τά δεδομένα της, γιά νά μπορέσει νά συνεννοηθεῖ (βλ. ᾿Ιω 5,31).
  Τό χωρίο αὐτό τό χρησιμοποίησαν οἱ ἀρειανοί καί στίς μέρες μας οἱ λεγόμενοι μάρτυρες τοῦ ᾿Ιεχωβᾶ πού ἀρνοῦνταν τή θεότητα τοῦ Χριστοῦ.
  ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος λέει ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς ἔδωσε αὐτή τήν ἀπάντηση στόν νέο γιά νά τόν ἀνεβάσει σιγά σιγά πνευματικά. Θέλει νά τόν ἀπαλλάξει ἀπό τήν κολακεία, νά τόν ἀποσπάσει ἀπό τά ἐπίγεια πράγματα καί νά τόν προσηλώσει στόν Θεό. Τόν κάνει νά ζητάει τά οὐράνια ἀγαθά καί νά στραφεῖ σ᾿ Αὐτόν πού εἶναι τό ἀληθινό ἀγαθό, ἡ ρίζα καί ἡ πηγή ὅλων τῶν ἀγαθῶν, καί αὐτόν νά τιμᾶ.
  Εἰ δέ θέλεις εἰσελθεῖν εἰς τήν ζωήν, τήρησον τάς ἐντολάς: ῾Ως προϋπόθεση γιά τήν ἀπόκτηση τῆς αἰώνιας ζωῆς, ὁ Χριστός ὑποδεικνύει στόν νεανίσκο τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ νόμου. Τό Δευτερονόμιο θεωρεῖ τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν ὡς πρόξενο τῆς αἰώνιας ζωῆς (βλ. 4,9· 6,2· 30,16· 19-20· 32,46-47).
Πολλές φορές ὁ Θεός στήν Παλαιά Διαθήκη τονίζει στούς ᾿Ισραηλίτες ὅτι, ἄν τηρήσουν τίς ἐντολές, θά ζήσουν μακροχρόνια καί θά εὐτυχήσουν. Σέ ἀντίθετη περίπτωση τούς περιμένει ἡ δυστυχία καί ὁ θάνατος. «᾿Εάν θέλητε καί εἰσακούσητέ μου, τά ἀγαθά τῆς γῆς φάγεσθε· ἐάν δέ μή θέλητε, μηδέ εἰσακούσητέ μου, μάχαιρα ὑμᾶς κατέδεται» (᾿Ησ 1,19-20).
  ῾Η γνώση τῶν ἐντολῶν ἐπιτυγχάνεται μέ τή μαθητεία στήν ἁγία Γραφή, ἐνῶ ἡ τήρησή τους μέ τήν προσπάθεια καί τόν ἀγώνα. Στήν ἀρχή τῆς πνευματικῆς ζωῆς εἶναι δύσκολη ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν. ῞Οταν ὅμως ὁ πιστός προχωρήσει πολύ πνευματικά καί μπεῖ στήν ἀτμόσφαιρα τῆς χάριτος, τότε οἱ ἐντολές δέν τοῦ φαίνονται βαρειές, «αἱ ἐντολαί αὐτοῦ βαρεῖαι οὐκ εἰσίν» (Α´ ᾿Ιω 5,3). Γιά νά εἴμαστε ἄρτιοι ἄνθρωποι (βλ. Β´ Τι 3,17), «τέλειοι καί ὁλοκληρωμένοι, ἐν μηδενί λειπόμενοι» (᾿Ια 1,4), ὁ Κύριος ζητάει νά ἐφαρμόσουμε ὅλες τίς ἐντολές. ᾿Εξάλλου οἱ ἐντολές δέν εἶναι ἀνεξάρτητες ἀλλά συνδέονται καί ἐξαρτῶνται ἡ μία ἀπό τήν ἄλλη, ὅπως οἱ κρίκοι τῆς ἁλυσίδας. ῾Ο ἅγιος ᾿Ιάκωβος τονίζει· «῞Οστις ὅλον τόν νόμον τηρήσει, πταίσῃ δέ ἐν ἑνί γέγονε πάντων ἔνοχος» (᾿Ια 2,10).

19,18-19. Λέγει αὐτῷ· ποίας; ῾Ο δέ ᾿Ιησοῦς εἶπε· τό οὐ φονεύσεις, οὐ μοιχεύσεις, οὐ κλέψεις, οὐ ψευδομαρτυρήσεις, τίμα τόν πατέρα καί τήν μητέρα, καί ἀγαπήσεις τόν πλησίον σου ὡς σεαυτόν.
  ῾Ο νόμος τοῦ Θεοῦ, πού δόθηκε στό Σινᾶ, ἦταν χαραγμένος σέ δύο πλάκες. ῾Η πρώτη περιεῖχε τίς 4 πρῶτες ἐντολές πού ἀναφέρονται στή σχέση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό, ἐνῶ στή δεύτερη ἀναγράφονταν οἱ 6 ἐντολές πού ρυθμίζουν τή σχέση μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους. ῾Ο Χριστός ἀπαριθμεῖ στόν νεανίσκο τίς ἐντολές τῆς δεύτερης πλάκας· Μή μοιχεύσῃς, μή φονεύσῃς, μή κλέψῃς, μή ψευδομαρτυρήσῃς. ῾Η τήρησή τους ἀποτελεῖ «λυδία λίθο» καί ἐγγυᾶται τήν ἐφαρμογή τῶν ἐντολῶν καί τῆς πρώτης πλάκας (βλ. Α´ ᾿Ιω 4,20-21). Στήν ἀντίστοιχη περικοπή τοῦ κατά Μᾶρκον Εὐαγγελίου μεταξύ τῶν ἐντολῶν πού ἀναφέρει ὁ Κύριος ἔχει καί τό «μή ἀποστερήσῃς» (10,19). Εἶναι μία εἰδική σύσταση τοῦ Χριστοῦ πρός τόν φιλάργυρο νεανίσκο, διότι ἡ σφοδρή ἐπιθυμία τοῦ πλούτου, πού ὑπῆρχε μέσα του, εὔκολα θά τόν παρέσερνε στό νά ἀποστερήσει τόν πλησίον του ἀπό διάφορα ἀγαθά, χωρίς νά ἔχει τή συνείδηση ὅτι ἀδικεῖ.
  Τίμα τόν πατέρα καί τήν μητέρα: ῾Η ἐντολή αὐτή ἀναφέρεται τελευταία, ἄν καί προηγεῖται τῶν ἄλλων. Πιθανόν γιά νά τονιστεῖ ἰδιαίτερα, διότι κατά τήν ἐποχή τοῦ Χριστοῦ εἶχε παρερμηνευθεῖ καί καταπατηθεῖ. Συνήθιζαν νά λένε στούς γονεῖς τή χαρακτηριστική φράση· «Κορβᾶν, ὅ ἐστι δῶρον, ὅ ἐάν ἐξ ἐμοῦ ὠφεληθῇς» (Μρ 7,11), δηλαδή· «᾿Εκεῖνο πού θά ἔπρεπε νά σοῦ δώσω εἶναι δῶρο στόν Θεό, τοῦ τό πρόσφερα καί δέν μπορῶ νά δώσω τίποτα σέ σένα». ῾Ο Χριστός ἤλεγξε αὐτήν τή νοοτροπία ὡς ἀστήρικτη παράδοση καί καταπάτηση τοῦ θείου νόμου.
  Καί ἀγαπήσεις τόν πλησίον σου ὡς σεαυτόν: ῾Η φράση ἀποτελεῖ περίληψη τῶν ἐντολῶν τῆς δεύτερης πλάκας τοῦ Νόμου καί προέρχεται ἀπό τό Λευιτικό (βλ. 19,18). ῾Ο Κύριος δείχνει στόν νέο τήν τέλεια ἀγάπη πρός τόν πλησίον γιά νά τόν ἀποσπάσει ἀπό τόν πλοῦτο.
 
19,20. Λέγει αὐτῷ ὁ νεανίσκος· πάντα ταῦτα ἐφυλαξάμην ἐκ νεότητός μου· τί ἔτι ὑστερῶ;
  ῎Οχι μόνο γιά τούς πατριάρχες καί τούς προφῆτες, ἀλλά καί γιά πολλούς ραββίνους ἀναφέρεται ὅτι «ἐτήρησαν τάς ἐντολάς τοῦ νόμου ἀπό τοῦ ῎Αλεφ μέχρι τοῦ Ταῦ», κατά τό ἑβραϊκό ἀλφάβητο ἤ ὅπως θά λέγαμε στά ἑλληνικά ἀπό τό Α μέχρι τό Ω. Καί ὁ νεανίσκος καταθέτει· ταῦτα πάντα ἐφυλαξάμην ἐκ νεότητος. Τήρησε ὅλες τίς ἐντολές ἀπό τή νεανική του ἡλικία δηλαδή ἀφ᾿ ὅτου ἔνιωσε τόν ἑαυτό του. Οἱ ραββίνοι θεωροῦσαν τήν ἡλικία τῶν 5 ἐτῶν ὡς κατάλληλη γιά νά διδάσκεται ὁ ἄνθρωπος τά πρῶτα στοιχεῖα τοῦ νόμου καί τήν ἡλικία τῶν 12 ἐτῶν γιά νά μελετᾶ καί νά τηρεῖ τίς ἐντολές του.
  Δέν θά ὑπῆρχε μεγαλύτερο κατόρθωμα καί θαυμαστότερο ἐπίτευγμα γιά τόν κάθε νέο, ἀπό τό νά μποροῦσε μέ καθαρή καί φωτισμένη συνείδηση νά πεῖ: Κύριε, ταῦτα πάντα ἐφυλαξάμην ἐκ νεότητός μου. ῾Ο προφήτη ᾿Ιερεμίας βεβαιώνει· «ἀγαθόν ἀνδρί, ὅταν ἄρῃ ζυγόν ἐν νεότητι αὐτοῦ» (Θρ 3,27). Εἶναι θεία εὐλογία νά γνωρίσει κανείς ἀπό μικρός τόν Κύριο καί νά ἀνατραφεῖ μέ τίς ἐντολές του, ὅπως ὁ Τιμόθεος στόν ὁποῖο ὁ ἀπ. Παῦλος γράφει· «ὅτι ἀπό βρέφους τά ἱερά γράμματα οἶδας, τά δυνάμενά σε σοφίσαι εἰς σωτηρίαν διά πίστεως τῆς ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ» (Β´ Τι 3,15).
  ῾Ο Ματθαῖος προσθέτει καί τήν ἐρώτηση τοῦ νεανίσκου: Τί ἔτι ὑστερῷ; ἡ ὁποία ἐξυπακούεται καί στούς ἄλλους δύο εὐαγγελιστές. ῾Ο Μᾶρκος σημειώνει ὅτι ὁ νεανίσκος «ἐγονυπέτησεν» μπροστά στόν ᾿Ιησοῦ καί ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς, ὅταν ἄκουσε ὅτι φύλαξε τίς ἐντολές, «ἐμβλέψας αὐτῷ ἠγάπησεν αὐτόν» (10,21). ῞Ολα αὐτά δείχνουν τήν ἄδολη πρόθεση τοῦ νέου γιά τήν ὁποία ὁ ᾿Ιησοῦς τόν ἐκτίμησε παραβλέποντας τήν ἄγνοιά του.
  ῾Ο νέος ρωτᾶ τόν ᾿Ιησοῦ σέ τί ὑστερεῖ. «Καί αὐτό ἦταν ἀπόδειξη τῆς μεγάλης του ἐπιθυμίας γιά αἰώνια ζωή. Πάντως δέν ἦταν μικρό πρᾶγμα τό ὅτι νόμιζε ὅτι ὑστερεῖ σέ κάτι καί θεωροῦσε ἀνεπαρκεῖς τίς ἐντολές τοῦ νόμου γιά νά πετύχει αὐτά πού ἐπιθυμοῦσε», παρατηρεῖ ὁ ἅγιος Χρυσόστομος.

β) Τά ὑλικά ἀγαθά ἐμπόδιο γιά τήν τελειότητα (19,21-22)

19,21. ῎Εφη αὐτῷ ὁ ᾿Ιησοῦς· εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε πώλησόν σου τά ὑπάρχοντα καί δός πτωχοῖς, καί ἕξεις θησαυρόν ἐν οὐρανῷ, καί δεῦρο ἀκολούθει μοι.
  Εἰ θέλεις τέλειος εἶναι: ῾Ο ἄνθρωπος ἔχει μέσα στήν ψυχή του τήν ἐπιθυμία νά γίνει τέλειος, νά μοιάσει στόν Θεό ἀπό τόν ὁποῖο πλάστηκε «κατ᾿ εἰκόνα αὐτοῦ καί καθ᾿ ὁμοίωσιν» (Γέ 1,26). ῾Ο Κύριος στήν ἐπί τοῦ ὄρους ὁμιλία προτρέπει· «῎Εσεσθε οὖν ὑμεῖς τέλειοι, ὥσπερ ὁ πατήρ ὑμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς τέλειός ἐστιν» (Μθ 5,48). Αὐτή ἀκριβῶς τή στιγμή δίδεται στόν νεανίσκο ἡ εὐκαιρία νά γίνει τέλειος. ᾿Εάν ἀποδεσμευτεῖ ἀπό τά πράγματα τά ὁποῖα τόν κρατοῦν δέσμιο στόν κόσμο, μπορεῖ τώρα ν᾿ ἀκολουθήσει τόν ᾿Ιησοῦ.
  Κατά τόν εὐαγγελιστή Λουκᾶ ὁ Κύριος ἐπιπλέον λέει στόν νεανίσκο· «῎Ετι ἕν σοι λείπει» (18,22). ῾Ο νεανίσκος εἶναι ἕνας συμπαθητικός νέος, πού ἀπό μικρός εἶχε μελετήσει τό νόμο τοῦ Θεοῦ καί κατά τήν ἀντίληψή του τόν εἶχε ἐφαρμόσει. Τόν θαυμάζουμε καί τόν συμπαθοῦμε γιά τή δήλωσή του· «ταῦτα πάντα ἐφυλαξάμην ἐκ νεότητός μου». Ποιός θά μποροῦσε νά πεῖ τό ἴδιο γιά τόν ἑαυτό του; ῾Ο καρδιογνώστης Κύριος ὅμως διακρίνει μέσα στά βάθη τῆς καρδιᾶς του ἕναν σοβαρό κίνδυνο, ὁ ὁποῖος ἀπειλεῖ τό πνευματικό του οἰκοδόμημα. ᾿Εξάλλου καί ὁ ἴδιος ἔνιωθε στό βάθος του μία ἔλλειψη, γι᾿ αὐτό καί ζήτησε τή βοήθεια τοῦ Κυρίου. Δέν εἶχε ὅμως τή δύναμη νά ὑπακούσει στήν παραγγελία του.
  ῞Υπαγε πώλησόν σου τά ὑπάρχοντα: ῾Ο Χριστός ὁ ὁποῖος κατάλαβε ὅτι ὁ νέος ἦταν σκλάβος στά ὑπάρχοντά του, τοῦ προτείνει νά τά πουλήσει, νά τά μοιράσει στούς φτωχούς καί νά τόν ἀκολουθήσει. ῾Ο ᾿Ιησοῦς ἐλέγχει μέ λεπτότητα τόν συνομιλητή του γιά ὅ,τι παρέλειψε νά κάνει. ῾Ο Κύριος εἶναι ἀπόλυτος· δέν λέει στό νέο νά δώσει τό δέκατο πού ὁρίζει ὁ μωσαϊκός νόμος, οὔτε τά μισά, ὅπως ἔλεγε ὁ Πρόδρομος, ἀλλά ὅλα, καί νά τόν ἀκολουθήσει. Τοῦ ζητᾶ τή θυσία καί τήν αὐταπάρνηση πού ζήτησε ἀπό τούς μαθητές του (βλ. Μθ 16,24). Γι᾿ αὐτό καί ὁ εὐαγγελιστής Μᾶρκος λέει· «καί δεῦρο ἀκολούθει μοι, ἄρας τόν σταυρόν» (Μρ 10,21).
  ῾Η προτροπή αὐτή τοῦ Κυρίου εἶναι ἀνάγκη νά κατανοηθεῖ σωστά, γιά νά γίνει φανερός ὁ πλούσιος θησαυρός τῶν ἀληθειῶν καί τῶν νοημάτων πού περικλείει γιά τόν κάθε πιστό. Δέν ζητάει ὁ Κύριος ἀπό τόν καθένα μας νά πουλήσει τά ὑπάρχοντά του. Ζητεῖ ὅμως ἀπό ὅλους μας νά ἀπαλλαγοῦμε ἀπό τά πάθη καί νά ἔχουμε ἀγάπη καί αὐτοθυσία γιά νά κερδίσουμε τήν αἰώνια ζωή. Γι᾿ αὐτό θά προσάρμοζε τήν ἀπάντηση ἀνάλογα μέ τό ποιό εἶναι τό κυριαρχικό πάθος μας, ἡ ἀχίλλειος πτέρνα, πού μᾶς δένει μέ τόν κόσμο αὐτό, μᾶς ἀπομακρύνει ἀπό κοντά του καί δέν μᾶς ἀφήνει νά μποῦμε στή συχνότητα τῆς αἰώνιας βασιλείας του, πού εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Κύριος.
  Καί δός πτωχοῖς: Οἱ ραββίνοι θεωροῦσαν τήν περιουσία ἀναγκαία, γιά νά μπορεῖ κάποιος νά δίνει συχνά ἐλεημοσύνες. ῾Ο Χριστός, ὅμως, ζητάει τήν ἄμεση ἀπαλλαγή ἀπ᾿ αὐτήν καί τήν ἐξ ὁλοκλήρου διανομή της στούς πτωχούς, τονίζοντας ὄχι τήν ἐλεημοσύνη ἀλλά τή θυσία.
 ῾Η διανομή τῆς περιουσίας στούς πτωχούς δέν εἶναι κάτι πέραν τοῦ νόμου. ᾿Εντάσσεται ὡς ἔμπρακτη ἀγάπη στά πλαίσια τῆς ἐντολῆς «ἀγαπήσεις τόν πλησίον σου ὡς σαυτόν» (Λε 19,18).
  ῾Ο Κύριος μέ τήν πρόσκλησή του δεῦρο ἀκολούθει μοι ἀντικαθιστᾶ τό νόμο μέ τό πρόσωπό του καί ζητᾶ ἀπό τόν νεανίσκο νά πουλήσει τά ὑπάρχοντά του γιά νά τόν ἀκολουθήσει. Αὐτή εἶναι ἡ αἰώνια ζωή, πού ἀναζητοῦσε ὁ νεανίσκος. ᾿Αρχίζει ἀπό τήν ὥρα πού κάποιος θά πιστεύσει, θά δεχθεῖ τήν πρόσκληση τοῦ Χριστοῦ καί θά τόν ἀκολουθήσει. Οὐσιαστικά συμπίπτει μέ τόν ὁρισμό πού δίνει ὁ Κύριος στό κατά ᾿Ιωάννην Εὐαγγέλιο· «Αὕτη ἐστίν ἡ αἰώνιος ζωή, ἵνα γινώσκωσί σε τόν μόνον ἀληθινόν Θεόν καί ὅν ἀπέστειλας ᾿Ιησοῦν Χριστόν» (17,3). ᾿Αλλά ἐπειδή ὁ νεανίσκος δέν μπορεῖ νά ἀκολουθήσει τόν Κύριο φορτωμένος, τοῦ λέει· «ἀπαλλάξου ἀπό τό βάρος τοῦ πλούτου σου καί ἔλα».
   Στή διπλή ἐντολή, δός πτωχοῖς - δεῦρο ἀκολούθει μοι, τό βάρος πέφτει στό δεύτερο μέρος. Τό πρῶτο θεωρεῖται ὡς προϋπόθεση καί προπαρασκευή. ῾Η θυσία πού ἀπαιτεῖ ὁ Κύριος ἐντοπίζεται μᾶλλον στήν πρόσκληση: δεῦρο ἀκολούθει μοι καί «ἄρας τόν σταυρόν σου» (10,21), τήν ὁποία ὁ εὐαγγελιστής Μᾶρκος ἀναφέρει ὡς συνέχεια τῆς προηγούμενης προτροπῆς. ᾿Ακολουθῶ τόν Χριστό σημαίνει βαδίζω στά ἴχνη του, τόν μιμοῦμαι, σκέπτομαι, ἐνεργῶ, μιλῶ ὅπως ᾿Εκεῖνος. ῞Ενας ζωγράφος, γιά νά κάνει ἕναν πίνακα, βάζει μπροστά του τό μοντέλο καί σύμφωνα μ᾿ αὐτό ζωγραφίζει· κάθε χριστιανός ἔχει ὡς πρότυπό του τόν ᾿Ιησοῦ Χριστό, θέλοντας νά φθάσει «εἰς ἄνδρα τέλειον, εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ» (᾿Εφ 4,13). ῾Ο τέλειος Θεός «ἔκλινεν οὐρανούς καί κατέβη» (Ψα 17,10), ἔγινε ἄνθρωπος, ὥστε νά μποροῦμε νά τόν μιμηθοῦμε. ῎Εζησε ὑποδειγματικά πάνω στή γῆ «ὑμῖν ὑπολιμπάνων ὑπογραμμόν ἵνα ἐπακολουθήσητε τοῖς ἴχνεσιν αὐτοῦ», μᾶς λέει ὁ ἀπ. Πέτρος (Α´ Πέ 2,21).
  Καί ἕξεις θησαυρόν ἐν οὐρανῷ: Μιά συναλλαγή πολύ συμφέρουσα γιά τόν νέο κάνει ὁ Κύριος. ῾Η δύσκολη πρόταση νά πουλήσει ὅλα τά ἀγαθά του μετριάσθηκε μέ τήν ὑπόσχεση ἑνός θησαυροῦ στούς οὐρανούς. Νά δώσει γῆ καί νά πάρει οὐρανό. Νά δώσει πρόσκαιρα ἀγαθά καί νά πάρει αἰώνια. Νά δώσει φθαρτά καί νά ἀποκτήσει ἄφθαρτα. ῾Ο νέος ὅμως προτίμησε τούς ἐπίγειους θησαυρούς πού κρατοῦσε στά χέρια του. ῎Αν γνωρίζαμε ποιό εἶναι τό πραγματικό συμφέρον μας, μέ λαχτάρα θά δεχόμασταν νά ἐγκαταλείψουμε τά πάντα, φθάνει νά εἴμαστε μαζί μέ τόν Χριστό.
  ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος λέει: «Τοῦ ἔδωσε περισσότερα ἀπό αὐτά πού τοῦ ζήτησε νά ἀποχωριστεῖ. ῎Οχι μόνο περισσότερα ἀλλά καί σπουδαιότερα. Τόση εἶναι ἡ διαφορά ὅσο διαφέρει ὁ οὐρανός ἀπό τή γῆ καί ἀκόμη περισσότερο. Θησαυρό ὀνόμασε τή μεγαλοδωρία τῆς ἀνταμοιβῆς, γιά νά δείξει τή μονιμότητα καί τήν ἀσφάλειά της».

19,22. ᾿Ακούσας δέ ὁ νεανίσκος τόν λόγον ἀπῆλθε λυπούμενος· ἦν γάρ ἔχων κτήματα πολλά.
  Μέ τήν καρδιά προσκολλημένη στά πλούτη του ὁ νεανίσκος ἄν καί εἰλικρινά ἐπιθυμοῦσε τήν αἰώνια ζωή, ὅμως δέν μπόρεσε νά ἀκολουθήσει τή ὑπόδειξη τοῦ Κυρίου. Μέ τήν ἀπόφαση πού πῆρε τήν κρίσιμη αὐτή στιγμή ἀποκάλυψε τή βαθύτερη ἐπιθυμία τῆς καρδιᾶς του. Θυσίασε τόν Χριστό γιά τό χρυσό. ῾Η σφοδρή ἀγάπη του γιά τά πλούτη στάθηκε ἰσχυρότερη ἀπό τή λαχτάρα του γιά τήν αἰώνια ζωή. «Οὐ γάρ ἐστιν ὁμοῦ ἀργύρια καί ψυχήν φιλεῖν», λέγει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος καί προσθέτει· «Πολλή τῶν χρημάτων ἡ τυραννίς, καί δῆλον ἐντεῦθεν· κἄν γάρ τά ἄλλα ὦμεν ἐνάρετοι, πάντα αὐτῇ λυμανεῖται τά ἄλλα ἀγαθά».
  ῎Αν ὁ χαριτωμένος αὐτός νέος ἀκολουθοῦσε τόν Κύριο θά εἶχε ἀποκτήσει τόν πολύτιμο μαργαρίτη, θά εἶχε ἀνακαλύψει τόν κεκρυμμένο θησαυρό, κάνοντας εὐτυχισμένη τή ζωή του καί ἐδῶ στή γῆ καί στήν αἰωνιότητα. ᾿Ενῶ ἦρθε τόσο κοντά στόν Χριστό καί ἔλαβε τήν πρόσκληση νά γίνει μαθητής του, ἀπῆλθε λυπούμενος, ἔφυγε λυπημένος, διότι εἶχε μεγάλη περιουσία. ῾Ο εὐαγγελιστής Μᾶρκος γράφει· «῾Ο δέ στυγνάσας ἐπί τῷ λόγῳ ἀπῆλθε λυπούμενος» (Μρ 10,22). ῾Η λύπη του φανερώνει ὅτι πλησίασε μέ καλή διάθεση τόν Κύριο καί ὄχι ὑποκριτικά, ὅπως οἱ φαρισαῖοι, ἀλλά δέν εἶχε τή δύναμη νά ἐφαρμόσει τή συμβουλή του. ῾Η συμπαθής περίπτωση αὐτοῦ τοῦ νέου φανερώνει ὅτι εἶναι δυνατόν νά τηρεῖ κανείς τόν Νόμο καί συγχρόνως νά βρίσκεται παγιδευμένος καί αἰχμάλωτος στά ὑλικά ἀγαθά. ῾Ο Θεός ὅμως δέν θέλει συμβιβασμούς ἀλλά ζητᾶ τήν ὁλοκληρωτική ἀπαγκίστρωση ἀπό τά ἐπίγεια ἀγαθά, τά ὁποῖα ἀποτελοῦν ἐμπόδιο γιά τήν τελειότητα. ῾Ο νέος ζοῦσε σέ μιά ψευδαίσθηση. ῎Εχει σ᾿ αὐτόν ἐφαρμογή ὁ λόγος τοῦ ἀπ. Παύλου· «οὐ γάρ ὁ ἑαυτόν συνιστῶν, ἐκεῖνός ἐστι δόκιμος, ἀλλ᾿ ὅν ὁ Κύριος συνίστησιν» (Β´ Κο 10,18).
  Εἶναι θλιβερή ἡ ἐξέλιξη τῆς πορείας τοῦ νεανίσκου. ῎Αν ἀποδεχόταν τό προσκλητήριο τοῦ Κυρίου, θά μποροῦσε νά ἀποτελέσει γιά ὅλους μας ἕνα θαυμαστό πρότυπο, ὅπως ὅλοι ἐκεῖνοι πού ἀκολούθησαν τόν Χριστό. Χάθηκε ὅμως λόγῳ τοῦ πάθους του. ᾿Αλλά καί ἄν ὁ Χριστός ἦταν συγκαταβατικότερος στούς ὅρους του καί ὑποχωροῦσε στό πάθος τοῦ νεανίσκου μέ σκοπό νά τόν κερδίσει, μπορεῖ γιά κάποιο χρονικό διάστημα νά τόν εἶχε ἐνθουσιώδη ἀκόλουθο, μέ τόν κίνδυνο ὅμως νά ἔχει ἀργότερα ἕναν δεύτερο προδότη.
  Καί ἡ πιό μικρή ἀδυναμία καί τό πιό τιποτένιο ἐλάττωμα ἔχει τόση δύναμη, ὥστε νά γίνει αἰτία νά χάσουμε τόν Χριστό καί τήν αἰωνιότητα. Γι᾿ αὐτό εἶναι ἀνάγκη νά ἐξετάσουμε προσεκτικά καί ἐπίμονα τόν ἑαυτό μας καί νά ἐπισημάνουμε τά ἀδύνατά μας σημεῖα, τά μικροελαττώματά μας. ῞Οσο κι ἄν μᾶς φαίνονται ἀσήμαντα, θά πρέπει νά ἐπιμείνουμε στόν ἀγώνα γιά τήν καταπολέμησή τους. ῎Αλλος μπορεῖ νά ἔχει τό πάθος τοῦ θυμοῦ, ἄλλος τῆς μνησικακίας, ἄλλος νά πάσχει ἀπό φλυαρία ἤ κατάκριση... Εἶναι ἔγκλημα σοβαρό εἰς βάρος τοῦ ἑαυτοῦ μας ἡ ἀδιαφορία γι᾿ αὐτά τά μικροελαττώματα.

γ) ῾Ο πλοῦτος κίνδυνος γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου (19,23-26)

19,23. ῾Ο δέ ᾿Ιησοῦς εἶπε τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ· ἀμήν λέγω ὑμῖν ὅτι δυσκόλως πλούσιος εἰσελεύσεται εἰς τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν.
  ῞Οταν ὁ ᾿Ιησοῦς εἶδε τόν νέο καταλυπημένο, εἶπε· «Πόσο δύσκολο εἶναι γιά ἐκείνους πού ἔχουν τά χρήματα νά μποῦν στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ!». ῾Ο εὐαγγελιστής Μᾶρκος μᾶς βοηθάει νά καταλάβουμε τί σημαίνει πλούσιος καί γιατί εἶναι δύσκολο νά μπεῖ στή βασιλεία τῶν οὐρανῶν. ᾿Αντί τῆς λέξεως πλούσιος χρησιμοποιεῖ τήν περίφραση «πεποιθότας ἐπί χρήμασι». ῞Οταν οἱ ἄνθρωποι ἔχουν πεποίθηση στά χρήματα, τά λατρεύουν σάν θεό τους. Γιά χάρη τους ἀδικοῦν τούς ἀδελφούς τους καί συνεργάζονται μέ τόν διάβολο. ῾Ερμηνεύοντας τό στίχο ὁ ἅγιος Χρυσόστομος γράφει· «Κατηγορεῖ ὄχι τά χρήματα ἀλλά αὐτούς πού εἶναι δοῦλοι σ᾿ αὐτά. ᾿Εάν θά εἰσέλθει δύσκολα ὁ πλούσιος, πολύ πιό δύσκολα θά εἰσέλθει ὁ πλεονέκτης. ᾿Εάν ἀποτελεῖ ἐμπόδιο γιά τή βασιλεία τῶν οὐρανῶν τό νά μή δίνει κανείς, σκέψου πόση φωτιά ἐπισωρεύει τό νά παίρνει καί τά πράγματα τῶν ἄλλων». Καί ἐπιγραμματικά ὁ ἅγιος πατέρας προσθέτει· «Πλοῦτος τοῖς μή προσέχουσι, πονηρίας ἐστίν ὑπηρέτης».
  Συνήθως ὁ χρυσός βαραίνει στή ζυγαριά τῆς καρδιᾶς τῶν πλουσίων περισσότερο ἀπό τόν Χριστό. Εἶναι δύσκολο ἀλλά ὄχι ἀδύνατο οἱ πλούσιοι νά μποῦν στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Μᾶς τό ἐπιβεβαιώνουν ὅλοι ἐκεῖνοι οἱ πατέρες καί οἱ διδάσκαλοι, οἱ ὁποῖοι ἐγκατέλειψαν τά πλούτη καί τίς περιουσίες τους καί ἀκολούθησαν τόν Χριστό. Στήν Παλαιά Διαθήκη καί στήν ἱστορία τῆς ᾿Εκκλησίας μας ἔχουμε πολλούς πλουσίους, οἱ ὁποῖοι ἔγιναν μεγάλοι ἅγιοι. Πλούσιοι π.χ. ἦταν ὁ ᾿Αβραάμ, ὁ ᾿Ιώβ κι ὅμως συγκαταλέγονται στούς δικαίους τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καί στούς φίλους τοῦ Θεοῦ. ᾿Επίσης ὁ Μέγας ᾿Αντώνιος, ὅταν ἄκουσε αὐτή τήν εὐαγγελική περικοπή, πούλησε τή μεγάλη περιουσία του καί ἀκολούθησε τόν Χριστό. ᾿Αλλά καί ὁ ἅγιος ᾿Ιωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὁ Μ. Βασίλειος καί τόσοι ἄλλοι πατέρες τῆς ᾿Εκκλησίας γιά νά μπορέσουν ἀνάλαφρα νά ὑπηρετήσουν τόν Χριστό καί τό Εὐαγγέλιο, πρῶτα μοίρασαν στούς φτωχούς τά ὑπάρχοντά τους.
  ῾Ο π. Αὐγουστῖνος, ἐπίσκοπος Φλωρίνης γράφει· «Τά λόγια αὐτά τοῦ ᾿Ιησοῦ εἶναι λόγια-κεραυνοί, πού πρέπει νά κάνουν τούς πλουσίους ὅλων τῶν αἰώνων νά τρομάξουν γιά τή σωτηρία τους. ῎Οχι μικρή καί ἀσήμαντη τιμωρία, ἀλλά κόλαση αἰώνια περιμένει τούς πλουσίους» (Σταγόνες ἀπό τό ὕδωρ τό ζῶν,σελ. 198).
  «Κανένα δέν πολιορκοῦν τόσοι πειρασμοί, ὅσοι τούς πλουσίους, καί εἰς κανένα ἄλλον ἡ ἀρετή δέν εἶναι τόσον δυσκατόρθωτος, ὅσον εἰς τούς τά χρήματα ἔχοντας... ᾿Ιδού διατί ὁ αὐτός Χριστός εἰς ἄλλην περίστασιν ἐξεφώνησε τό “οὐαί ὑμῖν τοῖς πλουσίοις”! τούς ἀδίκους πλουσίους ταλανίσας», παρατηρεῖ ὁ ἀείμνηστος Κ. Καλλίνικος.
  ῾Ο πλοῦτος ἀφαιρεῖ ἀπό τόν ἄνθρωπο τό πολυτιμότερο ἀγαθό, τήν ἐλευθερία, διότι τόν ὑποδουλώνει σέ φθαρτά πράγματα. Τό χρῆμα εἶναι ἕνας ἀμείλικτος τύραννος, ἕνας ἐπικίνδυνος πειρασμός. ᾿Εκεῖνοι πού ἔχουν τό χρῆμα καί μποροῦν νά ἀγοράσουν τήν αἰώνια ζωή, τίς περισσότερες φορές τήν χάνουν. Τό χρῆμα τούς ὠθεῖ στήν ἁμαρτωλή ζωή, νεκρώνει κάθε εὐγενικό αἴσθημα, σκληραίνει τήν καρδιά. Γι᾿ αὐτό ὁ Ψαλμωδός ἀναφωνεῖ· «πλοῦτος ἐάν ρέῃ, μή προστίθεσθε (= μή προσκολλᾶτε σ᾿ αὐτόν) καρδίαν» (Ψα 61,11).

19,24. Πάλιν δέ λέγω ὑμῖν, εὐκοπώτερόν ἐστι κάμηλον διά τρυπήματος ῥαφίδος διελθεῖν ἤ πλούσιον εἰς τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ εἰσελθεῖν.
  ῾Ο Χριστός, ὅταν εἶδε τόν νεανίσκο νά ἀπομακρύνεται περίλυπος, εἶπε πρός τούς παρισταμένους μιά παροιμία, πού δείχνει πόσο δύσκολο εἶναι νά σωθεῖ κάποιος πλούσιος. ῾Η παροιμία αὐτή ἦταν γνωστή στήν Παλαιστίνη ἀλλά καί σέ ἄλλες ἀνατολικές χῶρες. Στήν περιοχή τῆς Βαβυλώνας ἀναφέρεται ἐλέφαντας στήν παροιμία ἀντί γιά τήν καμήλα, διότι εἶναι ὀγκωδέστερος ἀλλά καί γνωστότερος. ᾿Εκεῖ ἡ παροιμία ἦταν· «ἐλέφαντα διά τρυπήματος βελόνης διελθεῖν». Στούς παλαιστίνιους ᾿Ιουδαίους ὅμως, ἦταν πιό οἰκεία ἡ εἰκόνα τῆς καμήλας. ῾Η καμήλα ἐρχόταν στό νοῦ τῶν ἀκροατῶν ὄχι μόνο ὡς τό πιό μεγαλόσωμο ζῶο πού «κουβαλᾶ τήν καμπούρα του», ἀλλά καί ὡς τό πάντοτε φορτωμένο, διότι κουβαλάει τό φορτιό της ἀκόμη καί ὅταν κοιμᾶται. ῾Ο πλούσιος παραλληλίζεται μέ τήν καμήλα, διότι εἶναι φορτωμένος μέ τά ὑπάρχοντά του. Καί ἐμεῖς σήμερα ὅταν θέλουμε νά δείξουμε ὅτι κάτι εἶναι ἀδύνατο, χρησιμοποιοῦμε τέτοιες ἐκφράσεις· λέμε π.χ., ἄν βγεῖ ὁ ἥλιος ἀπό τή δύση, τότε θά γίνει αὐτό ἤ ἄν ὁ ἀράπης ἀσπρίσει.

19,25. ᾿Ακούσαντες δέ οἱ μαθηταί αὐτοῦ ἐξεπλήσσοντο σφόδρα λέγοντες· τίς ἄρα δύναται σωθῆναι;
  Οἱ μαθηταί ἐξεπλήσσοντο σφόδρα: ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος διερωτᾶται· «Γιά ποιό λόγο ταράσσονται καί ἀνησυχοῦν οἱ μαθητές ἀφοῦ ἦταν φτωχοί καί μάλιστα πάρα πολύ φτωχοί;» καί ἀπαντᾶ· «᾿Επειδή πονοῦσαν γιά τή σωτηρία τῶν ἄλλων καί ἔτρεφαν μεγάλη στοργή γιά ὅλους καί θεωροῦσαν τούς ἑαυτούς τους ὡς διδασκάλους τους».
  Οἱ μαθηταί ἀντιλαμβάνονται τή δυσκολία τοῦ πράγματος. Ξέρουν καλά ὅτι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἐπιθυμοῦν τά πλούτη καί προσπαθοῦν νά τά ἀποκτήσουν, γι᾿ αὐτό σκέπτονται ὅτι ἔτσι κανένας δέν θά σωθεῖ. Αὐτό ἐκφράζει τό ἐρώτημά τους: Τίς ἄρα δύναται σωθῆναι; Μπορεῖ νά μήν ἔχουμε χρήματα, ἀλλά ἔχουμε τό πάθος. ῎Αρα κινδυνεύουμε ὅλοι. Κινδυνεύουν καί οἱ πτωχοί ἐφ᾿ ὅσον λαχταροῦν τό χρῆμα καί πυρπολοῦνται ἀπό τή φιλοκτηματία, ὅπως οἱ πλούσιοι πού ἡ καρδιά τους κολλάει σάν στρείδι πάνω στά χρήματα καί στήν περιουσία τους. ῞Ενας ἀπό τούς μαθητές πού ἄκουγαν τόν Κύριο καί ἀποροῦσαν, ἦταν καί ὁ ᾿Ιούδας. Δέν κατόρθωσε νά ὑπερνικήσει τήν ἀδυναμία του καί πρόδωσε τόν ᾿Ιησοῦ γιά τό ἀσήμαντο ποσό τῶν τριάντα ἀργυρίων.

19,26. ᾿Εμβλέψας δέ ὁ ᾿Ιησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· παρά ἀνθρώποις τοῦτο ἀδύνατόν ἐστι, παρά δέ Θεῷ πάντα δυνατά ἐστι.
  ᾿Εμβλέψας δέ ὁ ᾿Ιησοῦς εἶπεν αὐτοῖς: ῾Ο Κύριος τούς παρατήρησε μέ προσοχή (βλ. Μθ 6,26) καί στή συνέχεια διέλυσε τήν ἀγωνία τους καί τούς γέμισε μέ θάρρος.
  Παρά ἀνθρώποις τοῦτο ἀδύνατόν ἐστι, παρά δέ Θεῷ πάντα δυνατά ἐστι: Προβάλλοντας ὁ Κύριος τήν παντοδυναμία τοῦ Θεοῦ βεβαιώνει τούς μαθητές του ὅτι εἶναι δυνατόν καί οἱ πλούσιοι μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ καί τήν ἔμπρακτη μετάνοια (π. χ. Ζακχαῖος) νά σωθοῦν. Τούς ἐπισημαίνει ἐπίσης ὅτι μέ τή θεία βοήθεια θά ξεπεράσουν ὅλες τίς ἀδυναμίες καί τά ἐμπόδια στό ἀποστολικό τους ἔργο.
  Τά παρήγορα αὐτά λόγια τοῦ Κυρίου εἶναι ἐνισχυτικά καί ἐνθαρρυντικά γιά ὅλους. ῾Ο ἀδύναμος ἄνθρωπος γίνεται δυνατός, ὅταν ἐμπιστεύεται τόν ἑαυτό του στόν Θεό καί παραδίδει τά πάντα στά παντοδύναμα χέρια του.
  Αὐτήν τήν πείρα ἐκφράζει καί ὁ ἀπ. Παῦλος μέ τή διακήρυξή του· «Πάντα ἰσχύω ἐν τῷ ἐνδυναμοῦντί με Χριστῷ» (Φι 4,13).

Στεργίου Σάκκου, Εὐαγγελικές περικοπές (βοήθημα γιά κυκλάρχες)

῾Η παραβολή τοῦ ἀχάριστου δούλου

  ῾Η εὐαγγελική περικοπή τῆς ΙΑ´ Κυριακῆς τοῦ Ματθαίου διηγεῖται τήν παραβολή τοῦ ἀχάριστου καί ἄσπλαγχνου δούλου, τήν ὁποία καταγράφει μόνο ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος (18,23-35). ῾Ο ᾿Ιησοῦς χρησιμοποιεῖ τήν παραβολή αὐτή γιά νά ἀπαντήσει στήν ἐρώτηση τοῦ Πέτρου· «Κύριε, ποσάκις ἁμαρτήσει εἰς ἐμέ ὁ ἀδελφός μου καί ἀφήσω αὐτῷ; ἕως ἑπτάκις;» (18,21).
  Τήν ἐρώτηση αὐτή τήν κάνει ὁ Πέτρος στόν Κύριο ἐπηρεασμένος ἀπό τίς ραββινικές διατάξεις πού λεπτολογώντας στήν ἑρμηνεία τοῦ νόμου ἔθεταν ὅρια στή ἀπόδοση συγγνώμης. Τρεῖς φορές ἦταν τό ἀνώτατο ὅριο συγχώρησης τοῦ ἰδίου προσώπου κατά τούς ραββίνους. Γι᾿ αὐτό καί ὁ Πέτρος μέ τό «ἑπτάκις» ἔχει τήν αἴσθηση ὅτι ἐπιδεικνύει μεγαλοψυχία, ὡστόσο ὅμως βρίσκεται μακριά ἀπό τό πνεῦμα τῆς διδασκαλίας τοῦ Χριστοῦ. ῾Ο διδάσκαλος τοῦ ἀπαντᾶ κατά τόν ἴδιο τρόπο «ἑβδομηκοντάκις ἑπτά» (στ. 22), αὐξάνοντας ἔτσι τίς περιπτώσεις τῶν ἀφέσεων σέ ἀριθμό ἀπεριόριστο, καί συνεχίζει μέ τήν παραβολή τοῦ ἀχάριστου δούλου, γιά νά διδάξει ὅτι πάντοτε «δεῖ ἡμᾶς συμπαθεῖς εἶναι», ὅπως παρατηρεῖ ὁ Θεοφύλακτος, διότι ὁ ἴδιος ὁ Θεός πρῶτος συμπαθεῖ καί συγχωρεῖ τίς δικές μας ἁμαρτίες.

α) ῾Η εὐσπλαγχνία τοῦ βασιλιᾶ πρός τόν ὀφειλέτη δοῦλο (18,23-27)

  Τήν ἐποχή ἐκείνη οἱ βασιλεῖς τῶν λαῶν τῆς ᾿Ανατολῆς συνήθιζαν νά καλοῦν σέ λογοδοσία καί νά ζητοῦν λογαριασμό ἀπό τούς διοικητές τῶν ἐπαρχιῶν τους καί ἀπό τούς δούλους τους. Στήν παραβολή αὐτή εἶναι συγκινητική καί συγκλονιστική ἡ εὐσπλαγχνία τοῦ βασιλιᾶ πρός τόν δοῦλο πού ζητοῦσε ἱκετευτικά τή μακροθυμία του, διότι δέν εἶχε νά ἀποδώσει τό ὑπέρογκο ποσό πού τοῦ χρωστοῦσε. ῾Ο βασιλιάς σπλαγχνίστηκε τόν δοῦλο καί τόν ἀπάλλαξε ἀπό τήν τεράστια ὀφειλή του.

18,23. Διά τοῦτο ὡμοιώθη ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἀνθρώπῳ βασιλεῖ, ὅς ἠθέλησε συνᾶραι λόγον μετά τῶν δούλων αὐτοῦ.
  Διά τοῦτο: ῾Ο Κύριος συνεχίζει τήν ἀπάντησή του στόν Πέτρο. ῾Η παραβολή μέ τό «διά τοῦτο» συνδέεται μέ τά προηγούμενα καί παρουσιάζει τή συμπάθεια καί τή συγχωρητικότητα πρός τούς ἄλλους ὡς συνέπεια τῆς εὐσπλαγχνίας τοῦ Θεοῦ σέ μᾶς· «ἐπειδή ἀπεριόριστα πρέπει νά συγχωροῦμε διά τοῦτο...», λέει τήν παραβολή πού ἀκολουθεῖ.
  ῾Ωμοιώθη ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἀνθρώπῳ βασιλεῖ: Γιά τήν κατανόηση τῶν θείων ἀληθειῶν καί γιά τήν ἐξαγωγή διδαγμάτων πού ὁδηγοῦν στή σωτηρία, ὁ Κύριος ἐξομοιώνει τά ἐπουράνια μέ τά ἐπίγεια. Οἱ ᾿Ιουδαῖοι ἀπέφευγαν νά χρησιμοποιοῦν τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ. Γι᾿ αὐτό ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος ὀνομάζει βασιλεία τῶν οὐρανῶν τή βασιλεία τοῦ Θεοῦ πού εἶναι ἡ ᾿Εκκλησία.
  Στήν ἁγία Γραφή ὁ τίτλος τοῦ βασιλιᾶ ἀποδίδεται στόν Θεό. ῾Ο ἀπ. Παῦλος λέει ὅτι εἶναι· «ὁ μακάριος καί μόνος δυνάστης, ὁ βασιλεύς τῶν βασιλευόντων καί κύριος τῶν κυριευόντων» (Α´ Τι 6,15) καί ὁ προφήτης Δανιήλ διακηρύττει· «ἡ βασιλεία αὐτοῦ βασιλεία αἰώνιος» (7,27).
  ῾Ο βασιλιάς τῆς παραβολῆς ἠθέλησε συνᾶραι λόγον μετά τῶν δούλων αὐτοῦ, θέλησε νά τοῦ ἀποδώσουν λογαριασμό οἱ δοῦλοι του, γι᾿ αὐτό ἄρχισε νά ἐρευνᾶ τό χρέος τοῦ καθενός.
Δοῦλοι ὀνομάζονται ἐδῶ οἱ ἀνώτεροι ἀξιωματοῦχοι, οἱ συνοδοί τοῦ βασιλιᾶ, οἱ αὐλικοί του πού εἶχαν τή διαχείριση τοῦ βασιλικοῦ χρήματος. ῾Η λέξη στούς ἀρχαίους συγγραφεῖς χρησιμοποιεῖται συχνά γιά νά δηλώσει τούς σατράπες, δηλαδή τούς κυβερνῆτες ἐπαρχιῶν πού ἦταν ὑπό τήν ἐξουσία τοῦ βασιλιᾶ τῶν Περσῶν.

18,24. ᾿Αρξαμένου δέ αὐτοῦ συναίρειν προσηνέχθη αὐτῷ εἷς ὀφειλέτης μυρίων ταλάντων.
  Μόλις ἄρχισε νά κάνει λογαριασμό ὁδήγησαν μπροστά του ἕναν ὀφειλέτη μυρίων ταλάντων. Τό τάλαντο ἦταν μέτρο βάρους καί νομισματική μονάδα. Τό τάλαντο χρυσοῦ, ἦταν τό ἀκριβότερο νόμισμα τῆς κλασικῆς ἀρχαιότητος. Τά μύρια τάλαντα εἶναι δέκα χιλιάδες τάλαντα. Πόσο μεγάλη ἀξία εἶχε τό ποσό αὐτό φαίνεται κι ἀπό τό γεγονός ὅτι μέ τήν προσφορά μυρίων ταλάντων ἐπιχείρησε ὁ ζάμπλουτος βασιλιάς Δαρεῖος νά ἐξαγοράσει τόν Μ. ᾿Αλέξανδρο ὥστε νά ἀποσύρει τά νικηφόρα στρατεύματά του ἀπό τή χώρα τῶν Περσῶν, χωρίς βέβαια νά τό κατορθώσει. Τό ὑπερβολικά μεγάλο χρέος τοῦ ὀφειλέτη συσσωρεύθηκε πιθανόν ἀπό τήν καθυστέρηση φόρων τούς ὁποίους ὁ δοῦλος ἤ δέν συγκέντρωσε ὅπως ὄφειλε ἤ καταχράστηκε γιά προσωπικό του συμφέρον.
  Τά μύρια τάλαντα, τό ὑπέρογκο αὐτό ποσό πού χρωστοῦσε ὁ ὀφειλέτης, ἀπεικονίζουν τό πλῆθος τῶν εὐεργεσιῶν καί εὐλογιῶν μέ τίς ὁποῖες μᾶς ἔχει χρεώσει ὁ Θεός, ἀπό τή φυσική ζωή καί τά τόσα ἀγαθά πού ἀπολαμβάνουμε (ἀέρας-ἥλιος-νερό), μέχρι τίς πνευματικές δωρεές καί μάλιστα τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν πού μᾶς χαρίζει. ῞Ολα αὐτά σάν μύρια τάλαντα μᾶς καθιστοῦν χρεῶστες τοῦ Δημιουργοῦ Θεοῦ. Καί τό χρέος μας αὐξάνει καί γίνεται ὑπέρογκο ὅταν εἴμαστε ἀχάριστοι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ, δέν τόν εὐγνωμονοῦμε καί δέν τόν ὑπακοῦμε ἀλλά καθημερινά παραβαίνουμε τό ἅγιο θέλημά του καί ἁμαρτάνουμε ἐνώπιόν του. ῾Ωστόσο ὁ πανάγαθος Θεός συγχωρεῖ καί τίς ἁμαρτίες μας καί μᾶς ἀπαλλάσσει ἀπό τό βάρος τῶν παραπτωμάτων.
  ῞Ολοι οἱ ἄνθρωποι εἶναι οἱ ὀφειλέτες τοῦ μεγάλου αὐτοῦ χρέους τῶν ἁμαρτιῶν ἀφοῦ «πάντες ἥμαρτον καί ὑστεροῦνται τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ» (Ρω 3,23). ῞Ολοι εἴμαστε χρεωφειλέτες καί μολύναμε τόν ἑαυτό μας καί τόν κόσμο, ἀφοῦ σύμφωνα μέ τή διαπίστωση τοῦ προφήτη ᾿Ωσηέ «ἀρά καί ψεῦδος καί φόνος καί κλοπή καί μοιχεία κέχυται ἐπί τῆς γῆς, καί αἵματα ἐφ᾿ αἵμασι μίσγουσι» (4,2). Μόνο ἄν δοῦμε τόν ἑαυτό μας στό πρόσωπο τοῦ χρεωφειλέτη τῆς παραβολῆς θά μπορέσουμε νά κατανοήσουμε σωστά καί σέ βάθος τό νόημά της. Γράφει ὁ ἐπίσκοπος Φλωρίνης Αὐγουστίνος στό βιβλίο του «Σαλπίσματα»· «Καί ἐάν, ἀγαπητέ, βλέπων τήν φωτογραφίαν τοῦ ὀφειλέτου δούλου δέν φωνάξῃς· "᾿Εγώ, Κύριε, εἶμαι ὁ ὀφειλέτης τῶν μυρίων ταλάντων", τότε εἰς μάτην διά σέ εἶπεν ὁ Κύριος τήν παραβολήν αὐτήν. Διότι δέν ἠννόησες ἀκόμη τό βάθος καί τήν ἔκτασιν τῆς συμφορᾶς πού λέγεται ἁμαρτία. ῎Ω! ᾿Εάν ἡ ἁμαρτία ἦτο κάτι πού θά ἠδύνατο νά μετρηθῇ καί νά ζυγισθῇ, θά ἐκουράζεσο, ἄνθρωπε, μετρῶν καί ζυγίζων τά ἁμαρτήματά σου. Μετρᾶς τήν ἄμμον τῶν ποταμῶν καί θαλασσῶν; Μετρᾶς τά φύλλα πού ἔχουν τά δένδρα ἑνός ἀπεράντου δάσους; ῎Αλλο τόσο θά εἰμποροῦσες νά μετρήσῃς καί τά ἁμαρτήματά σου» (σελ.76).
  ῾Ο Θεός δέν παύει νά ζητάει λογαριασμό ἀπό τούς δούλους του, ὅταν τούς φέρνει ἀντιμέτωπους μέ τό θέλημά Του, ὅταν μέ διάφορες δοκιμασίες προσπαθεῖ νά ξυπνήσει τήν κοιμισμένη συνείδησή τους. Στόν Δαυΐδ πού ἔπεσε σέ διπλό ἁμάρτημα στέλνει τόν προφήτη Νάθαν γιά νά τόν ἐλέγξει καί στούς Νινευΐτες τόν προφήτη ᾿Ιωνᾶ.

18,25. Μή ἔχοντος δέ αὐτοῦ ἀποδοῦναι ἐκέλευσεν αὐτόν ὁ κύριος αὐτοῦ πραθῆναι καί τήν γυναῖκα αὐτοῦ καί τά τέκνα καί πάντα ὅσα εἶχε, καί ἀποδοθῆναι.
  ῾Ο δοῦλος ἦταν ἀσυνεπής, καταχραστής, σπάταλος καί συνεπῶς φτωχός. Δέν μποροῦσε νά ἀποδώσει τό χρέος. ῾Η μόνη λύση γιά νά πάρει πίσω ὁ βασιλιάς τό ποσό πού τοῦ ἀνῆκε ἦταν νά διατάξει πραθῆναι καί τήν γυναῖκα αὐτοῦ καί τά τέκνα καί πάντα ὅσα εἶχε.
  Στήν ἀρχαιότητα ὅπως νόμιμα διεξαγόταν τό δουλεμπόριο, ἔτσι ὑπῆρχαν καί νόμοι γιά τήν πώληση γυναικός καί τέκνων (βλ. Λε 25,39). ῞Οταν ἕνας δέν εἶχε νά ἐξοφλήσει τά χρέη του στήν ὁρισμένη προθεσμία, μποροῦσε ὁ δανειστής νά τοῦ ἀπαλλοτριώσει πάντα ὅσα εἶχε, ὄχι μόνο τήν περιουσία του, ἀλλά καί τή γυναίκα του καί τά παιδιά του.

18,26. Πεσών οὖν ὁ δοῦλος προσεκύνει αὐτῷ λέγων· κύριε, μακροθύμησον ἐπ᾿ ἐμοί καί πάντα σοι ἀποδώσω.
  Κύριε, μακροθύμησον ἐπ᾿ ἐμοί: ῾Ο δοῦλος ζητᾶ ἀπό τόν κύριο νά μήν ἐκτελεστεῖ ἀμέσως ἡ ἐντολή πού ἔδωσε γιά τήν πώληση τῆς οἰκογενείας του. Ζητᾶ χρόνο μέ τήν ἐλπίδα νά βρεῖ κάποιον τρόπο νά ἀνταπεξέλθει καί χωρίς νά τό πολυσκεφτεῖ δίνει ἀνυπόστατες ὑποσχέσεις.
  ῾Η κραυγή τοῦ χρεώστη δούλου ταιριάζει στά χείλη τοῦ κάθε ἀνθρώπου. ῞Ολοι ἔχουμε ἀνάγκη ἀπό τή μακροθυμία τοῦ πολυεύσπλαγχνου πατέρα πού εἶναι ὅμως καί ὁ δίκαιος κριτής. ῾Ο ψαλμωδός μᾶς βεβαιώνει· «Οἰκτίρμων καί ἐλεήμων ὁ Κύριος, μακρόθυμος καί πολυέλεος (Ψα 102,8). Καί στόν ῎Ορθρο τῶν δώδεκα εὐαγγελίων τῆς Μ. Παρασκευῆς, ἡ ᾿Εκκλησία μας ψάλλει κατανυκτικά στό τέλος τῶν ἕντεκα πρώτων εὐαγγελίων· «δόξα τῇ μακροθυμίᾳ σου, Κύριε, δόξα σοι». Τά ἐπεισόδια πού διαδραματίζονται ὅλη τή Μ. ῾Εβδομάδα ἀποτελοῦν μιά κορυφαία ἔκφραση τῆς μακροθυμίας του. Αὐτή ὅμως ἡ ἀνείπωτη μακροθυμία του πρέπει νά μᾶς ἐμπνέει φόβο καί νά ὠθεῖ στή μετάνοια (βλ. Β´ Πέ 3,9).
  Πάντα σοι ἀποδώσω: ᾿Ενῶ ἦταν τελείως χρεωκοπημένος ὁ ὀφειλέτης ὑπόσχεται πληρωμή καί μάλιστα πλήρη ἐξόφληση. ῾Υπάρχουν ἄνθρωποι πού μπροστά σέ δύσκολες περιστάσεις καί σέ ὧρες κινδύνου, δίνουν βαρειές ὑποσχέσεις καί κάνουν μεγάλα ταξίματα πού δέν μποροῦν νά τά ἐκτελέσουν.
 
18,27. Σπλαγχνισθείς δέ ὁ κύριος τοῦ δούλου ἐκείνου ἀπέλυσεν αὐτόν καί τό δάνειον ἀφῆκεν αὐτῷ.
  ᾿Απέλυσεν αὐτόν: ᾿Ενῶ ὁ δοῦλος ζήτησε μόνο προθεσμία καί ἀναβολή τοῦ χρόνου τῆς ἐξόφλησης τῶν χρεῶν του, ὁ κύριος τόν ἀντάμειψε βασιλικά. Τοῦ ἔδωσε πολύ περισσότερα ἀπό αὐτά πού ζήτησε, τόν συγχώρησε καί μέ γενναιοδωρία τοῦ χάρισε ὁλόκληρο τό δάνειο. ῾Ο Ζιγαβηνός ἐξηγεῖ ὅτι αὐτό θά μποροῦσε νά τό κάνει ἀπό τήν ἀρχή, ὅμως ἀπείλησε μέ τήν ἐκποίηση τῶν ὑπαρχόντων του, διότι ἤθελε νά βοηθήσει τόν δοῦλο νά ἀντιληφθεῖ τό μεγάλο χρέος καί ἑπομένως καί τό μέγεθος τῆς δωρεᾶς πού τοῦ προσφέρει. ᾿Εάν εὔκολα ἀποσποῦσε τή συγχώρηση θά συνέχιζε τήν παρανομία του.
 Τό ἀπέλυσεν αὐτόν δείχνει ὅτι ἡ ἁμαρτία εἶναι μία δουλεία, μία δέσμευση, μία σκλαβιά, ἀπό τήν ὁποία μόνο ὁ Θεός ἐλευθερώνει τόν ἄνθρωπο. ῾Ο εὐαγγελιστής ᾿Ιωάννης τονίζει· «Πᾶς ὁ ποιῶν τήν ἁμαρτίαν, δοῦλός ἐστι τῆς ἁμαρτίας» (᾿Ιω 8,34), καί μόνο «ἐάν ὁ υἱός ὑμᾶς ἐλευθερώσῃ, ὄντως ἐλεύθεροι ἔσεσθε» (᾿Ιω 8,36). Τό ὅτι ἡ ἁμαρτία εἶναι μία ἐλεεινή δουλεία, τό βεβαιώνει ἡ ἴδια ἡ ἐμπειρία μας. Εὐτυχισμένοι εἶναι ὅσοι κατέφυγαν στόν Χριστό καί μέ τή μετάνοια ἀπαλλάχτηκαν ἀπό τήν φρικτή τυραννία της καί γνώρισαν τήν ἀληθινή ἐλευθερία καί τή θαυμαστή εὐσπλαγχνία τοῦ Θεοῦ.

β) ῾Η σκληρότητα τοῦ εὐεργετημένου δούλου στόν σύνδουλό του (18,28-30)

  Δέν πέρασε πολύ ὥρα μετά ἀπό τή συγκινητική ἐκείνη σκηνή τῆς εὐσπλαγχνίας τοῦ κυρίου πρός τόν δοῦλο καί μιά τελείως ἀντίθετη σκηνή ἀσπλαγχνίας ξετυλίγεται.
  ῾Ο δοῦλος πού ἀπαλλάχτηκε ἀπό τό τεράστιο ποσό, προβαίνει σέ μιά πράξη ἀγνωμοσύνης. Στήν τοῦ «δεσπότου φιλανθρωπίαν» ἀντιτίθεται ἡ τοῦ «δούλου ἀπανθρωπία», κατά τόν Ζιγαβηνό.

18,28. ᾿Εξελθών δέ ὁ δοῦλος ἐκεῖνος εὗρεν ἕνα τῶν συνδούλων αὐτοῦ, ὅς ὤφειλεν αὐτῷ ἑκατόν δηνάρια, καί κρατήσας αὐτόν ἔπνιγε λέγων· ἀπόδος μοι εἴ τι ὀφείλεις.
  ᾿Εξελθών: Μόλις ὁ δοῦλος ἐκεῖνος βγῆκε ἔξω ἀπό τό σπίτι τοῦ κυρίου του, ἐνῶ ἀκόμη ἠχοῦσαν στά αὐτιά του τά λόγια τοῦ βασιλιᾶ πού τοῦ χάρισε τήν ὀφειλή καί ἔνιωθε πασίχαρος γιά τήν ἀπροσδόκητη εὐεργεσία πού τοῦ ἔγινε, ἔκανε κακή χρήση τῆς ἐλεθερίας πού τοῦ δόθηκε. ᾿Αμέσως εὗρεν ἕνα τῶν συνδούλων αὐτοῦ πού τοῦ ὄφειλε ἑκατόν δηνάρια, ἕνα ποσό ἀσήμαντο μπροστά σ᾿ αὐτό πού τοῦ χαρίστηκε. Τό δηνάριο ἤ δραχμή ἦταν ρωμαϊκό νόμισμα ἀργυρό. Δέν ξέρουμε ἀκριβῶς τήν ἀξία του, ἀλλά ἕνα δηνάριο ἦταν τό ἡμερομίσθιο ἑνός ἀνειδίκευτου ἐργάτη (βλ. Μθ 20,2).
  Καί κρατήσας αὐτόν ἔπνιγε: ῎Ισως ὁ δανειστής ἔπιασε τόν χρεώστη ἀπό τό λαιμό καί πιέζοντάς του τόν λάρυγγα κόντευε νά τόν πνίξει λέγοντας «ξόφλησέ μου τό χρέος», ἀλλά πιθανότερον μέ τό ἔπνιγε ὁ Κύριος δηλώνει τήν πίεση πού δημιουργοῦσε, τή στενοχώρια, τό ἀδιέξοδο καθώς ἀπαιτοῦσε τήν ἄμεση ἐξόφληση τοῦ χρέους.
  Προφανῶς παρατηρεῖ ὅτι ὁ δανειστής ντρέπεται ἐξαιτίας τῆς μικρῆς ποσότητας τοῦ χρέους νά πεῖ στόν ὀφειλέτη του· δῶσε μου τά ἑκατό δηνάρια, γι᾿ αὐτό λέει γενικά καί ἀόριστα· ἀπόδος μοι εἴ τι ὀφείλεις. Γιά νά δοθεῖ ἡ ἐντύπωση ὅτι τοῦ χρωστοῦσε μεγάλο ποσό.
  Πολλοί ἄνθρωποι τυφλοί καί ἀχάριστοι, γρήγορα λησμονοῦν τήν εὐεργεσία πού τούς κάνει ὁ Θεός. ᾿Ενῶ τούς συγχωρεῖ τόσα πολλά ἁμαρτήματα, εἶναι σκληροί καί ἀπαιτητικοί πρός τούς συνανθρώπους τους καί δέν συγχωροῦν κάποιες μικροαδικίες πού ἔγιναν εἰς βάρος τους.

18,29. Πεσών οὖν ὁ σύνδουλος αὐτοῦ εἰς τούς πόδας αὐτοῦ παρεκάλει αὐτόν λέγων· μακροθύμησον ἐπ᾿ ἐμοί καί ἀποδώσω σοι.
  ῾Η ἱκεσία τοῦ δούλου πρός τόν κύριο πού προηγήθηκε εἶναι σχεδόν ἴδια μέ αὐτήν πού ὁ ἴδιος ἀκούει τώρα ἀπό τόν σύνδουλό του· μακροθύμησον ἐπ᾿ ἐμοί καί ἀποδώσω σοι. Παραλείπεται μόνο τό «πάντα», διότι τό ποσό τώρα ἦταν μικρῆς ἀξίας καί ὁ ὀφειλέτης ἀσφαλῶς μποροῦσε νά τό ἐξοφλήσει ὁλόκληρο. ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος ἐπισημαίνει· «Αὐτός ὅμως δέν σεβάστηκε οὔτε τά λόγια μέ τά ὁποῖα ὁ ἴδιος σώθηκε, οὔτε καί ὁ ὅμοιος τρόπος τῆς παρακλήσεως τοῦ ὑπενθύμισε τή φιλανθρωπία πού τοῦ ἔκανε ὁ κύριός του, ἀλλά ἀφοῦ τά παραμέρισε ὅλα αὐτά ἐξαιτίας τῆς πλεονεξίας, τῆς σκληρότητος καί τῆς μνησικακίας του, ἔγινε πιό φοβερός ἀπό ὁποιοδήποτε θηρίο καί καταπίεζε τόν σύνδουλό του».
 
18,30. ῾Ο δέ οὐκ ἤθελεν, ἀλλά ἀπελθών ἔβαλεν αὐτόν εἰς φυλακήν ἕως οὗ ἀποδῷ τό ὀφειλόμενον.
  ῾Ο δοῦλος οὐκ ἤθελεν, δέν δέχτηκε καί δέν ὑποχώρησε, δέν τοῦ ἔδωσε οὔτε τήν ἀναβολή πού ζητοῦσε, ἀλλά ἔβαλεν αὐτόν εἰς φυλακήν ἕως οὗ ἀποδῷ τό ὀφειλόμενον.
  Μέ τή φυλάκιση ὁ ἄνθρωπος δέν θά μποροῦσε νά βρεῖ τρόπο νά ἐξοφλήσει τό χρέος, ἀλλά ἔτσι ὁ ἄσπλαχνος καί μνησίκακος δανειστής ἱκανοποιοῦσε μέν τό πάθος του ἐκδικούμενος τόν ὀφειλέτη του, εἶχε καί τήν ἐλπίδα μήπως συγκινηθοῦν οἱ οἰκεῖοι ἤ φίλοι τοῦ χρεώστη καί ἀποδώσουν τό χρέος, ὥστε νά τόν γλυτώσουν ἀπό τή φυλακή.

γ) ῾Η ὀργή τοῦ βασιλιᾶ καί ἡ τιμωρία τοῦ ἀχάριστου δούλου (18,31-35)

῾Ο βασιλιάς καλεῖ τόν ἀχάριστο δοῦλο του, τόν χαρακτηρίζει «πονηρό». Τοῦ ἐξηγεῖ ὅτι ἔπρεπε νά φερθεῖ πρός τόν σύνδουλό του μέ τήν ἴδια ἐπιείκεια μέ τήν ὁποία νωρίτερα τοῦ φέρθηκε αὐτός. Στή συνέχεια ὁ κύριος ἐκδηλώνει τήν ὀργή του καί τόν παραδίδει στούς βασανιστές, ἕως ὅτου ἀποδώσει ὁλόκληρο τό ὀφειλόμενο ποσό.

18,31. ᾿Ιδόντες δέ οἱ σύνδουλοι αὐτοῦ τά γενόμενα ἐλυπήθησαν σφόδρα, καί ἐλθόντες διεσάφησαν τῷ κυρίῳ ἑαυτῶν πάντα τά γενόμενα.
  ᾿Ελυπήθησαν σφόδρα μέ τό γεγονός οἱ ὑπόλοιποι δοῦλοι, οἱ ὁποῖοι ἐνημέρωσαν τόν κύριό τους γιά τό ἐπεισόδιο. ῾Η λύπη συχνά περιέχει καί τήν ἀγανάκτηση.
  Οἱ σύνδουλοι δέν διέβαλαν τόν ἄσπλαγχνο δοῦλο, ἀλλά διεσάφησαν τῷ κυρίῳ ἑαυτῶν πάντα τά γενόμενα. Στήν ἐφαρμογή τῆς παραβολῆς παίρνοντας κατά γράμμα αὐτή τή λεπτομέρεια θά μποροῦσε νά ὁδηγηθεῖ κάποιος στό συμπέρασμα ὅτι ὁ Κύριος μᾶς προτρέπει νά γινόμαστε κατήγοροι τῶν συνανθρώπων μας. Εἶναι γνωστό ὅμως ὅτι τίς παραβολές δέν τίς ἑρμηνεύουμε κατά γράμμα. ᾿Εδῶ ἔπρεπε νά ὁλοκληρωθεῖ ἡ παραβολή καί γι᾿ αὐτό σημειώνεται αὐτή ἡ λεπτομέρεια.
 
18,32-33. Τότε προσκαλεσάμενος αὐτόν ὁ κύριος αὐτοῦ λέγει αὐτῷ· δοῦλε πονηρέ, πᾶσαν τήν ὀφειλήν ἐκείνην ἀφῆκά σοι, ἐπεί παρεκάλεσάς με· οὐκ ἔδει καί σέ ἐλεῆσαι τόν σύνδουλόν σου, ὡς καί ἐγώ σε ἠλέησα;
  Δοῦλε πονηρέ: ῞Οταν ὁ δοῦλος τοῦ χρωστοῦσε τίς δέκα χιλιάδες τάλαντα, δέν τόν ὀνόμασε πονηρό, δέν τόν πρόσβαλε, οὔτε τόν ἔβρισε, ἀλλά τόν ἐλέησε. Τώρα ὅμως πού ἔδειξε ἀχαριστία πρός τόν σύνδουλό του, τόν ὀνομάζει πονηρό δοῦλο, διότι δέν μιμήθηκε τήν καλοσύνη τοῦ κυρίου του.
  «Πρόσεξε τήν πραότητα τοῦ κυρίου. Συγκρίνει τόν ἑαυτό του μαζί του καί ἀπολογεῖται, ἐπειδή πρόκειται ν᾿ ἀνακαλέσει τή δωρεά· μᾶλλον δέν τήν ἀνεκάλεσε ὁ κύριος, ἀλλά ἐκεῖνος πού τήν ἔλαβε», ἐπισημαίνει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος.
  Τήν ὀφειλήν ἐκείνην ἀφῆκά σοι: ῾Η ἀντωνυμία ἐκείνη λέγεται μέ ἰδιαίτερη ἔμφαση καί τονίζει τό μέγεθος τῆς ὀφειλῆς πού τοῦ χάρισε.
  Οὐκ ἔδει: Δέν εἶχες καί σύ χρέος νά μιμηθεῖς τή χρηστότητα καί τή φιλανθρωπία μου;

18,34. Καί ὀργισθείς ὁ κύριος αὐτοῦ παρέδωκεν αὐτόν τοῖς βασανισταῖς ἕως οὗ ἀποδῷ πᾶν τό ὀφειλόμενον αὐτῷ.
  ᾿Αφοῦ ὁ δοῦλος ἔμεινε ἀσυγκίνητος ἀπό τήν εὐεργεσία, τώρα τοῦ ἐναπομένει ἡ τιμωρία.
  Καί ὀργισθείς ὁ κύριος αὐτοῦ παρέδωκεν αὐτόν τοῖς βασανισταῖς: ᾿Οργίστηκε ὁ κύριος καί παρέδωσε τόν ἀχάριστο δοῦλο στούς ἄσπλαγχνους βασανιστές.
  ᾿Εκεῖνοι πού ἀπήλαυσαν τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, πρέπει νά προσέχουν πολύ τή συμπεριφορά τους πρός τούς ἄλλους ἀνθρώπους, γιά νά μήν ἐξάπτουν τήν ὀργή τοῦ Κυρίου. ῾Ο εὐαγγελιστής ᾿Ιωάννης λέει· «Πᾶς ὁ μισῶν τόν ἀδελφόν αὐτοῦ ἀνθρωποκτόνος ἐστί· καί οἴδατε ὅτι πᾶς ἀνθρωποκτόνος οὐκ ἔχει ζωήν αἰώνιον ἐν ἑαυτῷ μένουσαν» (Α´ ᾿Ιω 3,15).
  ῾Ο Θεός μᾶς συγχωρεῖ ἀλλά ἡ συγχώρηση αὐτή, τότε μένει διαρκής καί ἀμετάκλητη, ὅταν σέ ὅλη μας τή ζωή μένουμε πιστοί καί ὑποταγμένοι στό θέλημά του, ἐπιεικεῖς καί ἀνεξίκακοι πρός τούς ἄλλους ἀκόμη καί πρός τούς ἐχθρούς μας.
 
18,35. Οὕτω καί ὁ πατήρ μου ὁ ἐπουράνιος ποιήσει ὑμῖν, ἐάν μή ἀφῆτε ἕκαστος τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ ἀπό τῶν καρδιῶν ὑμῶν τά παραπτώματα αὐτῶν.
  Δέν λέγει ὁ ᾿Ιησοῦς ὁ πατήρ σας, ἀλλά ὁ πατήρ μου, διότι «τῶν ἀσυμπαθῶν καί ἀμετανοήτων ἁμαρτωλῶν ὁ ἐπουράνιος Θεός οὐκ ἔστι Πατήρ, ἀλλά κριτής καί τιμωρός», λέει ὁ Θεοτόκης, συνοψίζοντας τήν πατερική διδασκαλία.
  ῾Ο στίχος αὐτός πού εἶναι καί ὁ ἐπίλογος τῆς παραβολῆς περιέχει τό σκοπό της ἀλλά καί μιά σοβαρή προειδοποίηση πρός ὅλους μας. Μέ τόν ἴδιο τρόπο θά φερθεῖ καί ὁ οὐράνιος Πατέρας σέ ὅσους δέν θά συγχωρήσουν μέ ὅλη τους τήν καρδιά τά παραπτώματα τῶν ἀδελφῶν τους. Πολλές φορές συμβαίνει νά λέμε μόνο μέ τά χείλη μας ὅτι συγχωροῦμε, ἐνῶ μέσα στήν καρδιά μας κρύβουμε μῖσος. Στήν περίπτωση αὐτή, μόλις μᾶς δοθεῖ ἡ κατάλληλη εὐκαιρία, δέν θά διστάσουμε νά ἐκδικηθοῦμε καί νά βλάψουμε αὐτούς πού μᾶς ἀδίκησαν. Παρόμοια ἐντολή μᾶς εἶπε ὁ ᾿Ιησοῦς στήν ἐπί τοῦ ὄρους ὁμιλία· «᾿Εάν γάρ ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τά παραπτώματα αὐτῶν, ἀφήσει καί ὑμῖν ὁ πατήρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος· ἐάν δέ μή ἀφῆτε τοῖς ἀνθρώποις τά παραπτώματα αὐτῶν, οὐδέ ὁ πατήρ ὑμῶν ἀφήσει τά παραπτώματα ὑμῶν» (Μθ 6,14-15) καί στήν Κυριακή προσευχή· «καί ἄφες ἡμῖν τά ὀφειλήματα ἡμῶν ὡς καί ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν» (Μθ 6,12).
  ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος ἀπαριθμεῖ τά ὀφέλη πού ἔχουμε ὅταν συγχωροῦμε· «Πρόσεχε, λοιπόν, πόσα κερδίζεις, ὅταν ἀντιμετωπίζεις μέ ἐπιείκεια τίς ἐχθρότητες ἐκ μέρους τῶν ἐχθρῶν σου. Τό πρῶτο καί μέγιστο εἶναι ὅτι ἀπαλλάσσεσαι ἀπό τά ἁμαρτήματά σου. ᾿Αποκτᾶς καρτερία καί ὑπομονή. Γίνεσαι ἐπιεικής καί φιλάνθρωπος. Δέν σέ ἀγγίζει ἡ ὀργή, καί αὐτό δέν μπορεῖ μέ τίποτε νά ἐξισωθεῖ. Τό μεγαλύτερο ὅμως ἀπό ὅλα εἶναι ὅτι κερδίζεις τή φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ. ῎Αν ἔχεις ἁμαρτήσει, θά λάβεις συγχώρηση, ἄν ζῆς ἐνάρετα, θά ἀποκτήσεις περισσότερη παρρησία».
  ῾Ο πιστός πού ζῆ καί ἀπολαμβάνει τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία σφραγίστηκε μέ τό πάθος καί τό σταυρό τοῦ Χριστοῦ, ἐκδηλώνει τήν εὐγνωμοσύνη του συγχωρώντας ὁποιοδήποτε μικρό ἤ μεγάλο λάθος τοῦ ἀδελφοῦ του. Διαφορετικά προκαλεῖ τήν ὀργή τοῦ Θεοῦ, ὅπως ὁ ἀχάριστος δοῦλος τῆς παραβολῆς. ᾿Αναλογιζόμενοι τά μύρια τάλαντα πού μᾶς χαρίζει ὁ Θεός, ἄς ἀφήσουμε τά λίγα καί εὐτελῆ χρέη τοῦ πλησίον μας. ῾Ο Κύριος γιά τήν ἐξόφληση τῶν ἁμαρτιῶν μας, μᾶς ἔδωσε εὔκολο καί ἁπλό δρόμο, πού μπορεῖ νά ὑπερνικήσει ὅλα τά ἐμπόδια: Νά ἀποφεύγουμε τή μνησικακία καί νά συγχωροῦμε γενναιόψυχα καί μέσα ἀπό τήν καρδιά μας, ὅσες φορές χρειαστεῖ τούς συνανθρώπους μας. ῾Η γῆ μας θά ἦταν ἀληθινός παράδεισος, ἄν μαθαίναμε νά ζυγίζουμε βαριά τά δικά μας παραπτώματα καί ὄχι τῶν ἄλλων.
  ῾Η ἀνεξικακία πρέπει νά εἶναι τό ἰδιαίτερο γνώρισμα τῶν μαθητῶν τοῦ ᾿Ιησοῦ. ῾Ο Κύριος μᾶς τήν δίδαξε μέ τόν λόγο του ἀλλά καί μέ τό παράδειγμά του· «λοιδορούμενος οὐκ ἀντελοιδόρει, πάσχων οὐκ ἠπείλει, παραδίδου δέ τῷ κρίνοντι δικαίως» (Α´ Πε 2,23). ῾Ο ἅγιος Αὐγουστῖνος γράφει· «᾿Αγάπα τούς ἐχθρούς σου καί νά εὔχεσαι νά γίνουν ἀδελφοί σου. ῎Ετσι ἀκριβῶς ἀγάπησε ὁ Κύριος, ὅταν κρεμασμένος πάνω στόν σταυρό ἔλεγε· "Πάτερ, ἄφες αὐτοῖς· οὐ γάρ οἴδασι τί ποιοῦσι" (Λκ 23,34). ῎Ηθελε νά τούς ἀποσπάσει ἀπό τόν αἰώνιο θάνατο μέ μιά προσευχή γεμάτη εὐσπλαχνία...῎Ετσι, λοιπόν, ἄν μάθεις νά προσεύχεσαι γιά τόν ἐχθρό σου, βαδίζεις στήν ὁδό τοῦ Κυρίου».
  Στήν Π. Διαθήκη παράδειγμα ἀνεξικακίας πρός τούς ἀδελφούς του ἀποτελεῖ ἡ εὐγενική μορφή τοῦ ᾿Ιωσήφ ὁ ὁποῖος μετά τή φανέρωσή του τούς εἶπε· «Μή φοβεῖσθε· τοῦ γάρ Θεοῦ εἰμι ἐγώ...» (Γέ 50,19). ᾿Αφοῦ εἶμαι ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ, δέν μπορῶ νά σᾶς βλάψω. Δέν μπορῶ νά μνησικακῶ καί νά σᾶς ἀνταποδώσω τό κακό πού μοῦ κάνατε.
  ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος ἐπαναλαμβάνοντας τή διδασκαλία τοῦ Κυρίου (Μθ 5,23-26), θεωρεῖ τή μνησικακία ἕνα ἀπό τά κωλύματα γιά τή θεία Κοινωνία, ὅπως τήν πορνεία καί τή βλασφημία· «῾Ως τόν πορνεύοντα καί τόν βλασφημοῦντα ἀμήχανον μετασχεῖν τῆς ἱερᾶς Τραπέζης, οὕτω τόν ἐχθρόν ἔχοντα καί μνησικακοῦντα ἀδύνατον ἀπολαῦσαι κοινωνίας ἁγίας». Σωτήρια καί ἡ προτροπή τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου· «῎Αφες ὁ ἀφεθείς· ἐλέησον, ὁ ἠλεημένος· κτῆσαι τῷ φιλανθρώπῳ τό φιλάνθρωπον, ἕως καιρός». Συγχώρησε ἐσύ πού ἔχεις συγχωρηθεῖ. ᾿Ελέησε ἐσύ πού ἔχεις δεχτεῖ τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. ᾿Απόκτησε τή φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ μέ τή δική σου φιλανθρωπία. ῞Εως ὅτου εἶναι ἀκόμη καιρός.

Στεργίου Σάκκου, Εὐαγγελικές περικοπές (βοήθημα γιά κυκλάρχες)

Ἡ θεραπεία τοῦ δαιμονισμένου παιδιοῦ

  Ἡ εὐαγγελική περικοπή τῆς Ι΄Κυριακῆς τοῦ Ματθαίου περιγράφει τή θεραπεία ἑνός δαιμονισμένου παιδιοῦ καί περιλαμβάνει ἐπίσης τή δεύτερη πρόρρηση (προφητεία) τοῦ Κυρίου γιά τό πάθος καί τήν ἀνάστασή του (17,14-23). Ἡ θεραπεία τοῦ δαιμονισμένου παιδιοῦ διαβάζεται καί ἀπό τό κατά Μᾶρκον Εὐαγγελίο ὡς εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα τῆς Δ΄Κυριακῆς τῶν Νηστειῶν (9,14-29). Ἐξιστορεῖται ἐπίσης στό Λκ 9,37-43.
  Τό περιστατικό αὐτό ἐκτυλίχθηκε μετά τήν κατάβαση τοῦ Ἰησοῦ ἀπό τό ὄρος τῆς Μεταμορφώσεως. Ἔτσι παρουσιάζονται δύο διαφορετικές σκηνές. Στό ὄρος τό μεγαλεῖο καί ἡ δόξα τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ καί στούς πρόποδες ἡ τραγικότητα τῆς ἀνθρώπινης ἀθλιότητας. Ἡ θεραπεία τοῦ παιδιοῦ ἀπό τόν Ἰησοῦ ἀποτελεῖ μαρτυρία τῆς θεϊκῆς ἐξουσίας καί τοῦ θριάμβου του ἐπί τῶν σκοτεινῶν δυνάμεων.
  Εἶναι γνωστό σ' ὅλους μας ὅτι ἀπό τήν ἀρχή τῆς δημιουργίας ὁ διάβολος, βλέποντας τή μακάρια κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου στόν παράδεισο, τόν φθόνησε καί τόν πλάνεψε, μέ ἀποτέλεσμα νά τόν βγάλει ἀπό τή μακαριότητα καί νά τόν κάνει τραγικό καί δυστυχισμένο. Ἀλλά καί μετά ἀπό τήν πτώση, ὁ φοβερός αὐτός ἐχθρός τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, δέν ἔπαψε νά μᾶς ἐνοχλεῖ, προσπαθώντας συνεχῶς νά μᾶς βλάψει. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός μέ τήν ἐνανθρώπησή του νίκησε τόν διάβολο στό πρόσωπο τῶν δαιμονισμένων πού θεράπευσε. Τόν συνέτριψε ὁριστικά μέ τό θάνατο καί τήν Ἀνάστασή του, ὅπως τό εἶχε προαναγγείλει ὁ Κύριος· «νῦν ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου ἐκβληθήσεται ἔξω» (Ἰω 12,31).

α) Ἡ ἱκεσία ἑνός πονεμένου πατέρα (17,14-16)

17,14. Καί ἐλθόντων αὐτῶν πρός τόν ὄχλον προσῆλθεν αὐτῷ ἄνθρωπος γονυπετῶν αὐτόν καί λέγων.
  Κατεβαίνοντας ἀπό τό Ὄρος τῆς Μεταμορφώσεως ὁ Ἰησοῦς μέ τούς τρεῖς μαθητές, Πέτρο, Ἰωάννη καί Ἰάκωβο, συνάντησαν στούς πρόποδες συγκεντρωμένο πλῆθος κόσμου. Ἐκείνη τήν ὥρα μέσα ἀπό τόν ὄχλον, πλησιάζει τόν Ἰησοῦ ἕνας ἄνθρωπος, γονατίζει μπροστά του καί τόν παρακαλεῖ γιά τή θεραπεία τοῦ παιδιοῦ του.
  Ὁ εὐαγγελιστής δέν μᾶς δίνει τά στοιχεῖα τῆς ταυτότητος αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου. Ἀπό τή συνέχεια τῆς περικοπῆς φαίνεται ὅτι ἦταν ἀπό τούς ψυχρούς καί δύσπιστους ἐκείνους Ἰουδαίους, οἱ ὁποῖα παρ' ὅλα ὅσα ἔβλεπαν καί ἄκουγαν ἀπό τόν Κύριο ἔμεναν μακριά του. Τώρα ὅμως ἡ ἀνάγκη καί ὁ πόνος τόν κάνουν νά γονατίσει μπροστά στόν Ἰησοῦ. Δέν εἶναι λίγες οἱ φορές πού τό βάρος τῆς θλίψεως κάνει τούς ὑπερήφανους νά λυγίζουν καί τίς σκληρές ἀπό τήν ἀπιστία καρδιές νά συντρίβονται.

17,15. Κύριε, ἐλέησόν μου τόν υἱόν, ὅτι σεληνιάζεται καί κακῶς πάσχει· πολλάκις γάρ πίπτει εἰς τό πῦρ καί πολλάκις εἰς τό ὕδωρ.
  Στήν παράκληση Κύριε, ἐλέησόν μου τόν υἱόν διαφαίνεται ἡ ταπείνωση καί ἡ συντριβή τοῦ πατέρα, πού καταφεύγει πρός τόν φιλεύσπλαγχνο Κύριος καί ζητᾶ τό ἔλεός του.
  Ὁ εὐαγγελιστής Λουκᾶς, ὁ ὁποῖος ἰδιαίτερα ἀρέσκεται νά ἀναφέρει στοιχεῖα πού τονίζουν τήν εὐσπλαγχνία τοῦ Θεοῦ πρός τούς φτωχούς, τούς ἀδύναμους καί τούς ἁμαρτωλούς, ἐπισημαίνει ὅτι ὁ ἄρρωστος γιός ἦταν καί μονογενής (9,38). Ἡ πληροφορία αὐτή μᾶς βοηθάει νά καταλάβουμε τόν βαθύ πόνο τοῦ ἀνθρώπου πού βλέπει τό μοναδικό του παιδί νά ὑποφέρει καί νά βασανίζεται φοβερά.
  Ὁ πατέρας ἴσως γιά  νά προσελκύσει περισσότερο τή συμπάθεια καί τό ἔλεος τοῦ Κυρίου δίδει μία σύντομη περιγραφή τῆς ἀσθένειας τοῦ παιδιοῦ του. Λέγει καταρχάς ὅτι σεληνιάζεται. Στήν ἀρχαιότητα ὁ ὅρος «σεληνιασμός» χαρακτήριζε τή γνωστή σέ μᾶς ἐπιληψία, διότι νόμιζαν ὅτι ἡ ἀσθένεια ἐπηρεάζεται ἀπό τίς φάσεις τῆς σελήνης. Τό παιδί τῆς περικοπῆς μας σαφῶς λέγεται ὅτι κατέχεται ἀπό δαιμόνιο (στ. 18). Καί ἀλλοῦ ἐπίσης οἱ δαιμονισμένοι ὀνομάζονται σεληνιαζόμενοι (βλ. Μθ 4,24 κ.ἄ). Αὐτό, ὅπως ἐξηγεῖ ὁ ἅγιος Χρυσόστομος συμβαίνει, διότι ὁ εὐαγγελιστής χρησιμοποιεῖ τόν συνηθισμένο στήν ἐποχή του ὅρο, χωρίς βέβαια νά ἀποδίδει στή σελήνη τό ἔργο τοῦ δαιμονίου.
  Προσδιορίζοντας ἀκριβέστερα τήν πάθηση ὁ εὐαγγελιστής Μᾶρκος γράφει ὅτι τό παιδί ἔχει «πνεῦμα ἄλαλον» (9,17), δηλαδή δαιμόνιο, ἐνῶ ὁ Λουκᾶς ὡς γιατρός μιλᾶ γιά πνεῦμα, ἐννοεῖται πονηρό, καί γιά «δαιμόνιον» (9,42). Γενικά στά εὐαγγέλια ἀναφέρονται περιπτώσεις ἀνθρώπων στίς ὁποῖες ἡ δαιμονική ἐπήρεια προκάλεσε κάποια φυσική ἀσθένεια π.χ. κώφωση (Μθ 9,32-33 βλ. Μάθημα 7ο) ἤ τύφλωση καί κώφωση συγχρόνως (βλ. Μθ 12,22). Καί ἡ ἀσθένεια τοῦ Ἰώβ, ἄν καί φαινόταν φυσική, ὅμως ἦταν ἐνέργεια τοῦ διαβόλου. Γι' αὐτό εἶναι φρόνιμο καί συνετό ὅταν παρουσιάζεται μία σοβαρή ἀσθένεια παράλληλα μέ τήν προσφυγή μας στούς γιατρούς γιά τή θεραπεία νά καταφεύγουμε καί στά μέσα πού μᾶς προσφέρει ἡ Ἐκκλησία, τήν προσευχή καί τήν τέλεση Εὐχελαίου ἤ θ. Λειτουργίας ὑπέρ ὑγείας, τήν ἐξομολόγηση, τήν ἐλεημοσύνη κτλ.
  Κακῶς πάσχει: Τό δαιμόνιο θεωρεῖ τό παιδί ὡς τό ἐνδιαίτημά του. Τό τυραννάει, τό βασανίζει, τό ταλαιπωρεῖ, τό φέρνει κοντά στό θάνατο, ἀλλά δέν τό θανατώνει, διότι εἶναι ἡ κατοικία του. Ὁ πατέρας ἐξηγεῖ τό κακῶς πάσχει ἀναφέροντας τά ἀποτελέσματα τῆς ἀρρώστιας, πολλάκις γάρ πίπτει εἰς τό πῦρ καί πολλάκις εἰς τό ὕδωρ. Ὅταν τό ταλαίπωρο αὐτό παιδί βρίσκεται σέ κατάσταση κρίσεως, κινδυνεύει νά καεῖ ἤ νά πνιγεῖ. Σώζεται μόνο μέ τήν ἔγκαιρη ἐπέμβαση τῶν οἰκείων του.
  Ὁ δαιμονισμένος νέος τῆς περικοπῆς μας εἶναι μιά ζωντανή εἰκόνα τῆς κοινωνίας μας καί μάλιστα τῶν νέων μας. Στό πρόσωπό του μποροῦμε νά δοῦμε ἕναν μεγάλο ἀριθμό παιδιῶν τῆς ἐποχῆς μας, πού ζοῦν χωρίς Χριστό καί κυριεύθησαν ἀπό τό πονηρό πνεῦμα. Ἄλλοτε τά καταλαμβάνει τό ἄλαλο πνεῦμα (Μρ 9,17), γίνονται ἀμίλητα καί ἀπρόσιτα χωρίς λόγο· δέν ἐπικοινωνοῦν οὔτε μέ τούς γονεῖς τους. Τό σπίτι γίνεται γι' αὐτούς ἑστιατόριο, ξενοδοχεῖο καί Τράπεζα ὅπου ἔρχονται μόνο γιά νά φᾶνε, νά κοιμηθοῦν καί νά ζητήσουν χρήματα. Κι ἄλλοτε πάλι τά κυριεύει τό πνεῦμα τοῦ ὑλισμοῦ, τῆς ἀθεΐας καί τῆς διαφθορᾶς, πού τά βασανίζει τόσο φρικτά. Ἐνῶ ἔχουν τόσα ἀγαθά, εἶναι πεινασμένα κι ἀνικανοποίητα, ψάχνουν τή χαρά στά ναρκωτικά, γιά νά ἐξαθλιώσουν μ' αὐτά ὁλότελα τόν ἑαυτό τους. Ἡ νεολαία μας, πού ζῆ μακριά ἀπό τόν Χριστό, συχνά σάν τόν δαιμονισμένο νέο ἀφρίζει καί τρίζει τά δόντια της ὀργισμένη, σχίζει τά ροῦχα της, αὐτοκαταστρέφεται. Δέν ξέρει τί θέλει. Ἄλλοτε τή βλέπουμε νά πέφτει στό νερό τῆς ἀπελπισίας, τοῦ μαρασμοῦ καί τῆς καταθλίψεως κι ἄλλοτε στή φωτιά τοῦ ἐγκλήματος ἤ τῆς αὐτοκτονίας.

17,16. Καί προσήνεγκα αὐτόν τοῖς μαθηταῖς σου, καί οὐκ ἠδυνήθησαν αὐτόν θεραπεῦσαι.
  Ὁ Κύριος εἶχε δώσει πρίν ἀπό λίγο καιρό στούς μαθητές του «ἐξουσίαν πνευμάτων ἀκαθάρτων ὥστε ἐκβάλλειν αὐτά καί θεραπεύειν πᾶσαν νόσον καί πᾶσαν μαλακίαν» (Μθ 10,1· βλ. Λκ 9,1). Τώρα ὅμως αὐτοί οὐκ ἠδυνήθησαν αὐτόν θεραπεῦσαι, δέν μπόρεσαν νά θεραπεύσουν τόν δαιμονισμένο νέο. Στό ἐρώτημα πού εὔλογα δημιουργεῖται, γιατί οἱ μαθητές δέν πέτυχαν τή θεραπεία; ἀπαντᾶ στή συνέχεια ὁ Κύριος ἐλέγχοντας τήν ἀπιστία τοῦ πατέρα (στ. 17) καί τήν ὀλιγοπιστία τῶν μαθητῶν (στ. 20).

β) Ὁ ἔλεγχος τοῦ Χριστοῦ καί ἡ θεραπεία τοῦ παιδιοῦ (17,17-18)

  Τήν εὐθύνη γιά τήν ἀποτυχία τῆς θεραπείας ρίχνει ὁ πατέρας στούς μαθητές τοῦ Ἰησοῦ καί ὄχι στή δική του ὀλιγοπιστία. Αὐτό προκαλεῖ τήν ἱερή ἀγανάκτηση καί τόν αὐστηρό ἔλεγχο τοῦ Κυρίου. Ὁ Ἰησοῦς ὁ «πρᾶος καί ταπεινός τῇ καρδίᾳ» (Μθ 11,29), θά ἐλέγξει καί τούς μαθητές του γιά τήν ὀλιγοπιστία τους, ὡστόσο δέν θέλει νά τούς κατηγοροῦν αὐτοί  πού πρέπει πρῶτα νά ἐλέγξουν τόν ἑαυτό τους.

17,17. ἀποκριθείς δέ ὁ ᾿Ιησοῦς εἶπεν· ὦ γενεά ἄπιστος καί διεστραμμένη! ἕως πότε ἔσομαι μεθ᾿ ὑμῶν; ἕως πότε ἀνέξομαι ὑμῶν; φέρετέ μοι αὐτόν ὧδε.
  Ὁ Ἰησοῦς ἔχει μπροστά του τήν εἰκόνα τῆς πονεμένης ἀνθρωπότητος, τήν ὁποία ταλαιπωρεῖ ὁ ἀρχέκακος διάβολος, καί ἀπό τήν ἄλλη τούς ἐκπροσώπους του, πού στάθηκαν ἀνήμποροι νά τή βοηθήσουν. Ὁ λόγος του· ὦ γενεά ἄπιστος καί διεστραμμένη ἀπευθύνεται τόσο στόν πατέρα ὅσο καί στούς μαθητές ἀλλά καί σέ ὅλους τούς παρευρισμομένους. Ὁ γενικός ἔλεγχος γίνεται πιό εὐπρόσδεκτος ἀπό ὅτι ὁ προσωπικός πού εἶναι σκληρότερος.
  Ἡ προσφώνηση τοῦ Κυρίου πρός τόν ἰσραηλιτικό λαό εἶναι σχεδόν ἡ ἴδια μέ ἐκείνη τοῦ Μωυσῆ στό κύκνειο ἆσμα του· «γενεά σκολιά καί διεστραμμένη» (Δε 32,5). Ὁ Κύριος ἀντικαθιστᾶ τό ἐπίθετο «σκολιά» μέ τό ἄπιστος ἀποκαλύπτοντας ἔτσι ὅτι αἰτία τῆς διαστροφῆς τοῦ λαοῦ εἶναι ἡ ἀπιστία. Ὅπως οἱ προφῆτες τῆς Π. Διαθήκης, ἔτσι καί ὁ Χριστός διαμαρτύρεται γιά τή γενική ἀποστασία ἀπό τόν Θεό, ἡ ὁποία ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπο στή διαστροφή, στήν περιπλάνηση στό σκοτάδι. Εἶναι φανερός ὁ πόνος τοῦ Κυρίου καθώς τώρα πού ἡ ἀποστολή του φθάνει στό τέλος τους οἱ Ἰσραηλίτες ἐξακολουθοῦν νά παρμένουν μοιχοί καί μοιχαλίδες ἐγκαταλείποντας τόν Γιαχβέ, τόν νόμιμο σύζυγό τους.
  Ἡ γενεά ὀνομάζεται ὄχι μόνον ἄπιστη ἀλλά καί διεστραμμένη. Ὑπάρχουν ἄνθρωποι ἄπιστοι ἀπό ἄγνοια. Ἡ γενεά ὅμως αὐτή, τήν ὁποία κατηύθυναν οἱ γραμματεῖς καί οἱ φαρισαῖοι, δέν μπορεῖ νά δικαιολογηθεῖ ὅτι ἡ ἀπιστία της προέρχεται ἀπό ἄγνοια. Ἔχει δεῖ πολλά σημεῖα καί ἔχει γνωρίσει τή δύναμη τοῦ Ἰησοῦ. Ἐπειδή ὅμως ἐπιμένει στήν ἀπιστία, ὀνομάζεται διεστραμμένη. Δέν ἦταν ἡ φύση τῶν ἀνθρώπων διεστραμμένη, ἀλλά ἡ ἀπιστία καί ἡ ἁμαρτία τούς κατήντησαν ἔτσι. Αὐτή ἡ διαστροφή προκαλεῖ καί διευκολύνει τά δαιμόνια νά κυριαρχοῦν ἐλεύθερα ἐπάνω τους.
  Ἕως πότε ἔσομαι μεθ᾿ ὑμῶν; ἕως πότε ἀνέξομαι ὑμῶν; Ἡ φράση αὐτή δείχνει τήν ἀνοχή καί τή μακροθυμία τοῦ Κυρίου πρός τούς ἁμαρτωλούς. Ἀγωνιᾶ καί ἀγανακτεῖ, διότι ἀγαπᾶ τόν ἁμαρτωλό καί θέλει τή σωτηρία του, ἀλλά καί τόν ἀνέχεται περιμένοντας τή μετάνοιά του.
  Ἔμμεσα μ' αὐτά τά λόγια ὁ Ἰησοῦς δείχνει ὅτι πλησιάζει ὁ καιρός τοῦ πάθους καί τοῦ θανάτου του πού εἶναι γι' αὐτόν εὐπρόσδεκτα καί πολύ ποθητά. Σπεύδει νά σταυρωθεῖ γιά χάρη τους, γιά νά τούς ἐλευθερώσει ἀπ' τήν ἀπιστία καί τή διαστροφή τους.
  Πράγματι, μετά τήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ δέν ἔχει πιά ὁ διάβολος ἐξουσία πάνω στούς πιστούς ἀνθρώπους. Δέν μπορεῖ νά τούς βλάψει, ἐκτός ἄν ἐκεῖνοι τοῦ τό ἐπιτρέψουν μέ τό νά ἀπομακρύνονται ἀπό τόν Χριστό καί τά μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας του καί νά ζοῦν μέ ἀσέβεια καί ἁμαρτίες. Ὁ ἀπ. Πέτρος λέει ὅτι ὁ διάβολος «ὡς λέων ὠρυόμενος περιπατεῖ ζητῶν τίνα καταπίῃ» (Α΄ Πέ 5,8). Κι ὁ ἀπ. Παῦλος συχνά μιλᾶ γιά τήν πάλη μας μέ τόν διάβολο καί γιά τίς μεθοδεῖες του (Β΄Κο 11,14· Ἐφ 6,11·12·16· Α' Το 3,7· Β΄ Τι 2,26). Ἡ ἁγία Γραφή μᾶς περιγράφει τήν ἐπίθεση τοῦ σατανᾶ στόν ἴδιο τόν Κύριό μας (βλ. Μθ 4,1-11· Μρ 1,12-13· Λκ 4,1-13)· καί ἡ ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας μας ἔχει νά μᾶς παρουσιάσει πολλές μάχες πού ἔδωσαν τά παιδιά της ἐναντίον τοῦ φοβεροῦ ἐχθροῦ, τοῦ διαβόλου.
  Φέρετέ μοι αὐτόν ὧδε: Προστάζει νά φέρουν τό παιδί κοντά του. Δέν ἀπευθύνεται μόνο στόν πατέρα· χρειαζόταν καί κάποιος ἄλλος νά τόν βοηθήσει, διότι τό παιδί λόγῳ τῆς δαιμονοληψίας, ἦταν ἀτίθασο. Ὁ εὔσπλαγχνος Κύριος ἀνεπηρέαστος ἀπό τήν ἀπιστία καί τή διαστροφή τῆς γενεᾶς καλεῖ κοντά του τό ἄρρωστο παιδί γιά νά τό θεραπεύσει. Δέν ἦλθε γιά νά καταδικάσει τούς ἀνθρώπους, πού μέ τά ἔργα τους ἔγιναν ὑπόδουλοι στό κακό, στή φθορά καί στό θάνατο· δέν ἦλθε γιά νά κατακρίνει, ἀλλά γιά νά διακονήσει καί νά σώσει. Ὁ σταυρός, γιά τόν ὁποῖο θά μιλήσει ὁ Κύριος προφητικά στούς στίχους 22-23, εἶναι τό σύμβολο τῆς διακονίας καί τῆς προσφορᾶς του στήν ἀνθρωπότητα.

17,18. Καί ἐπετίμησεν αὐτῷ ὁ ᾿Ιησοῦς, καί ἐξῆλθεν ἀπ᾿ αὐτοῦ τό δαιμόνιον καί ἐθεραπεύθη ὁ παῖς ἀπό τῆς ὥρας ἐκείνης.
  Καί ἐπετίμησεν αὐτῷ ὁ ᾿Ιησοῦς: Ἐπιτιμῶ σημαίνει ἐπιπλήττω. Τό δαιμόνιο εἶχε κυριεύσει τό παιδί, καί αὐτό ἐνεργοῦσε δι' αὐτοῦ (βλ. Μθ 4,24). Ἡ ἐπιτίμηση φαίνεται ὅτι ἀπευθύνεται στόν ἄνθρωπο, ὅμως στήν οὐσία γίνεται πρός τό δαιμόνιον πού τόν ἔχει κατακτήσει καί τόν κρατάει δέσμιο (βλ. Μρ 1,25).
  Ἐθεραπεύθη ὁ παῖς: Ἡ θεραπεία τοῦ παιδιοῦ μόνο μέ τήν ἐπιτίμηση τοῦ Ἰησοῦ πρός τό δαιμόνιο πού τό εἶχε δέσμιο, δείχνει τή δύναμη, τήν αὐθεντία καί τήν ἐξουσία τοῦ Κυρίου. Καί μέ τό σημεῖο αὐτό ἀποκαλύπτει σέ ὅλους τή θεότητά του, πού μέ λαμπρότητα καί δόξα εἶχε φανερωθεῖ μόνο στούς τρεῖς μαθητές του στό ὄρος τῆς Μεταμορφώσεως.
  Σέ ὅλους ἐμᾶς, πού μέ πόνο παρακολουθοῦμε τήν ἐξαθλίωση καί τή διαφθορά τῶν παιδιῶν μας, ἡ περικοπή αὐτή δίνει μιά ἀπάντηση καί μᾶς συστήνει ἕνα ἐγγυημένο μέσο θεραπείας. Νά φέρουμε τά παιδιά μας στόν Χριστό. Αὐτός εἶναι ὁ παντοδύναμος γιατρός ψυχῶν καί σωμάτων πού μπορεῖ νά τά θεραπεύσει, εἶναι ὁ πάνσοφος διδάσκαλος πού μπορεῖ νά τά διδάξει. Εἶναι ἀνάγκη μάλιστα πρῶτα οἱ γονεῖς νά γνωρίσουν στά παιδιά τους τόν Χριστό, νά τούς μιλήσουν γι' Αὐτόν καί νά τά συνδέσουν μαζί του. Κι ἄν πολλά παιδιά μας ἔχουν κυριευθεῖ ἤδη ἀπό τό πονηρό πνεῦμα καί δέν μᾶς ἀκοῦν ὅταν τούς μιλοῦμε γιά τόν Χριστό, ἄς μήν ἀπελπιζόμαστε. Σάν τόν πατέρα τοῦ δαιμονισμένου νέου ἄς γονατίσουμε ἐνώπιόν του κι ἄς τοῦ ζητήσουμε νά σώσει τά παιδιά μας. Ὅταν τά παιδιά μας δέν θέλουν νά ἀκούσουν τόν σωτήριο λόγο τοῦ Θεοῦ, ἐμεῖς νά μιλοῦμε ἀκατάπαυστα στόν σωτήρα Χριστό γιά τά παιδιά μας.

Γ) Ἡ δύναμη τῆς πίστεως, τῆς προσευχῆς καί τῆς νηστείας (17,19-21)

17,19. Τότε προσελθόντες οἱ μαθηταί τῷ ᾿Ιησοῦ κατ᾿ ἰδίαν εἶπον· διατί ἡμεῖς οὐκ ἠδυνήθημεν ἐκβαλεῖν αὐτό;
  Τότε, ἀφοῦ ὁ πατέρας παρέλαβε θεραπευμένο τό παιδί του (βλ. Λκ 9,42), πῆγαν ἰδιαιτέρως οἱ μαθηταί στόν Ἰησοῦ καί τοῦ εἶπαν· «Γιατί ἐμεῖς δέν μπορέσαμε νά βγάλουμε τό διαμόνιο»; Ἡ ἐρώτησή τους φανερώνει ἀγωνία καί φόβο μή τυχόν ἔχασαν τή χάρη πού ὁ Κύριος τούς ἐμπιστεύθηκε, ὅταν τούς ἔδωσε τή δύναμη καί τήν ἐξουσία νά φυγαδεύουν καί νά ἐκδιώκουν τά ἀκάθαρτα πνεύματα.
  Ὁ Θεοτόκης παρατηρεῖ: α) Ὅπως αὐτοί πού ἔλαβαν τό χάρισμα τῆς προφητείας, δέν προφήτευαν πάντοτε, οὔτε γιά ὅλα τά θέματα, ἔτσι καί αὐτοί πού ἔλαβαν τή χάρη τῶν θαυμάτων, δέν θαυματουργοῦσαν πάντοτε, οὔτε σέ ὅλες τίς περιπτώσεις. β) Ἐμποδίζεται ἡ ἐνέργεια τοῦ θαύματος ἐξαιτίας τῆς ὀλιγοπιστίας καί τοῦ δισταγμοῦ αὐτοῦ πού τό ἐπιτελεῖ ἤ ἐξαιτίας τῆς ἀναξιότητος αὐτοῦ πού ζητάει τό θαῦμα.
  Εἶναι ἄξιο προσοχῆς τό γεγονός, ὅτι οἱ μαθητές δέν ἐπαναπαύτηκαν στό ὅτι ἀπέδωσε ὁ Κύριος στήν ἀποτυχία τῆς θεραπείας στήν ἀπιστία τῆς γενεᾶς, ἀλλά ὅπως λέει ὁ ἀείμνηστος π. Σεραφείμ Παπακώστας «ὡς ἄριστοι τοῦ πνευματικοῦ των συμφέροντος ἐρευνηταί, θέλουν νά μάθουν τήν ἰδικήν των ἔλλειψιν καί ὄχι τοῦ λαοῦ, θέλουν νά ἀποδώσουν τό ἐσφαλμένον εἰς τόν ἑαυτόν των καί ὄχι εἰς τούς ἄλλους». Πόσο ὠφέλιμη εἶναι αὐτή ἡ τακτική στίς καθημερινές μας σχέσεις μέ τούς ἀνθρώπους!

17,20. ὁ δέ ᾿Ιησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· διά τήν ἀπιστίαν ὑμῶν. ἀμήν γάρ λέγω ὑμῖν, ἐάν ἔχητε πίστιν ὡς κόκκον σινάπεως, ἐρεῖτε τῷ ὄρει τούτῳ μετάβηθι ἐντεῦθεν ἐκεῖ, καί μεταβήσεται, καί οὐδέν ἀδυνατήσει ὑμῖν.
  Ὅταν ὁ Κύριος ἀπευθύνθηκε πρός τόν πατέρα καί πρός τό λαό, ἀπέδωσε στήν ἀπιστία του τό ὅτι δέν θεραπεύθηκε τό παιδί. Ὅταν τώρα μιλάει μέ τούς μαθητές του, ἀποδίδει στή δική τους ἀπιστία τό ὅτι δέν κατόρθωσαν νά ἐκβάλουν τό δαιμόνιο. Τό συμπέρασμα εἶναι ὅτι καί στίς δύο πλευρές δέν ὑπῆρχε ἡ πίστη πού ἔπρεπε νά ὑπάρχει.
  Ὁ δέ ᾿Ιησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· διά τήν ἀπιστίαν ὑμῶν: Ἡ πίστη ἦταν οὐσιαστική προϋπόθεση γιά τήν ἐπιτέλεση τῶν σημείων. Δέν εἶναι βέβαια ἄπιστοι οἱ μαθητές. Φαίνεται ὅμως ὅτι ἐπειδή ἄκουσαν ὅτι εἶναι πολύ φρικτή ἡ κατάσταση τοῦ δαιμονισμένου παιδιοῦ, τούς κατέλαβε ὀλιγοπιστία. Αὐτή τήν ὀλιγοπιστία τους ἐλέγχει ὁ Κύριος ὡς ἀπιστία. Ἡ πίστη τῶν μαθητῶν γνώρισε διάφορες διακυμάνσεις. Ὁ Πέτρος π.χ. ἄλλοτε μακαρίζεται, ἄλλοτε ἐπιτιμᾶται. Ἀλλά καί οἱ ὑπόλοιποι κατηγοροῦνται ἀπό τόν Κύριο γιά πνευματική ἀτέλεια, ὅταν δέν ἀντιλήφθηκαν τό λόγο του γιά τή ζύμη (βλ. Μθ 16,6-12). Φάνηκαν πνευματικά ἀδύναμοι, διότι ἦταν πάρα πολύ ἀτελεῖς, πρίν λάβουν τό ἅγιο Πνεῦμα.
  Ὁ Ἰησοῦς ὅμως τούς δείχνει ὅτι καί χωρίς τή δική τους πίστη μπορεῖ νά κάνει τό σημεῖο. Ὁ ἅγιος Χρυσόστομος κάνει ἕναν παραλληλισμό μέ τό θαῦμα πού συνέβη στόν τάφο τοῦ Ἐλισσαίου· καί σ' ἐκείνη τήν περίπτωση ἀναστήθηκε ὁ νεκρός πού τοποθετήθηκε στόν τάφο τοῦ προφήτη χωρίς προηγουμένως νά ἐκδηλωθεῖ ἡ πίστη κάποιου προσώπου.
  Γιά τόν κόκκον σινάπεως ἔχει ἤδη μιλήσει ὁ Ἰησοῦς στή σχετική παραβολή του. Τόν ἀναφέρει ἐδῶ γιά νά φανερώσει τήν ἀπερίγραπτη δύναμη τῆς πίστεως. «Ὅνπερ γάρ τρόπον ὁ κόκκος σινάπεως μικρός μέν ἐστι τό μέγεθος, διάπυρος δέ τήν ἐνέργειαν, καί ἐν ὀλίγῃ ἐσπαρμένος περιγραφῇ μεγάλους κλάδους περιέχει, ὅς αὐξηθείς δύναται καί τά πετεινά σκεπάζειν, οὕτω καί ἡ πίστις ἐν τῇ ψυχῇ ἐν ὀξυτάτῃ ροπῇ τά μέγιστα κατορθοῖ», μᾶς λέγει ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἰεροσολύμων. Μολονότι τό σινάπι φαίνεται μικρό ὡς πρός τό μέγεθος, ὅμως ἔχει τήν πιό μεγάλη δύναμη ἀπ' ὅλα τά σπέρματα, γίνεται μεγάλο δένδρο (βλ. Μθ 13,31-32). Παρόμοια καί ἡ ἐλάχιστη ἀλλά γνήσια καί θερμή πίστη μπορεῖ νά πετύχει μεγάλα πράγματα.
  Ἐρεῖτε τῷ ὄρει τούτῳ: Τό μικρό σπέρμα κόκκου σινάπεως παρουσιάζει τεράστια ἀντίθεση πρός τό ὄρος.
  Μετάβηθι ἐντεῦθεν ἐκεῖ: Ἡ μετακίνηση ὄρους εἶναι παράδειγμα γιά νά δηλώσει κανείς κάτι πού εἶναι ἀδύνατο νά συμβεῖ. Ὅποιος πιστεύει στόν Χριστό μπορεῖ νά ἐπιτελέσει καί αὐτά πού θεωροῦνται ἀπό τούς ἀνθρώπους ὡς ἀδύνατα πράγματα. Ὡραία εἰκόνα τῶν κατορθωμάτων τῆς πίστεως ἔχουμε στό 11ο κεφ. τῆς πρός  Ἑβραίους ἐπιστολῆς. Ἡ πίστη κάνει θαύματα, ἐπιτελεῖ ἔργα καταπληκτικά τά ὁποῖα φαίνονται λογικά ἀκατόρθωτα.
  Βέβαια δέν ἀναφέρεται πουθενά γιά τούς μαθητές ὅτι ἐπετέλεσαν τέτοιο σημεῖο μετά τήν Πεντηκοστή, πού ἡ πίστη τους γιγάντωσε. Ὁ ἅγιος Χρυσόστομος ἀπαντᾶ ὅτι ἦταν πολύ μεγαλύτερα ἐκεῖνα πού ἐπετέλεσαν, ἀφοῦ ἀνέστησαν μύριους νεκρούς καί πνευματικά καί σωματικά. Δέν εἶναι τό ἴδιο πράγμα νά μετακινήσεις ὄρος καί νά διώξεις τό θάνατο ἀπό νεκρό σῶμα καί ψυχή.

17,21. Τοῦτο δέ τό γένος οὐκ ἐκπορεύεται εἰ μή ἐν προσευχῇ καί νηστείᾳ.
  Τοῦτο δέ τό γένος, δέν σημαίνει μιά ἰδιαίτερη τάξη δαιμόνων ἀλλά ὅλο τό δαιμονικό γένος, «τό γένος τῶν δαιμόνων πάντων» (Ζιγαβηνός). Τά δαιμόνια φυγαδεύονται μόνο ἐν προσευχῇ καί νηστείᾳ. «Ἡ μέν γάρ προσευχή φοβερά τῷ δαίμονι· ταύτην δέ κρατύνει καί δυναμοῖ λίαν ἡ νηστεία», ἐξηγεῖ ὁ Ζιγαβηνός.
  Ἡ ἀπάντηση τοῦ Κυρίου εἶναι κατηγορηματική ὅτι τά δαιμόνια δέν βγαίνουν μέ τίποτε ἄλλο παρά μόνο μέ προσευχή καί νηστεία. Ὑπογραμμίζοντας τή δύναμη τῆς νηστείας στήν περίπτωση αὐτή ὁ ἅγιος Χρυσόστομος λέει· «Ἡ νηστεία εἶναι φοβερή γιά τούς δαίμονες. Ἄν κάποιος εἶναι σεληνιαζόμενος δεῖξε του τό πρόσωπο τῆς νηστείας. Θά μείνει πιό ἀκίνητος κι ἀπό αὐτές τίς πέτρες, διότι θά παγώσει ἀπό τό φόβο καί θά εἶναι σάν δεμένος, ἰδιαίτερα ὅταν δεῖ νά συνδέεται μέ τή νηστεία ἡ ἀδελφή καί ὁμόζυγός της προσευχή. Αὐτός πού νηστεύει εἶναι ἀνάλαφρος, ἔχει φτερά καί προσεύχεται μέ ἐγρήγορση».
  Ἡ νηστεία ἀποτελεῖ ἔνδειξη ταπεινώσεως, μέσο νεκρώσεως τῶν ἀτάκτων ὁρμῶν καί ματαίων συνηθειῶν, κάνει τό νοῦ καθαρότερο, τόν προσηλώνει στήν προσευχή· τονώνει καί φτερώνει τήν προσευχή.
  Σήμερα πού ἡ πολεμική τῶν σατανικῶν δυνάμεων κατά τῆς Ἐκκλησίας εἶναι τόσο ἔντονη, δέν θά πρέπει νά παραθεωρεῖται ἡ βασική αὐτή ἀλήθεια. Δύο κυρίως εἶναι τά μέσα μέ τά ὁποῖα μᾶς πολεμᾶ ὁ διάβολος· 1) οἱ σαρκικές ἐπιθυμίες καί 2) ἡ ματαιότητα τοῦ κόσμου. Κι ἐμεῖς ἔχουμε δύο ὅπλα γιά νά τόν ἀντιμετωπίσουμε καί νά τόν συντρίψουμε· Ὅταν ξεσηκώνεται ἡ σάρκα καί ἔχουμε σαρκικούς πειρασμούς, τότε νηστεύουμε. Δέν θά ἐπιμείνει περισσότερο  ὁ διάβολος, διότι τρέμει τήν νηστεία, ἡ ὁποία μᾶς γυμνάζει καί μᾶς κάνει ἀγαπητούς στόν Θεό. Ὅταν πάλι ὁ διάβολος μᾶς προβάλλει τά τερπνά αὐτοῦ τοῦ κόσμου, ἐμεῖς νά καταφεύγουμε στήν προσευχή καί μαζί μέ τόν Δαυΐδ νά λέμε στόν Κύριο· «ἀπόστρεψον τούς ὀφθαλμούς μου τοῦ μή ἰδεῖν ματαιότητα» (Ψα 118,37). Ἡ προσευχή καί ἡ νηστεία εἶναι τά πανίσχυρα ὅπλα μας μέ τά ὁποῖα συντρίβεται ὁ διάβολος (βλ. Μρ 9,29).
  Σέ μερικούς ἴσως γεννᾶται τό ἐρώτημα· γιατί ὁ Θεός ἐπιτρέπει στόν διάβολο νά μᾶς πειράζει; Ἡ ἀπάντηση εἶναι: Γιά νά τόν νικοῦμε καί ἔτσι ἐκεῖνος μέν νά καταισχύνεται, ἐμεῖς δέ νά κερδίζουμε τό στέφανο τῆς νίκης. Καί εἶναι εὔκολο νά νικήσουμε τόν φοβερό μας ἐχθρό, ἄν χρησιμοποιήσουμε τά ὅπλα μέ τά ὁποῖα μᾶς ὁπλίζει ὁ Κύριός μας ἐναντίον του.

δ) Δεύτερη πρόρρηση τοῦ πάθους (17, 22-23)

  Ὁ Κύριος τρεῖς φορές προλέγει τό πάθος του (βλ. Μθ 16,21· 20,17-19· Μρ 8,31· 9,31· 10,32-34· Λκ 9,22. 44-45· 18,31-33). Αὐτό δείχνοντας ἔτσι ὅτι εἶναι κύριος τῆς ζωῆς του καί μόνος του θέλησε νά τή θυσιάσει, χωρίς νά ἀναγκασθεῖ ἀπό κανένα. Γιά νά μήν πλανῶνται οἱ μαθητές νομίζοντας ὅτι θά βασιλεύσει στήν Ἰερουσαλήμ, ἐνῶ αὐτός ἔμελλε νά σταυρωθεῖ, νά πεθάνει καί νά ἀναστηθεῖ, γι' αὐτό τούς ἐπαναλαμβάνει τήν πρόρρηση γιά τό θάνατο καί τήν ἀνάστασή του.

17,22. ᾿Αναστρεφομένων δέ αὐτῶν εἰς τήν Γαλιλαίαν εἶπεν αὐτοῖς ὁ ᾿Ιησοῦς· μέλλει ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου παραδίδοσθαι εἰς χεῖρας ἀνθρώπων.
  ᾿Αναστρεφομένων δέ αὐτῶν εἰς τήν Γαλιλαίαν: Ὁ Κύριος ἐπιστρέφει στή Γαλιλαία προχωρώντας κατά μῆκος τοῦ Ἰορδάνη ποταμοῦ ἀπό τή δυτική πλευρά. Εἶχε ἀπομακρυνθεῖ μαζί μέ τούς μαθητές του μετά ἀπό μιά σκληρή σύγκρουση πού εἶχε μέ τή θρησκευτική ἡγεσία στήν περιοχή τῆς Καπερναούμ. Περιόδευσε στά μέρη Τύρου καί Σιδῶνος καί ἐπέστρεψε ἀπό τά ὄρη τοῦ Λιβάνου. Μετά τή Μεταμόρφωση θεράπευσε τό δαιμονισμένο παιδί καί μπῆκε στήν περιοχή τῆς Γαλιλαίας.
  Μέλλει ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου παραδίδοσθαι εἰς χεῖρας ἀνθρώπων: Ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι χριστολογικός τίτλος καί σημαίνει ὁ θεάνθρωπος. Τό ἀπαρέμφατο παραδίδοσθαι μαζί μέ τό μέλλει (=πρόκειται) δείχνει ὅτι τό πάθος τοῦ Ἰησοῦ εἶναι γεγονός βέβαιο καί ἀναπόφευκτο. Ὁ Κύριος ἀναφέρεται στήν ὥρα καί τή στιγμή τοῦ γεγονότος πού προλέγει. Τό ἑκούσιο πάθος του ἀποκαλύπτει τή μεγάλη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ Πατέρα, ὁ ὁποῖος ἀποφάσισε τό θάνατο τοῦ υἱοῦ του γιά τή σωτηρία μας.
  Στό ὄρος τῆς Μεταμορφώσεως ὁ Χριστός ἔδειξε στούς τρεῖς μαθητές τή θεότητά του, γιά νά γνωρίζουν ποιός εἶναι καί νά μήν ταραχτοῦν ἀπό αὐτά πού θά ἀκολουθήσουν· ὅπως τό ψάλλουμε στό κοντάκιο τῆς ἑορτῆς: «Ἵνα, ὅταν σε ἴδωσι σταυρούμενον, τό μέν πάθος νοήσουσιν ἑκούσιον, τῷ δέ κόσμῳ κηρύξωσιν ὅτι σύ ὑπάρχεις ἀληθῶς τοῦ πατρός τό ἀπάγαυσμα». Τώρα τούς τό λέει ξεκάθαρα. Ἄν οἱ μαθητές δέν αἰφνιδιαστοῦν μέ τόν ἐπικείμενο σταυρικό θάνατο καί μπορέσουν νά ὑπομείνουν τό πάθος τοῦ διδασκάλου τους, αὐτό θά τούς προετοιμάση γιά τήν ἀποστολή τους καί γιά τό δικό τους μαρτύριο.

17,23. καί ἀποκτενοῦσιν αὐτόν, καί τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἐγερθήσεται. καί ἐλυπήθησαν σφόδρα.
  Οἱ μαθητές ἐλυπήθησαν σφόδρα, εἴτε διότι κατανόησαν τόν ἑκούσιο θάνατο τοῦ Διδασκάλου εἴτε διότι διαψεύστηκαν οἱ ἐλπίδες τους γιά τήν ἐγκόσμια, τήν ἐπίγεια μεσσιανική βασιλεία τοῦ Ἰησοῦ. Δέν ἦταν δηλαδή μιά ἁπλή συμπάθεια γιά τά παθήματα τοῦ διδασκάλου ἡ λύπη πού τούς κατέλαβε, ἀλλά εἶχε σχέση μέ τίς προσδοκίες τους.
  Ὁ ἅγιος Χρυσόστομος ἐξηγεῖ: «Τό ὅτι ἐπρόκειτο νά πεθάνει (ὁ Κύριος) τό γνώριζαν, διότι αὐτό τό ἄκουγαν συνεχῶς. Τό ὅτι ἡ ἰσχύς αὐτοῦ τοῦ θανάτου θά παύσει πολύ γρήγορα καί θά ἐπιφέρει ἀμέτρητα ἀγαθά, δέν τό γνώριζαν ἀκόμη μέ ἀπόλυτη ἀκρίβεια. Ἀκόμη δέν γνώριζαν οὔτε καί αὐτή ἡ ἀνάστασή του τί ἀκριβῶς ἦταν. Γι' αὐτό ἐλυποῦντο· διότι ἡ ἀφοσίωσή τους πρός τόν διδάσκαλό τους ἦταν μεγάλη».

Στεργίου Σάκκου,
Εὐαγγελικές περικοπές (βοήθημα κυκλαρχῶν)

῾Ο χορτασμός τῶν πέντε χιλιάδων στήν ἔρημο

  Τήν Η´ Κυριακή τοῦ Ματθαίου διαβάζεται ἡ εὐαγγελική περικοπή πού ἀναφέρεται στό χορτασμό πέντε χιλιάδων ἀνθρώπων ἀπό τόν ᾿Ιησοῦ σέ ἐρημικό τόπο (14,14-22). Τό σημεῖο τοῦ πολλαπλασιασμοῦ τῶν ἄρτων ἔχει ἰδιαίτερη σπουδαιότητα καί τό ἐξιστοροῦν ἐκτός ἀπό τόν Ματθαῖο καί ὅλοι οἱ ἄλλοι εὐαγγελιστές (Μρ 6,30-44· Λκ 9,10-17· ᾿Ιω 6,1-13). Στά εὐαγγέλια κατά Ματθαῖον καί κατά Μᾶρκον ἀναφέρεται καί ἕνα ἄλλο, δεύτερο σημεῖο χορτασμοῦ. ᾿Εκεῖ μέ «ἑπτά ἄρτους καί ὀλίγα ἰχθύδια» ὁ Κύριος χορταίνει τέσσερις χιλιάδες ἄνδρες καί τά γυναικόπαιδα πού εἶχαν μαζί τους (βλ. Μθ 15,32-39· Μρ 8,1-9).
  Οἱ ᾿Ιουδαῖοι περίμεναν τόν Μεσσία ὡς ἕνα σπουδαῖο κατακτητή, ὁ ὁποῖος θά τούς χαρίσει εὐημερία, θά τούς χορτάσει μέ ἄρτους καί θεάματα, θά δημιουργήσει μιά παγκόσμια βασιλεία. Αὐτά τά στοιχεῖα χρησιμοποίησε ὁ σατανᾶς γιά νά πειράξει τόν Χριστό στήν ἔρημο. ῾Ο Κύριος, τοῦ ὁποίου βέβαια ἡ βασιλεία δέν εἶναι «ἐκ τοῦ κόσμου τούτου», καταδίκασε αὐτή τήν ὑλιστική ἀντίληψη τοῦ λαοῦ περί Μεσσία. ῞Οταν ὅμως ὁ ἴδιος ἔκρινε ὅτι ἦταν ἀναγκαῖο, ἔκανε τό θαῦμα τοῦ πολλαπλασιασμοῦ τῶν ἄρτων καί χόρτασε πέντε χιλιάδες ἄνδρες καί πολλά γυναικόπαιδα μέ πέντε ψωμιά καί δύο ψάρια. Τό συγκεκριμένο σημεῖο, ὅπως σημειώνει ὁ ᾿Ιωάννης (6,14-15), ἐνθουσίασε τά πλήθη καί θέλησαν νά ἀνακηρύξουν τόν ᾿Ιησοῦ βασιλιά, διότι εἶδαν στό πρόσωπό του τήν πραγματοποίηση τῶν προσδοκιῶν τους.
  Τό θαῦμα αὐτό προκάλεσε μεγάλη ἀμφισβήτηση καί σχολιάστηκε ἀρνητικά ἀπό ἀπίστους καί ἀθέους. ῾Ωστόσο, καί μόνο ἡ καρποφορία τῆς γῆς, ἕνα καθημερινό  θαῦμα, ἀποτελεῖ ἀπάντηση στούς ἀρνητές. Αὐτός πού εὐλογεῖ τή γῆ καί πολλαπλασιάζει τά σπέρματα εἶναι ὁ ἴδιος παντοδύναμος Θεός πού μέ τήν ἴδια εὐκολία πολλαπλασιάζει τά πέντε ψωμιά καί τά δυό ψάρια, ὥστε νά χορτάσουν μέ αὐτά πλήθη λαοῦ.

α) ῾Ο ᾿Ιησοῦς σπλαχνίζεται τόν κόσμο (14,14)

  Καθ᾿ ὅλη τή διάρκεια τῆς δημόσιας δράσης του ὁ ᾿Ιησοῦς Χριστός ἐργάζεται ἀκατάπαυστα γιά τή σωτηρία τῶν ἀνθρώπων κηρύττοντας καί θεραπεύοντας ὅσους τόν πλησιάζουν. ῾Ως ἄνθρωπος κάποτε αἰσθάνεται τήν ἀνάγκη τῆς ἀνάπαυσης. Τότε σταματάει γιά λίγο τήν ἱεραποστολική του δραστηριότητα, ἀπομονώνεται σέ ἐρημικούς τόπους καί προσεύχεται. ῎Αλλοτε ἀποσύρεται μόνος του καί ἄλλοτε μαζί μέ τούς μαθητές του.

14,14. Καί ἐξελθών ὁ ᾿Ιησοῦς εἶδε πολύν ὄχλον, καί ἐσπλαγχνίσθη ἐπ᾿ αὐτοῖς καί ἐθεράπευσε τούς ἀρρώστους αὐτῶν.
  ᾿Εξελθών ὁ ᾿Ιησοῦς: Στόν προηγούμενο στίχο (14,13) ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος σημειώνει ὅτι ὁ Χριστός πληροφορήθηκε τόν ἀποκεφαλισμό τοῦ ᾿Ιωάννη τοῦ Προδρόμου ἀπό τόν ῾Ηρώδη ᾿Αντίπα καί ἀποσύρθηκε σέ ἥσυχο τόπο. ᾿Εκεῖ τόν ἀκολούθησαν καί τόν βρῆκαν πλήθη λαοῦ πού ἦρθαν «πεζῇ» ἀπό τίς διάφορες πόλεις. ῾Ο ᾿Ιησοῦς, λοιπόν, ἐξῆλθε ἀπό τόν τόπο στόν ὁποῖο εἶχε ἀπομονωθεῖ καί εἶδε πολύν ὄχλον. ῾Ο ἔρημος τόπος, ἡ ἀκατοίκητη περιοχή στήν ὁποία εἶχε καταφύγει ὁ Κύριος μέ τούς μαθητές του, ξαφνικά μεταβλήθηκε σέ πολυάνθρωπη πόλη. ῎Ετσι ἐκπληρώνεται ἡ προφητεία τοῦ προφήτου ᾿Ησαΐα· «Θήσω τά ἔρημα αὐτῆς ὡς παράδεισον Κυρίου· εὐφροσύνην καί ἀγαλλίαμα εὑρήσουσιν ἐν αὐτῇ» (51,3).
  Καί ἐσπλαγχνίσθη ἐπ᾿ αὐτοῖς: Καί σέ ἄλλες παρόμοιες περιπτώσεις, ὅπως σημειώνουν οἱ εὐαγγελιστές ὁ Κύριος σπλαχνίζεται, συμπονᾶ τό λαό (βλ. Μθ 9,36· 15,32· 20,34· Μρ 1,41· 6,34· Λκ 7,13). ᾿Εδῶ σπλαχνίστηκε τό λαό «ὅτι ἦσαν ὡς πρόβατα μή ἔχοντα ποιμένα», ὅπως σημειώνει ὁ εὐαγγελιστής Μᾶρκος (6,34). ῾Η εὐσπλαγχνία τοῦ ᾿Ιησοῦ δέν εἶναι ἕνα φευγαλέο καί ἀνενέργητο συναίσθημα, ὅπως συμβαίνει συνήθως μέ τά ἀνθρώπινα συναισθήματα. Συνοδεύεται πάντα ἀπό ἔμπρακτη ἐκδήλωση, ὅπως καί στήν προκειμένη περίπτωση. ᾿Ενῶ εἶχε ἀποσυρθεῖ γιά νά ἀναπαυθεῖ, θυσιάζει τήν ἡσυχία καί τήν ἀνάπαυσή του καί ἀρχίζει καί πάλι τό διπλό του ἔργο· διδάσκει (βλ. Μρ 6,34) καί θεραπεύει.
  Καί ἐθεράπευσε τούς ἀρρώστους αὐτῶν: Τά σημεῖα ἀποτελοῦν ἔκφραση τῆς εὐσπλαγχνίας ἀλλά καί ἀπόδειξη τῆς ἐξουσίας καί τῆς δύναμης τοῦ Μεσσία. Συνήθως ὅταν ἐπρόκειτο νά κάνει μία θεραπεία ὁ Κύριος ρωτοῦσε τόν ἀσθενῆ ἄν πιστεύει. Στήν προκειμένη περίπτωση τόν βλέπουμε νά χαρίζει τήν ὑγεία σέ ὅλους τούς ἀσθενεῖς πού βρέθηκαν ἀνάμεσα στό πλῆθος, χωρίς νά ζητήσει ὁμολογία πίστεως. ῎Εκφραση τῆς ἀληθινῆς πίστεώς τους στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ ἦταν τό ὅτι ἐγκατέλειψαν τίς πόλεις τους, τόν ἀναζήτησαν καί ἔτρεξαν κοντά του μέ πολλή προθυμία. Παρέμειναν στόν ἔρημο τόπο ἀκούγοντας τή διδασκαλία του γιά ὧρες πολλές ἀδιαφορώντας γιά τήν ταλαιπωρία καί τήν πείνα.
  Εἶναι παρήγορο καί ἐνθαρρυντικό γιά μᾶς τό γεγονός ὅτι ὁ Κύριος σπλαχνίζεται καί θεραπεύει ὅλους τούς ἀρρώστους πού ἔτρεξαν κοντά του. Σ᾿ αὐτόν καί ἐμεῖς νά προστρέχουμε πάντοτε μέ πίστη καί εὐλάβεια, βέβαιοι ὅτι μᾶς κατανοεῖ καί μᾶς συμπονᾶ περισσότερο ἀπ᾿ ὅλους.

β) ῾Ο διάλογος τοῦ ᾿Ιησοῦ μέ τούς μαθητές (14,15-18)

14,15. ᾿Οψίας δέ γενομένης προσῆλθον αὐτῷ οἱ μαθηταί αὐτοῦ λέγοντες· ἔρημός ἐστιν ὁ τόπος καί ἡ ὥρα ἤδη παρῆλθεν· ἀπόλυσον τούς ὄχλους, ἵνα ἀπελθόντες εἰς τάς κώμας ἀγοράσωσιν ἑαυτοῖς βρώματα.
  ᾿Οψίας δέ γενομένης (πρβλ. Μθ 8,16). ᾿Οψία λεγόταν τό χρονικό διάστημα μεταξύ τῆς ἐνάτης καί τῆς δύσεως τοῦ ἡλίου, δηλαδή περίπου ἀπό τίς 3 μετά τό μεσημέρι πού ὁ ἥλιος ἀρχίζει νά κλίνει πρός τή δύση ὥς στίς 6 μ.μ. ῾Ο Κύριος συνεχίζει νά διδάσκει, ἐνῶ ὁ κόσμος συνεπαρμένος ἀπό τά λόγια του παραμένει ἀδιαμαρτύρητα κοντά του. ῾Η ὥρα ὅμως πέρασε καί ἄρχισε νά σουρουπώνει. Τότε προσῆλθον αὐτῷ οἱ μαθηταί αὐτοῦ. Οἱ μαθηταί ἀντιλαμβάνονται ὅτι οἱ ἀκροατές δέν ἔχουν μαζί τους τρόφιμα. ῾Ο τόπος στόν ὁποῖο βρίσκονται εἶναι ἐρημικός καί καθώς τό κήρυγμα παρατείνεται ἀπευθύνονται τότε στόν Κύριο καί τοῦ ζητοῦν· ἀπόλυσον τούς ὄχλους. Τοῦ θυμίζουν ὅτι ἡ ὥρα εἶναι περασμένη καί πρέπει νά ἀφήσει τά πλήθη τοῦ λαοῦ νά πᾶνε στά γύρω χωριά νά βροῦν κάτι νά φᾶνε. ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος ἀναρωτιέται· Γιατί δέν προσῆλθε κάποιος ἀπό τό πλῆθος νά τοῦ μιλήσει γιά ὅλους τούς ἄλλους; Καί δίδει τήν ἀπάντηση ὅτι συνέβη αὐτό διότι οἱ ἄνθρωποι ἔτρεφαν ὑπερβολικό σεβασμό πρός τό πρόσωπό του, ἀλλά καί διότι δέν ἔνιωθαν πείνα ἐξαιτίας τοῦ πόθου πού εἶχαν νά βρίσκονται διαρκῶς κοντά του. Οὔτε ὅμως καί οἱ μαθητές, παρατηρεῖ ὁ ἄγιος διδάσκαλος, ὅταν πλησίασαν τόν Κύριο τοῦ εἶπαν «θρέψε αὐτούς τούς πεινασμένους», διότι δέν γνώριζαν ἀκόμη πλήρως τή δύναμη τοῦ Διδασκάλου τους· ἡ γνώση τους γι᾿ αὐτόν ἦταν ἀκόμη ἀτελής.
  Στήν παράκληση τῶν μαθητῶν ὁ ἀείμνηστος π. Κωνσταντῖνος Καλλίνικος βλέπει τό ἐνδιαφέρον καί τήν ἀγάπη τους γιά τούς ἀδελφούς «ὑπέρ τῶν ὁποίων αὔριον οὐ μόνον τραπέζας θά ἔστηνον, ἀλλά καί εἰς ἄμβωνας θά ἀνήρχοντο καί ἐπί ἰκριωμάτων τάς ψυχάς θά ἐδαπάνων». ᾿Επισημαίνει ὅμως ὅτι ἡ παράκλησή τους δείχνει ἐπίσης τήν ἀπελπισία πού κατέκλυσε τήν ψυχή τους, ὅταν συνειδητοποίησαν ὅτι τόσες χιλιάδες ἄνθρωποι εἶναι νηστικοί, χωρίς τή δυνατότητα νά βροῦν κάτι φαγώσιμο σ᾿ αὐτόν τόν ἔρημο τόπο.
  ῾Ο Ματθαῖος γράφει ὅτι οἱ μαθητές πλησίασαν τόν ᾿Ιησοῦ καί τοῦ εἶπαν γιά τήν πείνα τῶν ἀνθρώπων. ῾Ο ᾿Ιωάννης ὅμως λέγει ὅτι ὁ Κύριος ρώτησε τόν Φίλιππο· «Πόθεν ἀγοράσωμεν ἄρτους, ἵνα φάγωσιν οὗτοι;» (᾿Ιω 6,5). Δέν ὑπάρχει διαφωνία ἀνάμεσα στούς εὐαγγελιστές. ῾Απλῶς ὁ ᾿Ιωάννης συμπληρώνει αὐτό πού εἶχε ἀποσιωπήσει  ὁ Ματθαῖος. ῾Η ὑπόθεση ἐξελίχτηκε ὡς ἑξῆς· Οἱ μαθητές θέτουν στόν ᾿Ιησοῦ τό πρόβλημα. ᾿Εκεῖνος ἀπευθύνεται  στόν Φίλιππο «πειράζων αὐτόν» καί τόν ρωτᾶ· «᾿Από ποῦ θά ἀγοράσουμε ψωμιά γιά νά φᾶνε αὐτοί;». Καί μετά ἀπό τή γεμάτη ἀπορία ἀπάντηση τοῦ Φιλίππου ἀπευθύνεται καί πρός τούς μαθητές· «οὐ χρείαν ἔχουσιν ἀπελθεῖν· δότε αὐτοῖς ὑμεῖς φαγεῖν» (βλ. στ. 16).
  ῎Ερημός ἐστιν ὁ τόπος: ῾Ο τόπος στόν ὁποῖο βρίσκεται ὁ Κύριος καί τά πλήθη εἶναι ἡ ἐρημική περιοχή γύρω ἀπό τήν πόλη Βηθσαϊδά (βλ. Λκ 9,10). Τό ὄνομα τῆς πόλεως σημαίνει τόπος ἁλιείας. ῞Οπως εἶναι φυσικό, ὑπῆρχαν πολλοί τόποι ἁλιείας γύρω ἀπό τή λίμνη τῆς Γαλιλαίας, ἑπομένως καί πολλές πόλεις μέ τό ὄνομα αὐτό. Τό ἱερό κείμενο ἐδῶ ἐννοεῖ τή Βηθσαϊδά στήν ἀντίπερα ὄχθη τῆς Καπερναούμ, ἀνατολικά τῆς λίμνης, στήν Περαία, στό σημεῖο ὅπου ὁ ᾿Ιορδάνης ἐκβάλλει στή λίμνη (βλ. ᾿Ιω 6,17). ᾿Εκεῖ κοντά βρισκόταν ἡ ἔρημος Γαλβανίς, ὅπου ἀποτραβήχθηκε ὁ ᾿Ιησοῦς μέ τούς μαθητές του.
  ῾Ερμηνεύοντας τήν περικοπή ὁ ἅγιος Χρυσόστομος λέγει χαρακτηριστικά ἀπευθυνόμενος στούς μαθητές τοῦ Κυρίου· «῎Αν ὁ τόπος εἶναι ἔρημος, ὅμως εἶναι παρών αὐτός πού τρέφει τήν οἰκουμένη· καί ἄν πέρασε ἡ ὥρα, συνομιλεῖ μαζί σας αὐτός πού βρίσκεται ἐκτός τοῦ χρόνου». Παραλληλίζοντας τό περιστατικό πρός τήν πορεία τῶν ᾿Ισραηλιτῶν στήν ἔρημο ὁ ἅγιος διδάσκαλος παρατηρεῖ ὅτι ὁ Κύριος μέ τό σημεῖο αὐτό ἀποδεικνύει πώς εἶναι ὁ ἴδιος Θεός ὁ ὁποῖος ἔθρεψε καί πότισε τό λαό πού ὁδηγοῦσε ὁ Μωυσῆς στήν ἔρημο. ᾿Επιπλέον ὁ ἅγιος Χρυσόστομος λέγει ὅτι ὁ Κύριος ἔφερε τό λαό στήν ἔρημο, ὥστε νά ἀπαλλάξει τό θαῦμα ἀπό κάθε ὑποψία καί κανένας νά μή νομίσει ὅτι κάποια πόλη πού βρισκόταν ἐκεῖ κοντά πρόσφερε τά ἀγαθά πού χρειάζονταν γιά τό τραπέζι. Γι᾿ αὐτό ὁ εὐαγγελιστής ἀναφέρει ὄχι μόνο τόν τόπο, ἀλλά καί τήν ὥρα πού ἔγινε τό θαῦμα.

14,16. ῾Ο δέ ᾿Ιησοῦς εἶπεν αὐτοῖς· οὐ χρείαν ἔχουσιν ἀπελθεῖν· δότε αὐτοῖς ὑμεῖς φαγεῖν.
  ῾Ο ᾿Ιησοῦς σπλαγχνίζεται τά πλήθη καί δέν θέλει νά τούς ἀφήσει νά φύγουν νηστικοί. Αἰσθάνεται τόν ἑαυτό του κατά κάποιο τρόπο ὑπεύθυνο γι᾿ αὐτό τό πλῆθος πού βρέθηκε ἐκεῖ λαχταρώντας νά τόν ἀκούσει. Μέ τό θαῦμα πού θά ἐπιτελέσει πιστοποιεῖ τό λόγο τῆς Γραφῆς ὅτι «οἱ ἐκζητοῦντες τόν Κύριον οὐκ ἐλαττωθήσονται παντός ἀγαθοῦ» (Ψα 33,11).
  Δότε αὐτοῖς ὑμεῖς φαγεῖν: Γνώριζε ὁ Κύριος ὅτι οἱ μαθητές δέν μποροῦσαν νά θρέψουν τόσους ἀνθρώπους ἀλλά, ὅπως ἐξηγεῖ ὁ Ζιγαβηνός, τούς προτρέπει νά δώσουν στόν κόσμο νά φάει, «ἵνα τούτων προβαλλομένων ἀπορίαν, τότε λοιπόν ἐξ ἀνάγκης αὐτός ποιήσῃ τό ἑαυτοῦ». Θέτει σέ δοκιμασία τήν πίστη τῶν ἀποστόλων του γιά νά τούς προετοιμάσει γιά τό θαῦμα. Θέλει νά γυμνάσει τήν πίστη τους καί νά ἀντιτάξει στή δική τους λογική σκέψη τή δική του ὑπέρλογη δύναμη. Νά τούς ἑδραιώσει στήν πίστη ὅτι ὁ διδάσκαλός τους μπορεῖ νά θρέψει τούς πολυάριθμους ἀκροατές του. Καί ἐφόσον αὐτός ἔχει τέτοια δύναμη, τήν ἔχουν κι ἐκεῖνοι, ἀφοῦ ὁ ἴδιος τούς ἔδωσε τό χάρισμα καί τήν ἐξουσία νά ἐπιτελοῦν σημεῖα.
  Μελετώντας τό σημεῖο στόν εὐαγγελιστή ᾿Ιωάννη (βλ. 6,3-15), θά δοῦμε ὅτι ὁ Κύριος μετά τό χορτασμό παίρνει ἀφορμή καί μιλάει γιά τόν οὐράνιο ἄρτο. Χρησιμοποιεῖ τό σημεῖο ὡς βάση, γιά νά ὁδηγήσει τούς ἀκροατές του σέ μιά ὑψηλότερη διδασκαλία, νά τούς προσφέρει τήν οὐράνια τροφή (βλ. 6,26-27). ῾Ο Χριστός σίγουρα συμπάθησε τούς πεινασμένους καί κουρασμένους ἀνθρώπους πού πῆγαν γιά νά ἀκούσουν τή διδασκαλία του καί τούς στρώνει τραπέζι. ῾Ωστόσο ὁ κύριος σκοπός τοῦ σημείου δέν εἶναι νά ἱκανοποιήσει μόνο τίς ὑλικές, ἐπίγειες ἀνάγκες τους. Τούς θυμίζει ὅτι ὁ Θεός χόρτασε τούς προγόνους τους πρίν ἀπό 1.400 χρόνια στήν ἔρημο μέ τό μάννα καί συγχρόνως δείχνει ὁλοκάθαρα τήν ταυτότητά του. Σάν νά τούς λέει· «Νά ποιός εἶμαι. Θυμηθεῖτε, ἀναγνωρίστε με καί πιστέψτε». ᾿Αντίστοιχα ἡ ἀποστολή καί ἡ εὐθύνη τῆς ᾿Εκκλησίας εἶναι νά τρέφει τούς πιστούς μέ τό ὕδωρ καί τόν ἄρτο τῆς ζωῆς, μέ τό λόγο καί τά μυστήρια, χωρίς βέβαια νά ἀδιαφορεῖ γιά τίς ὑλικές ἀνάγκες, πού ὅμως ἡ ἱκανοποίησή τους εἶναι δευτερεῦον ἔργο. Γι᾿ αὐτό καί οἱ ἀπόστολοι στή σχετική ἀνάγκη πού παρουσιάστηκε στήν πρώτη ᾿Εκκλησία θά ποῦν· «οὐκ ἀρεστόν ἐστιν ἡμᾶς καταλείψαντας τόν λόγον τοῦ Θεοῦ διακονεῖν τραπέζαις» (Πρξ 6,2).
  Τό παράγγελμα τό ἀπευθύνει ὁ Κύριος σέ ὅλους μας· δότε ὑμεῖς αὐτοῖς φαγεῖν, δῶστε τροφή στούς πεινασμένους. Καί μέ τόν προφήτη ᾿Ησαΐα εἶχε παραγγείλει· «Κόψε τό ψωμί σου καί μοιράσου το μέ τόν πτωχό. Φιλοξένησε ἀστέγους στό σπίτι σου, ἐάν δεῖς γυμνό ντῦσε τον. Καί ὁ Θεός θά εἶναι μαζί σου» (᾿Ησ 58,7. 11). Καί ἡ ᾿Εκκλησία, βέβαια, σάν σύνολο δέν μένει ἀδιάφορη καί ἀμέτοχη σέ περιπτώσεις πού ἡ πείνα, ἡ φτώχεια καί ἡ δυστυχία ταλαιπωροῦν τούς ἀνθρώπους. Αὐτή πρώτη ὀργάνωσε τή φιλανθρωπία. ᾿Ακολούθησε τό παράδειγμα τοῦ ἀπ. Παύλου, ὁ ὁποῖος ὀργάνωσε τή λογία (= ἔρανο) σέ ὅλες τίς ἐκκλησίες, γιά νά καλύψει τίς ἀνάγκες τῶν ἀδελφῶν τῆς ᾿Ιερουσαλήμ, τῆς μητέρας τῶν ἐκκλησιῶν, ἀλλά καί ὅλης τῆς ᾿Ιουδαίας.

14,17. Οἱ δέ λέγουσιν αὐτῷ· οὐκ ἔχομεν ὧδε εἰ μή πέντε ἄρτους καί δύο ἰχθύας.
  Στήν αἰφνιδιαστική προτροπή τοῦ διδασκάλου τους, «δότε αὐτοῖς ὑμεῖς φαγεῖν», οἱ μαθητές ἀπαντοῦν ὅτι δέν ἔχουν παρά μόνο πέντε ἄρτους καί δύο ἰχθύας. Καί αὐτά, ὅπως σημειώνει ὁ εὐαγγελιστής ᾿Ιωάννης, τά εἶχε κάποιο παιδί πού ἦταν ἐκεῖ κοντά (6,8). Οἱ λεπτομέρειες σχετικά μέ τά διαθέσιμα τρόφιμα τονίζουν τήν πραγματικότητα τοῦ σημείου. Τό ψωμί καί τό ψάρι ἀποτελοῦσαν τή βασική καί συνηθισμένη τροφή τῶν κατοίκων τῆς Παλαιστίνης.  
  ῾Ο Θεοτόκης λέει· Σημείωσε ὅτι, ὅπου ὑπάρχει ἀπορία καί ἀδυναμία φύσεως, ἐκεῖ ἐνεργεῖ ἡ δύναμη καί ἡ τελειότητα τῆς χάριτος, καθώς εἶπε ὁ ἀπ. Παῦλος· «῾Η γάρ δύναμίς μου ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦται» (Β´ Κο 12,9). Γι᾿ αὐτό πρῶτα ἔγινε φανερή σέ ὅλους ἡ ἔλλειψη τῶν τροφῶν καί ἔπειτα ἔλαμψε ἡ χάρη τοῦ παντοδύναμου Θεοῦ.
  «᾿Αλλά ἀπό αὐτό», παρατηρεῖ ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, «διδασκόμεθα καί κάτι ἄλλο, τήν ἀντίληψη τῶν μαθητῶν γιά τά ἀναγκαῖα πράγματα καί τή μεγάλη ἀδιαφορία τους γιά τήν τροφή. ῎Αν καί ἦταν δώδεκα, εἶχαν μόνο πέντε ἄρτους καί δύο ψάρια. Τόσο ἐπουσιώδη θεωροῦσαν τά σωματικά πράγματα καί μόνο γιά τά πνευματικά φρόντιζαν. Καί δέν κράτησαν αὐτούς τούς λίγους ἄρτους πού εἶχαν γιά τόν ἑαυτό τους, ἀλλά καί αὐτούς τούς ἔδωσαν ὅταν τούς ζητήθηκαν. Συνεπῶς νά διδασκόμαστε ἀπό αὐτό ὅτι, καί ἄν ἀκόμη ἔχουμε λίγα, νά τά δίδουμε σέ αὐτούς πού ἔχουν ἀνάγκη».

γ) ῾Η εὐλογία τῶν τροφῶν (14,16-19)

4,18-19. ῾Ο δέ εἶπε· φέρετέ μοι αὐτούς ὧδε. Καί κελεύσας τούς ὄχλους ἀνακλιθῆναι ἐπί τούς χόρτους, λαβών τούς πέντε ἄρτους καί τούς δύο ἰχθύας, ἀναβλέψας εἰς τόν οὐρανόν εὐλόγησε, καί κλάσας ἔδωκε τοῖς μαθηταῖς τούς ἄρτους, οἱ δέ μαθηταί τοῖς ὄχλοις.
  ῾Ο ᾿Ιησοῦς δίνει ἐντολή στά πλήθη ἀνακλιθῆναι ἐπί τούς χόρτους, νά ξαπλώσουν πάνω στά χόρτα. Τήν ἐποχή ἐκείνη οἱ ἄνθρωποι ἔτρωγαν μισοξαπλωμένοι. ῾Ο εὐαγγελιστής Μᾶρκος λέει ὅτι κάθησαν «ἐπί τῷ χλωρῷ χόρτῳ» (6,39) καί μάλιστα «ἀνά ἑκατόν καί ἀνά πεντήκοντα», σέ ὁμάδες τῶν ἑκατό καί πενήντα ἀτόμων. ῎Ετσι καί ἡ διανομή τῶν τροφῶν ἦταν εὔκολη, ὥστε νά φᾶνε ὅλοι μέ τάξη καί ἡσυχία, καί τό θαῦμα ἔγινε ὁρατό σέ ὅλους. Χαριτωμένα σχολιάζει ὁ π. Σεραφείμ Παπακώστας· «Φυσικά (ὁ Κύριος) δέν ἔφερε τάπητας καί πολυθρόνες· εἶχεν ὅμως καταστρώσει ἐκ τῶν προτέρων τόν τόπον μέ τάπητας τῆς ἰδικῆς του κατασκευῆς· μέ τάπητας  ἀπό ἁπαλώτατον καί τρυφερόν καί ὑγιεινόν χόρτον. ῾Η τοιαύτη δέ ἁπλότης μαζῆ μέ τήν ἀθώαν αὐτάρκειαν δημιουργεῖ πολλήν εὐχαρίστησιν καί ἄνεσιν».
  Λαβών δέ τούς πέντε ἄρτους καί τούς δύο ἰχθύας: ῾Ο ᾿Ιησοῦς εἶχε τή δύναμη νά ἐπιτελέσει τό σημεῖο καί χωρίς προϋπάρχουσες τροφές. Ζητᾶ ὅμως πρῶτα ἀπό τούς ἀνθρώπους νά προσφέρουν ὅσα μποροῦν· νά συμμετέχουν κι αὐτοί μέ ὅ,τι ἔχουν. ῎Ετσι γίνεται πιό διακριτικά τό σημεῖο, ὥστε οὔτε καί οἱ ἴδιοι οἱ μαθητές νά καταλάβουν καλά τί ἀκριβῶς ἔγινε (βλ. Μρ 6,52). ῾Ο Κύριος πῆρε τούς πέντε ἄρτους καί τά δύο ψάρια καί ἀναβλέψας εἰς τόν οὐρανόν, ὕψωσε τό βλέμμα του πρός τόν οὐρανό καί εὐλόγησε γιά νά ἀποδώσει τιμή στόν Πατέρα ἀλλά καί γιά νά μᾶς διδάξει «μή πρότερον ἅπτεσθαι τραπέζης, ἕως ἄν εὐχαριστήσωμεν τῷ Θεῷ τῷ χορηγῷ τῆς τροφῆς καί τήν εὐλογίαν ταύτης οὐρανόθεν ἑλκύσωμεν», ὅπως ἐξηγεῖ ὁ Ζιγαβηνός.
  ῾Ο Κύριος μέ τό παράδειγμά του μᾶς μαθαίνει πῶς νά ἁγιάζουμε τό καθημερινό μας φαγητό. Οἱ ἅγιοι πατέρες ἀκολουθώντας τό παράγγελμα τοῦ ἀπ. Παύλου «πᾶν κτίσμα Θεοῦ καλόν, καί οὐδέν ἀπόβλητον μετά εὐχαριστίας λαμβανόμενον· ἁγιάζεται γάρ διά λόγου Θεοῦ καί ἐντεύξεως» (Α´ Τι 4,4-5), τονίζουν ὅτι εἶναι ἀνάγκη ὁ ἄνθρωπος, ὅταν ἀπολαμβάνει τά ἀγαθά τοῦ Θεοῦ, νά ζητεῖ τήν εὐλογία του με προσευχή εὐγνωμοσύνης καί εὐχαριστίας. ῎Εχουν συντάξει μάλιστα καί ὡραῖες προσευχές τῆς τραπέζης. ῾Ο Θεός, βέβαια, δέν κερδίζει τίποτε μέ τήν εὐχαριστία μας, ἀλλά ἐμεῖς οἱ ἴδιοι παίρνουμε κάτι ἀνώτερο καί ἀπό τό πιό πλούσιο ὑλικό τραπέζι· τήν αἰώνια εἰρήνη καί σωτηρία. ῾Ο εὐγνώμων λεπρός, ὁ ὁποῖος ἐπέστρεψε νά εὐχαριστήσει τόν Κύριο, δέν πῆρε μόνο τήν ἴαση τοῦ σώματος, ὅπως καί οἱ ἄλλοι ἐννέα, ἀλλά καί τή σωτηρία τῆς ψυχῆς του. ῾Η εὐγνωμοσύνη εἶναι μιά φυσική ἀρετή, ἕνα στοιχειῶδες καί βασικό γνώρισμα τοῦ ἀνθρώπου.
  ῾Η προσευχή πρίν ἀπό τό φαγητό, ὅταν μάλιστα βρισκόμαστε σέ δημόσιους χώρους ἔχει ἐπίσης ὁμολογιακό χαρακτήρα. ᾿Ιδιαίτερα δέ στήν ἐποχή μας  καθίσταται ἀναγκαία γιά ἕναν ἀκόμη λόγο· ῾Η μόλυνση, πού ἔχει ἐπιφέρει ἡ ἀνεξέλεγκτη ἐπέμβαση τοῦ ἀνθρώπου στό περιβάλλον, κατέστησε τίς τροφές ἐπικίνδυνες. ᾿Επειδή ἡ κατάσταση ἔχει ξεφύγει ἀπό τόν ἔλεγχο καί τῶν εἰδικῶν, ὁ μόνος πού μπορεῖ νά μᾶς προστατέψει εἶναι ἡ εὐλογία τοῦ Θεοῦ, τήν ὁποία ἐπικαλούμαστε μέ τήν εἰδική προσευχή τῆς τραπέζης πού ἔχει ἡ ᾿Εκκλησία. Αὐτό συνιστοῦσε καί ὁ μακαριστός π. Παΐσιος, ὅταν ἔντρομοι οἱ ἄνθρωποι τοῦ μιλοῦσαν γιά τή μόλυνση τῶν τροφῶν.
  Εἶναι χαρακτηριστικό τό παράδειγμα τῶν μοναχῶν στό ῞Αγιο ῎Ορος· οὔτε ἕνα ποτήρι νερό δέν πίνουν, πρίν τό εὐλογήσουν κάνοντας τό σταυρό τους. ᾿Εφαρμόζουν ἔτσι τή σύσταση τοῦ ἀπ. Παύλου· «Εἴτε οὖν ἐσθίετε εἴτε πίνετε εἴτε τι ποιεῖτε, πάντα εἰς δόξαν Θεοῦ ποιεῖτε» (Α´ Κο 10,31).
  Καί κλάσας ἔδωκε (βλ. Μθ 15,36): Οἱ λέξεις καί ἡ πράξη εἶναι εὐχαριστιακές καί τό χωρίο αὐτό χρησιμοποιήθηκε σέ ἀρχαῖες λειτουργίες. Τά ρήματα λαβών, ἀναβλέψας εἰς τόν οὐρανόν, εὐλόγησε, καί κλάσας ἔδωκε μᾶς θυμίζουν τή διήγηση τοῦ Μ. Δείπνου (βλ. Μθ 26,26-29· Μρ 14,22-25· Λκ 22,17-21), ὅπου ἡ εὐλογία καί ἡ χάρη στέκει ἀόρατη, ἀθέατη, μυστική. ῞Οπως ὁ Κύριος μέ πέντε ἄρτους ἔθρεψε τά σώματα τῶν ἀκροατῶν του, ἔτσι κι ἀργότερα μέ ἕναν ἄλλο ῎Αρτο θά θρέψει τίς ψυχές τῶν πιστῶν του. Εἶναι ὁ ἴδιος «ὁ ἄρτος τῆς ζωῆς» (᾿Ιω 6,35), ὁ ὁποῖος τροφοδοτεῖ τήν ᾿Εκκλησία του ὄχι μέ προσωρινή βρώση ἀλλά αἰώνια. «᾿Εάν τις φάγῃ ἐκ τούτου τοῦ ἄρτου, ζήσεται εἰς τόν αἰῶνα» (᾿Ιω 6,51).
  ῾Η εὐχαριστιακή ἑρμηνεία τοῦ θαύματος ἁπλώνεται καί στήν ὀρθόδοξη ζωγραφική· Στίς συμβολικές παραστάσεις τῆς θείας Εὐχαριστίας στίς τοιχογραφίες τῶν κατακομβῶν ὑπάρχουν καί ἰχθεῖς.
  ῾Ο ᾿Ιησοῦς μπορεῖ νά θρέψει μόνος του τά πλήθη, διότι εἶναι Θεός, σπλαχνίζεται τόν ὄχλο καί τόν εὐεργετεῖ. ῾Ωστόσο θέλει συνεργάτες στό ἔργο του, γι᾿ αὐτό ἔδωκε τοῖς μαθηταῖς τούς ἄρτους. Στό θαῦμα αὐτό παίρνουν ἐνεργό μέρος οἱ μαθηταί.
  Οἱ δέ μαθηταί τοῖς ὄχλοις: ῾Ο ᾿Ιησοῦς καθιστᾶ καί παρουσιάζει τούς μαθητές, συνεργάτες του σ᾿ αὐτό τό θαυμαστό ἔργο, διακόνους τοῦ θαύματος, ὥστε νά μή δείξουν ἀπιστία οὔτε νά τό λησμονήσουν μέ τό πέρασμα τοῦ χρόνου, ἀφοῦ θά εἶχαν ὡς μάρτυρες τά ἴδια τά χέρια τους, ὅπως ἐξηγεῖ ὁ ἅγιος Χρυσόστομος. Συγχρόνως ὁ Κύριος δείχνει ποιό θά ἦταν στό μέλλον τό ἔργο τῶν μαθητῶν· Θά μεταδίδουν στόν κόσμο τήν πνευματική τροφή καί τή θεία χάρη.
  Εἶναι σχολαστικότητα νά ἀσχοληθοῦμε μέ τό πότε ἀκριβῶς ἔγινε τό σημεῖο τοῦ πολλαπλασιασμοῦ· τήν ὥρα πού εὐλογήθηκαν τά τρόφιμα, τήν ὥρα πού κόβονταν ἤ τήν ὥρα πού τά μοίραζαν οἱ μαθητές στούς ἀνθρώπους; ῎Αν πολλαπλασιάζονταν τήν ὥρα πού τά εὐλογοῦσε, θά γινόταν μπροστά του ἕνα βουνό. Τό πιθανότερο εἶναι, ὅτι τήν ὥρα πού ὁ ᾿Ιησοῦς τά ἔκοβε, πολλαπλασιάζονταν. ῞Οπως τό λάδι καί τό ἀλεύρι τῆς χήρας, πού φιλοξένησε στά Σαρεπτά τόν προφήτη ᾿Ηλία, δέν λιγόστευαν ἀλλά ὅσο ξοδεύονταν αὔξαναν (βλ. Γ´ Βα 17,16).

δ) Πλούσιο τό περίσσευμα μετά ἀπό τό χορτασμό τοῦ πλήθους (14,20-22)

14,20. Καί ἔφαγον πάντες καί ἐχορτάσθησαν, καί ἦραν τό περισσεῦον τῶν κλασμάτων δώδεκα κοφίνους πλήρεις.
  ῎Εφαγον πάντες: ῾Ο Κύριος θεράπευσε τούς ἀσθενεῖς πού βρίσκοταν ἀνάμεσα στό ἀκροατήριό του (στ. 14). Στήν συνέχεια ὅμως προβαίνει σέ μία εὐεργεσία πού ἀπολαμβάνουν ὅλοι, ὥστε νά μήν εἶναι ἡ πλειονότητα μόνο θεατές τῶν ὅσων συνέβαιναν στούς ἄλλους, ἀλλά νά γευτοῦν καί αὐτοί τῆς θείας δωρεᾶς. Αὐτό τό διαφορετικό εἶδος τοῦ θαύματος σταλάζει στίς καρδιές τῶν πιστῶν θάρρος πολύ καί ἐλπίδα μεγάλη ὅτι ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ ὄχι μόνο θεραπεύει τίς ἀσθένειές μας, ἀλλά καί προλαβαίνει κάθε ἀνάγκη μας.  
  Πολύ εὔστοχα ὁ ἀείμνηστος π. Κων/νος Καλλίνικος παρατηρεῖ· «῎Εθρεψε καί ὁ προφήτης ᾿Ηλιού κατά τάς ἡμέρας τοῦ λιμοῦ μέ ὀλίγον ἄλευρον καί ἔλαιον τόν οἶκον τῆς χήρας εἰς Σαρεπτά, ἀλλ᾿ ἐκεῖ ὄχι πεντακισχίλιοι, ἀλλά δύο μόνον ἦσαν ψυχαί. Καί ἐτράφη ἐν τῇ ἐρήμῳ διά τοῦ μάννα ὁ ὁδοιπορῶν λαός, πλήν ὄχι διά τοῦ Μωυσέως, ἀλλά διά τοῦ Θεοῦ, εἰς ὅν αὐτός ὑπούργει. ᾿Ενταῦθα δέ τό θαῦμα ὑπερβαίνει ἐκεῖνα τά θαύματα καί διά τό πλῆθος τῶν τραφέντων καί διά τήν ἄμεσον ἐνέργειαν τοῦ θρέψαντος».
  Καί ἐχορτάσθησαν: ῾Ο ᾿Ιησοῦς εἶχε πεῖ· «Ζητεῖτε πρῶτον τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καί τήν δικαιοσύνην αὐτοῦ, καί ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν» (Μθ 6,33). ῞Ολο ἐκεῖνο τό πλῆθος αὐτήν τήν ἡμέρα εἶχε ζητήσει «τήν βασιλείαν καί τήν δικαιοσύνην», δηλαδή τόν ἄρτο τοῦ πνεύματος, ἀλλά βρῆκε καί τόν ἄρτο τοῦ σώματος. ῾Ο Θεός εἶναι σπλαχνικός πατέρας καί δέν θέλει νά στεροῦνται τά παιδιά του τά ἀπαραίτητα γιά τή ζωή. Τοποθέτησε τόν ἄνθρωπο στή γῆ καί τοῦ ἔδωσε ὅλα τά ἀγαθά νά τά ἀπολαμβάνει. ῎Οχι ἁπλῶς δημιούργησε τόν κόσμο, ἀλλά τόν ἔκανε «καλό λίαν», γιά νά τόν χαίρονται οἱ ἄνθρωποι. Θέλει ὅμως νά εἶναι ἐγκρατεῖς καί κυρίαρχοι τῶν ἀγαθῶν. Βέβαια ὁ παράδεισος πού ἔκανε ὁ Θεός δέν ἦταν μόνον αἰσθητός καί ὑλικός ἀλλά καί νοητός καί πνευματικός, διότι οἱ πρωτόπλαστοι ζοῦσαν συντροφιά μέ τόν Θεό.
  Τό πρόβλημα τοῦ χορτασμοῦ ὅλων τῶν ἀνθρώπων ἦταν πάντοτε βασανιστικό γιά τήν ἀνθρωπότητα. Σέ κάθε ἐποχή ὑπῆρχαν «οἱ περισσεύοντες ἄρτων» καί οἱ «λιμῷ ἀπολλύμενοι». Μέ ἐλάχιστες ἐξαιρέσεις, ὅπως στή μικρή πρωτοχριστιανική κοινωνία, τό πρόβλημα ἐξακολουθεῖ νά βασανίζει τόν κόσμο μας. Δέν βρίσκεται στήν ἀνεύρεση τῶν ὑλικῶν· αὐτά τά δίνει ὁ οὐράνιος πατέρας μας σέ ἐπάρκεια γιά ὅλα τά πλάσματά Του. ῾Υπάρχει ὅμως στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου, πού συνάζει τά δῶρα τοῦ Θεοῦ, καί τά χρησιμοποιεῖ ἀναλόγως· ῎Αν δέχεται τά δῶρα καί τά διαχειρίζεται ὡς καλός οἰκονόμος ἤ ἄν τά θεωρεῖ ἀποκλειστικό ἀπόκτημα τοῦ κόπου του καί τά σπαταλᾶ ἀσυλλόγιστα γιά τόν κορεσμό τῶν ἀκόρεστων ὀρέξεών του.
  Εἶναι διαπιστωμένο ἀπό τούς εἰδικούς ὅτι ἡ γῆ ἔχει τόσα ἀγαθά, πού μπορεῖ νά θρέψει δεκαπλάσιο ἀπό τόν σημερινό πληθυσμό της. ᾿Εντούτοις, μέχρι καί σήμερα, στόν 21ο αἰ., ἕνα μεγάλο μέρος τῶν ἀνθρώπων ὑποσιτίζεται καί πεθαίνει ἀπό τήν πείνα. Κι αὐτό τό ἄλυτο γιά τά κοινωνικά συστήματα πρόβλημα  ὀφείλεται στήν ἀδικία, στήν πλεονεξία, στήν ἐπίδειξη, στή σπατάλη, στίς καταχρήσεις, στήν τεμπελιά καί γενικά στήν ἁμαρτία. Γι᾿ αὐτό, μόνο ἄν ἀφαιρέσουμε τήν ἁμαρτία ἀπό τή γῆ, θά λυθεῖ ὁριστικά τό κοινωνικό πρόβλημα. ῾Ο Θεός εἶναι ἡ ἀστείρευτη πηγή κάθε εὐλογίας. «Πηγή ἐστι φιλανθρωπίας ὁ Χριστός, καί οὐδέποτε παύεται τά ἐκεῖθεν νάματα τῇ τῶν ἀνθρώπων φύσει προχέουσα», λέει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος καί προσθέτει· «῞Οταν ὁ Θεός εὐχαριστεῖται καί εὐλογεῖται ἀπό τούς ἀνθρώπους, τότε συνηθίζει νά χορηγεῖ πιό πλούσια τήν εὐλογία του σ᾿ ἐκείνους ἀπό τούς ὁποίους εὐλογεῖται».
 Καί ἦραν τό περισσεῦον τῶν κλασμάτων δώδεκα κοφίνους πλήρεις: Μετά τό χορτασμό τά περισσεύματα συγκεντρώθηκαν σέ δώδεκα κοφίνια. Τό ὅτι γέμισαν ἀπό τά περισσεύματα τόσα πολλά κοφίνια δείχνει τήν ἱστορικότητα τοῦ σημείου. Τά δώδεκα κοφίνια πιθανόν βρέθηκαν σέ κάποια γειτονική ἀγροικία. Εἶναι ἰσάριθμα μέ τούς μαθητές, γιά νά κρατᾶνε ὁ καθένας ἀπό ἕνα καί νά ἔχουν προσωπική ἐμπειρία καί συμμετοχή στό σημεῖο. «Διά τοῦτο ἔκανε νά περισσεύσουν καί δώδεκα κοφίνια, διά νά κρατήσει καί ὁ ᾿Ιούδας ἕνα», παρατηρεῖ ὁ ἅγιος Χρυσόστομος.
  ῾Ο Κύριος βάζει τούς μαθητές του νά συγκεντρώσουν τό περισσεῦον τῶν κλασμάτων, γιά νά διδάξει ὅτι -καί ὅταν ἀκόμη ὑπάρχει ἡ δυνατότητα νά χορταίνουν οἱ ἄνθρωποι μέ ὑπερφυσικό τρόπο- ἡ σπατάλη εἶναι ἀπαράδεκτη. ῎Αλλωστε ὁ ᾿Ιησοῦς δέν ἔχει σκοπό νά ἐπιτελεῖ καθημερινά σημεῖα, οὔτε νά τρέφει τό λαό θαυματουργικά· δέν εἶναι αὐτή ἡ ἀποστολή του.
  Τό μήνυμα τῆς οἰκονομίας, πού μᾶς δίδει ὁ Κύριος, εἶναι ἰδιαίτερα ἐπίκαιρο, καθώς χαρακτηριστικό γνώρισμα τῆς καταναλωτικῆς μας κοινωνίας  -μιά διαφθορά τῆς φύσεώς μας- εἶναι ἡ σπατάλη τῶν ἀγαθῶν. ῾Η οἰκονομία εἶναι μεγάλη ἀρετή, τήν ὁποία πρέπει νά ἐμπνεύσουμε στά παιδιά μας. «Οἱ χρυσοχόοι δέν περιφρονοῦν ὡς ἄχρηστα τά μικρά ψήγματα τοῦ χρυσοῦ, ἀλλ ἐπιμελῶς ἀθροίζουν αὐτά καί εἶναι τό ἄθροισμά των ὄγκος πολύτιμος», τονίζει γιά τήν οἰκονομία ὁ ἀείμνηστος π. Κων/νος Καλλίνικος.
  Οἱ μαθητές συγκέντρωσαν τά περισσεύματα ἀφ᾿ ὅτου ἔφαγον πάντες καί ἐχορτάσθησαν· γεγονός πού φανερώνει ὅτι δέν πρέπει νά συγκεντρώνουμε καί νά θησαυρίζουμε, προτοῦ οἱ ἄλλοι χορτάσουν. Νά κάνουμε  οἰκονομία στίς δικές μας δαπάνες καί ὄχι στό ψωμί τῶν πεινασμένων.
  ῾Ο π. Αὐγουστῖνος, ἐπίσκοπος Φλωρίνης (Σταγόνες ἀπό τό ὕδωρ τό ζῶν, σελ. 174-175), γράφει· «῾Η οἰκονομία εἶναι ἀρετή, πού βρίσκεται ἀνάμεσα σέ δύο ἄκρα· ἀνάμεσα στή φιλαργυρία καί τή σπατάλη. Φιλαργυρία εἶναι νά μαζεύει ὁ ἄνθρωπος πάντοτε ὅσο τό δυνατόν περισότερα καί εἰ δυνατόν νά μή ξοδεύη τίποτε. ῞Ολο νά παίρνη καί ποτέ νά μή δίνη. Τό ἄλλο ἄκρο εἶναι ἡ σπατάλη. Δηλαδή νά ξοδεύη κανείς περισσότερα ἀπ᾿ ὅ,τι χρειάζεται. Καί τά δύο εἶναι κακά καί τά καταδικάζει τό εὐαγγέλιο. ῾Η σπατάλη κινδυνεύει νά γίνη ὁ τάφος τῆς ἀνθρωπότητος».
  Μέ τήν οἰκονομία ὁ ἄνθρωπος γίνεται αὐτάρκης ἀλλά καί εὐεργετικός στούς ἄλλους. Δίδακτικό παράδειγμα ἀποτελοῦν οἱ μεγάλοι εὐεργέτες τοῦ γένους μας. Οἱ περισσότεροι ἀπό αὐτούς γεννήθηκαν φτωχοί. Δούλεψαν σκληρά καί πλούτισαν, ἐξακολουθοῦσαν ὅμως νά ζοῦν φτωχικά, ὥστε νά κληροδοτήσουν στό γένος πλούσιες κληρονομιές.

14,21. Οἱ δέ ἐσθίοντες ἦσαν ἄνδρες ὡσεί πεντακισχίλιοι χωρίς γυναικῶν καί παιδίων.
  ῾Ο εὐαγγελιστής ὑπολογίζει τόν ἀριθμό αὐτῶν πού χόρτασαν ἄνδρες ὡσεί πεντακισχίλιοι, ἔχει μάλιστα τή συνείδηση ὅτι δέν δίνει τόν ἀκριβῆ ἀριθμό ἀλλά κατά προσέγγιση, γι᾿ αὐτό χρησιμοποιεῖ τό ὡσεί· τό χωρίς γυναικῶν καί παιδίων δέν σημαίνει ὅτι δέν παρευρίσκονταν ἐκεῖ γυναῖκες καί παιδιά, ἀλλ᾿ ὅτι ὁ ὑπολογισμός γίνεται μόνο σέ ἄνδρες. ῞Οπως γνωρίζουμε ἀπό τίς ἀπογραφές τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, συνήθως δέν μετροῦνταν τά γυναικόπαιδα. ῾Ο ἀριθμός δείχνει τό πλῆθος τῶν ἀνθρώπων πού χόρτασε μέ τόσο θαυμαστό τρόπο. ᾿Αφοῦ μόνο οἱ ἄνδρες ἦταν 5.000, τό σύνολο τῶν ἀνθρώπων μαζί μέ τίς γυναῖκες καί τά παιδιά ἦταν πολύ μεγαλύτερο. Τό ὅτι εἶχαν καθίσει κατά ὁμάδες ἀνά 100 καί 50, ὅπως γράφει ὁ εὐαγγελιστής Μᾶρκος, ἔκανε εὔκολη τήν καταμέτρησή τους.
  ᾿Επειδή ἐμεῖς σήμερα δέν ξέρουμε τόν τρόπο πού ζοῦσαν οἱ ἄνθρωποι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, τά νούμερα πού ἀναφέρει τό Εὐαγγέλιο μᾶς φαίνονται ὑπερβολικά καί δημιουργεῖται μέσα μας ἀμφιβολία. ῞Οσοι ὅμως καταγόμαστε ἀπό χωριά ἔχουμε τέτοιες ἐμπειρίες ἀπό τά πανηγύρια πού γίνονται. Συγκεντρώνονται πολλοί ἄνθρωποι ἀπό ὅλη τήν ἐπαρχία, κάθονται κάτω ἀπό τά δένδρα παρέες παρέες καί τρῶνε. Πολλές φορές μάλιστα ὁ ναός πού πανηγυρίζει προσφέρει καί τό φαγητό σέ ὅλους. Εἶναι μιά ὄμορφη καί γραφική σκηνή, πού σέ ὁρισμένους τόπους μπορεῖ  καί σήμερα κανείς νά τή συναντήσει.
  ῾Ο Ζιγαβηνός ἐπαινεῖ τό ὅτι οἱ ἄνθρωποι ἐκεῖνοι εἶχαν μεταβεῖ οἰκογενειακῶς στόν ἔρημο ἐκεῖνο τόπο γιά νά ἀκούσουν τή διδαχή τοῦ Κυρίου, ἔτσι ὅλη ἡ οἰκογένεια ἔζησε τό σημεῖο, «ὅτι μετά γυναικῶν καί παιδίων προσήδρευον· καί ἐπειδή πανοικί παρέμειναν, πανοικί καί τῆς εὐεργεσίας ἀπήλαυσαν».

14,22. Καί εὐθέως ἠνάγκασεν ὁ ᾿Ιησοῦς τούς μαθητάς αὐτοῦ ἐμβῆναι εἰς τό πλοῖον καί προάγειν αὐτόν εἰς τό πέραν, ἕως οὗ ἀπολύσῃ τούς ὄχλους.
  ῾Η πληροφορία ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς ἔστειλε τούς μαθητάς αὐτοῦ μέ τό πλοιάριο εἰς τό πέραν, στήν ἀπέναντι ὄχθη τῆς λίμνης, στήν Καπερναούμ, ἕως ὅτου ὁ ἴδιος ἀπολύσῃ τούς ὄχλους, συμπληρώνεται ἀπό τήν ἐξιστόρηση τοῦ ᾿Ιωάννη (βλ. 6,14-15). ῾Ο ᾿Ιησοῦς ἀντιλήφθηκε ὅτι μετά τό θαῦμα τοῦ χορτασμοῦ οἱ ὄχλοι ἐπιθυμοῦσαν νά τόν ἀνακηρύξουν βασιλιά. «Τόσο πολύ, λοιπόν, κατεπλάγησαν οἱ ᾿Ιουδαῖοι ἀπό τό θαῦμα αὐτό, ὥστε θέλησαν καί βασιλιά νά τόν ἀνακηρύξουν, πράγμα βέβαια πού δέν τό ἔκαναν σέ κανένα ἀπό τά ἄλλα θαύματά του», λέει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος. ῾Ο ἐνθουσιασμός αὐτός μποροῦσε εὔκολα νά μεταδοθεῖ καί στούς μαθητές. ῞Οταν μάλιστα ὁ εὐαγγελιστής λέγει ὅτι τούς ἠνάγκασεν, φανερώνει τή μεγάλη ἐπιθυμία τῶν μαθητῶν νά μείνουν κοντά στόν Κύριο. Δέν εἶναι ἀπίθανο οἱ μαθητές νά ἐπηρεάζονταν ἀπό πόθους φιλοδοξίας καί νά θεωροῦσαν κατάλληλο τό χρόνο γιά τήν ἵδρυση τῆς ἐπίγειας βασιλείας τοῦ Μεσσία, ὅπως αὐτοί τήν ὀνειρεύονταν. ῾Η παρουσία τους πιθανόν νά ξεσήκωνε πιό πολύ τό πλῆθος. Γιά νά τούς προστατεύσει ἀπό ἐσφαλμένες ἐκδηλώσεις, τούς παρακίνησε νά φύγουν νωρίτερα.  
  ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος ἐξηγεῖ· «῎Εδωσε ἐντολή νά φύγουν ἀπό κοντά του ἐκεῖνοι πού ἔλαβαν τά ὑπολείμματα καί τά ἀποδεικτικά στοιχεῖα τοῦ θαύματος. Καί σέ ἄλλες περιπτώσεις, ὅταν ὁ ᾿Ιησοῦς ἐπιτελεῖ μεγάλα ἔργα, ἀποφεύγει τό πλῆθος τοῦ κόσμου καί τούς μαθητές του, μέ σκοπό νά μᾶς διδάξει νά μήν ἐπιδιώκουμε σέ καμιά περίπτωση τή δόξα τῶν ἀνθρώπων καί νά μήν παρασυρόμαστε ἀπό τόν κόσμο.
 

Στέργιος Σάκκος

Εὐαγγελικές περικοπές (Βοήθημα γιά κυκλάρχες)

Θεραπεία δύο τυφλῶν καί ἑνός κωφάλαλου δαιμονισμένου

  Τήν Ζ´ Κυριακή τοῦ Ματθαίου διαβάζεται ἡ εὐαγγελική περικοπή ἡ ὁποία ἐξιστορεῖ τή θεραπεία δύο τυφλῶν καί ἑνός κωφάλαλου δαιμονιζομένου στήν Καπερναούμ. Καταγράφει, ἐπίσης, τήν ἀπήχηση πού εἶχαν αὐτά τά σημεῖα στόν λαό καί στή θρησκευτική ἡγεσία (Μθ 9,27-35).

  ῾Η προφητεία τοῦ ᾿Ησαΐα, τήν ὁποία ὁ ἴδιος ὁ ᾿Ιησοῦς ἀπέδωσε στό πρόσωπό του (βλ. Λκ 4,19), ἔλεγε ὅτι ὁ Μεσσίας θά κηρύξει «αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καί τυφλοῖς ἀνάβλεψιν» (᾿Ησ 61,1). Πράγματι, ἡ θεραπεία δαιμονισμένων (βλ. Μθ 4,24· 8,16. 28· 15,22-28·  Μρ 1,32.34· 5,1-20· 6,13· Λκ 4,33-35· 8,26-39) καί τυφλῶν (Μθ 12,22· 15,30-31· 21,14· Λκ 18,35-43· ᾿Ιω 9,1-41) εἶναι ἀπό τά πιό συνηθισμένα σημεῖα πού ἀναφέρουν τά εὐαγγέλια.

 α) Οἱ δύο τυφλοί (9,27-31)

 ῞Ολα τά σημεῖα πού ἐπιτελοῦσε ὁ ᾿Ιησοῦς ἀποτελοῦσαν ἀποδείξεις καί διαπιστευτήρια τῆς θεότητός του. ῾Η ἀνάβλεψη τῶν τυφλῶν, ἰδιαιτέρως, ἦταν ἀπό τά σπουδαιότερα μεσσιανικά σημεῖα. ῾Ο ᾿Ησαΐας ἀναφέρει πολλές φορές στίς προφητεῖες του ὅτι ὁ Μεσσίας θά χαρίσει τό φῶς στούς τυφλούς· «᾿Εν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ οἱ ἐν τῷ σκότει καί ἐν τῇ ὁμίχλῃ ὀφθαλμοί τυφλῶν ὄψονται» (29,18), «τότε ἀνοιχθήσονται ὀφθαλμοί τυφλῶν» (35,5). Καί ἀλλοῦ διακηρύττει· «῎Εδωκά σε... εἰς φῶς ἐθνῶν ἀνοῖξαι ὀφθαλμούς τυφλῶν» (42,6-7). Τά προφητικά αὐτά χωρία ἀναφέρονται κυρίως στόν πνευματικό φωτισμό τόν ὁποῖο θά ἔφερνε ὁ Μεσσίας στόν κόσμο πού ζοῦσε στό σκοτάδι τῆς πλάνης καί τῆς ἁμαρτίας. ῾Ωστόσο προαναγγέλλουν καί τή διάνοιξη τῶν σωματικῶν ὀφθαλμῶν σέ πολλούς τυφλούς, ὡς μία χειροπιαστή ἀπόδειξη τοῦ πνευματικοῦ φωτισμοῦ. ῞Οταν οἱ μαθητές τοῦ ᾿Ιωάννου τοῦ βαπτιστοῦ θέτουν στόν Χριστό, ἐκ μέρους τοῦ διδασκάλου τους, τό ἐρώτημα ἄν εἶναι αὐτός ὁ Μεσσίας, ἐκεῖνος τούς δίδει συγκεκριμένες ἀποδείξεις λέγοντας· «Πορευθέντες ἀπαγγείλατε ᾿Ιωάννῃ ἅ ἀκούετε καί βλέπετε· τυφλοί ἀναβλέπουσι καί χωλοί περιπατοῦσι...» (Μθ 11,4-5).

 ῾Η διήγηση τῆς θεραπείας τῶν δύο τυφλῶν, τήν ὁποία διασώζει μόνο ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος, ἀκολουθεῖ ἀμέσως μετά ἀπό τό θαῦμα τῆς ἀναστάσεως τῆς θυγατέρας τοῦ ᾿Ιαείρου καί τῆς θεραπείας τῆς αἱμορροούσης γυναικός. Παρόμοια θεραπεία δύο τυφλῶν ἐξιστορεῖ ἐπίσης ὁ Ματθαῖος κατά τήν ἔξοδο τοῦ ᾿Ιησοῦ ἀπό τήν ᾿Ιεριχώ (βλ. 20,29-34). ῾Ο εὐαγγελιστής Μᾶρκος κάνει λόγο γιά τή θεραπεία ἑνός τυφλοῦ στή Βηθσαϊδά (βλ. 8,22-26) καί ἑνός στήν ᾿Ιεριχώ, ὅπου καί ἀναφέρει συγκεκριμένα ὅτι ὁ τυφλός ἦταν ὁ υἱός Τιμαίου Βαρτιμαῖος (βλ. 10,46-52).

 ῾Η τύφλωση ἦταν ἀσθένεια πολύ διαδεδομένη στήν Παλαιστίνη καί γενικότερα στήν ἀρχαία ᾿Ανατολή. ῾Ο Χριστός θεράπευσε πολλούς ἀπό αὐτούς πού ἦταν τυφλοί σωματικά, ἀλλά φώτισε πολύ περισσότερους ἀπό αὐτούς πού εἶχαν κλειστά τά μάτια τῆς ψυχῆς τους καί ζοῦσαν στό σκοτάδι τῆς ἄγνοιας καί τῆς ἁμαρτίας. ῎Ανοιξε τά πνευματικά  μάτια τῶν ἀνθρώπων γιά νά δοῦν καί νά θαυμάσουν τά μεγαλεῖα του καί νά ζήσουν μέσα στό φῶς τῆς θείας παρουσίας του. ῾Ο ᾿Ιησοῦς ἄλλωστε ἦλθε στόν κόσμο ὡς κριτήριο γιά νά ἀποδειχθοῦν οἱ δῆθεν βλέποντες ὅτι εἶναι τυφλοί, οἱ δέ θεωρούμενοι τυφλοί νά δοῦν ὑψηλές ἀποκαλύψεις (βλ. ᾿Ιω 9,39), δηλαδή αὐτόν τόν ἴδιο τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ.

9,27. Καί παράγοντι ἐκεῖθεν τῷ ᾿Ιησοῦ ἠκολούθησαν αὐτῷ δύο τυφλοί κράζοντες καί λέγοντες· ἐλέησον ἡμᾶς, υἱέ Δαυΐδ.

  Καθώς ὁ ᾿Ιησοῦς ἔφυγε ἀπό τό σπίτι τοῦ ἀρχισυναγώγου ᾿Ιαείρου καί προχωροῦσε «ἐκεῖθεν», δηλαδή πιό πέρα, «ἠκολούθησαν αὐτῷ δύο τυφλοί». Φαίνεται ὅτι οἱ τυφλοί αὐτοί ἔμαθαν γιά τά σημεῖα πού ἔκανε ὁ ᾿Ιησοῦς, πίστευσαν ὅτι εἶναι ὁ Μεσσίας πού περίμεναν καί γι᾿ αὐτό καταφθάνουν κοντά του καί τόν ἀκολουθοῦν «κράζοντες».

 ῾Ο ἅγιος ᾿Ιωάννης ὁ Χρυσόστομος θεωρεῖ καταδίκη τῶν ᾿Ιουδαίων τήν προθυμία τῶν δύο τυφλῶν οἱ ὁποῖοι ἀκολούθησαν τόν Χριστό, ἐνῶ δέν τόν ἔβλεπαν, γι᾿ αὐτό λέει· «Δέν εἶναι μικρή αὐτή ἡ κατηγορία γιά τούς ᾿Ιουδαίους, τή στιγμή πού οἱ τυφλοί μόνο ἀπό ὅσα ἄκουσαν πίστευσαν στόν ᾿Ιησοῦ. ᾿Ενῶ οἱ ᾿Ιουδαῖοι ἔβλεπαν θαύματα καί εἶχαν ὡς μάρτυρα τῶν ὅσων συνέβαιναν τά ἴδια τους τά μάτια, ὅμως προέβαιναν σέ τελείως ἀντίθετες ἐνέργειες... Πρόσεξε μάλιστα καί τήν προθυμία τῶν τυφλῶν, ἡ ὁποία γίνεται φανερή ἀπό τήν κραυγή καί τήν παράκλησή τους. Δέν τόν πλησίασαν μόνο, ἀλλά φώναζαν δυνατά καί μέ τήν παράκλησή τους δέν ζητοῦσαν τίποτε ἄλλο παρά μόνο νά τούς σπλαγχνισθεῖ».

 Εἶναι ἄξιο προσοχῆς ὅτι οἱ δύο τυφλοί ἔλεγαν: «ἐλέησον ἡμᾶς», καί ὄχι «ἐλέησόν με»· δέν νοιαζόταν ὁ καθένας μόνο γιά τόν ἑαυτό του, ἀλλά στό αἴτημά του  περιλάμβανε καί τόν ἄλλο. Οἱ τυφλοί ζητοῦσαν μαζί τό ἔλεος γιά τό φῶς τῶν ὀφθαλμῶν τους. ῾Ο κοινός πόνος φαίνεται ὅτι τούς εἶχε συνδέσει μεταξύ τους. Συνήθως οἱ θλίψεις ἑνώνουν περισσότερο τούς ἀνθρώπους παρά οἱ χαρές καί οἱ ἐπιτυχίες.

 Τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ εὐσπλαγχνία, ἡ ἀγάπη καί ἡ ἀγαθότητά του πρός τόν ἄνθρωπο. «Τό ἔλεος σου, Κύριε, καταδιώξει με πάσας τάς ἡμέρας τῆς ζωῆς μου» (Ψα 22,6), παρακαλεῖ ὁ ψαλμωδός.

 «Υἱέ Δαυΐδ» (βλ. Μθ 12,23· 15,22· 20,30-31· 21,9.15)· Οἱ ᾿Ισραηλίτες ἤξεραν ἀπό τίς προφητεῖες ὅτι ὁ Μεσσίας πού περίμεναν νά ἔρθει ὡς σωτήρας θά ἦταν υἱός τοῦ Δαυΐδ, δηλαδή θά καταγόταν ἀπό τόν Δαυΐδ (βλ. Μθ 1,1). ῞Οσοι ἦταν ταπεινοί καί φωτισμένοι καταλάβαιναν ὅτι ὁ Ιησοῦς εἶναι ὁ Χριστός καί Μεσσίας πού ἔμελλε νά ἔλθει. ῞Οταν οἱ τυφλοί τόν προσφωνοῦσαν «υἱέ Δαυΐδ», ὁ Χριστός δεχόταν αὐτή τήν προσφώνηση, ἐνῶ οἱ φαρισαῖοι ἐξοργίζονταν.

 9,28. ᾿Ελθόντι δέ εἰς τήν οἰκίαν προσῆλθον αὐτῷ οἱ τυφλοί, καί λέγει αὐτοῖς ὁ ᾿Ιησοῦς· πιστεύετε ὅτι δύναμαι τοῦτο ποιῆσαι; λέγουσιν αὐτῷ· ναί, Κύριε.

 ῾Ο Κύριος, παρ᾿ ὅλο πού ἄκουγε τούς τυφλούς νά τόν καλοῦν, μπῆκε «εἰς τήν οἰκίαν», δηλαδή στό σπίτι στό ὁποῖο διέμενε μόνιμα στήν Καπερναούμ. ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος λέει ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς εἰσῆλθε στήν οἰκία γιά νά μᾶς διδάξει ὅτι πρέπει νά ἀποφεύγουμε τή δόξα. ᾿Επειδή ἡ οἰκία του βρισκόταν κάπου ἐκεῖ κοντά, ὁδηγεῖ ἐκεῖ τούς τυφλούς, μέ σκοπό νά τούς θεραπεύσει ἰδιαίτερα. Αὐτή τή διάθεση τοῦ Κυρίου δηλώνει καί ἡ ἐντολή πού τούς ἔδωσε μετά τή θεραπεία, νά μήν ἀναφέρουν σέ κανέναν τό σημεῖο.

 «Οἱ τυφλοί προσῆλθον αὐτῷ», πῆγαν κοντά στόν Κύριο καί μπῆκαν μαζί του μέσα στό σπίτι. Αὐτή ἡ ἐπιμονή τους νά ἀκολουθήσουν τόν ᾿Ιησοῦ ὥς τήν οἰκία του, χωρίς ᾿Εκεῖνος νά τούς προσκαλέσει ἤ νά τούς δώσει μιά ὑπόσχεση ὅτι θά τούς θεραπεύσει, ἀποκαλύπτει τήν πίστη τους στό πρόσωπό του. Παρά ταῦτα ὁ Κύριος τούς ἀπευθύνει τό ἐρώτημα· «Πιστεύετε ὅτι δύναμαι τοῦτο ποιῆσαι;». Πιστεύετε ὅτι ἐγώ μπορῶ νά κάμω αὐτό πού ζητᾶτε; ῾Ο Ζιγαβηνός λέει ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς γνώριζε τήν πίστη τῶν τυφλῶν καί μόνο ἀπό τό ὅτι τόν ἀκολουθοῦσαν· «Ἐρωτᾷ ὅμως, ἵνα φανερωθῇ καί τούτων ἡ πίστις καί ἑλκυσθῶσι διά τούτων καί ἕτεροι. Τά θαύματα γάρ οὐ μόνον διά τούς θεραπευομένους, ἀλλά καί μάλιστα διά τούς ὁρῶντας καί ἀκούοντας εἰργάζετο». ῾Ο Θεοτόκης συμπληρώνει· «῾Ο ᾿Ιησοῦς ρώτησε, γιά νά μάθουμε ἐμεῖς ὅτι χωρίς τήν πίστη δέν δίνεται καμιά χάρη στούς ἀνθρώπους. ῞Οπως ζήτησε τήν πίστη ἀπό τούς τυφλούς, γιά νά τούς δώσει τήν ὅραση τῶν ἐπιγείων, ἔτσι καί ἀπό μᾶς ζητεῖ πίστη, γιά νά μᾶς χορηγήσει τή γνώση τῶν ἐπουρανίων πραγμάτων· διότι ἡ πίστη προηγεῖται τῆς γνώσης».

 9,29. Τότε ἥψατο τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν λέγων· κατά τήν πίστιν ὑμῶν γενηθήτω ὑμῖν.

 ῾Ο ᾿Ιησοῦς «ἥψατο τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν», ἄγγιξε μέ τά δάχτυλά του τά μάτια τῶν τυφλῶν. Δέν πρόκειται γιά μιά προσπάθεια ἐπικοινωνίας μέ τά πονεμένα αὐτά πλάσματα, ἀλλά εἶναι ἡ δημιουργική κίνηση τοῦ παντοδυνάμου Θεοῦ, πού στόν παράδεισο ἔπλασε τόν ἄνθρωπο καί τώρα θεραπεύει τή βλάβη τῶν ὀφθαλμῶν του.

 «Κατά τήν πίστιν ὑμῶν γενηθήτω ὑμῖν»· «Τῇ πίστει τούτων τήν θεραπείαν ἀνατίθησιν», ὑπογραμμίζει ὁ Ζιγαβηνός. Ο ᾿Ιησοῦς ἔτσι ἐνδυναμώνει τήν πίστη τῶν τυφλῶν καί τούς δείχνει ὅτι καί αὐτοί ἔχουν τό μερίδιό τους στό θαῦμα.

  Οἱ δύο τυφλοί τῆς Καπερναούμ ἦταν ἄξιοι γιά τό θαῦμα ἐξαιτίας τῆς πίστεώς τους. ῞Οποιος ἔχει ἀνάγκη θεραπείας ὀφείλει νά τή ζητήσει μέ πίστη δυνατή γιά νά ἀξιωθεῖ νά λάβει τή δωρεά (βλ. Μθ 13,58). «Πεφανέρωται τά θαύματα τοῖς προσκυνοῦσιν ἐν πίστει τό μυστήριον», ψάλλει ὁ ὑμνογράφος. ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος ἐπίσης ὑπογραμμίζει· «Σέ ὅλες τίς περιπτώσεις ἐπεδίωκε νά θεραπεύει ὕστερα ἀπό παρακλήσεις τῶν ἀσθενῶν, γιά νά μή νομίσει κανείς ὅτι ἔκανε τά θαύματα ἁπλῶς καί μόνο ἀπό φιλοδοξία, ἀλλά καί γιά νά δείξει ὅτι ἦταν ἄξιοι θεραπείας. Καί γιά νά μή λέγει κανείς ὅτι "ἐάν ἔσωζε μόνο ἀπό εὐσπλαγχνία, ἔπρεπε νά τούς σώζει ὅλους"». ῾Η φιλανθρωπία ἔχει ὡς αἰτία τήν πίστη τῶν σωζομένων.

 Στήν ἐξιστόρηση τῆς Γενέσεως ὁ Θεός διατάζει «γενηθήτω φῶς» καί διαλύεται τό σκοτάδι τῆς ἀβύσσου (βλ. Γέ 1,3.6.14 κ.ἀ.). Μέ τήν ἴδια αὐθεντία καί μέ τόν ἴδιο προστακτικό τόνο ὁ ᾿Ιησοῦς τώρα λέει πρός τούς τυφλούς «κατά τήν πίστιν ὑμῶν γενηθήτω ὑμῖν».

 9,30. Καί ἀνεῴχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί· καί ἐνεβριμήσατο αὐτοῖς ὁ ᾿Ιησοῦς λέγων· ὁρᾶτε μηδείς γινωσκέτω.

  Οἱ τυφλοί προφανῶς εἶχαν κλεισμένα καί τά βλέφαρα τῶν ματιῶν τους, γι᾿ αὐτό πολύ εὔστοχα ὁ εὐαγγελιστής λέει «ἀνεῴχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί». ῾Η πίστη τῶν δύο τυφλῶν βραβεύθηκε, τά μάτια τους ἀμέσως ἄνοιξαν, εἶδαν τό φῶς τῆς ἡμέρας, ἀντίκρυσαν τόν φωτοδότη Κύριο καί τούς ἀνθρώπους, ἔλαμψε ἡ χαρά στά πρόσωπά τους. «Αἱ αἰσθήσεις ἡμῶν εἰσιν ὥσπερ θύραι· δι αὐτῶν δέ εἰσέρχεται εἰς τόν νοῦν ἡ αἴσθησις τῶν ὑλικῶν πραγμάτων· διό καί ὁ προφήτης ᾿Ιερεμίας ἔλεγεν· "᾿Ανέβη θάνατος διά τῶν θυρίδων" (9,21). ῞Οτε οὖν τό αἰσθητήριόν ἐστιν ὑγιές, τότε ἡ θύρα ἐστίν ἀνεῳγμένη· ὅτε δέ ἐστι βεβλαμμένον ὑπό τινος πάθους, τότε ἡ θύρα ἐκείνη ἐστί κεκλεισμένη», κατά τόν Θεοτόκη. Αὐτό βέβαια συμβαίνει καί σ᾿ αὐτούς πού ἀποκτοῦν τό φῶς τῆς ψυχῆς τους. ῾Ο ἁμαρτωλός, ἐφόσον μένει τυφλός στήν ψυχή, δέν αἰσθάνεται τήν ἀληθινή, τήν «ἐν Κυρίῳ χαράν». ῞Οταν ὅμως τό φῶς τῆς πίστεως λάμψει στήν ψυχή του, ὅταν γνωρίσει τήν ἀλήθεια καί λάβει ἀπό τόν Χριστό τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν, τότε χαίρεται καί ἀγάλλεται ὅπως λέει ὁ ἀπ. Πέτρος· «πιστεύοντες δέ ἀγαλλιᾶσθε χαρᾷ ἀνεκλαλήτῳ καί δεδοξασμένῃ, κομιζόμενοι τό τέλος τῆς πίστεως ὑμῶν σωτηρίαν ψυχῶν» (Α´ Πέ 1,8-9).

 ῾Ο Χριστός μᾶς ἔδωσε πρῶτα τό σωματικό φῶς, γι᾿ αὐτό τοῦ ἀναπέμπουμε δοξολογία ψάλλοντας· «Δόξα σοι τῷ δείξαντι τό φῶς». Μᾶς δίνει ἐπίσης τό ἐσωτερικό φῶς, ὥστε νά ζοῦμε τήν παρουσία του, ὅπως οἱ δύο μαθητές ὅταν ἔφθασαν στούς ᾿Εμμαούς· «Αὐτῶν δέ διηνοίχθησαν οἱ ὀφθαλμοί, καί ἐπέγνωσαν αὐτόν» (Λκ 24,31). Τέλος ὁ Κύριος θά χαρίσει στούς πιστούς τό ἀνέσπερο καί αἰώνιο φῶς τῆς βασιλείας του.

 «Καί ἐνεβριμήσατο αὐτοῖς ὁ ᾿Ιησοῦς λέγων»: «᾿Εμβριμῶμαι» σημαίνει μιλῶ αὐστηρά, ἐπιτιμῶ, παραγγέλλω μέ ἔμφαση (βλ. Μρ 1,43· 14,5· πρβλ. ᾿Ιω 11,33.38).

 ῾Ο Κύριος παραγγέλλει αὐστηρά στούς τυφλούς λέγοντας: «῾Ορᾶτε μηδείς γινωσκέτω». Δέν θά πεῖτε πουθενά τίποτε. Δέν ἀφήνει νά ἐξαπλωθεῖ ἡ φήμη του, ὄχι μόνο γιά νά μᾶς δώσει ἕνα παράδειγμα ταπεινοφροσύνης, ἀλλά διότι γνώριζε ὅτι ὁ λαός εἶχε καλλιεργήσει γιά πολλά χρόνια τίς ἐθνικές προσδοκίες του σχετικά μέ τήν ἀποστολή τοῦ Μεσσία, καί ὁ Κύριος ἤθελε νά ἀποφύγει τίς ἐνθουσιώδεις ἐκδηλώσεις τοῦ κόσμου (βλ. ᾿Ιω 6,14-15). Λαμβάνει ὁρισμένα αὐστηρά μέτρα, διότι θέλει σέ τρία χρόνια νά ὁλοκληρώσει τό ἔργο του, χωρίς νά ἐρεθίσει ὑπερβολικά τούς φαρισαίους πρίν ἔρθει ἡ ὥρα τῆς θυσίας.

 9,31. Οἱ δέ ἐξελθόντες διεφήμισαν αὐτόν ἐν ὅλῃ τῇ γῇ ἐκείνῃ.

 Οἱ τυφλοί, ἄν καί πῆραν αὐστηρή ἀπαγορευτική ἐντολή νά μήν ἀναγγείλουν τό σημεῖο, δέν μπόρεσαν νά συγκρατηθοῦν καί νά τό κρατήσουν μυστικό, ἀλλά ἀντίθετα ἀπό τήν παραγγελία τοῦ ᾿Ιησοῦ ἔγιναν κήρυκες καί εὐαγγελιστές τοῦ θαύματος. ῾Η μεγάλη καί ἀσυγκράτητη χαρά καί ἡ εὐγνωμοσύνη πού ἔνιωθαν γιά τήν εὐεργεσία πού τούς ἔκανε ὁ Κύριος δέν ἦταν δυνατόν νά περιορισθεῖ ἀπό τήν ἀπαγόρευσή του.

β) ῾Η θεραπεία τοῦ δαιμονιζομένου κωφάλαλου (9,32-34)

 Μετά ἀπό τήν ἀνάσταση τῆς θυγατέρας τοῦ ᾿Ιαείρου καί τή θεραπεία τῶν δύο τυφλῶν ἀκολουθεῖ ἡ θεραπεία ἑνός δαιμονιζόμενου κωφοῦ. Στό σημεῖο τονίζεται κυρίως ἡ ἀπόδοση τῆς ἀκοῆς καί τῆς ὁμιλίας τοῦ ταλαίπωρου αὐτοῦ ἀνθρώπου καί ὄχι τόσο ἡ ἐκδίωξη τοῦ δαιμονίου, διότι ὁ εὐαγγελιστής ἤδη ἀνέφερε προηγουμένως ἄλλες ἐκδιώ­ξεις δαιμονίων (βλ. Μθ 4,24· 8,16.28). ῾Ο εὐαγγελιστής ἀναφέρει μέ συντομία τό σημεῖο καί τονίζει τόν θαυμασμό πού προκάλεσε στόν ὄχλο, καθώς καί τήν ἑρμηνεία πού ἔδω­σαν οἱ φαρισαῖοι στό θαῦμα.

 9,32. Αὐτῶν δέ ἐξερχομένων ἰδού προσήνεγκαν αὐτῷ ἄνθρωπον κωφόν δαιμονιζόμενον.

 ᾿Ενῶ ἔβγαιναν ἔξω ἀπό τό σπίτι οἱ δύο τυφλοί, κάποιοι ὁδήγησαν στόν ᾿Ιησοῦ «ἄνθρωπον κωφόν δαιμονιζόμενον». «Κωφός» λέγεται αὐτός πού δέν ἔχει τή δυνατότητα νά ἀκούει καί νά μιλάει. ῾Η πάθηση τοῦ συγκεκριμένου ἀνθρώπου δέν ἦταν μιά φυσική ἀσθένεια ἀλλά ἦταν ἀποτέλεσμα τῆς ἰσχυρῆς ἐπίδρασης καί κατοχῆς τοῦ δαίμονα. ῎Ετσι ὁ ἀσθενής δέν μποροῦσε νά συναντήσει μόνος του τόν ᾿Ιησοῦ· χρειαζόταν κάποιους συνοδούς γιά νά τόν ὁδηγήσουν σ᾿ αὐτόν. Οὔτε βέβαια μποροῦσε μόνος του νά παρακαλέσει τόν Κύριο, οὔτε ἄλλους νά ἱκετεύσει νά τόν βοηθήσουν, διότι ἦταν ἄφωνος. ῾Ο δαίμονας τοῦ εἶχε δέσει τή γλώσσα καί μαζί μέ τή γλώσσα δέσμευσε καί ὅλη τήν ὕπαρξή του. Γι᾿ αὐτό ὁ ᾿Ιησοῦς δέν ἀπαιτεῖ πίστη ἀπό αὐτόν τόν δυστυχισμένο ἄνθρωπο, ἀλλά ἀμέσως τόν θεραπεύει.

 Κρατοῦσε τό δαιμόνιο τόν ἄνθρωπο αὐτό κουφό καί ἄλαλο καί τόν χρησιμοποιοῦσε ὡς ὄργανό του. ᾿Αλλά καί ἐμεῖς, ὅταν κάνουμε τά θελήματα τοῦ δαίμονα καί γινόμαστε δοῦλοι του μέ τήν ἁμαρτία καί τήν ἀμετανοησία μας, γινόμαστε καί ἐμεῖς κωφοί καί ἄλαλοι. Κωφοί, διότι δέν ἀκοῦμε τόν λόγο  τοῦ Θεοῦ καί δέν πιάνουμε τά μηνύματά του· ἄλαλοι, ἐπειδή τά λόγια μας δέν εἶναι λόγια δικαιοσύνης καί ἀρετῆς.

 9,33. καί ἐκβληθέντος τοῦ δαιμονίου ἐλάλησεν ὁ κωφός, καί ἐθαύμασαν οἱ ὄχλοι λέγοντες ὅτι οὐδέποτε ἐφάνη οὕτως ἐν τῷ ᾿Ισραήλ.

 ῞Οταν τό δαιμόνιο ἐκδιώχτηκε ἀπό τόν ἄνθρωπο, «ἐλάλησεν ὁ κωφός». ῾Ο κόσμος πού εἶδε τό σημεῖο ἔμεινε κατάπληκτος «ὅτι οὐδέποτε ἐφάνη οὕτως ἐν τῷ ᾿Ισραήλ», ποτέ τό ἔθνος τοῦ ᾿Ισραήλ δέν εἶδε τέτοια σημεῖα, διότι ὁ ᾿Ιησοῦς μέ εὐκολία θεράπευε ὅλα τά νοσήματα καί μάλιστα ἀσθενεῖς πού ἡ κατάστασή τους ἦταν μόνιμη καί ἀθεράπευτη. Θαύματα ἔκαναν βέβαια καί οἱ προφῆτες. Κανείς ὅμως ἀπό αὐτούς δέν ἔκανε τόσα πολλά σημεῖα, ὅσα ὁ ᾿Ιησοῦς. Οἱ προφῆτες ἐπίσης θαυματουργοῦσαν μέ τή χάρη καί τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ πού λάμβαναν μετά ἀπό θερμή προσευχή· ὁ ᾿Ιησοῦς ὅμως μέ τή δική του δύναμη καί ἐξουσία κατόρθωνε τά πάντα μέ μόνο τόν λόγο του.

 Αὐτός βέβαια ὁ θαυμασμός τοῦ κόσμου, ἡ ἀναγνώριση καί ἡ τιμή πρός τό πρόσωπο τοῦ ᾿Ιησοῦ ἐνοχλοῦσε ὑπερβολικά τούς φαρισαίους καί ἄναβε μέσα τους τόν φθόνο καί τό μῖσος.

 9,34. Οἱ δέ Φαρισαῖοι ἔλεγον· ἐν τῷ ἄρχοντι τῶν δαιμονίων ἐκβάλλει τά δαιμόνια.

 Οἱ φαρισαῖοι ἔβλεπαν τόν ᾿Ιησοῦ σάν ἀντίπαλό τους, διότι ὁ λόγος καί τά ἔργα του ξεσκέπαζαν τήν ὑποκρισία τους. ῎Ετσι κλονιζόταν ἡ θέση τους ἀνάμεσα στόν λαό. ᾿Από τήν ἀρχή τῆς δημόσιας δράσεώς του τοποθετοῦνται ἀρνητικά ἀπέναντι στή διδασκαλία καί στά ἔργα του. Προκαλοῦνται μάλιστα ἀπό τά σημεῖα πού ἐπιτελεῖ καί ἐπιχειροῦν νά τά διαστρέψουν. ῾Η ἀντίδρασή τους ἦταν μιά ἀπροκάλυπτη κατηγορία στό πρόσωπό του, πού φανέρωνε τήν κακία καί τήν πώρωση τῆς καρδιᾶς τῶν ἀνθρώπων αὐτῶν (βλ. Μρ 3,5).

 Μετά τή θεραπεία τοῦ δαιμονισμένου οἱ φαρισαῖοι ἰσχυρίζονται ὅτι ὁ Κύριος «ἐν τῷ ἄρχοντι τῶν δαιμονίων ἐκβάλλει τά δαιμόνια». Τά ἴδια τά λόγια τους ξεσκεπάζουν καί ἀποκαλύπτουν τήν ἐσωτερική τους διαφθορά. «῎Αρχων τῶν δαιμονίων» λέγεται ὁ διάβολος, τόν ὁποῖο οἱ φαρισαῖοι ὀνομάζουν «Βεελζεβούλ» (Μθ 12,24). ᾿Επειδή δέν μποροῦν ν᾿ ἀρνηθοῦν τά θαύματα τοῦ Χριστοῦ, βρίσκουν τρόπους γιά νά τόν κατηγορήσουν. Προσπαθοῦν νά τόν μειώσουν καί νά γκρεμίσουν τήν ἐμπιστοσύνη τῶν ἀνθρώπων στό πρόσωπό του.

 ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος ἀναρωτιέται· «Τί θά μποροῦσε νά θεωρηθεῖ πιό ἀνόητο ἀπό αὐτό; Εἶναι ἀδύνατο, ὅπως λέει στή συνέχεια ὁ ᾿Ιησοῦς, ὁ δαίμονας νά ἐκδιώκει τόν δαίμονα, ἐπειδή αὐτός συνηθίζει νά ἑνώνει τά δικά του καί ὄχι νά τά διαλύει. ᾿Ενῶ ὁ Χριστός ὄχι μόνο ἔβγαλε δαίμονες, ἀλλά καί λεπρούς καθάρισε καί νεκρούς ἀνέστησε, καί τή θάλασσα χαλιναγώγησε καί τά ἁμαρτήματα συγχωροῦσε, καί τήν οὐράνια βασιλεία κήρυττε καί τούς ἀνθρώπους ὁδηγοῦσε στόν Πατέρα. Αὐτά τά πράγματα ὁ δαίμονας οὔτε θά μποροῦσε ποτέ νά τά θελήσει οὔτε θά ἦταν δυνατόν ποτέ νά τά πραγματοποιήσει. Οἱ δαίμονες ὁδηγοῦν τούς ἀνθρώπους στά εἴδωλα, τούς ἀπομα­κρύνουν ἀπό τόν Θεό καί τούς πείθουν νά μή πιστεύουν στή μέλλουσα ζωή».

 Οἱ τυφλοί ἀναγνωρίζουν τόν ᾿Ιησοῦ ὡς Μεσσία καί πιστεύουν στή θεία δύναμή του, ὁ ὄχλος θαυμάζει καί ἐκτιμᾶ ὡς μοναδικό τό σημεῖο τῆς θεραπείας τοῦ δαιμονισμένου. Οἱ φαρισαῖοι ὅμως διαστρεβλώνουν τήν ἀλήθεια καί ἑρμηνεύουν τίς θεραπεῖες ὡς ἀποτέλεσμα συνεργασίας τοῦ ᾿Ιησοῦ μέ τόν ἄρχοντα τῶν δαιμονίων. «᾿Αλλά γιατί ὁ κοινός λαός, ἄν καί εἶναι ἀμαθής, κρίνει ὀρθότερα ἀπό τούς διδασκάλους του, δηλαδή ἀπό τούς φαρισαίους;», διερωτᾶται ὁ Θεοτόκης καί δίνει τήν ἀπάντηση· «Διότι ὁ φθόνος σκοτίζει τόν νοῦ τῶν σοφῶν ὅπως καί τῶν ἀμαθῶν. ῾Ο λαός ὅμως, πού εἶναι καθαρός ἀπό τόν φθόνο, κρίνει ὀρθά. Οἱ φαρισαῖοι, ἐπειδή εἶναι φθονεροί, σκέφτονται παράλογα καί κρίνουν λανθασμένα». Μολονότι ἔχουν τό σωματικό τους φῶς, εἶναι πνευματικά τυφλοί καί δέν βλέπουν στό πρόσωπο τοῦ ᾿Ιησοῦ τόν Θεό. Αὐτή τή νοοτροπία χαρακτηρίζει ἀλλοῦ (βλ. Μθ 12,31-32) ὁ ᾿Ιησοῦς ὡς βλασφημία κατά τοῦ ἁγίου Πνεύματος. ῞Οποιος δέν ἀναγνωρίζει τόν Θεό στό πρόσωπο καί στό ἔργο τοῦ ᾿Ιησοῦ, βλασφημεῖ κατά τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἔχει μάλιστα τέτοια πώρωση, ὥστε μόνος του στερεῖ τόν ἑαυτό του ἀπό τήν ἐλπίδα τῆς μετανοίας καί τῆς συγχωρήσεως. Χρειάζεται θεῖος φωτισμός, καρδιά καθαρή, ἀπαλλαγμένη ἀπό τήν κακότητα, τήν ἰδιοτέλεια καί τό μῖσος, γιά νά δεῖ ὁ ἄνθρωπος στό ἔργο τοῦ ᾿Ιησοῦ τή φανέρωση τῆς θείας ἀγάπης καί τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ.

 Τή συκοφαντία δυστυχῶς δέν τή χρησιμοποιοῦσαν μόνον οἱ φαρισαῖοι. Εἶναι τό συνηθισμένο ὅπλο τῶν φθονερῶν ἀνθρώπων, καί εἶναι γνωστό σέ ὅλους ὅτι ἡ ζημιά πού προκαλεῖ εἶναι ἀνυπολόγιστη. Πληγώνει τόν ἄνθρωπο ἐναντίον τοῦ ὁποίου στρέφεται, προκαλεῖ θλίψη καί ὀδύνη ἀφόρητη, διότι προσβάλλει τήν τιμή του. ῾Ο συκοφάντης εἶναι ὄχι μόνο ἐμπαθής, ἐκδικητικός καί φθονερός, ἀλλά καί δειλός καί ὑποκριτής. Δέν τολμᾶ νά πεῖ στόν ἄλλον ἐκεῖνο πού σκέπτεται, ἀλλά τόν ὑπονομεύει μέ ὑπουλότητα καί πονηριά.

γ) ῾Η κηρυκτική καί  θαυματουργική δράση τοῦ ᾿Ιησοῦ (9,35)

9,35. Καί περιῆγεν ὁ ᾿Ιησοῦς τάς πόλεις πάσας καί τάς κώμας διδάσκων ἐν ταῖς συναγωγαῖς αὐτῶν καί κηρύσσων τό εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας καί θεραπεύων πᾶσαν νόσον καί πᾶσαν μαλακίαν ἐν τῷ λαῷ.

 ῾Ο εὐαγγελιστής Ματθαῖος μετά τήν κλήση τῶν πρώτων τεσσάρων μαθητῶν μᾶς ἔκανε λόγο γιά τήν ἀρχή τῆς δημόσιας δράσης τοῦ ᾿Ιησοῦ στήν περιοχή τῆς Γαλιλαίας (4,23 βλ. Μάθημα 2ο). ᾿Εδῶ ἀναφέρει μιά δεύτερη περιοδεία του στήν ἴδια περιοχή. ῾Ο Κύριος καί πάλι ἐπισκέπτεται τίς συναγωγές καί θεραπεύει τούς ἀσθενεῖς.

 «Διδάσκων ἐν ταῖς συναγωγαῖς»: «Συναγωγή» σημαίνει τή συγκέντρωση τῶν ἰουδαίων ἀλλά καί τόν τόπο τῆς συνάθροισής τους. Οἱ ῾Εβραῖοι εἶχαν τόσο στά ᾿Ιεροσόλυμα ὅσο καί στίς πόλεις καί στά χωριά αἴθουσες, ὅπου συγκεντρώνονταν κυρίως κάθε Σάββατο. ᾿Εκεῖ οἱ πιό μορφωμένοι, οἱ γραμματεῖς, διάβαζαν τίς θεῖες Γραφές καί ἐξηγοῦσαν τόν νόμο καί τούς προφῆτες. Μετά τήν καταστροφή τοῦ ναοῦ τῶν ᾿Ιεροσολύμων οἱ συναγωγές ἀπέκτησαν ἰδιαίτερη ἐπισημότητα γιά τήν ἰουδαϊκή θρησκεία καί πρόσφεραν μεγάλες ὑπηρεσίες στόν ᾿Ιουδαϊσμό ἀλλά καί στόν Χριστιανισμό. Καθώς ἦταν διασκορπισμένες ἀνά τόν κόσμο, μέ τόν λόγο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης προετοίμασαν καί τούς εἰδωλολάτρες γιά τήν ἔλευση τοῦ Μεσσία. ῎Εγιναν οἱ βάσεις, τά προγεφυρώματα, τά ὁποῖα χρησιμοποίησαν οἱ ἀπόστολοι γιά νά ἐξαπλώσουν καί νά  θεμελιώσουν τήν ᾿Εκκλησία τοῦ Χριστοῦ.

 ῾Ο ᾿Ιησοῦς ἀρχικά δίδασκε στή συναγωγή, διότι ἐκεῖ ἔβρισκε τούς πιστούς ἰουδαίους. ῞Οταν ὅμως ἔγινε πιά γνωστός ὡς διδάσκαλος, κάθε τόπος γίνεται ἄμβωνάς του. Διδάσκει τόν λόγο τῆς ἀλήθειας ὅπου συγκεντρώνονται ἄνθρωποι· στίς πόλεις, στά σπίτια, στούς λόφους, στίς πεδιάδες, στίς ἀκρογιαλιές.

 «Τό εὐαγγέλιον τῆς βασιλείας»: ῾Η λέξη «εὐαγγέλιον» σημαίνει τή χαρμόσυνη ἀγγελία, τήν καλή εἴδηση τῆς σωτηρίας, τήν ὁποία ὁ Χριστός προσφέρει. Τό κύριο ἔργο τοῦ Κυρίου εἶναι τό κήρυγμα, ἡ διδασκαλία. ᾿Εκεῖνο ὅμως πού βεβαίωνε τήν αὐθεντικότητα στή διδασκαλία καί στήν ἐξουσία του ἦταν ὁπωσδήποτε τά σημεῖα τά ὁποῖα ἔκανε. Αὐτά ἐνθουσίαζαν καί προκαλοῦσαν τό θάμβος τοῦ λαοῦ, ὥστε νά δεχθεῖ τόν θεῖο λόγο.

 «Καί θεραπεύων πᾶσαν νόσον καί πᾶσαν μαλακίαν ἐν τῷ λαῷ»: ῾Ο ᾿Ιησοῦς δέν διαγγέλλει μόνο τό χαρούμενο μήνυμα τῆς λυτρώσεως τῶν ἀνθρώπων ἀπό τή δουλεία τοῦ σατανᾶ ἀλλά καί τήν ἀπαλλαγή τους ἀπό τήν ἀσθένεια. Στήν αἰώνια χαρά τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ δέν ἔχουν πλέον θέση ἡ ἀσθένεια, ὁ πόνος καί ὁ θάνατος, ἀλλά ἡ ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως.

 «Νόσος» εἶναι τό βαρύ καί ἀνίατο νόσημα, π.χ. τύφλωση, κώφωση, παραλυσία. «Μαλακία» εἶναι ἡ πρόσκαιρη ἀνωμαλία τοῦ σώματος, ἡ προσωρινή ἀρρώστια, π.χ. γρίππη, πυρετός. «Ἐν τῷ λαῷ» ἐννοεῖται στόν ἰσραηλιτικό λαό, διότι ἡ θεραπεία ἐθνικῶν στήν ἀρχή τῆς δράσεως τοῦ ᾿Ιησοῦ ἦταν σχετικά σπάνια (βλ. Μθ 8,5-13· 15, 21-28). Δέν ὑπῆρχε ἀθεράπευτη ἀσθένεια καί νόσος γιά τόν Χριστό.

 ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος σχολιάζει· «᾿Ακόμη καί μετά τίς συκοφαντίες δέν σταμάτησε τίς εὐεργεσίες του πρός τόν λαό. Αὐτός πού μετά τή συκοφαντία σταματᾶ τήν εὐεργεσία δείχνει ὅτι ἀσκεῖ αὐτό τό ἔργο ὄχι γιά νά δοξάσει τόν Θεό ἀλλά διά νά λάβει τόν ἔπαινο τῶν ἀνθρώπων. Γι᾿ αὐτό θέλοντας νά μᾶς διδάξει ὁ Χριστός ὅτι ἀπό ἀγαθότητα καί μόνο προέβαινε στίς ἐνέργειες αὐτές, ὄχι μόνο δέν περίμενε νά ἔρθουν πρός αὐτόν οἱ ἀσθενεῖς, ἀλλά καί ὁ ἴδιος μετέβαινε πρός ἐκείνους, χαρίζοντάς τους τά δυό πιό μεγάλα ἀγαθά· τό πρῶτο ἦταν τό εὐαγγέλιο τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, τό δεύτερο ἡ θεραπεία τῶν ἀσθενῶν. Καί δέν παρέβλεπε καμία πόλη, οὔτε παρέλειπε κανένα χωριό, ἀλλά ἐπισκεπτόταν κάθε τόπο». «Εὐεργέτης ψυχῆς τε καί σώματος δεικνύμενος», λέει ὁ Θεοτόκης.

 Στεργίου Σάκκου,

Εὐαγγελικές περικοπές (Βοήθημα γιά κυκλάρχες)

 Τήν ΣΤ´ Κυριακή τοῦ Ματθαίου διαβάζεται ἡ εὐαγγελική περικοπή, ἡ ὁποία ἐξιστορεῖ τή θεραπεία τοῦ παραλυτικοῦ τῆς Καπερναούμ (Μθ 9,1-8). ῾Ο Χριστός θεράπευσε πολλούς παραλυτικούς, ὅπως ἀναφέρεται καί στά τέσσερα Εὐαγγέλια. ῾Η θεραπεία τοῦ παραλυτικοῦ τῆς Καπερναούμ τοποθετεῖται καί ἀπό τούς τρεῖς πρώτους εὐαγγελιστές (βλ. Μρ 2,3-12· Λκ 5,17-26) μετά ἀπό τήν κλήση τῶν πρώτων μαθητῶν στή λίμνη τῆς Τιβεριάδος καί λίγο πρίν ἀπό τήν κλήση τοῦ Ματθαίου. ᾿Ιδιαίτερα στό κατά Ματθαῖον σημειώνεται μέ μεγαλύτερη ἀκρίβεια ὅ,τι συνέβη στήν Καπερναούμ μετά τήν ἐπιστροφή τοῦ ᾿Ιησοῦ ἀπό τή χώρα τῶν Γεργεσηνῶν. ῾Η διήγηση τοῦ Ματθαίου εἶναι πιό σύντομη καί λιτή ἀπό αὐτή τῶν ἄλλων εὐαγγελιστῶν.

9,1. Καί ἐμβάς εἰς πλοῖον διεπέρασε καί ἦλθεν εἰς τήν ἰδίαν πόλιν.
Τόν στίχο αὐτό τόν συναντοῦμε καί προηγουμένως, ὡς κατακλείδα τῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς πού διαβάζεται τήν Ε´ Κυριακή τοῦ Ματθαίου.
῾Ο Κύριος ὑπακούοντας στήν παράκληση τῶν Γεργεσηνῶν μπῆκε στό πλοῖο, διέπλευσε τή λίμνη καί ἦρθε εἰς τήν ἰδίαν πόλιν, τήν Καπερναούμ, ἡ ὁποία ἦταν τό κέντρο καί τό ὁρμητήριο τῆς δράσεώς του στήν περιοχή τῆς Γαλιλαίας.
«Δική του πόλη ἐδῶ ὀνομάζει τήν Καπερναούμ, διότι στή Βηθλεέμ γεννήθηκε, στή Ναζαρέτ μεγάλωσε καί στήν Καπερναούμ διέμενε συνεχῶς», βεβαιώνει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος.

9,2. Καί ἰδού προσέφερον αὐτῷ παραλυτικόν ἐπί κλίνης βεβλημένον· καί ἰδών ὁ ᾿Ιησοῦς τήν πίστιν αὐτῶν εἶπε τῷ παραλυτικῷ· θάρσει, τέκνον· ἀφέωνταί σοι αἱ ἁμαρτίαι σου.
῞Οπως μᾶς πληροφοροῦν οἱ ἄλλοι δύο εὐαγγελιστές ὁ ᾿Ιησοῦς κήρυττε σ᾿ ἕνα σπίτι ὅπου εἶχε συγκεντρωθεῖ τόσο μεγάλο πλῆθος κόσμου, ὥστε νά δημιουργηθεῖ ἀδιαχώρητο.
Καί ἰδού προσέφερον αὐτῷ παραλυτικόν: ῾Ο εὐαγγελιστής Ματθαῖος συνηθίζει στό εὐαγγέλιό του νά εἰσάγει τά γεγονότα μέ τήν ἔκφραση καί ἰδού, μέ σκοπό νά διεγείρει τήν προσοχή τῶν ἀναγνωστῶν του γιά αὐτά πού πρόκειται νά ἐξιστορήσει.
Αὐτοί πού προσέφερον, ὁδήγησαν τόν παραλυτικόν μπροστά στόν ᾿Ιησοῦ, εἶναι οἱ ἀναφερόμενοι ἀπό τούς ἄλλους εὐαγγελιστές τέσσερις συνοδοί πού σήκωσαν τόν παραλυτικόν, τόν μετέφεραν στή στέγη καί ἀπό ἐκεῖ τόν κατέβασαν μέσα στό σπίτι, στό σημεῖο πού στεκόταν ὁ ᾿Ιησοῦς. Εἶναι φανερό ὅτι μέ τήν ἐνέργειά τους αὐτή ζητοῦν ἀπό τόν Κύριο νά τόν θεραπεύσει.
Οἱ εὐαγγελιστές Ματθαῖος καί Μᾶρκος χρησιμοποιοῦν πάντοτε τή λέξη παραλυτικός (βλ. Μθ 4,24· 8,6· Μρ 2,3. 4. 9), ἐνῶ ὁ Λουκᾶς ὡς γιατρός, καί στό Εὐαγγέλιο καί στίς Πράξεις, προτιμᾶ τή λέξη «παραλελυμένος» (5,18. 24· Πρξ 8,7· 9,33), διότι ἔτσι συναντᾶται στήν ἰατρική ὁρολογία τῆς ἐποχῆς. Τό ὅτι μεταφέρουν τόν ἀσθενῆ ἐπί κλίνης βεβλημένον, πάνω σέ κρεβάτι, εἶναι ἐνδεικτικό τῆς σοβαρῆς καί ἀθεράπευτης παράλυσής του.
῾Ο ᾿Ιησοῦς ἰδών, εἶδε εἴτε ὡς καρδιογνώστης εἴτε ἀπό τίς ἐνέργειες τίς ὁποῖες ἔκαναν οἱ συνοδοί γιά νά φθάσουν ὥς τόν διδάσκαλο, τήν πίστιν αὐτῶν καί τήν βραβεύει. Διακρίνει ὅμως καί τήν πίστη τοῦ ἴδιου τοῦ παραλυτικοῦ, τόν ὁποῖον ὀνομάζει τέκνον. «᾿Εάν ὁ παράλυτος δέν πίστευε, ὁ ᾿Ιησοῦς δέν θά τόν ὀνόμαζε τέκνον. ῾Η πίστη στόν Χριστό δίνει τό χάρισμα τῆς υἱοθεσίας καί κάνει τόν ἄνθρωπο τέκνο τοῦ Θεοῦ (βλ.᾿Ιω 1,12)», ἐπισημαίνει ὁ Θεοτόκης.
῏Ηταν ἐξίσου τολμηρό καί γιά τούς συνοδούς νά ἐπιχειρήσουν ὅ,τι ἐπιχείρησαν, καί γιά τόν παραλυτικό νά ὑποστεῖ αὐτή τήν ταλαιπωρία. Σίγουρα ἡ ἀπόπειρα νά φτάσουν μπροστά στόν ᾿Ιησοῦ, δέν ἦταν οὔτε ἄνετη οὔτε ἀνώδυνη οὔτε ἀκίνδυνη. ῾Η πίστη τους ὅμως τούς ἔσπρωξε νά πραγματοποιήσουν αὐτό πού σκέφτηκαν, παραμερίζοντας κάθε ἐμπόδιο πού ὀρθωνόταν μπροστά τους.
Θάρσει (πρβλ. Μθ 9,22· 14,27· Μρ 10,49· Πρξ 23,11): ῾Ο ᾿Ιησοῦς πού στέκει δίπλα του ὄχι μόνο τοῦ δίνει θάρρος καί δέν τόν ἀφήνει νά ἀπελπιστεῖ, ἀλλά τόν ἐλευθερώνει καί τόν λυτρώνει ἀπό ὅ,τι τόν βασανίζει καί τόν ταλαιπωρεῖ. Τό θάρσει πού ἀπευθύνει ὁ ᾿Ιησοῦς πρός τόν παράλυτο, ἀποτελεῖ ἕνα ἐνθαρρυντικό καί παρήγορο μήνυμα πρός τόν κάθε ἄνθρωπο πού δοκιμάζεται στή ζωή του ἀπό τά πολύπλευρα καί πολυποίκιλα κακά πού ὑπάρχουν μέσα στόν κόσμο. Κανείς ἐπίσης δέν πρέπει νά ἀποθαρρύνεται ὅταν ἔχει δίπλα του ἀδελφούς πού πιστεύουν στόν Χριστό καί ἐκφράζουν τήν πίστη τους μέ ἔργα ἀγάπης καί θυσίας.
῾Ο ᾿Ιησοῦς μέ τή φράση ἀφέωνταί σοι αἱ ἁμαρτίαι σου δέν καθορίζει τό αἴτιο τῆς ἀσθενείας οὔτε ἀναφέρεται στίς ἁμαρτίες τοῦ ἀνθρώπου ὡς αἰτία τῆς ἀσθενείας του. ῾Απλῶς συγχωρεῖ τίς ἁμαρτίες πού ἔχει ὁπωσδήποτε ὁ ἄνθρωπος.
᾿Αποτελεῖ ἀναντίρρητη ἀλήθεια ἡ διδασκαλία τῆς ἁγίας Γραφῆς ὅτι ἡ ἁμαρτία εἶναι ἡ βαθύτερη αἰτία τῆς ἀρρώστιας. ῾Ο ᾿Ιησοῦς τόσο στήν περικοπή μας ὅσο καί ὅταν θεράπευσε τόν παραλυτικό τῆς Βηθεσδά (᾿Ιω 5,14) συνέδεσε τήν ἀσθένεια μέ τήν ἁμαρτία. Τό φυσικό κακό εἶναι συνέπεια τοῦ πρώτου ἠθικοῦ κακοῦ στόν ἄνθρωπο, δηλαδή τῆς προπατορικῆς ἁμαρτίας (βλ. Γέ 3,17ἑ). Γιά τή διόρθωση καί τήν τελείωση τοῦ ἀνθρώπου ὁ Θεός μεταχειρίζεται ὡς ὄργανο τῆς παιδαγωγικῆς του σοφίας τήν ἀσθένεια, σέ ὅποια περίπτωση τήν θεωρεῖ ἀναγκαία καί χρήσιμη. ῾Ωστόσο ὁ ᾿Ιησοῦς μᾶς δίδαξε ὅτι ἡ ἀρρώστια δέν προέρχεται πάντα ἀπό προσωπικές ἁμαρτίες, ὅπως ὑποστήριζαν πολλοί ραββίνοι. Γιά τόν ἐκ γενετῆς τυφλό ὁ Κύριος εἶπε· «οὔτε οὗτος ἥμαρτεν οὔτε οἱ γονεῖς αὐτοῦ, ἀλλ᾿ ἵνα φανερωθῇ τά ἔργα τοῦ Θεοῦ ἐν αὐτῷ» (᾿Ιω 9,3).
῾Ο πρῶτος ἄνθρωπος βγῆκε ἀπό τά χέρια τοῦ Θεοῦ ὑγιής καί τέλειος σωματικά. ᾿Αλλά ἀπό τότε πού καταπάτησε τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, ἡ ἁμαρτία τάραξε τήν ὕπαρξή του καί διαπότισε κάθε κύτταρο τοῦ σώματός του μέ τό μικρόβιο τῆς φθορᾶς. ῾Η ἁμαρτία, ἐνῶ ξεκινᾶ ἀπό τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, ἐπηρεάζει καί τό σῶμα, διότι ὑπάρχει στενή σχέση καί ἀλληλεπίδραση μεταξύ ψυχῆς καί σώματος. Αὐτό τό διαπιστώνουμε καί μόνοι μας στόν ἴδιο τόν ἑαυτό μας. ῾Ο θυμός, ἡ ὀργή, ὁ φθόνος εἶναι καθαρά πνευματικές ἁμαρτίες, ὅμως ἐπηρεάζουν πολύ καί τήν ὑλική ὑπόσταση τοῦ ἀνθρώπου. ῎Αν σκεφθοῦμε καί τίς τόσες ἄλλες ἁμαρτίες πού φθείρουν ἄμεσα τό σῶμα, π.χ. τόν ἀλκοολισμό, τό κάπνισμα, τά παρά φύσιν πάθη, τά ναρκωτικά, θά καταλήξουμε στό συμπέρασμα στό ὁποῖο ἔφθασε ὁ ἅγιος Χρυσόστομος· «Τά πλείονα τῶν ἀρρωστημάτων ἐξ ἁμαρτημάτων εἰσί τῶν ἡμετέρων». Στόν μικρό καί στόν μεγάλο Παρακλητικό Κανόνα πρός τήν ῾Υπεραγία Θεοτόκο ψάλλουμε· «᾿Από τῶν πολλῶν μου ἁμαρτιῶν, ἀσθενεῖ τό σῶμα, ἀσθενεῖ μου καί ἡ ψυχή...». Γι᾿ αὐτό ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ μᾶς προειδοποιεῖ· «Τά ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας θάνατος» (Ρω 6,23) καί «εἴ τις τόν ναόν τοῦ Θεοῦ (τό σῶμά του) φθείρει, φθερεῖ τοῦτον ὁ Θεός» (Α´ Κο 3,17).
῾Η ὑγεία μας εἶναι τό πολυτιμότερο ἐπίγειο ἀγαθό καί πρέπει νά φροντίζουμε ὥστε νά μήν τή φθείρουμε. ᾿Αλλά πάνω κι ἀπό τήν ὑγεία τοῦ σώματός μας εἶναι ἡ σωτηρία τῆς ψυχῆς μας, ἡ θεραπεία της ἀπό τήν ἀρρώστια τῆς ἁμαρτίας. Αὐτή ἡ θεραπεία ἐπιτελεῖται μέ τήν καθημερινή μας μετάνοια καί τή χάρη τῶν μυστηρίων τῆς ᾿Εκκλησίας. ῾Ο Θεός, τόν ὁποῖο προσβάλλουμε καί πληγώνουμε μέ τίς ἁμαρτίες μας, δέχεται νά μᾶς συγχωρήσει, νά μᾶς ξεπλύνει καί νά μᾶς θεραπεύσει ἀπό τή φοβερή ἀσθένεια τῆς ἁμαρτίας, ἄν ἐμεῖς μέ τή μετάνοια τοῦ τό ζητήσουμε.
῾Ο Χριστός ἐξαλείφει τίς ἁμαρτίες μας μέ τή δύναμη τῆς σταυρικῆς θυσίας του. ῞Οσους ἁμαρτωλούς συγχωροῦσε προτοῦ σταυρωθεῖ, ὅπως τόν παραλυτικό, τούς συγχωροῦσε προκαταβολικά, μέ τή δύναμη τῆς θυσίας του πού ἔγινε κατόπιν.

9,3. Καί ἰδού τινες τῶν γραμματέων εἶπον ἐν ἑαυτοῖς· οὗτος βλασφημεῖ.
Καί ἰδού τινες τῶν γραμματέων: ῾Ο εὐαγγελιστής Λουκᾶς ἀναφέρει ὅτι κοντά στόν ᾿Ιησοῦ κάθονταν Φαρισαῖοι καί δάσκαλοι τοῦ νόμου· «Καί ἐγένετο ἐν μιᾷ τῶν ἡμερῶν καί αὐτός ἦν διδάσκων, καί ἦσαν καθήμενοι Φαρισαῖοι καί νομοδιδάσκαλοι οἵ ἦσαν ἐληλυθότες ἐκ πάσης κώμης τῆς Γαλιλαίας καί ᾿Ιουδαίας καί ᾿Ιερουσαλήμ» (5,17). Οἱ εὐαγγελιστές Ματθαῖος καί Μᾶρκος δέν τό γράφουν αὐτό ἀπό τήν ἀρχή, ἀλλά στή συνέχεια κάνουν λόγο γιά τήν παρουσία τῶν γραμματέων.
Γραμματεῖς, νομικοί ἤ νομοδιδάσκαλοι στά χρόνια τοῦ Χριστοῦ λέγονταν αὐτοί πού μελετοῦσαν καί ἑρμήνευαν τόν μωσαϊκό νόμο καί τόν δίδασκαν καί στούς ἄλλους, δηλαδή οἱ σημερινοί θεολόγοι. ῾Ο μωσαϊκός νόμος εἶχε θέση καί θρησκευτικῆς καί πολιτικῆς νομοθεσίας, διότι ὁ ἰσραηλιτικός λαός εἶχε θεοκρατικό σύστημα διακυβέρνησης. ῎Ετσι ὁ νομικός ἦταν ἕνα εἶδος θεολόγου καί νομικοῦ συγχρόνως. Οἱ γραμματεῖς ἀνῆκαν κυρίως στήν τάξη τῶν φαρισαίων. Οἱ μορφωμένοι, δηλαδή, φαρισαῖοι ὀνομάζονταν νομικοί ἤ γραμματεῖς.
Μετά ἀπό τήν πρώτη δράση τοῦ ᾿Ιησοῦ στή Γαλιλαία, καθώς ἡ φήμη του ἐξαπλωνόταν συνεχῶς, ἀναστατώθηκαν οἱ γραμματεῖς καί οἱ φαρισαῖοι ὅλης τῆς περιοχῆς, καί, ὅπως συμπληρώνει ὁ Λουκᾶς, ἦρθε ἀκόμη καί ἀντιπροσωπεία ἀπό τά ᾿Ιεροσόλυμα. Σκοπός τους ἦταν νά ἀκούσουν τί λέει αὐτός ὁ νέος διδάσκαλος, πού δέν πέρασε ἀπό τίς σχολές τους, γιά νά τόν παγιδεύσουν, νά χαλκεύσουν κατηγορίες εἰς βάρος του. ῏Ηρθαν νά κρίνουν, νά δοκιμάσουν τόν νέο ἱεροκήρυκα τῆς Γαλιλαίας
῾Ο ᾿Ιησοῦς, ἐνῶ ξέρει ὅτι μέσα στά πλήθη πού τόν ἀγαποῦν εἶχαν στήσει τήν ἐνέδρα τους καί οἱ ἄνθρωποι πού τόν μισοῦν, ὅμως δέν ταράζεται ἀλλά τούς προκαλεῖ ἀκόμη περισσότερο μέ τό λόγο καί τά σημεῖα του. Συγχωρεῖ τίς ἁμαρτίες τοῦ παραλύτου.
῾Η ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν εἶναι ἀποκλειστικά στήν ἐξουσία τοῦ Θεοῦ. Οὔτε ὁ ἀρχιερέας δέν τολμοῦσε νά συγχωρήσει ἁμαρτίες, γι᾿ αὐτό εἶπον ἐν ἑαυτοῖς· οὗτος βλασφημεῖ. Τό ρῆμα βλασφημῶ σημαίνει βλάπτω τή φήμη κάποιου, τόν λοιδορῶ, τόν ὑβρίζω. Οἱ γραμματεῖς καί οἱ φαρισαῖοι μένουν κατάπληκτοι καί ἀναρωτιοῦνται· Ποιός εἶναι αὐτός ὁ βλάσφημος πού τολμάει νά συγχωρήσει ἁμαρτίες; Εἶχαν ἔλθει μέ σκοπό νά θηρεύσουν ἄστοχες ἐκφράσεις τοῦ νέου δασκάλου, γιά νά τόν ταπεινώσουν μπροστά στό πλῆθος τῶν ἀκροατῶν του, καί ξαφνικά ἀκοῦν μία φοβερή -κατά τή γνώμη τους- βλασφημία, πού τούς διευκολύνει στά μοχθηρά τους σχέδια. Δέν τολμοῦν ὡστόσο νά κάνουν παρατήρηση στόν ᾿Ιησοῦ ἤ νά τόν ἀναθεματίσουν, ἀλλά διαλογίζονται, κάνουν διάφορους λογισμούς ἐναντίον του. ᾿Εκλαμβάνουν τά λόγια τοῦ ᾿Ιησοῦ ὡς βλασφημία, διότι αὐτοί δέν δέχονται τή μεσσιανική ἰδιότητα καί ἐξουσία του καί νομίζουν ὅτι οἰκειοποιεῖται κατά βλάσφημο τρόπο ἰδιώματα καί ἐξουσίες τοῦ Θεοῦ.
Τό ὅτι μόνος ὁ Θεός ἔχει τήν ἐξουσία νά συγχωρεῖ ἁμαρτίες εἶναι μιά ἀπό τίς βασικές διδασκαλίες τῆς ἁγίας Γραφῆς (βλ. ᾿Ησ 43,25 κ.ἀ.). Πρός ὁποιαδήποτε κατεύθυνση καί ἄν ἐκδηλώνεται ἡ ἀνθρώπινη κακία, προσβάλλει ἄμεσα ἤ ἔμμεσα τόν Θεό. ῾Ο Δαβίδ π.χ. μετά τόν φόνο καί τή μοιχεία πού διέπραξε ὁμολογεῖ στήν ἐξομολόγησή του· «Σοί (τῷ Θεῷ) μόνῳ ἥμαρτον καί τό πονηρόν ἐνώπιόν σου ἐποίησα» (Ψα 50,6). Γι᾿ αὐτό, μόνο ὁ Θεός ἔχει τό δικαίωμα τῆς ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν. ᾿Εάν ὁ Χριστός ἦταν μόνο ἄνθρωπος ἤ ἔστω κάποιος μεγάλος προφήτης, ὁ σφετερισμός αὐτοῦ τοῦ θείου δικαιώματος θά ἀποτελοῦσε πραγματικά μεγάλη βλασφημία.
Κάποιοι ἀπό τούς προφῆτες τῆς Π. Διαθήκης ἔδωσαν συγχώρηση ἁμαρτιῶν, ὅπως ὁ Νάθαν στόν Δαυΐδ (βλ. Β´ Βα 12,13), τήν ἔδωσαν ὅμως ὄχι ἀπό μόνοι τους ἀλλά ἐκ μέρους τοῦ Θεοῦ.
Δύο εἴδη ἁμαρτωλῶν παρουσιάζονται στήν περικοπή μας. ῾Ο παραλυτικός καί οἱ γραμματεῖς. ῾Ο δυστυχής, ὅπως φαίνεται, ἁμαρτωλός καί οἱ εὐσεβεῖς, ὅπως ἐπίσης παρουσιάζονται, γραμματεῖς. ῞Οποιος χωρίς νά τό θέλει εἶναι ἁμαρτωλός, πέφτοντας στήν ἁμαρτία ἀπό ἀδυναμία καί συναρπαγή, αὐτός πάσχει, θλίβεται, πονεῖ, βασανίζεται, μετανοεῖ καί προσφεύγει στόν Χριστό γιά νά σωθεῖ. ῾Υπάρχουν ὅμως καί οἱ ἁμαρτωλοί πού ἐπιμένουν στήν ἁμαρτία, παραμένοντας ἀμετανόητοι καί ἀσυγκίνητοι. ᾿Ενῶ εἶναι ἔνοχοι, παρουσιάζονται ὡς δίκαιοι. ᾿Αντί μάλιστα νά ντρέπονται, νά φοβοῦνται καί νά κρύβονται, εἶναι θρασεῖς καί ἀναίσθητοι· φθάνουν μάλιστα στό σημεῖο νά ἐλέγχουν τούς δικαίους, νά βρίζουν καί νά κατηγοροῦν ἀκόμη καί αὐτόν τόν Θεό. Τέτοιοι εἶναι οἱ γραμματεῖς πού λέγουν στόν ᾿Ιησοῦ ὅτι βλασφημεῖ.

9,4. Καί ἰδών ὁ ᾿Ιησοῦς τάς ἐνθυμήσεις αὐτῶν εἶπεν· ἵνα τί ὑμεῖς ἐνθυμεῖσθε πονηρά ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν;
Τήν ἴδια στιγμή ὁ ᾿Ιησοῦς εἶδε στά βάθη τῶν καρδιῶν τους, τάς ἐνθυμήσεις αὐτῶν. ᾿Ενθύμησις εἶναι ὁ διαλογισμός· αὐτή τή λέξη χρησιμοποιεῖ ἄλλωστε ὁ εὐαγγελιστής Λουκᾶς στό παράλληλο χωρίο (βλ. 5,22). ῾Ο ᾿Ιησοῦς Χριστός γνωρίζοντας τούς κακούς διαλογισμούς τῶν γραμματέων, τούς ξεσκεπάζει μέ τήν ἐπίπληξη ἵνα τί ὑμεῖς ἐνθυμεῖσθε πονηρά ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν; Στή βιβλική ἀνθρωπολογία ἡ καρδία εἶναι ἡ ἕδρα τῆς νόησης, τῆς σκέψης, ἀλλά συχνά δηλώνει καί ὅλο τόν ἐσωτερικό ἄνθρωπο, τήν ἐσωτερική κίνησή του, τή διανοητική, τή συναισθηματική καί τή βουλητική δραστηριότητά του. ῾Ο ᾿Ιησοῦς μέ τό ἐρώτημα ἵνα τί ὑμεῖς ἐνθυμεῖσθε πονηρά ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν; ἀποκαλύπτει τούς διαλογισμούς τῶν γραμματέων καί ἀποδεικνύει ὅτι εἶναι καρδιογνώστης. ᾿Αφοῦ καρδιογνώστης εἶναι μόνο ὁ Θεός, οἱ γραμματεῖς ἔπρεπε νά καταλάβουν ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς εἶναι ὁ Θεός.
Οἱ πονηροί λογισμοί γιά τούς ὁποίους ἐλέγχει ἐδῶ ὁ ᾿Ιησοῦς τούς γραμματεῖς δέν εἶναι φευγαλέες σκέψεις ἀμφιβολίας καί ἀπιστίας πού μπορεῖ νά ἐνοχλήσουν κάθε ἄνθρωπο. Οἱ γραμματεῖς ἀποδέχτηκαν αὐτές τίς σκέψεις, τίς ἔκαναν πεποίθησή τους καί βρέθηκαν ἀντιμέτωποι μέ τόν ᾿Ιησοῦ. Εἶναι γεγονός ὅτι πολύ δύσκολα μπορεῖ κανείς νά ἀποφύγει τούς κακούς καί πονηρούς λογισμούς, διότι εὔκολα προσβάλλουν τή σκέψη τοῦ ἀνθρώπου. Σύμφωνα μέ τήν πατερική διδασκαλία ὑπάρχει διαφορά ἀνάμεσα στούς κακούς λογισμούς πού ἁπλῶς περνοῦν ἀπό τή σκέψη καί παραμένουν ἀνενέργητοι, καί στούς λογισμούς τούς ὁποίους ἀποδέχεται ὁ ἄνθρωπος καί τούς θέτει σέ ἐνέργεια προσβάλλοντας ἔτσι τόν Θεό καί βλάπτοντας τούς συνανθρώπους του. Οἱ κακοί λογισμοί ἀποκρούονται μέ τή συνεχῆ ἐπαγρύπνηση, τόν ἐπίμονο καί σταθερό ἀγώνα τοῦ πιστοῦ καί μέ τήν ἀποφυγή τῶν ἀφορμῶν πού τούς προκαλοῦν.

9,5. Τί γάρ ἐστιν εὐκοπώτερον, εἰπεῖν, ἀφέωνταί σου αἱ ἁμαρτίαι, ἤ εἰπεῖν, ἔγειρε καί περιπάτει;
Τό ἐρώτημα αὐτό καί ἡ θεραπεία τοῦ παραλυτικοῦ πού ἀκολουθεῖ ἀποκαλύπτουν ἀκόμη καθαρώτερα τή θεότητα τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ.
Γιά τούς γραμματεῖς εἶναι πολύ εὔκολο νά πεῖ ἕνας· ἀφέωνταί σου αἱ ἁμαρτίαι, διότι ἡ ἄφεση εἶναι ἕνα γεγονός πού δέν μπορεῖ κανείς νά τό ἐλέγξει καί νά τό διαπιστώσει. Δέν μπορεῖ ὅμως νά πεῖ ἔγειρε καί περιπάτει χωρίς νά φανεῖ τό ἀποτέλεσμα τῆς ἐντολῆς. Γι᾿ αὐτό ὁ Κύριος τούς βάζει τό δίλημμα· Τί γάρ ἐστιν εὐκοπώτερον, εἰπεῖν, ἀφέωνταί σου αἱ ἁμαρτίαι, ἤ εἰπεῖν, ἔγειρε καί καί περιπάτει;
Τό νόημα εἶναι τό ἑξῆς· «᾿Εγώ, λέει ὁ ᾿Ιησοῦς, θεωρῶ ὅτι ἡ συγχώρεση τῶν ἁμαρτιῶν εἶναι πρᾶγμα δυσκολώτερο ἀπό τή θεραπεία, διότι τό δεύτερο μπορεῖ νά τό κάνει κι ἕνας προφήτης μέ τή δύναμη τοῦ Θεοῦ. Σεῖς, βέβαια, δέν πιστεύετε ὅτι ἔχω πράγματι τήν ἐξουσία νά συγχωρῶ, ἀλλά ὅτι βλασφημῶ καί σάν βλάσφημος δέν μπορῶ νά κάνω τή θεραπεία πού μοῦ ζητοῦν. Δεῖτε, λοιπόν, καί τή θεραπεία, γιά νά μήν ἔχετε καμιά δικαιολογία γιά τήν ἀπιστία σας».
Βέβαια στήν πραγματικότητα καί τά δύο αὐτά ἔργα εἶναι δύσκολα. Εἶναι σάν νά λέει ἕνας· Τί εἶναι εὐκολώτερο: νά κρατῶ τόν ῎Ολυμπο στό χέρι μου καί νά τόν παίζω σάν μπάλα ἤ νά κρατῶ τήν ὑδρόγειο σφαῖρα; Καί τό ἕνα καί τό ἄλλο εἶναι ἀδύνατα καί ἔτσι δέν ὑπάρχει μεταξύ τῶν ἀδυνάτων σύγκριση. «῏Ησαν δέ ἄμφω τά περί ὧν ἠρώτησε Θεῷ μέν δυνατά, ἀνθρώπῳ δέ ἀδύνατα», βεβαιώνει ὁ Ζιγαβηνός.

9,6-7. ῞Ινα δέ εἰδῆτε ὅτι ἐξουσίαν ἔχει ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου ἐπί τῆς γῆς ἀφιέναι ἁμαρτίας -τότε λέγει τῷ παραλυτικῷ· ἐγερθείς ἆρόν σου τήν κλίνην καί ὕπαγε εἰς τόν οἶκόν σου. Καί ἐγερθείς ἀπῆλθεν εἰς τόν οἶκον αὐτοῦ.
῾Ο υἱός τοῦ ἀνθρώπου, μέ τό ἄρθρο, ἀποτελεῖ χριστολογικό τίτλο, δηλαδή ὄνομα τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ. Τό ὄνομα αὐτό ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, καί μόνο αὐτός, τό χρησιμοποιεῖ γιά τόν ἑαυτό του δεκάδες φορές, ὅπως βλέπουμε καί στά τέσσερα Εὐαγγέλια (Μθ 8,20· Μρ 8,38· Λκ 7,34 κ.ἀ.). Πρίν ἀπό τόν Χριστό ὁ προφήτης Δανιήλ (Δα 7,13) χρησιμοποιεῖ τόν τίτλο ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου δηλώνοντας τόν Μεσσία. Μετά τόν Χριστό ὁ πρωτομάρτυρας Στέφανος «πλήρης Πνεύματος ἁγίου» βλέπει στά δεξιά τοῦ Πατρός «τόν υἱόν τοῦ ἀνθρώπου» (Πρξ 7,56), δηλαδή τόν ἀναστημένο ἄνθρωπο ᾿Ιησοῦ περιβεβλημένο τή δόξα τῆς θεότητός του. ᾿Επίσης ὁ εὐαγγελιστής ᾿Ιωάννης στήν ᾿Αποκάλυψη βλέπει τόν Κύριο ὡς «ὅμοιον υἱῷ ἀνθρώπου» (1,13). Αὐτά τά ὁράματα μᾶς βοηθοῦν νά καταλάβουμε γιατί ὁ Κύριος αὐτοαποκαλύφθηκε ὡς «ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου». ῎Αν ἔλεγε στούς συγχρόνους του «εἶμαι Θεός» ἤ «εἶμαι ἄνθρωπος», δέν θά ἀκριβολογοῦσε, διότι δέν ἦταν μόνο Θεός οὔτε μόνο ἄνθρωπος. ῎Αν ἔλεγε «εἶμαι Θεάνθρωπος», δέν θά τόν καταλάβαιναν. Γι᾿ αὐτό, θυμίζοντάς τους τή μεσσιανική προφητεία τοῦ Δανιήλ, αὐτοσυστήθηκε ὡς «ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου», πού σημαίνει κατά τή θεολογία τῆς ᾿Εκκλησίας μας «ἄνθρωπος τό φαινόμενον καί Θεός τό κρυπτόμενον» (βλ. Β´ Κο 5,19· Κλ 2,9 κ.ἀ.).
῞Οπως κατά τή δημιουργία τοῦ κόσμου, ὁ Θεός εἶπε· «Γενηθήτω φῶς» καί μέ τήν προσταγή του «ἐγένετο φῶς» (Γέ 1,3), ἔτσι καί τώρα ὁ ᾿Ιησοῦς Χριστός, πού εἶναι Θεός, ἔδωσε τή διαταγή ἆρόν σου τήν κλίνην καί ἀμέσως ὁ παράλυτος σηκώθηκε ὄρθιος.
«῾Ως ἀπόδειξη τῆς συγχωρήσεως τῶν ἁμαρτημάτων ὁ ᾿Ιησοῦς χρησιμοποιεῖ τή θεραπεία τοῦ σώματος. ῾Ως ἀπόδειξη ὅμως τῆς θεραπείας χρησιμοποιεῖ τό ὅτι (ὁ πρώην παράλυτος) βάσταξε στά χέρια του τό κρεβάτι, ὥστε νά μή θεωρηθεῖ ὅτι αὐτό πού συνέβη ἦταν δημιούργημα τῆς φαντασίας», τονίζει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος. Μερικοί, προκειμένου νά μειώσουν τό ὑπερφυσικό γεγονός, ὑποστήριξαν ὅτι ὁ Κύριος εἶπε ἆρόν σου τήν κλίνην, ἐπειδή ἡ κλίνη ἦταν ἁπλῶς ἕνα ἐλαφρύ στρῶμα ἤ ἴσως ἕνα ὕφασμα μόνο. Τό γεγονός εἶναι ὅτι ὁ πρώην κατάκοιτος παραλυτικός, ὁ ὁποῖος πλησίασε τόν ᾿Ιησοῦ μεταφερόμενος ἀπό ἄλλους, πηγαίνει τώρα στό σπίτι του περπατώντας καί μεταφέροντας αὐτό πού τόν μετέφερε.
Τρεῖς ἐνέργειες τοῦ ᾿Ιησοῦ στή θεραπεία τοῦ παραλυτικοῦ ἀποδεικνύουν τή θεότητά του:
α) ῾Η ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν, πού κανείς δέν τήν ἀντιλαμβάνεται.
β) ῾Η καρδιογνωσία, τήν ὁποία ἀντιλαμβάνονται οἱ γραμματεῖς καί οἱ φαρισαῖοι, ἀφοῦ οἱ ἴδιοι διαπιστώνουν ὅτι ὁ Κύριος διαβάζει τούς διαλογισμούς τους.
γ) ῾Η ἀνόρθωση τοῦ παραλυτικοῦ, πού τήν βλέπουν ὅλοι.
Μέ τίς ἐνέργειες αὐτές ἐκπληρώνεται ἡ ρήτρα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ὅτι «ἐπί στόματος δύο μαρτύρων καί ἐπί στόματος τριῶν μαρτύρων στήσεται πᾶν ρῆμα» (Δε 19,15).
῾Ο πρώην παράλυτος θεραπευμένος παίρνει τό κρεβάτι του καί πάει εἰς τόν οἶκον αὐτοῦ. ῾Ο Χριστός δέν τοῦ ζήτησε νά μείνει κοντά του. ῎Ηθελε νά τόν δοῦν ὅλοι, αὐτόν πού πρίν λίγο τόν ἔφεραν οἱ δικοί του πάνω στό κρεβάτι, νά φεύγει τώρα μεταφέροντάς το, καί μ᾿ αὐτό τόν τρόπο νά λιτανεύσει τό σημεῖο, ὥστε νά γίνει γνωστό σέ ὅλους.
῾Ο Κύριος καί μέ τό σημεῖο αὐτό, ὅπως καί μέ ἄλλα παρόμοια, ἔδειξε τό ἐνδιαφέρον καί τόν σεβασμό ὄχι μόνο γιά τήν ψυχή ἀλλά καί γιά τό σῶμα τοῦ ἀνθρώπου.

9,8. ᾿Ιδόντες δέ οἱ ὄχλοι ἐθαύμασαν καί ἐδόξασαν τόν Θεόν τόν δόντα ἐξουσίαν τοιαύτην τοῖς ἀνθρώποις.
᾿Εδόξασαν τόν Θεόν: Οἱ ἄνθρωποι ἐδόξασαν τόν Θεό, ὄχι τόν ᾿Ιησοῦ ὡς Θεό, ὅπως παρατηρεῖ ὁ Θεοτόκης. Δέν ἀντιλήφθηκαν ὅτι ἐπιτέλεσε τό σημεῖο μέ δική του δύναμη, γι᾿ αὐτό ἐθαύμασαν τήν ἐξουσίαν πού ἔδωσε ὁ Θεός τοῖς ἀνθρώποις, ὥστε νά ἐπιτελοῦνται τέτοια θαύματα. «᾿Αντιλαμβάνονται τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ, ἀλλά μπροστά τους βλέπουν ἄνθρωπο. Γι᾿ αὐτό ἀποδίδουν τό θαῦμα στή δωρεά τοῦ Θεοῦ καί ὄχι στή δική του δύναμη», παρατηρεῖ ὁ ἅγιος Θεοφύλακτος.
῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος ἐξηγεῖ ὅτι οἱ ἄνθρωποι ἐμποδίζονταν ἀπό τή σάρκα τοῦ ᾿Ιησοῦ νά ἀντιληφθοῦν ὅτι εἶναι Θεός. Αὐτός ὅμως δέν τούς κατηγοροῦσε, ἀλλά συνέχιζε μέ τά ἔργα του νά τούς ἀφυπνίζει καί νά ἐξυψώνει τό φρόνημά τους. ῾Οπωσδήποτε δέν ἦταν μικρό πρᾶγμα τό ὅτι τόν θεωροῦσε ὁ λαός ἀνώτερο ἀπό ὅλους τούς ἀνθρώπους καί ἀπεσταλμένο τοῦ Θεοῦ.
῾Η θεότητα τοῦ Χριστοῦ εἶναι τό θεμέλιο τῆς ὀρθοδόξου πίστεώς μας καί ἡ πέτρα σκανδάλου γιά τούς αἱρετικούς. ῾Η ἁγία Γραφή δίνει ἀναρίθμητες ἀποδείξεις γι᾿ αὐτό τό θέμα καί μπορεῖ κάθε ἄνθρωπος πού διαθέτει τόν κοινό νοῦ, νά μελετήσει, νά ἐρευνήσει καί νά πεισθεῖ γιά τή μεγάλη αὐτή ἀλήθεια. Στό συγκεκριμένο περιστατικό ἡ θεότητα τοῦ Χριστοῦ ἀποδεικνύεται μέ μιά ὁμοβροντία τριῶν ἀλλεπαλλήλων σημείων· τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν, τή γνώση τῶν καρδιῶν καί τή θεραπεία τοῦ παραλυτικοῦ. ῾Ο μόνος πού μπορεῖ νά ἀποκαταστήσει καί τήν πνευματική καί τή σωματική φθορά καί ὁ μόνος πού μπορεῖ νά ἐλέγχει τή λειτουργία τοῦ δημιουργήματός του, δηλαδή νά ἐτάζει καρδιές, εἶναι ὁ ἴδιος ὁ δημιουργός (βλ. Β´ Πα 6,30· Ψα 7,10· ᾿Απ 2,23). ῾Ο Χριστός πραγματοποιεῖ καί τά τρία συγχρόνως, διότι αὐτός εἶναι «ὁ υἱός τοῦ Θεοῦ δι᾿ οὗ τά πάντα ἐγένετο» (᾿Ιω 1,3). Τό πρῶτο, βέβαια, τήν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν, οἱ φαρισαῖοι τό ἀμφισβήτησαν, τό δεύτερο καί τό τρίτο ὅμως δέν μπόρεσαν νά τό ἀρνηθοῦν.
 Συνοψίζοντας ἐπισημαίνουμε ἰδιαίτερα τίς τρεῖς σύντομες φράσεις πού εἶπε ὁ ᾿Ιησοῦς στό σημεῖο τῆς θεραπείας τοῦ παραλυτικοῦ. α) «Τέκνον, ἀφέωνταί σοι αἱ ἁμαρτίαι σου». β) «᾿Εγερθείς». γ) «Ἆρόν σου τήν κλίνην καί ὕπαγε εἰς τόν οἶκόν σου». Οἱ τρεῖς αὐτές προσταγές τοῦ Κυρίου μετέβαλαν τό ἀκίνητο καί παράλυτο ἐκεῖνο σῶμα σέ ὑγιῆ καί ρωμαλέο ἄνθρωπο. Τρεῖς ἀνάλογες ἐνέργειες μεταβάλλουν τόν ἁμαρτωλό, καί πνευματικά παράλυτο, σέ ζωντανό καί ἁγιασμένο μέλος τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, ἐφόσον ἀληθινά μετανοήσει καί ἐξομολογηθεῖ. ῾Η πρώτη τόν ἀπαλλάσσει ἀπό τήν ἐνοχή τῆς ἁμαρτίας καί ἀπό κατάδικο τόν κάνει παιδί τοῦ Θεοῦ. ῾Η δεύτερη τόν ἐλευθερώνει ἀπό τά δεσμά τῶν παθῶν πού τόν κρατοῦσαν παράλυτο καί ὑπόδουλο, γιά νά τόν καταστήσει δυνατό καί δραστήριο χριστιανό. ῾Η τρίτη τόν ἐπαναφέρει στό σπίτι του, δηλαδή στήν ᾿Εκκλησία, ἡ ὁποία εἶναι ὁ οἶκος τοῦ Θεοῦ πατέρα πού θά τόν ὁδηγήσει στήν αἰώνια κατοικία τῆς βασιλείας τῶν ούρανῶν. Αὐτό τό θαῦμα πού δέν ἔπαψε ποτέ νά συμβαίνει μέσα στήν ᾿Εκκλησία τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἀσύγκριτα ἀνώτερο ἀπό κάθε εἴδους θεραπεία.

῾Η θεραπεία δύο δαιμονισμένων στή χώρα τῶν Γεργεσηνῶν

  Στήν εὐαγγελική περικοπή τῆς Ε´ Κυριακῆς τοῦ Ματθαίου (8,34-9,1) βλέπουμε τόν ᾿Ιησοῦ σέ μιά ἐντυπωσιακή σύγκρουση μέ τά ὄργανα τοῦ σατανᾶ, τά δαιμόνια. ῾Ο Κύριος ἦρθε στόν κόσμο μέ σκοπό νά συντρίψει τό κράτος τοῦ διαβόλου καί νά καταλύσει τά ἔργα του (Α´ ᾿Ιω   3,8). ῾Ο σατανᾶς αἰσθάνθηκε τήν ἀπειλή καί, ἔπειτα ἀπό τήν ἀποτυχία του νά πειράξει τόν ᾿Ιησοῦ στήν ἔρημο (βλ. Μθ 4,1-11· Λκ 4,1-13), συγκέντρωσε τίς δυνάμεις του καί προσπάθησε νά τόν ἐμποδίσει. ῎Ετσι ἐξηγεῖται ἡ παρουσία πολλῶν δαιμονισμένων στήν Παλαιστίνη στά χρόνια τῆς δημόσιας δράσης τοῦ ᾿Ιησοῦ (βλ. Μρ 1,26.34· 3,11.15 κ.ἀ.). Μέ τό ἔργο τοῦ Χριστοῦ, τή διδασκαλία καί τά σημεῖα του, τή σταύρωση καί τήν ἀνάστασή του καί στή συνέχεια μέ τήν ἵδρυση τῆς ᾿Εκκλησίας του καταργεῖται ἡ δυναστεία τῶν δαιμόνων. ᾿Ελευθερώνεται ὁ ἄνθρωπος ἀπό τήν κυριαρχία τους καί οἱ πιστοί ζοῦν σέ μιά νέα κτίση, τή βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
  ῾Η περικοπή ἐξιστορεῖ μία πολύ ἐνδιαφέρουσα ἐπίσκεψη πού ἔκανε ὁ ᾿Ιησοῦς διαπλέοντας τή λίμνη τῆς Γεννησαρέτ καί φθάνοντας ἀπό τήν Καπερναούμ στήν ἀντίπερα ὄχθη. ῾Ο εὐαγγελιστής Ματθαῖος ἐξιστορεῖ τή θεραπεία δύο δαιμονισμένων, ἐνῶ ὁ Μᾶρκος (βλ. 5,1-20) καί ὁ Λουκᾶς (βλ. 8,26-39), ἑνός δαιμονισμένου, διότι πιθανόν αὐτός εἶχε τά περισσότερα δαιμόνια καί ἴσως μόνο αὐτός μετά τή θεραπεία του ζήτησε νά μείνει κοντά στόν Κύριο. ῾Υπακούοντας ὅμως στήν παραγγελία τοῦ εὐεργέτη του ἔγινε ἱεραπόστολος καί μᾶλλον ἦταν ἕνα πρόσωπο γνωστό στήν ᾿Εκκλησία.
  ῾Η διαφορά δέν σημαίνει διαφωνία τῶν εὐαγγελιστῶν ἀλλά διαπιστώνει κανείς μέ τήν προσεκτική μελέτη ὅτι ἡ διήγηση τοῦ ἑνός συμπληρώνει τόν ἄλλο. ᾿Εκεῖνο πού ἔχει σημασία γιά τούς εὐαγγελιστές δέν εἶναι ὁ ἀριθμός τῶν ἀσθενῶν πού θεράπευσε ὁ ᾿Ιησοῦς, ἀλλά ἡ φανέρωση τῆς ἐξουσίας του, ἡ ἐκδίωξη τοῦ σατανᾶ, ἡ κατάλυση τοῦ φθοροποιοῦ ἔργου του μέσα στόν κόσμο καί ἡ ἀπελευθέρωση τῶν ἀνθρώπων ἀπό τή δουλεία του.

α) ῾Η συνάντηση τοῦ ᾿Ιησοῦ μέ τούς δαιμονισμένους (8,28-31)

8,28. Καί ἐλθόντι αὐτῷ εἰς τό πέραν εἰς τήν χώραν τῶν Γεργεσηνῶν ὑπήντησαν αὐτῷ δύο δαιμονιζόμενοι ἐκ τῶν μνημείων ἐξερχόμενοι, χαλεποί λίαν, ὥστε μή ἰσχύειν τινά παρελθεῖν διά τῆς ὁδοῦ ἐκείνης.
  ῾Ο Κύριος κατοικοῦσε στήν Καπερναούμ ἡ ὁποία βρισκόταν στή δυτική πλευρά τῆς λίμνης Γεννησαρέτ καί τώρα ἔρχεται εἰς τό πέραν, στήν ἀπέναντι περιοχή, ὀκτώ περίπου χιλιόμετρα ἀνατολικά τοῦ ᾿Ιορδάνη καί δέκα χιλιόμετρα νοτιοανατολικά τῆς Γαλιλαίας, ἡ ὁποία ἦταν ἀραιοκατοικημένη καί ἥσυχη. Σ᾿ αὐτό τόν ἐρημικό τόπο ὁ ᾿Ιησοῦς πήγαινε συχνά γιά νά προσευχηθεῖ, ἐκεῖ ἔγινε καί τό σημεῖο τοῦ χορτασμοῦ τῶν πεντακισχιλίων (βλ. Μθ 15, 32-38· Μρ 6,35-44· Λκ 9, 10-17). Οἱ εὐαγγελιστές Ματθαῖος καί Μᾶρκος ὀνομάζουν τήν περιοχή χώρα τῶν Γεργεσηνῶν, διότι ἀκριβῶς στά παράλια τῆς λίμνης ὑπῆρχε μία μικρή πόλη, τά Γέρσα ἤ Γέργεσα, ὅπου καί ἐπιτελέσθηκε τό σημεῖο μέ τούς δαιμονισμένους. ῾Ο Λουκᾶς τήν ἴδια περιοχή τήν ὀνομάζει «χώρα τῶν Γαδαρηνῶν», διότι σέ σημαντική ἀπόσταση ἀπό τή λίμνη Γεννησαρέτ ἦταν ἡ πόλη Γάδαρα ἡ ὁποία γνώριζε μεγάλη ἀκμή ἐκείνη τήν ἐποχή καί τά περίχωρά της ἁπλώνονταν μέχρι τή νοτιοανατολική ὄχθη τῆς λίμνης. ῎Ετσι ἡ περιοχή ἀντίπερα τῆς Γαλιλαίας, ἦταν γνωστή καί ὡς «χώρα τῶν Γαδαρηνῶν».
  Δαιμονιζόμενοι λέγονται ὅσοι βρίσκονται ὑπό τήν κυριαρχία ἑνός ἤ περισσοτέρων δαιμόνων. Οἱ ἄνθρωποι αὐτοί χάνουν τήν προσωπικότητά τους καί τή θέλησή τους, διότι τούς κυβερνοῦν οἱ δαίμονες. Αὐτοί μιλοῦν μέ τό στόμα τῶν δαιμονισμένων, ἐνεργοῦν καί ἐκδηλώνουν ὑπερφυσικές δυνάμεις, ὅπως θεραπεῖες, μαντεῖες, κτλ. Οἱ δαιμονιζόμενοι τήν ὥρα τῆς κρίσεως, εἶναι ἄγριοι καί ἐπικίνδυνοι, συμπεριφέρονται σάν τρελοί. Οἱ εὐαγγελιστές, καί μάλιστα ὁ Λουκᾶς πού ἦταν γιατρός, ξεχωρίζουν τούς δαιμονισμένους ἀπό τούς τρελούς ἤ τούς ψυχικά ἀρρώστους. ῾Ο Κύριος μόνο μέ τό λόγο του θεράπευε τούς δαιμονιζομένους ὁσαδήποτε δαιμόνια κι ἄν εἶχαν μπεῖ μέσα τους. Μόλις ἐλευθερωνόταν ὁ ἄνθρωπος, ἡ ἄγνωστη προσωπικότητά του παρουσιαζόταν ὑγιής, καθαρισμένη καί αὐτεξούσια.
  Στά χρόνια τοῦ Χριστοῦ, ὅπως εἴπαμε, ὑπῆρχαν πολλοί δαιμονιζόμενοι. Μετά τήν ᾿Ανάσταση καί τήν ᾿Ανάληψή του ἔχουν περιορισθεῖ πολύ. Θά ἐξαφανίζονταν τελείως, ἄν ἐμεῖς συμμορφωνόμασταν ἀπόλυτα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, διότι  τότε ὁ σατανᾶς δέν θά εἶχε ἐπάνω μας καμία ἐξουσία. Σήμερα τά δαιμόνια ἐνεργοῦν στούς ἀνθρώπους ὄχι πάντοτε μέ παράλογες ἐνέργειες, ἀλλά μέ τά διάφορα πάθη πού ξευτελίζουν τόν ἄνθρωπο καί τόν κάνουν νά φέρεται διεφθαρμένα καί ἀπάνθρωπα.
  ᾿Εκ τῶν μνημείων ἐξερχόμενοι: ῾Η κατάσταση τῶν δαιμονισμένων ἦταν οἰκτρή καί φοβερή. Ζοῦσαν ἔξω ἀπό τήν πόλη, στά μνήματα. Μέ ἀνασκαφές πού ἔγιναν στήν περιοχή ἐκείνη βρέθηκαν πράγματι μνημεῖα κοντά στή λίμνη, σαφής ἔνδειξη ὅτι ἐκεῖ ὑπῆρχε νεκροταφεῖο. Τήν ἐποχή ἐκείνη τά μνήματα  δέν ἦταν σάν τά σημερινά. ῏Ηταν σκαμμένα μέσα σέ βράχους, λαξευτά ὅπως οἱ φοῦρνοι, καί  ἡ πόρτα τους ἔκλεινε μέ μιά μεγάλη πέτρα. Οἱ δαιμονισμένοι χρησιμοποιοῦσαν ὡς κατοικία τους τέτοια μνήματα. Μποροῦσαν νά προφυλάγονται ἀπό τίς διάφορες καιρικές συνθῆκες, ἀπό τό κρύο, τή βροχή καί τόν ἥλιο. Τό ὅτι οἱ δαιμονισμένοι σύχναζαν στά νεκροταφεῖα δέν δικαιολογεῖ τίς νοσηρές ἀντιλήψεις καί δεισιδαιμονίες ὅτι στά μνήματα ὑπάρχουν πονηρά πνεύματα ἤ οἱ ψυχές αὐτῶν πού πεθαίνουν γίνονται δαίμονες, βρυκόλακες κ.τ.ὅ. ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος μᾶς συστήνει· «Αὐτή ἡ σκέψη οὔτε κἄν νά περάσει ἀπό τό νοῦ σας».
  Οἱ δαιμονισμένοι ἦταν κοινωνικά ἀπομονωμένοι, ἐφόσον ἔμεναν στά μνήματα καί ἦταν χαλεποί λίαν, δηλαδή τρομεροί, ἀγριεμένοι καί ἐπιθετικοί. ᾿Αποτελοῦσαν ἀπειλή γιά τούς περαστικούς, ὥστε μή ἰσχύειν τινά παρελθεῖν διά τῆς ὁδοῦ ἐκείνης, κανένας δέν τολμοῦσε νά περάσει ἀπό ἐκεῖνο τό δρόμο.  

8,29. Καί ἰδού ἔκραξαν λέγοντες· τί ἡμῖν καί σοί, ᾿Ιησοῦ υἱέ τοῦ Θεοῦ; ῏Ηλθες ὧδε πρό καιροῦ βασανίσαι ἡμᾶς;
  ῎Εκραξαν λέγοντες: Οἱ δαίμονες μιλοῦν μέ τό στόμα τῶν δαιμονισμένων.  ῎Ισως νά μιλοῦν ὅλα μαζί τά δαιμόνια σάν ἕνα ἤ μιλᾶ ἕνα γιά λογαριασμό ὅλων. ῞Ολος ὁ ἄνθρωπος πού ἔχει περιέλθει στήν κυριαρχία τῶν δαιμόνων λειτουργεῖ καί κινεῖται ὡς δικό τους ὄργανο, χωρίς δική του κρίση καί βούληση.
  Τί ἡμῖν καί σοί, ᾿Ιησοῦ υἱέ τοῦ Θεοῦ; Οἱ δαίμονες ἀναγνωρίζουν ὅτι τίποτε τό κοινό δέν ὑπάρχει ἀνάμεσα σέ αὐτούς καί στόν ᾿Ιησοῦ, κι ἔχουν δίκιο, ἀφοῦ αὐτοί θέλουν τήν καταστροφή τοῦ ἀνθρώπου, ἐνῶ ἐκεῖνος τή σωτηρία του.
  Γιά τήν προσφώνηση υἱέ τοῦ Θεοῦ τήν ὁποία ἀποδίδουν στόν ᾿Ιησοῦ τά δαιμόνια ὁ ἅγιος Χρυσόστομος παρατηρεῖ· «᾿Επειδή βέβαια τό πλῆθος τόν ἀποκαλοῦσε ἄνθρωπο, ἦρθαν οἱ δαίμονες νά διακηρύξουν τή θεότητά του. ῎Ετσι οἱ ἄνθρωποι πού δέν ἄκουγαν τήν φουρτουνιασμένη θάλασσα ἡ ὁποία μέ τήν προσταγή του γαλήνευσε καί πάλι, ἄκουγαν τώρα τούς δαίμονες νά κραυγάζουν αὐτά τά ὁποῖα διαλαλοῦσε ἐκείνη μέ τή γαλήνη της».
  ᾿Επειδή ὁ Κύριος συνέλαβε τούς δαίμονες νά κατέχουν καί νά βασανίζουν τόν ἄνθρωπο, στήν ἀρχή μέ θράσος τοῦ λένε· «τί δουλειά ἔχεις μαζί μας;», ἀλλά στή συνέχεια γεμάτοι δειλία καί τρόμο ρωτοῦν· ἦλθες ὧδε πρό καιροῦ βασανίσαι ἡμᾶς; Οἱ εὐαγγελιστές Μᾶρκος καί Λουκᾶς, προσθέτουν ὅτι τά δαιμόνια παρακαλοῦσαν καί ἐξόρκιζαν τόν Κύριο νά μή τούς ρίξει στήν ἄβυσσο. Οἱ δαίμονες γνωρίζουν ὅτι τούς περιμένει ἡ ἄβυσσος, ἡ κόλαση, ἡ αἰώνια τιμωρία στήν ὁποία θά βασανίζονται ἀτέλειωτα. Αἰφνιδιάζονται ὅμως νομίζοντας ὅτι ὁ Κύριος ἦρθε ἀπό τώρα, νά τούς τιμωρήσει καί νά τούς καταδικάσει. Χωρίς νά μποροῦν νά ἀρνηθοῦν τήν ἁμαρτία τους προβάλλοντας κάποια δικαιολογία, διαμαρτύρονται ὅτι δέν ὀφείλουν νά πληρώσουν τώρα, ἀλλά στόν καιρό τῆς παγκόσμιας κρίσεως. Μετά τήν τελική κρίση, ὅπως λέγει ἡ ᾿Αποκάλυψη, οἱ δαίμονες καί ὅλοι οἱ ὀπαδοί τους θά ὑποστοῦν αἰώνιο θάνατο καί ὄχι ἐξαφανισμό.
  ῾Ο φωτισμένος διδάσκαλος τοῦ Γένους Νικηφόρος Θεοτόκης στό περίφημο Κυριακοδρόμιό του διευκρινίζει ὅτι ἀπό τή διαμαρτυρία τῶν δαιμόνων διαπιστώνουμε δύο πράγματα· α) ῞Οτι ὄχι μόνο οἱ ἀσεβεῖς καί οἱ ἀμετανόητοι ἁμαρτωλοί πού ἔχουν πεθάνει, ἀλλά οὔτε οἱ δαίμονες ἔλαβαν μέχρι σήμερα τήν τέλεια κόλαση, περιμένοντας τή φοβερή ἡμέρα τῆς κρίσεως. Αὐτό μᾶς δίδαξαν σαφέστατα καί οἱ δύο ἀπόστολοι, Πέτρος (Β´ Πέ 2,4) καί ᾿Ιούδας (στ.6). β) ῞Οτι τόσο φοβερή εἶναι ἡ κόλαση, ὥστε καί οἱ δαίμονες τήν τρέμουν, προτιμώντας μάλιστα τή συγκατοίκηση μέ τούς ἀκάθαρτους χοίρους παρά τή δική της καταδίκη.
  Στό πρό καιροῦ (βλ. Α´ Κο 4,5), βλέπουμε τήν κατάλυση τοῦ ἔργου τοῦ διαβόλου πρίν ἀπό τήν τελική κρίση. Μέ τή χάρη τῶν μυστηρίων τῆς ᾿Εκκλησίας μας οἱ δαιμονικές δυνάμεις συντρίβονται, οἱ πιστοί ἀπαλλάσσονται ἀπό τήν καταδυναστεία τους καί προγεύονται τά μελλοντικά ἀγαθά τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ.
«Βάσανον ἡγοῦνται τό μή συγχωρεῖσθαι ἀδικεῖν τούς ἀνθρώπους», τονίζει ὁ Θεοφύλακτος. Γιά τήν κακούργα ὕπαρξη τῶν δαιμόνων ἀφόρητη τυραννία εἶναι τό νά μή μποροῦν νά βλάπτουν καί νά βασανίζουν τούς ἀνθρώπους.
  Εἶναι ἄξιο προσοχῆς, ὅτι τά πονηρά πνεύματα φοβοῦνται τόν ἅδη καί τήν κόλαση, ὡστόσο ὅμως δέν ἐπιθυμοῦν τόν οὐρανό καί τήν ἁγιότητα. Θέλουν μόνο νά μένουν ἐλεύθερα γιά νά κακουργοῦν, χωρίς νά βασανιστοῦν, ὄχι ὅμως νά μετανοήσουν καί νά σωθοῦν. Αὐτό μᾶς ἐξηγεῖ τήν ἀμετάβλητη κατάσταση ἐκείνων, πού θά καταδικαστοῦν στήν κόλαση. Εἶναι ἀδύνατο νά ἀλλάξουν θέση, διότι εἶναι ἀδύνατο νά μετανοήσουν. ῎Εγιναν ἀμετακίνητα κακοί, γι᾿ αὐτό δέν ἐπιθυμοῦν τήν ἁγιότητα καί δέν ἔχουν καμιά θέση στόν οὐρανό.

8,30. ῏Ην δέ μακράν ἀπ᾿ αὐτῶν ἀγέλη χοίρων πολλῶν βοσκομένη.
  ῾Η ἀγέλη τῶν χοίρων ἔβοσκε πρός τό βουνό, μακριά ἀπό τούς δαιμονισμένους. Μέχρι καί σήμερα φαίνεται στήν τοποθεσία ὁ κρημνός πού καταλήγει στή λίμνη. Οἱ χοιροβοσκοί δέν τολμοῦσαν νά ἔλθουν πρός τήν περιοχή πού ἦταν οἱ δαιμονισμένοι, διότι τούς προκαλοῦσαν τρόμο. ῾Ο Μᾶρκος δέν λέει ὅτι ἡ ἀγέλη ἦταν μακράν, ἀλλά «πρός τῷ ὄρει» (Μρ 5,11) καί ὁ Λουκᾶς «ἐν τῷ ὄρει» (8,32). ῾Υπῆρχε δηλαδή ἀρκετή ἀπόσταση ἀπό τά μνήματα πού ἦταν ἡ κατοικία τῶν δαιμονισμένων.
  ῾Η ἀγέλη τῶν χοίρων ἐπιβεβαιώνει ὅτι τό περιστατικό συμβαίνει ἔξω ἀπό ἰουδαϊκό ἔδαφος, στή Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν. Στήν ᾿Ιουδαία δέν ἔτρεφαν γουρούνια οὔτε ζῶα πού θεωροῦνταν ἀκάθαρτα ἀπό τίς διατάξεις τοῦ μωσαϊκοῦ νόμου (Λε 11,7· Δε 14,8).

8,31. Οἱ δέ δαίμονες παρεκάλουν αὐτόν λέγοντες· εἰ ἐκβάλλεις ἡμᾶς, ἐπίτρεψον ἡμῖν ἀπελθεῖν εἰς τήν ἀγέλην τῶν χοίρων.
  Οἱ δαίμονες χάνουν τήν κυριαρχία τους πάνω στούς ἀνθρώπους, γι᾿ αὐτό ζητοῦν ἀπό τόν Κύριο τήν ἄδεια νά πᾶνε νά κατοικήσουν στούς χοίρους. Τά ἄλογα ζῶα δέν ἔχουν καμιά ἠθική ἐλευθερία καί εὐθύνη γιά νά συνεχίσουν οἱ δαίμονες σ᾿ αὐτά τό ὀλέθριο ἔργο τους. ῾Ωστόσο ὅμως  τό ζητοῦν ἀποκλειστικά καί μόνο γιά νά ζημιώσουν καί πάλι τούς ἀνθρώπους.
  ᾿Απ᾿ αὐτό τό περιστατικό φαίνεται ὅτι ὁ διάβολος εἶναι βέβαια τρομερός καί ἐπικίνδυνος, ἀλλά δέν ἔχει τή δυνατότητα νά προξενήσει καμιά ζημιά στόν ἄνθρωπο χωρίς τήν ἄδεια τοῦ Θεοῦ. Μπορεῖ νά προσβάλει τό σῶμά του, νά ἐρεθίσει τίς αἰσθήσεις καί τή φαντασία του, ἀλλά δέν μπορεῖ νά ἐνεργήσει στή διάνοια καί στή θέλησή του, χωρίς τή συγκατάθεση τοῦ ἀνθρώπου. ῾Η δύναμη τοῦ διαβόλου εἶναι περιορισμένη καί βρίσκεται κάτω ἀπό τόν ἔλεγχο τοῦ Θεοῦ. Κανένας δαίμονας δέν μπορεῖ νά μπεῖ μέσα μας καί νά μᾶς ἐξουσιάσει, ἄν παραμένουμε στό περιβάλλον τῆς θείας χάριτος καί δέν ἔχουμε καμία συνεργασία μαζί τους.

β)  ῾Η ἐκδίωξη τῶν δαιμόνων (8,32-33)
 
8,32. Καί εἶπεν αὐτοῖς· ὑπάγετε. Οἱ δέ ἐξελθόντες ἀπῆλθον εἰς τήν ἀγέλην τῶν χοίρων· καί ἰδού ὥρμησε πᾶσα ἡ ἀγέλη τῶν χοίρων κατά τοῦ κρημνοῦ εἰς τήν θάλασσαν καί ἀπέθανον ἐν τοῖς ὕδασιν.
  Καί εἶπεν αὐτοῖς· ὑπάγετε: ᾿Εκ πρώτης ὄψεως φαίνεται ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς ἀνταποκρίνεται στό αἴτημα τῶν δαιμόνων καί τούς τό ἱκανοποιεῖ, ἔχει ὅμως τό σχέδιο του. Πρός τό παρόν κατατροπώνει, ἀλλά δέν ἐξαφανίζει τελείως τούς δαίμονες, διότι, ὅπως τονίζουν οἱ πατέρες τῆς ᾿Εκκλησίας μας, οἱ πειρασμοί ἀναδεικνύουν τούς πιστούς πού ἀγωνίζονται καί τούς ἑτοιμάζουν τά στεφάνια τῆς δόξας τους.
  Σέ ὅλες τίς περιπτώσεις τελικά ἐξυπηρετεῖται τό σχέδιο τοῦ Θεοῦ καί γίνεται τό θέλημά του, ἀκόμα καί τότε πού φαίνεται ὅτι ὑπερισχύει ὁ σατανᾶς. Τό θέλημα τοῦ Θεοῦ δέν τό ἐκτελοῦν μόνο οἱ  δίκαιοι καί οἱ ἅγιοι ἀλλά καί οἱ δαίμονες καί οἱ προδότες καί οἱ πολέμιοι τοῦ ᾿Ιησοῦ ὅπως ὁ ᾿Ιούδας, ὁ Πιλᾶτος, ὁ Διοκλητιανός. ῾Η διαφορά εἶναι ὅτι οἱ ἅγιοι τό κάνουν μέ τή θέλησή τους, ὅπως οἱ ἄγγελοι, ἐνῶ οἱ ἄλλοι ἀκούσια.
  Μέ τήν ἄδεια τοῦ ᾿Ιησοῦ τά δαιμόνια πού βγῆκαν ἀπό τόν δαιμονισμένο ἀπῆλθον εἰς τήν ἀγέλην τῶν χοίρων, πῆγαν καί μπῆκαν μέσα στά γουρούνια. Τρομαγμένα τότε τά ζῶα ὅρμησαν κατά τοῦ κρημνοῦ καί ἀπό κεῖ ἔπεσαν στή λίμνη καί ἀπέθανον ἐν τοῖς ὕδασιν, πνίγηκαν στά νερά της.
  ῾Ο Χρυσόστομος παρατηρεῖ· ῞Οπου ἦταν πολύ γνωστό τό ὄνομά του ὁ Κύριος δέν ἔδειχνε σέ μεγάλο βαθμό τή δύναμή του, ὅπου ὅμως δέν τόν γνώριζε κανείς,  ἔκανε νά ἀκτινοβολοῦν τά θαύματά του, ὥστε νά τούς προσελκύσει καί νά γνωρίσουν ὅτι ἦταν Θεός. ῾Ο ᾿Ιησοῦς δηλαδή δέχεται τό αἴτημα τῶν δαιμόνων, «οὐκ ἐκείνοις πειθόμενος, ἀλλά πολλά ἐντεῦθεν οἰκονομῶν». Τί ὅμως «οἰκονομεῖ» ὁ ᾿Ιησοῦς ἐπιτρέποντας τή μετοίκηση τῶν δαιμόνων στήν ἀγέλη τῶν χοίρων, «δισχιλίων» τόν ἀριθμό, κατά τή διήγηση τοῦ εὐαγγελιστῆ Μάρκου, μέ ἀποτέλεσμα νά ὁρμήσουν αὐτοί στό γκεμό καί νά πνιγοῦν στά νερά τῆς λίμνης; ῾Ο ᾿Ιησοῦς ἱκανοποιώντας τό αἴτημα τῶν δαιμόνων, θέλει ἀπό τή μιά νά δείξει τήν ὀλέθρια ἐπίδρασή τους, ἀφοῦ ὅπου βρίσκονται σκορποῦν τήν καταστροφή, καί ἀπό τήν ἄλλη τήν ἀσύγκριτη ἀξία τοῦ ἀνθρώπου, γιά τή σωτηρία τοῦ ὁποίου ἀξίζει τόν κόπο ὁποιαδήποτε ἄλλη ἀπώλεια καί θυσία.
  Συμπερασματικά μποροῦμε νά σημειώσουμε τέσσερις λόγους γιά τούς ὁποίους ὁ ᾿Ιησοῦς ἐπέτρεψε νά πνιγοῦν τά γουρούνια·

  α) Γιά νά πατάξει τήν παρανομία. ῾Ο μωσαϊκός νόμος χαρακτήριζε τά γουρούνια ὡς ἀκάθαρτα ζῶα καί δέν ἐπέτρεπε στούς ἰουδαίους νά τά τρῶνε (Λε 11,7· Δε 14,8· ᾿Ησ 65,4). Στά χρόνια τοῦ Χριστοῦ ὅμως ὑπῆρχαν στήν Παλαιστίνη πολλοί Ρωμαῖοι οἱ ὁποῖοι ἔτρωγαν τό χοιρινό κρέας καί μάλιστα, ἐπειδή ἦταν δυσεύρετο, τό ἀκριβοπλήρωναν. ῎Ετσι ἡ ἐκτροφή γουρουνιῶν ἦταν μιά πλούσια καί ἀποδοτική ἐπιχείρηση πού δέν γινόταν λαθραῖα, ἀφοῦ οἱ Ρωμαῖοι πού ἦταν στήν ἐξουσία τό ἤθελαν. Γινόταν ὅμως παράνομα, διότι δέν τό ἐπέτρεπε ὁ μωσαϊκός νόμος. ῾Η ἐκτροφή χοίρων ἦταν ἀπαγορευμένη, ὅπως σήμερα ἡ καλλιέργεια τοῦ χασίς. Οἱ Γεργεσηνοί παρασυρμένοι ἀπό τό κέρδος ἀδιαφοροῦσαν γιά τό νόμο τοῦ Θεοῦ καί ἀσχολοῦνταν μ᾿ αὐτή τή δουλειά. ῾Ο δίκαιος καί πανάγαθος Θεός, γιά νά ὁδηγήσει τόν ἄνθρωπο στή μετάνοια καί τή διόρθωση, νά τοῦ ἐμπνεύσει τή συναίσθηση ὅτι ἡ ἁμαρτία δέν μένει ἀτιμώρητη, στέλνει δίκαιες, παιδαγωγικές καί σωφρονιστικές τιμωρίες. «᾿Αλλά πῶς ὁ δικαιότατος Θεός ὑπέφερε τή ζημιά πού ἔπαθαν οἱ κύριοι τῶν χοίρων; Γιά τιμωρία αὐτῶν πού ἁμάρταναν καί γιά στήριγμα τῶν δικαίων ὁ Θεός ἐπέφερε παγκόσμιο κατακλυσμό, πόλεις κατέκαυσε μαζί μέ τούς ἀνθρώπους, γένη ὁλόκληρα ἐξάλειψε, ὕστερα ἀποροῦμε γιά τό πῶς ἀνέχτηκε ἡ δικαιοσύνη του τή ζημιά πού ἔπαθαν τά ἀφεντικά τῶν χοίρων;», διερωτᾶται ὁ Θεοτόκης.
  β) Γιά νά φανεῖ καλύτερα ἡ δύναμη του. ῾Ο ᾿Ιησοῦς ἐπιτελοῦσε τά σημεῖα γιά νά ἀποκαλύψει τή θεϊκή του δύναμη. Στήν περίπτωση τῶν δαιμονισμένων μποροῦσε νά θεραπεύσει ἁπλῶς τούς ἀνθρώπους, ἀλλά διατάσσει τά δαιμόνια νά μποῦν στά γουρούνια, γιά νά πνιγοῦν στή συνέχεια καί νά φανεῖ ἔτσι τό πλῆθος τῶν δαιμονίων καί ἡ καταστροφική τους τάση· κυρίως ὅμως γιά νά φανεῖ ἡ δύναμη τοῦ ᾿Ιησοῦ πού τά συνέτριψε.
  γ) Γιά νά φανεῖ ἡ ἀχαριστία τῶν Γεργεσηνῶν, οἱ ὁποῖοι μετά ἀπό ἕνα τόσο μεγάλο σημεῖο ἀντί νά εὐχαριστήσουν τόν Χριστό γεμάτοι εὐγνωμοσύνη, τόν διώ-χνουν ἀπό τή χώρα τους, ὅπως θά δοῦμε παρακάτω.
  Καί δ) ῞Οπως σημειώνει ὁ ἀείμνηστος π. Σεραφείμ Παπακώστας «῾Ο Κύριος ἐπέτρεψε τούς δαίμονες νά εἰσέλθουν στούς χοίρους διά νά ἔχουν ἕνα σαφές δεῖγμα τῆς ὑπάρξεως πονηρῶν πνευμάτων οἱ Σαδδουκαῖοι τῆς ἐποχῆς ἐκείνης καί οἱ πάσης ἐποχῆς ἀπόγονοί των, πού ἰσχυρίζονται ὅτι δαιμόνια δέν ὑπάρχουν ἀλλά μόνον τό κακό».
  ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος σχολιάζει ὅτι ὁ κατακρημνισμός τῶν χοίρων ἔδειξε σ᾿ αὐτούς πού ἀπαλλάχτηκαν ἀπό τούς πονηρούς ἐκείνους τυράννους τό μέγεθος τῆς καταστροφῆς πού προκαλοῦν οἱ δαίμονες καί ὅτι θά μποροῦσαν νά τούς προξενήσουν φοβερότερα κακά ἀπό ὅ,τι στούς χοίρους, ἐάν καί μέσα στή συμφορά τους, δέν εἶχαν μεγάλη προστασία ἀπό τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ. Διότι εἶναι φανερό, ὅτι οἱ δαίμονες μισοῦν τούς ἀνθρώπους περισσότερο παρά τά ἄλογα ζῶα. Αὐτοί πού δέν λυπήθηκαν τούς χοίρους, ἀλλά σέ μιά στιγμή τούς κατέρριψαν στόν κρημνό, πολύ περισσότερο θά προξενοῦσαν αὐτά τά ἴδια στούς ἀνθρώπους πού εἶχαν ὑπό τήν ἐξουσία τους, ἐάν δέν φαινόταν ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ νά θέσει χαλινό καί νά συγκρατήσει τήν ὁρμή τους. ῎Ετσι γίνεται ὁλοφάνερο ὅτι δέν ὑπάρχει κανείς πού νά μήν ἀπολαμβάνει τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ.

8,33. Οἱ δέ βόσκοντες ἔφυγον, καί ἀπελθόντες εἰς τήν πόλιν ἀπήγγειλαν πάντα καί τά τῶν δαιμονιζομένων.
Οἱ βοσκοί, μετά τόν πνιγμό τῶν χοίρων στή λίμνη, ἔσπευσαν νά ἐνημερώσουν τούς κυρίους τους στήν πόλη γιά ὅσα εἶδαν, ἐπειδή αὐτοί ἦταν ὑπεύθυνοι γιά τή διαφύλαξη τῆς ἀγέλης. ῾Ως αὐτόπτες μάρτυρες τούς εἶπαν ὅλα ὅσα συνέβησαν ὄχι μόνο στήν ἀγέλη τους, ἀλλά καί τά τῶν δαιμονιζομένων. ῞Ολα αὐτά κέντρισαν τήν περιέργεια καί ἐνέπνευσαν φόβο σέ ὅσους ἄκουσαν τήν ἐξιστόρησή τους.

γ) Οἱ Γεργεσηνοί διώχνουν τόν ᾿Ιησοῦ ἀπό τήν πόλη τους (8,34-9,1)

8,34. Καί ἰδού πᾶσα ἡ πόλις ἐξῆλθεν εἰς συνάντησιν τῷ ᾿Ιησοῦ, καί ἰδόντες αὐτόν παρεκάλεσαν ὅπως μεταβῇ ἀπό τῶν ὁρίων αὐτῶν.
  Πᾶσα ἡ πόλις ἐξῆλθεν, ὅλοι οἱ κάτοικοι  βγῆκαν γιά νά συναντήσουν τόν ᾿Ιησοῦ.
  Παρεκάλεσαν ὅπως μεταβῇ ἀπό τῶν ὁρίων αὐτῶν, ὅταν τόν εἶδαν, τοῦ ζήτησαν νά φύγει ἀπό τά σύνορά τους. Οἱ Γεργεσηνοί θά ἔπρεπε νά εὐγνωμονοῦν τόν Χριστό πού τούς γλύτωσε ἀπό τή μάστιγα δυό δαιμονισμένων καί νά πιστέψουν σ᾿ αὐτόν πού ἔκανε τέτοια φοβερά σημεῖα. ῾Ωστόσο ὅμως τόν προέτρεψαν νά φύγει ἀμέσως ἀπό τή χώρα τους, διότι ζημιώθηκαν τά συμφέροντά τους. Θεωροῦν τήν καταστροφή τῶν χοίρων σπουδαιότερη ἀπό τή θεραπεία τῶν δαιμονισμένων καί φοβοῦνται ὅτι ἡ παραμονή τοῦ ᾿Ιησοῦ στή χώρα τους θά ἔφερνε καί ἄλλα δεινά. Καταλαμβάνονται ἀπό ἕναν ὀλέθριο φόβο πού δέν τούς ὁδηγεῖ στήν ἀναγνώριση τοῦ ᾿Ιησοῦ καί στήν προσκύνησή του, ἀλλά τούς τοποθετεῖ  ἀρνητικά ἀπέναντί του.
  Οἱ κάτοικοι τῆς πόλεως αὐτῆς  ἔδειξαν ὅτι δέν ἦταν μόνο ἁμαρτωλοί ἀλλά καί πωρωμένοι ἀπό τήν κακία τους. ῾Ο ἀνεξίκακος ὅμως ᾿Ιησοῦς, ἄκουσε τή δέησή τους μέ πραότητα καί ἀνεξικακία. ῞Οταν οἱ ἄνθρωποι δέν τόν θέλουν, δέν μένει διά τῆς βίας, γι᾿ αὐτό, ὅπως λέει ὁ ἑπόμενος στίχος, μπῆκε στό πλοῖο καί ἔφυγε. Μέ τή στάση του αὐτή ἐφαρμόζει ὅ,τι δίδαξε στούς μαθητές του· ὅταν δέν τούς δέχονται σέ μιά περιοχή νά φεύγουν τινάζοντας τή σκόνη τῶν ὑποδημάτων τους (βλ. Μθ 10,14) καί νά πηγαίνουν σέ ἄλλο τόπο.
  ῾Η ἱστορία τῶν Γεργεσηνῶν ἐπαναλαμβάνεται ἀναρίθμητες φορές στή ζωή μας. Εἶναι μιά στάση πού υἱοθέτησαν καί συνεχίζουν νά υἱοθετοῦν πολλοί ἄνθρωποι. ῎Εχουν τήν ἀπαίτηση νά φύγει ὁ Θεός ἀπό τή ζωή τους. Μερικοί μάλιστα μέ ἀσυγκράτητη ὁρμή ἐπιδιώκουν νά κόψουν κάθε γέφυρα ἐπικοινωνίας μαζί του.
  Πολλές φορές καί οἱ πιστοί μοιάζουμε μέ τούς Γεργεσηνούς, ὅταν κωφεύουμε στή φωνή τῆς συνειδήσεώς μας καί δέν δεχόμαστε νά ξερριζώσουμε ἐλαττώματα καί ἀδυναμίες, νά διακόψουμε ἁμαρτωλούς δεσμούς καί ἐπιζήμιες σχέσεις γιά νά φιλοξενήσουμε στήν ψυχή μας τόν Κύριο.

9,1. Καί ἐμβάς εἰς πλοῖον διεπέρασε καί ἦλθεν εἰς τήν ἰδίαν πόλιν.
  ῾Η διήγηση τοῦ Ματθαίου σταματάει στήν ἀποχώρηση τοῦ ᾿Ιησοῦ ἀπό τή χώρα τῶν Γεργεσηνῶν. Δέν γίνεται λόγος γιά τή νέα κατάσταση τῶν ἀνθρώπων πού θεραπεύτηκαν ἤ γιά τήν ἀποστολή τους νά κηρύξουν στήν περιοχή τους, ὅπως μᾶς πληροφοροῦν οἱ εὐαγγελιστές Μᾶρκος καί Λουκᾶς. Τό περιστατικό τελειώνει μέ τήν πληροφορία ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς ἐπιβιβάστηκε εἰς πλοῖον, σ᾿ ἕνα πλοιάριο καί διέπλευσε τή λίμνη καί ἦρθε εἰς τήν ἰδίαν πόλιν, τήν Καπερναούμ, ἡ ὁποία ἦταν τό κέντρο καί τό ὁρμητήριο τῆς δράσης του στή Γαλιλαία.
  ῾Η μελέτη τῆς περικοπῆς δίνει ἀπάντηση στό σοβαρό ἐρώτημα «γιατί οἱ ἄνθρωποι δέν πιστεύουν». Καί οἱ ἄπιστοι ἀκοῦν τή φωνή τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά δέν θέλουν νά ὑπακούσουν σ᾿ αὐτή γι᾿ αὐτό δέν πιστεύουν. ῾Υπάρχουν ἄπειρες μαρτυρίες γιά τήν ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ, γιά τή θεότητα τοῦ Χριστοῦ. Τό νά πιστέψεις ὅμως ἀπαιτεῖ θυσία, νά πᾶς κόντρα στά ὑλικά συμφέροντά σου καί στίς ἁμαρτωλές ἐπιθυμίες. Οἱ ἄνθρωποι δέν βλέπουν τόν Θεό καί δέν τόν πιστεύουν, διότι ἔχουν σκοτισμένα τά μάτια τῆς ψυχῆς τους ἀπό τήν ὀμίχλη καί τήν ἀντάρα τῶν παθῶν.
  Οἱ Γεργεσηνοί εἶδαν ἕνα σημεῖο μπροστά στά μάτια τους. Εἶδαν τούς δυστυχεῖς δαιμονισμένους θεραπευμένους. ᾿Αλλά ἀντί νά χαροῦν καί νά τρέξουν νά εὐχαριστήσουν τόν Χριστό, σπεύδουν νά τόν παρακαλέσουν νά φύγει μακριά ἀπό τή χώρα τους. ῎Αν ἔμενε, θά τούς ἀπαγόρευε τό προσοδοφόρο ἀλλά παράνομο ἐμπόριο τῶν χοίρων. Διώχνουν τόν Χριστό καί κρατοῦν τά γουρούνια τους.
  ῞Ενα παρόμοιο παράδειγμα ἀναφέρουν οἱ Πράξεις τῶν ἀποστόλων (19,23-41). ῞Οταν κήρυττε ὁ Παῦλος στήν ῎Εφεσο κάποιος Δημήτριος ἐκμεταλλευτής τῶν εἰδωλολατρικῶν ἱερῶν ξεσήκωσε ὅλους τούς ἀγαλματοποιούς καί τόν ὄχλο ἐναντίον τοῦ ἀποστόλου. Αὐτός ὁ Δημήτριος κατάλαβε καλά ὅτι ἄν ἐπικρατήσει τό εὐαγγέλιο, θά πάψει ὁ κόσμος νά πιστεύει στήν ῎Αρτεμη, δέν θά ζητοῦν ἀγάλματα κι ἔτσι θά χάσει τήν ἐπιχείρησή του. Γι᾿ αὐτό ἄρχισε νά ἐνδιαφέρεται γιά τή λατρεία της καί νά φωνάζει· «Μεγάλη ἡ ῎Αρτεμις τῶν ᾿Εφεσίων». Πῶς νά πιστέψει  ὁ Δημήτριος στό εὐαγγέλιο ὅταν ἔβλεπε ὅτι αὐτό θίγει τά οἰκονομικά του συμφέροντα;
  ῾Ο εὐαγγελιστής Λουκᾶς μᾶς ἐξιστορεῖ ἐπίσης τή δίκη τοῦ Παύλου στά ᾿Ιεροσόλυμα μπροστά στόν βασιλιά ᾿Αγρίππα (Πρξ κεφ. 26). ῾Η ἀπολογία τοῦ ἀποστόλου ἦταν συνταρακτική καί δέν μποροῦσε νά τήν ἀντικρούσει ὁ βασιλιάς. ᾿Αλλά πῶς νά πιστέψει καί νά δεχθεῖ τό κήρυγμα τοῦ εὐαγγελίου γιά τή δικαιοσύνη, τήν ἐγκράτεια, τή μέλλουσα κρίση ἀφοῦ ἦταν τύραννος τοῦ λαοῦ καί ἀνήθικος στή ζωή του, ἐφόσον εἶχε -ἀνεπίσημα βέβαια-ὡς γυναίκα τήν ἑτεροθαλῆ ἀδελφή του;
  ῾Ο λόγος τοῦ Θεοῦ δημιουργεῖ μέσα στόν ἄνθρωπο μιά κρίση· τόν ἀναγκάζει νά διαλέξει ἀνάμεσα στόν Θεό καί στήν ἁμαρτία. ῎Αν ἔχει τή δύναμη νά νικήσει τήν ἁμαρτία μέ τή μετάνοια καί νά ἀποσπασθεῖ ἀπό τή διαφθορά θά πιστέψει. ῎Αν ὅμως εἶναι αἰχμάλωτος στά πάθη καί δέν θέλει νά ἀπαλλαγεῖ, τότε θά ἀρνηθεῖ τήν πίστη,  καί θά γίνει ἐχθρός τοῦ Χριστοῦ. ῾Ο Κύριος λέει· «Αὕτη δέ ἐστιν ἡ κρίσις, ὅτι τό φῶς ἐλήλυθεν εἰς τόν κόσμον, καί ἠγάπησαν οἱ ἄνθρωποι μᾶλλον τό σκότος ἤ τό φῶς, ἦν γάρ πονηρά αὐτῶν τά ἔργα» (᾿Ιω 3,19).
  ῾Ο ἅγιος Αὐγουστῖνος γράφει· «Κανείς δέν εἶναι ἄπιστος παρά μόνον ὁ ἀκόλαστος». Καί ἕνας σπουδαῖος μαθηματικός καί φυσικός, ὁ Πασκάλ συμβουλεύει· «῎Αν ἐπιθυμεῖς νά πεισθεῖς γιά τίς αἰώνιες ἀλήθειες, μή πολλαπλασιάζεις τίς ἀποδείξεις, ἀλλά ξερρίζωσε τά πάθη σου. Φρόντισε νά διακόψεις πρῶτα τίς σχέσεις σου μέ τήν ἁμαρτία καί θά ἀποκτήσεις πίστη δυνατή». Εἶναι ἐπίσης χαρακτηριστική ἡ πρόσκληση πού ἀπηύθυνε στούς ἀπίστους τῆς ἐποχῆς του ὁ γάλλος συγγραφέας Σατωμπριάν· «Βάλτε τό χέρι στήν καρδιά καί πέστε μου στήν τιμή σας. Δέν θά εἴχατε τό θάρρος νά πιστεύσετε ἄν εἴχατε τό θάρρος νά ζεῖτε μέ ἐγκράτεια;».

Στεργίου Σάκκου, Εὐαγγελικές περικοπές (Βοήθημα γιά κυκλάρχες)

῾Η θεραπεία τοῦ δούλου τοῦ ἑκατοντάρχου

  Τό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα τῆς Δ´ Κυριακῆς τοῦ Ματθαίου (8,5-13) ἐντάσσεται στή συνάφεια τῆς ἐπί τοῦ ὄρους ὁμιλίας, πού περιλαμβάνεται στά τρία προηγούμενα κεφάλαια (Μθ 5-7). Στήν ἐπί τοῦ ὄρους ὁμιλία ὁ Κύριος ἐπαναλάμβανε τή φράση· «᾿Ηκούσατε ὅτι ἐρρέθη τοῖς ἀρχαίοις...᾿Εγώ δέ λέγω ὑμῖν...», δηλαδή «ὁ μωσαϊκός νόμος παραγγέλλει αὐτά τά πράγματα, ἐγώ ὅμως συμπληρώνω ὅτι...». ῾Ο ἁπλός λαός βέβαια θαύμαζε αὐτόν τόν διδάσκαλο πού δέν μιλοῦσε ὅπως οἱ γραμματεῖς, ἀλλά «ὡς ἐξουσίαν ἔχων» (7,29), ὡς νομοθέτης, ὡς Θεός. Κάποιοι ὡστόσο, ἄν τολμοῦσαν, θά ἤθελαν νά τοῦ ποῦν· «Καί ποιός εἶσαι σύ πού διορθώνεις τόν μωσαϊκό Νόμο;». ῾Ο Κύριος πού τά γνωρίζει ὅλα, δέν ἀπολογεῖται, οὔτε δίνει ἐξηγήσεις ποιός εἶναι. Δίνει τά διαπιστευτήριά του μέ τά σημεῖα πού ἐπιτελεῖ ἀμέσως μετά τή διδασκαλία
Καθώς κατηφόριζε ἀπό τό ὄρος μετά τήν ὁμιλία, πρίν μπεῖ στήν Καπερναούμ  ὁ ᾿Ιησοῦς συνάντησε καί θεράπευσε ἕναν λεπρό. Κατόπιν τόν πλησίασε ὁ ἑκατόνταρχος.  
῾Η εὐαγγελική περικοπή, ἡ ὁποία περιλαμβάνει τή θεραπεία τοῦ δούλου τοῦ ἑκατοντάρχου ὀνομάστηκε πολύ εὔστοχα «ὕμνος πρός τήν ζῶσαν πίστιν».  

α) ῾Η γεμάτη πίστη παράκληση τοῦ ἑκατοντάρχου (8,5-9)

8,5. Εἰσελθόντι δέ αὐτῷ εἰς Καπερναούμ προσῆλθεν αὐτῷ ἑκατόνταρχος παρακαλῶν αὐτόν καί λέγων.
  ῾Η φήμη τοῦ ᾿Ιησοῦ συνεχῶς μεγάλωνε. Τό πρόσωπό του, ἡ διδασκαλία καί τά σημεῖα του ἦταν  τό θέμα τῆς συζήτησης ὅλων τῶν ἀνθρώπων. ῎Ετσι τό ὄνομά του ἔγινε γνωστό καί στούς ἐπισήμους τῆς Καπερναούμ.
  Στά χρόνια τοῦ Χριστοῦ, ὡς γνωστό, ἡ Παλαιστίνη καί σχεδόν ὅλη ἡ οἰκουμένη ἦταν κάτω ἀπό τή ρωμαϊκή κυριαρχία. ῾Ο ρωμαϊκός στρατός εἶχε ἑκατοντάρχους (=λοχαγούς), χιλιάρχους (= συνταγματάρχες), ὑποστρατήγους καί στρατηγούς. Οἱ ἑκατόνταρχοι διοικοῦσαν ἕνα σῶμα ἑκατό ἀνδρῶν, τήν κεντουρία, ὑποδιαίρεση τῆς λεγεώνας, καί ἦταν ὑπεύθυνοι γιά τήν τάξη καί τήν ἀσφάλεια συγκεκριμένης περιοχῆς. ῾Ο ἑκατόνταρχος τῆς περικοπῆς ἦταν ὁ στρατιωτικός διοικητής τῆς Καπερναούμ καί ὅλης τῆς περιοχῆς. ῾Ως Ρωμαῖος φυσικά ἦταν εἰδωλολάτρης. Στήν πραγματικότητα ὅμως δέν πίστευε στά εἴδωλα ἀλλά στόν ἀληθινό Θεό, πού τόν εἶχε γνωρίσει ἀπό τούς ᾿Ισραηλίτες. Μᾶς θυμίζει ἕναν ἄλλον εὐσεβῆ ἑκατόνταρχο, πού ἀναφέρει ὁ Λουκᾶς στίς Πράξεις, τόν Κορνήλιο. ᾿Εκεῖνος ἦταν ὁ πρῶτος ἐθνικός πού βαπτίστηκε, πῆρε Πνεῦμα ἅγιο καί ἔγινε μέλος τῆς ᾿Εκκλησίας (10,1).
  ῾Η φήμη τοῦ ᾿Ιησοῦ ξύπνησε στόν ἑκατόνταρχο τῆς Καπερναούμ τήν ἐλπίδα γιά τή θεραπεία τοῦ δούλου του. ῾Ο εὐαγγελιστής Λουκᾶς γράφει ὅτι ὁ ἑκατόνταρχος δέν ἐμφανίστηκε στόν ᾿Ιησοῦ, ἀλλά ἔστειλε ἀντιπροσωπεία ἀπό κάποιους ἰουδαίους πρεσβυτέρους νά τόν παρακαλέσουν νά σώσει τόν δοῦλό του ἀπό τόν βέβαιο θάνατο πού τόν ἀπειλοῦσε (βλ. Λκ 7,1-10). Δέν πρόκειται γιά διαφωνία τῶν εὐαγγελιστῶν. ῾Απλῶς ὁ Ματθαῖος συντομεύει τή διήγηση καί λέγει ὅτι ὁ ἑκατόνταρχος παρακάλεσε τόν ᾿Ιησοῦ, χωρίς νά κάνει ἀναφορά στήν ἀντιπροσωπεία τῶν πρεσβυτέρων. ῾Υπάρχουν καί ἄλλες τέτοιες περιπτώσεις στήν Καινή Διαθήκη. ῾Ο εὐαγγελιστής Μᾶρκος π.χ. λέγει ὅτι οἱ υἱοί Ζεβεδαίου, ὁ ᾿Ιάκωβος καί ὁ  ᾿Ιωάννης, ζήτησαν ἀπό τόν ᾿Ιησοῦ νά καθίσουν στά δεξιά καί στά ἀριστερά του (10,35-37), ἐνῶ ὁ Ματθαῖος (20,20-21) διευκρινίζει ὅτι τήν παράκληση αὐτή τήν ὑπέβαλε ἡ μητέρα τους στόν ᾿Ιησοῦ. ᾿Εξάλλου, τόσο στό περιστατικό τοῦ ἑκατοντάρχου ὅσο καί τῶν υἱῶν τοῦ Ζεβεδαίου δέν ἀποκλείεται νά συνέβησαν καί τά δύο, ὁπότε ἡ διήγηση τοῦ ἑνός εὐαγγελιστοῦ πλουτίζει τήν ἐξιστόρηση τοῦ ἄλλου.
  ῾Ο ἑκατόνταρχος πλησίασε τόν ᾿Ιησοῦ παρακαλῶν αὐτόν, παρακαλεῖ τόν ᾿Ιησοῦ, τόν ἀναγνωρίζει ὡς ἀνώτερό του. Οἱ ἐκδηλώσεις αὐτές φανερώνουν ψυχή  εὐγενική, καλοπροαίρετη καί δεκτική στήν ἀλήθεια. «Μήν ἐξετάζεις ἁπλῶς τά λόγια τοῦ ἑκατοντάρχου, ἀλλά πρόσθεσε καί τό ἀξίωμά του καί τότε θά δεῖς τήν ἀρετή τοῦ ἄνδρα. Εἶναι πράγματι μεγάλη ἡ ἀλαζονεία αὐτῶν πού βρίσκονται στήν ἐξουσία καί δέν ταπεινώνονται οὔτε στίς συμφορές», παρατηρεῖ ὁ ἅγιος Χρυσόστομος.

8,6-7. Κύριε, ὁ παῖς μου βέβληται ἐν τῇ οἰκίᾳ παραλυτικός, δεινῶς βασανιζόμενος. Καί λέγει αὐτῷ ὁ ᾿Ιησοῦς· ἐγώ ἐλθών θεραπεύσω αὐτόν.  
  ῾Η λέξη παῖς ἐδῶ σημαίνει τόν δοῦλο, ὅπως φαίνεται καί στήν ἐξιστόρηση τοῦ  εὐαγγελιστῆ Λουκᾶ (7,2-3.10). Γιά νά ἀντιληφθοῦμε τήν καλοσύνη τοῦ ἑκατοντάρχου, πρέπει νά γνωρίζουμε τί σήμαινε δοῦλος τήν ἐποχή ἐκείνη. Κάθε δοῦλος στεροῦνταν τό πιό πολύτιμο πράγμα στόν κόσμο, τήν ἐλευθερία. Δέν εἶχε κανένα ἀνθρώπινο δικαίωμα, παρά μόνο τήν ὑποχρέωση νά δουλεύει σκληρά καί ἀδιάκοπα γιά τόν κύριό του. ᾿Αποτελοῦσε περιουσία τοῦ κυρίου του κι ἐκεῖνος μποροῦσε ὅποια ὥρα ἤθελε νά πουλήσει ἤ νά σκοτώσει τόν δοῦλο του. Αὐτή ἡ βάναυση συμπεριφορά ἔκανε τούς δούλους νά τρέφουν αἰσθήματα ἐκδικητικότητας πρός τά ἀφεντικά τους, νά ἐπαναστατοῦν ἤ νά δραπετεύουν μόλις ἔβρισκαν εὐκαιρία. Στήν περικοπή μας ὅμως βλέπουμε μία ἄλλη σχέση μεταξύ τοῦ ἑκατοντάρχου καί τοῦ δούλου του. ῾Ο δοῦλος «ἦν αὐτῷ ἔντιμος», ὅπως ἀναφέρει ὁ Λουκᾶς, δηλαδή ἐπιμελής, ἄξιος, πιστός καί εἰλικρινής πρός τόν κύριό του, καί ὁ κύριος ἐκτιμοῦσε τήν καλή συμπεριφορά του, τόν ἀγαποῦσε, τόν σεβόταν καί συνδεόταν μαζί του.
  ῾Ο ρωμαῖος ἀξιωματικός αἰσθάνεται συμπάθεια ἀλλά καί εὐθύνη γιά τόν δοῦλο του, διότι κατοικοῦσε μαζί του, ἐν τῇ οἰκίᾳ, τόν εἶχε στό δικό του σπίτι, σάν παιδί του. ᾿Ενδιαφέρεται καί συμπάσχει μαζί του, λές καί γνωρίζει ἀλλά καί βιώνει τήν ἀλήθεια πού θά διακηρύξει ἀργότερα ὁ ἀπ. Παῦλος· «οὐκ ἔνι δοῦλος οὐδέ ἐλεύθερος, πάντες γάρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ» (Γα 3,28).
  Παραλυτικός, δεινῶς βασανιζόμενος: ῾Η περιγραφή τῆς ἀσθένειας τοῦ δούλου πού βασανίζεται τρομερά, δικαιολογεῖ τήν παραμονή του στό σπίτι. ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος λέει ὅτι αὐτό εἶναι ἀπόδειξη τῆς μεγάλης πίστης τοῦ ἑκατοντάρχου· ἦταν πολύ μεγαλύτερη ἀπό τήν πίστη ἐκείνων οἱ ὁποῖοι κατέβασαν τόν ἄλλο παραλυτικό ἀνοίγοντας τή σκεπή. Γνώριζε πολύ καλά ὅτι ἀρκεῖ καί μόνο τό πρόσταγμα τοῦ ᾿Ιησοῦ γιά νά σηκωθεῖ ὁ κατάκοιτος, γι᾿ αὐτό θεώρησε περιττό νά τόν μεταφέρει ἐκεῖ.
  ῾Ο ᾿Ιησοῦς κάνει ἐδῶ κάτι πού δέν ἔκανε πουθενά ἀλλοῦ προηγουμένως. Δέν ἐπιτελεῖ ἀμέσως τό σημεῖο πού τοῦ ζητᾶ ὁ ἑκατόνταρχος, ἀλλά δείχνει τή διάθεσή του νά μεταβεῖ αὐτοπροσώπως στό σπίτι τοῦ ἑκατοντάρχου, γιά νά θεραπεύσει τόν παράλυτο δοῦλό του· ἐγώ ἐλθών θεραπεύσω αὐτόν. ῾Ο Κύριος τό κάνει αὐτό γιά νά ἀποκαλυφθεῖ ἡ ἀρετή τοῦ ἑκατοντάρχου.

 8,8. Καί ἀποκριθείς ὁ ἑκατόνταρχος ἔφη· Κύριε, οὐκ εἰμί ἱκανός ἵνα μου ὑπό τήν στέγην εἰσέλθῃς· ἀλλά μόνον εἰπέ λόγῳ, καί ἰαθήσεται ὁ παῖς μου.
  ῾Ο ἑκατόνταρχος ἀπαντᾶ μέ πολλή ταπείνωση. ῎Αν καί ὁ ἴδιος εἶχε ζητήσει νά θεραπεύσει τόν δοῦλο του, ὅμως δέν θεωρεῖ τόν ἑαυτό του ἄξιο νά βρεθεῖ κάτω ἀπό τήν ἴδια στέγη μέ τόν ᾿Ιησοῦ (πρβλ. τήν παρόμοια στάση τοῦ Πέτρου Λκ 5,8). ῾Ο ἀείμνηστος π. Σεραφείμ Παπακώστας στό βιβλίο του «Τά θαύματα τοῦ Κυρίου» γράφει· «Αἱ ταπειναί ψυχαί ταπεινώνονται ἀκόμη περισσότερον ὅταν βλέπουν αὐτόν τόν Κύριον νά συγκαταβαίνει μέχρι τῆς σμικρότητός των καί νά ἐνδιαφέρεται δι᾿ αὐτάς».
  Τή φράση τοῦ ἑκατοντάρχου Κύριε, οὐκ εἰμί ἱκανός ἵνα μου ὑπό τήν στέγην εἰσέλθῃς, τήν ἐπαναλαμβάνει ὁ ἅγιος ᾿Ιωάννης ὁ Χρυσόστομος σέ μία κατανυκτική εὐχή τῆς θείας Μεταλήψεως, πού ἐκφράζει τή συντριβή καί τήν ταπεινοφροσύνη τοῦ πιστοῦ, ὁ ὁποῖος αἰσθάνεται ἀνάξιος νά φιλοξενήσει στήν καρδιά του τόν Κύριο· «Κύριε ὁ Θεός μου, οἶδα, ὅτι οὐκ εἰμί ἄξιος, οὐδέ ἱκανός, ἵνα μου ὑπό τήν στέγην εἰσέλθῃς τοῦ οἴκου τῆς ψυχῆς». ῞Ολοι οἱ ἅγιοι τῆς ᾿Εκκλησίας μας εἶχαν ἐπίγνωση τῆς ἀτέλειας καί τῆς ἀδυναμίας τους, ὁμολογοῦσαν πάντοτε μέ μεγάλο δέος τήν ἀναξιότητα καί ἁμαρτωλότητά τους, ἀναγνωρίζοντας τήν τελειότητα τοῦ Χριστοῦ. Τό πρῶτο βῆμα τῆς λύτρωσης εἶναι ἡ συναίσθηση τῆς ἀναξιότητας, τό γκρέμισμα τῶν τειχῶν πού συνήθως κτίζουμε γιά νά δείξουμε στούς ἄλλους τή δύναμη καί τήν ὑπεροχή μας. Αὐτά μᾶς ἀποξενώνουν ἀπό τόν ἴδιο τόν ἑαυτό μας, ἀλλά ἐμποδίζουν καί τήν πραγματική ἐπικοινωνία μας μέ τόν Θεό καί τούς ἀνθρώπους.
  ῾Ο π. Αὐγουστῖνος, ἐπίσκοπος Φλωρίνης, ἐπισημαίνει· «῾Ο ἑκατόνταρχος εἶναι ἀνώτερος ἀπό τούς συγχρόνους του ᾿Ιουδαίους στήν ἀγάπη, στήν πίστη, καί στήν ταπείνωση. ᾿Ενῶ οἱ ᾿Ιουδαῖοι, ἄν καί ἔβλεπαν κάθε μέρα τό μεγαλεῖο τοῦ Χριστοῦ, ὅμως οἱ περισσότεροι ἀπ᾿ αὐτούς, καί μάλιστα οἱ ἄρχοντές τους, οἱ γραμματεῖς καί οἱ φαρισαῖοι, μιλοῦσαν περιφρονητικά γιά τό πρόσωπό του καί τόν ὀνόμαζαν, “υἱόν τοῦ τέκτονος”, παιδί τοῦ μαραγκοῦ, ἀνάξιο τιμῆς, ὁ ἑκατόνταρχος, ὅπως φαίνεται ἀπό τήν ἀπάντηση πού ἔδωσε στόν Χριστό, συγκρίνοντας τόν ἑαυτό του μέ τό ἄφθαστο ὕψος τῆς ἀρετῆς καί τῆς ἁγιότητος τοῦ Χριστοῦ, βλέπει ὅτι τεράστια εἶναι ἡ ἠθική ἀπόσταση πού τόν χωρίζει ἀπό τόν Χριστό καί ὁμολογεῖ δημοσίως, ὅτι δέν εἶναι ἄξιος νά τόν δεχθῆ στό σπίτι του» (Σταγόνες ἀπό τό ὕδωρ τό ζῶν, σελ.151)
  ῾Ο Θεοτόκης θαυμάζει τήν ἄρρητη σοφία τοῦ Κυρίου μας, σχολιάζοντας τή συμπεριφορά του ἔναντι τῶν δύο ἐθνικῶν πού ζητοῦν τή βοήθειά του, τῆς Χαναναίας καί τοῦ ἑκατοντάρχου. Τήν Χαναναία τήν προκαλεῖ ὥστε νά ἐκφράσει τήν πίστη της. Στήν περίπτωση τοῦ ἑκατοντάρχου, γνωρίζει τήν πίστη του πρίν ἐκεῖνος τήν ἐκφράσει.   
  ᾿Αλλά μόνον εἰπέ λόγῳ, καί ἰαθήσεται ὁ παῖς μου: ῾Ο ἑκατόνταρχος ἐκφράζει τήν ἀκράδαντη πίστη του ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς ἔχει τή δύναμη μέ ἕνα του λόγο νά θεραπεύσει καί ἀπό μακριά τόν δοῦλο. «Δέν εἶπε· Παρακάλεσε τόν Θεό, οὔτε εἶπε, προσευχήσου καί ἱκέτευσέ τον, ἀλλά πρόσταξε μόνο», ἐπισημαίνει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος.

8,9. Καί γάρ ἐγώ ἄνθρωπός εἰμι ὑπό ἐξουσίαν, ἔχων ὑπ᾿ ἐμαυτόν στρατιώτας, καί λέγω τούτῳ, πορεύθητι, καί πορεύεται, καί ἄλλῳ, ἔρχου, καί ἔρχεται, καί τῷ δούλῳ μου, ποίησον τοῦτο, καί ποιεῖ.
  ῾Ο ἑκατόνταρχος κατοχυρώνει τήν προτροπή του πρός τόν ᾿Ιησοῦ μέ ἕνα προσωπικό του παράδειγμα.
  ᾿Εγώ ἄνθρωπός εἰμι ὑπό ἐξουσίαν, ἐγώ ὁ ἴδιος εἶμαι κάτω ἀπό τίς διαταγές τῶν ἀνωτέρων μου, ἀλλά καί ὁ δικός μου λόγος ἐκτελεῖται ἀπό τούς ὑφισταμένους μου στρατιώτας. Ξέρω, λοιπόν, καλά τί σημαίνει μιά διαταγή. ῎Αν ἐγώ πού εἶμαι ἄνθρωπος μπορῶ νά δίνω διαταγές καί νά ἐκτελοῦνται, πόσο μᾶλλον ᾿Εσύ μέ τήν ὑπερφυσική σου δύναμη ἔχεις ἐξουσία νά θεραπεύσεις τήν ἀσθένεια; ῾Ο ἑκατόνταρχος ἀναγνωρίζει τήν παντοδύναμη, τήν ἀπόλυτη ἐξουσία τοῦ ᾿Ιησοῦ· αὐτός μπορεῖ ὅλα νά τά κατορθώσει, φθάνει νά δώσει μιά διαταγή.  

β) ῾Ο θαυμασμός τοῦ ᾿Ιησοῦ γιά τήν πίστη ἑνός ἐθνικοῦ (8,10)

8,10. ᾿Ακούσας δέ ὁ ᾿Ιησοῦς ἐθαύμασε καί εἶπε τοῖς ἀκολουθοῦσιν· ἀμήν λέγω ὑμῖν, οὐδέ ἐν τῷ ᾿Ισραήλ τοσαύτην πίστιν εὗρον.
  Τά λόγια τοῦ ἑκατοντάρχου προξενοῦν ἐντύπωση στόν Χριστό. ῾Ο ᾿Ιησοῦς ἐθαύμασε, ἔδειξε τό θαυμασμό του γιά τήν πίστη τοῦ ἐθνικοῦ στρατιωτικοῦ μπροστά σέ ὅλους ὅσους τόν ἀκολουθοῦσαν, ἐπιτιμώντας ἔμεσα τήν ἀπιστία τῶν ἰουδαίων. ῾Η πίστη τοῦ ἑκατοντάρχου προκάλεσε τόν θαυμασμό τοῦ ᾿Ιησοῦ, διότι ἦταν πίστη φιλάδελφη, ταπεινή καί ἀκλόνητη. ῾Η στάση τοῦ Κυρίου μας ἀποτελεῖ μιά προτροπή γιά ὅλους μας νά μιμηθοῦμε τό μέγεθος τῆς πίστης αὐτοῦ τοῦ ἐθνικοῦ. ᾿Αξίζει νά σημειώσουμε ὅτι τά εὐαγγέλια χρησιμοποιοῦν δύο φορές τό ρῆμα ἐθαύμασε γιά τόν ᾿Ιησοῦ: ῾Η μία εἶναι ἐδῶ μέ ἀφορμή τήν πίστη τοῦ ἑκατοντάρχου καί ἡ ἄλλη μέ ἀφορμή τήν ἀπιστία τῶν Ναζαρηνῶν (βλ. Μρ 6,6).  
  Οὐδέ ἐν τῷ ᾿Ισραήλ τοσαύτην πίστιν εὗρον, ἀναφωνεῖ! Βλέπει τόν ἑκατόνταρχο νά πορεύεται πρός τούς κόλπους τοῦ ᾿Αβραάμ, ἐνῶ τά παιδιά τοῦ ᾿Αβραάμ νά κατρακυλοῦν πρός τήν κόλαση. ῾Ο Θεός δέν εἶναι προσωπολήπτης. ῾Ο Κύριος θαυμάζει τόν ἑκατόνταρχο καί μπροστά σέ ὁλόκληρο τό πλῆθος τοῦ λαοῦ τόν παρουσιάζει ὡς ὑπόδειγμα πρός μίμηση ἐπαινώντας τήν πίστη του. ῾Ο ἔπαινος ὅταν εἶναι δίκαιος καί δέν ἔχει καμμία σχέση μέ τήν κολακεία, ἀποτελεῖ εὐγενικό κίνητρο γιά ἀκόμη μεγαλύτερα ἔργα. Εἶναι γι᾿ αὐτόν πού ἀγωνίζεται καί κοπιάζει μιά ἠθική τόνωση καί ἐνίσχυση στό δρόμο τῆς ἀρετῆς καί τῆς πίστης. Γι᾿ αὐτό ὁ Κύριος ὡς ἄριστος παιδαγωγός καί χειραγωγός τῶν ἀνθρώπων πολλές φορές χρησιμοποίησε τόν ἔπαινο (βλ. Μθ 13, 16-17· 15,28· 25,21-23· Λκ 10,19-24· 16,8· ᾿Ιω 1,48). Τήν ἴδια τακτική ἀκολουθοῦσε καί ὁ ἀπ. Παῦλος  (Α´ Κο 11,2· Β´ Κο 8,18).
  Τρία πολύτιμα ἀστέρια, παράσημα μεγάλης ἀξίας κοσμοῦν τόν ρωμαῖο αὐτόν στρατιωτικό, τρεῖς ἀρετές τόν διακρίνουν· ἡ πίστη, ἡ ἀγάπη καί ἡ ταπεινοφροσύνη.
  ῾Ο ἑκατόνταρχος εἶναι ἕνας κοσμικός ἄνθρωπος, ξένος καί εἰδωλολάτρης. Οἱ φαρισαῖοι καί πολλοί ᾿Ιουδαῖοι φαίνονται εὐσεβεῖς. Τόν ἑκατόνταρχο τόν διακρίνει ἀληθινή πίστη, ἐνῶ τούς «γνήσιους» ᾿Ισραηλίτες καθιστᾶ νόθους ἡ ἀπιστία.
  Μόλις ὁ ἑκατόνταρχος ἔμαθε  ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς ἔρχεται στήν Καπερναούμ, σπεύδει νά τόν παρακαλέσει γιά νά θεραπεύσει τόν δοῦλο του. Δέν ζητᾶ καμμιά ἀτομική ἐξυπηρέτηση καί χάρη. Δέν κάνει ἐπίδειξη τοῦ πλούτου καί τῆς ἐξουσίας του. ᾿Αντίθετα μέ τίς ἰδέες τῶν ὁμοεθνῶν του, ἀγαπᾶ καί φροντίζει γιά τούς δούλους του.
  Συναισθάνεται ἀκόμη τήν ἁμαρτωλότητα καί τήν ἀναξιότητά του στό νά ἔχει σχέση μέ τόν ᾿Ιησοῦ, ἕναν τόσο θαυμαστό ἄνθρωπο καί σπουδαῖο διδάσκαλο. Παρ᾿ ὅτι ἦταν στρατιωτικός ἄρχοντας τῆς περιοχῆς, μέ ζηλευτή κοινωνική θέση, ἐντούτοις ὁμολογεῖ δημόσια ὅτι εἶναι ἀνάξιος νά φιλοξενήσει στό σπίτι του τόν ᾿Ιησοῦ. ῾Η ταπείνωση εἶναι ὁ μοναδικός τρόπος, πού προσελκύει τή χάρη καί τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ, «ὅτι ὁ Θεός ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δέ δίδωσι χάριν» (Πρμ 3,34· Α´ Πέ 5,5). Οἱ ἅγιοι πατέρες τῆς ᾿Εκκλησίας μας συνέλαβαν καί βίωσαν στή ζωή τους τό μαγαλεῖο τῆς ταπεινοφροσύνης, τό ἐκφράζουν δέ θαυμάσια στή διδασκαλία τους. ᾿Ενδεικτικά ἀναφέρω τόν ἅγιο ᾿Ισαάκ τόν Σύρο πού  ὀνομάζει τήν ταπεινοφροσύνη στολή τῆς Θεότητος. Μέ αὐτή, λέει, μᾶς ἀποκαλύπτονται τά μυστήρια καί μᾶς κυκλώνει τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. ῾Η ταπείνωση εἶναι μυστική δύναμη καί χωρίς αὐτή δέν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά πετύχει τήν τελειότητα.
  Οἱ ἀρετές τοῦ ἑκατοντάρχου εἶναι ἀπαραίτητες γιά τόν κάθε πιστό. Μέ τήν ταπεινοφροσύνη γνωρίζουμε καλά τόν ἑαυτό μας καί νιώθουμε ἐσωτερική ἁρμονία· μέ τήν ἀγάπη προσεγγίζουμε τόν ἀδελφό μας καί ζοῦμε εἰρηνικά μαζί του καί μέ τήν πίστη γνωρίζουμε καί συνδεόμαστε μέ τόν Θεό.  

γ) ῾Υπόσχεση γιά τήν παγκοσμιότητα τῆς σωτηρίας (8,11-12)

  Τά λόγια τοῦ Κυρίου πού καταγράφονται στούς δύο στίχους πού ἀκολουθοῦν τά διασώζει καί ὁ εὐαγγελιστής Λουκᾶς σέ ἄλλη συνάφεια (13,28-29). ῾Ο εὐαγγελιστής Ματθαῖος τοποθετώντας ἐδῶ τούς λόγους τοῦ Χριστοῦ τονίζει πόσο κρίσιμη εἶναι ἡ κατάσταση γιά τούς ᾿Ιουδαίους, ἄν δέν παραδειγματιστοῦν ἀπό τήν προσέλευση τῶν ἐθνικῶν. ῾Ο Χριστός δηλαδή προαναγγέλλει καί προφητεύει τήν πίστη τῶν ἐθνικῶν στό πρόσωπό του ἀλλά καί τήν ἀπιστία τῶν ἰουδαίων.

8,11. Λέγω δέ ὑμῖν ὅτι πολλοί ἀπό ἀνατολῶν καί δυσμῶν ἥξουσι καί ἀνακλιθήσονται μετά ᾿Αβραάμ καί ᾿Ισαάκ καί ᾿Ιακώβ ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν.
  Τά λόγια τοῦ Κυρίου ἀποτελοῦν συνδυασμό τῶν χωρίων· ᾿Ησ 45,6· 49,12· 59,19· ᾿Ιρ 3,18· Μα 1,11.  ῾Η μεσσιακή εὐτυχία παρουσιάζεται ἐδῶ μέ δεῖπνο, μιά εἰκόνα πολύ συνηθισμένη στούς ᾿Ιουδαίους (βλ. Μθ 22,1-14· Λκ 14,15-24· ᾿Απ 19,9) πού δηλώνει τήν πνευματική εὐφροσύνη τήν ὁποία θά ἀξιωθοῦν οἱ δίκαιοι στήν  κοινωνία τους μέ τόν Θεό στή μέλλουσα ζωή.
  Θά ἔρθουν ἄνθρωποι ἀπό ἀνατολῶν καί δυσμῶν, δηλαδή ἀπό ὅλους τούς λαούς, καί ἀνακλιθήσονται, θά παρακαθίσουν στό τραπέζι ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν. Τήν ἐποχή τοῦ Χριστοῦ οἱ ἄνθρωποι ἔτρωγαν ξαπλωμένοι. ᾿Ακουμποῦσαν στό ἀριστερό πλευρό, γιά νά ἔχουν τό δεξί χέρι ἐλεύθερο νά πιάνουν τά σκεύη καί τά φαγητά, πού βρίσκονταν στό κέντρο σ᾿ ἕνα χαμηλό τραπέζι. ῎Ετσι ἔγινε καί ὁ Μυστικός Δεῖπνος. Γι᾿ αὐτό ὅπως ἐμεῖς λέμε «κάθισαν νά φᾶν», οἱ ἀρχαῖοι ἔλεγαν «ἀνεκλίθησαν φαγεῖν». ῞Οταν, λοιπόν, ὁ ᾿Ιησοῦς ἐδῶ λέει ἀνακλιθήσονται μετά ᾿Αβραάμ θέλει νά πεῖ «θά παρευρεθοῦν στό πνευματικό τραπέζι τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν μαζί μέ τόν ᾿Αβραάμ». «᾿Ανάκλισιν δέ λέγει τήν ἀνάπαυσιν, τήν ἀπόλαυσιν», γράφει ὁ Ζιγαβηνός. ῞Οσοι ἐργάζονται καί ἀγωνίζονται τώρα γιά τή σωτηρία τους, μετά ἀπό λίγο θά ἀπολαύσουν τά ἀγαθά τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν.
  Οἱ ᾿Ισραηλίτες, γιά νά δηλώσουν σέ ποιό Θεό πιστεύουν, ἔλεγαν «στόν Θεό πού πίστευε ὁ ᾿Αβραάμ καί ᾿Ισαάκ καί ᾿Ιακώβ», δηλαδή οἱ τρεῖς πατριάρχες καί  γενάρχες τους. Γι᾿ αὐτό ὁ Χριστός ἐδῶ ἀντί νά πεῖ ὅτι οἱ ξένοι θά πᾶνε στόν παράδεισο, λέει ὅτι οἱ ξένοι θά φᾶνε στό τραπέζι πού τρώει ὁ ᾿Αβραάμ καί ὁ ᾿Ισαάκ καί ὁ ᾿Ιακώβ.
  ᾿Αντιθέτα πρός τίς ἐθνικές προσδοκίες τῶν ᾿Ιουδαίων, ὁ Κύριος στό στίχο δέν κάνει λόγο γιά ὑποταγή τῶν ἐθνῶν, ἀλλά γιά συμμετοχή τους στή βασιλεία τῶν οὐρανῶν, ἡ ὁποία παρουσιάζεται μέ τήν εἰκόνα τοῦ δείπνου. ῾Ο Κύριος προαναγγέλλει πράγματι μία τρομερή ἀντιστροφή τῶν πραγμάτων μέ τόν προειδοποιητικό αὐτό στίχο.
  Εἶναι τραγικό ἀλλά καί σήμερα πολλοί χριστιανοί ζοῦν μέ τήν αὐτάρεσκη βεβαιότητα τοῦ τέλειου πνευματικά ἀνθρώπου, κρίνουν τούς ἄλλους λησμονώντας ὅτι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι βρίσκονται κάτω ἀπό τήν κρίση τοῦ Θεοῦ καί ἔχουν τήν ἀνάγκη τῆς λύτρωσης πού προσφέρει ἡ ἀγάπη του.

8,12. οἱ δέ υἱοί τῆς βασιλείας ἐκβληθήσονται εἰς τό σκότος τό ἐξώτερον· ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμός καί ὁ βρυγμός τῶν ὀδόντων.
 Υἱοί τῆς βασιλείας, ἐδῶ δέν ἐννοοῦνται ὅλοι οἱ ἰουδαῖοι, ἀλλά μόνο ὅσοι  ἀπό αὐτούς θά παραμείνουν ἀμετανόητοι ἐχθροί τοῦ ᾿Ιησοῦ, τοῦ Μεσσία. ῞Ολοι ἐκεῖνοι πού θεωροῦν ἀναφαίρετο δικαίωμά τους τή συμμετοχή στή βασιλεία λόγῳ τῆς καταγωγῆς τους ἀπό τόν ᾿Αβραάμ (βλ. Μθ 3,8-9). ῾Η προειδοποίηση τοῦ Χριστοῦ εἶναι σκληρή ἀλλά καί κατηγορηματική. ῾Ο Κύριος τήν ἀπευθύνει καί σέ κάθε χριστιανό πού ἔχει τήν ἰδιότητα τοῦ υἱοῦ τῆς βασιλείας ἀλλά ζῆ ὑποκριτικά καί ἐπιφανειακά στή σχέση του μέ τόν Θεό.
  Τό ἐκβληθήσονται δέν σημαίνει ὅτι θά διωχθοῦν ἀπό τήν αἴθουσα τοῦ δείπνου, ἀφοῦ πρῶτα εἰσέλθουν, ἀλλ' ὅτι δέν θά τούς ἐπιτραπεῖ ἡ εἴσοδος. ῞Οσοι εἶναι ἐργάτες τῆς ἀδικίας, φυσικά, πηγαίνουν στόν τόπο ὅπου ἀνήκουν, εἰς τό σκότος τό ἐξώτερον· ἐκεῖ πού δέν ὑπάρχει τό φῶς τοῦ Χριστοῦ, ὅπου εἶναι ὁ κλαυθμός καί ὁ βρυγμός τῶν ὀδόντων· τά μάτια θά κλαῖνε ἀκατάπαυστα ἀπό τή λύπη καί τήν ὀδύνη καί τά δόντια θά τρίζουν ἀπό τή φρίκη καί τήν ἀπελπισία. ῾Η εἰκόνα αὐτή εἶναι μιά ἀπό τίς ἀνθρωπομορφικές ἐκφράσεις πού χρησιμοποιεῖ ὁ Κύριος (βλ. Μθ 8,12· 24,51), ὅταν θέλει νά δείξει τήν ὀδύνη καί τήν τραγικότητα τῆς κόλασης.
  ῾Η κόλαση εἶναι μιά πραγματικότητα, γιά τήν ὁποία μᾶς μιλάει ὁ ἴδιος ὁ Κύριος. ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος λέγει ὅτι κόλαση εἶναι ἡ ἀπουσία τοῦ Κυρίου. Εἶναι προσωπική μας ἐπιλογή νά μείνουμε ἔξω ἀπό τή βασιλεία τοῦ Θεοῦ (βλ. ᾿Απ 22,15), ἔξω ἀπό τίς πύλες, ἐκεῖ πού βρίσκεται ἡ αἰώνια φωτιά, ὅπου οἱ ἀμετανόητοι ἁμαρτωλοί θά λάβουν τήν ἀνταμοιβή γιά τά βδελυρά τους ἔργα.
  ῾Ο Θεός ἔδειξε μέ διάφορους τρόπους τό ἐνδιαφέρον του γιά τό λαό του. ῞Οταν ὅμως ἐκεῖνος τόν ἀπέκρουσε, στράφηκε στούς ἐθνικούς. Νά ἀνήκει κανείς τυπικά σ᾿ ἕνα σύνολο, πού φέρει τόν τίτλο «λαός τοῦ Θεοῦ», δέν ἀποτελεῖ ἐχέγγυο σωτηρίας. Γιά τούς ᾿Ισραηλίτες, πού θεωροῦσαν ὅτι δικαιωματικά τούς ἀνήκουν οἱ ὑποσχέσεις τοῦ Θεοῦ ὡς παιδιά τοῦ ᾿Αβραάμ, λέγει ἡ Γραφή· «ὅτι δύναται ὁ Θεός ἐκ τῶν λίθων τούτων ἐγεῖραι τέκνα τῷ ᾿Αβραάμ» (Μθ 3,9· πρβλ. Λκ 3,8). Δηλαδή, μέ τήν ἀπόρριψη τῶν ᾿Ιουδαίων δέν θά μείνει ὁ Θεός χωρίς λαό. ᾿Αφοῦ αὐτοί ἀποδείχθηκαν σκληροί σάν τίς πέτρες, μπορεῖ ὁ Θεός ν᾿ ἀναστήσει δικό του λαό ἀπό τούς ἐθνικούς. ῾Η ἴδια προειδοποίηση ἰσχύει καί γιά ὅσους τυπικά καί ἐξωτερικά ἀνήκουν στήν ᾿Εκκλησία, στόν νέο λαό τοῦ Θεοῦ. ῾Ο τύπος καί τό σχῆμα μόνα τους δέν σώζουν τόν ἄνθρωπο. ῾Η πραγματική πίστη βρίσκεται στήν ἀγάπη, στήν ἐλευθερία, στή θυσία, στήν πρόθυμη ἐφαρμογή τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ.

δ) ῾Η ἀμοιβή τῆς πίστεως (8,13)

8,13. Καί εἶπεν ὁ ᾿Ιησοῦς τῷ ἑκατοντάρχῳ· ὕπαγε, καί ὡς ἐπίστευσας γενηθήτω σοι. Καί ἰάθη ὁ παῖς αὐτοῦ ἐν τῇ ὥρᾳ ἐκείνῃ.
  ῾Ο στίχος αὐτός ἀποτελεῖ τή συνέχεια τοῦ στίχου 10. ῾Ο Κύριος ἀμείβει τόν ἑκατόνταρχο γιά τήν ἀκράδαντη πίστη του μέ τή θεραπεία τοῦ ἀγαπημένου δούλου. Τοῦ χαρίζει ὅμως καί αἰωνία πνευματική ἀμοιβή. Τόν συγκαταριθμεῖ ἀπό τήν ἴδια στιγμή μεταξύ ἐκείνων, πού θά ἀπολαμβάνουν τήν ἀτελεύτητη χαρά τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν.
  Στά λόγια αὐτά τοῦ Κυρίου βλέπουμε, ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς ἔδωσε τῷ ἑκατοντάρχῳ περισσότερα καί  ἀνώτερα ἀπό ὅσα ἐκεῖνος τοῦ ζήτησε. Πῆγε νά παρακαλέσει γιά  τή θεραπεία τοῦ δούλου του καί ἔλαβε ὄχι μόνο αὐτή, ἀλλά καί τήν ἐπιδοκιμασία καί τόν δημόσιο ἔπαινο τῆς πίστης του. Αὐτό εἶναι μιά σπουδαία ἀμοιβή τῆς ἀγάπης καί τῆς φιλανθρωπίας του, διότι ἔσπευσε νά παρακαλέσει τόν Κύριο ὄχι γιά τόν ἑαυτό του ἤ γιά κάποιο ἀπό τά παιδιά του, ἀλλά γιά τόν δοῦλο του. Εἶναι φανερό ὅτι ὁ ἄνθρωπος πού φροντίζει γιά τό καλό τῶν ἄλλων, ἑλκύει τή χάρη τοῦ Θεοῦ ὄχι μόνο πάνω σ᾿ ἐκείνους, ἀλλά καί στόν ἑαυτό του, πρῶτος αὐτός ἀποζημιώνεται γιά τόν κόπο καί τήν προσφορά του.
  ῾Η προσταγή τοῦ Κυρίου γενηθήτω σοι μᾶς θυμίζει τή φωνή τοῦ Θεοῦ στή δημιουργία τοῦ κόσμου. «Αὐτός εἶπε καί ἐγενήθησαν, αὐτός ἐνετείλατο καί ἐκτίσθησαν» (Ψα 148,5). «Πάντα ὅσα ἠθέλησεν ὁ Κύριος ἐποίησεν ἐν τῷ οὐρανῷ καί ἐν τῇ γῇ, ἐν ταῖς θαλάσσαις καί ἐν πάσαις ταῖς ἀβύσσοις» (Ψα 134,6).
 ῾Ως ἐπίστευσας σημαίνει καί «ὅπως ἐπίστευσες» ἀλλά καί «ἐπειδή ἐπίστευσες». ῾Η πίστη τοῦ ρωμαίου ἀξιωματικοῦ πού ἐκφράστηκε ὡς ἐμπιστοσύνη καί ἀναγνώριση τοῦ ᾿Ιησοῦ, ζυγίστηκε πνευματικά καί ἔλαβε τό ἰσοστάσιό της σέ χάρη. Γι᾿ αὐτό ὁ λόγος τοῦ Κυρίου ἐνεργεῖ ἀμέσως τή θεραπεία τοῦ δούλου. Εἶναι σάν νά τοῦ λέει· «Λάβε τό χάρισμα ἀνάλογον τῇ πίστει σου», σημειώνει ὁ Θεοτόκης.
  Καί ἰάθη ὁ παῖς αὐτοῦ ἐν τῇ ὥρᾳ ἐκείνῃ: ῾Η ἄμεση θεραπεία ἀποδεικνύει τήν παντοδυναμία τοῦ Θεοῦ καί μᾶς διδάσκει τή δύναμη τῆς προσευχῆς πού γίνεται μέ ταπεινοφροσύνη, πίστη καί ἀγάπη. ᾿Ακόμη καί στίς περιπτώσεις ἐκεῖνες πού ὁ Θεός κρίνει ὅτι ἡ ἀσθένεια τοῦ σώματος πρέπει νά μή θεραπευθεῖ γιά σοφούς σκοπούς πού ὁ ἴδιος γνωρίζει καί ὅταν τήν ἀφήσει νά προχωρήσει πρός τό θάνατο, πάλι ἡ προσευχή πού γίνεται μέ πίστη δέν μένει χωρίς ἀπάντηση καί χωρίς εὐεργετικό ἀποτέλεσμα. Τό ἀποτέλεσμα αὐτό φαίνεται στήν ψυχή τοῦ προσευχομένου. Θά δώσει ὁ Θεός θεραπεία πολύ ἀνώτερη ἀπό τήν ὑγεία τοῦ σώματος· θά δώσει ὑπομονή καί καρτερία καί διά τῆς ὑπομονῆς θά ἐξαγνίσει καί θά ἐξαγιάσει τόν ἄνθρωπο.

Στεργίου Σάκκου, Εὐαγγελικές περικοπές (Βοήθημα γιά κυκλάρχες)

῾Η ἐμπιστοσύνη στόν Θεό νικᾶ τή μέριμνα καί τό ἄγχος

  ῾Η εὐαγγελική περικοπή τῆς Γ´ Κυριακῆς τοῦ Ματθαίου ἀποτελεῖ τμῆμα τῆς ἐπί τοῦ ὄρους ὁμιλίας τοῦ Κυρίου πού περιέχεται στά κεφάλαια 5-7. ῞Ολη ἡ συνάφεια (6,19-34) εἶναι ἑρμηνεία καί ἀνάπτυξη τῶν αἰτημάτων τῆς Κυριακῆς προσευχῆς, ἰδιαίτερα τοῦ αἰτήματος «τόν ἄρτον ἡμῶν τόν ἐπιούσιον δός ἡμῖν σήμερον» (6,11), σέ συσχετισμό μέ τό βασικό αἴτημα «ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου» (6,10). Στήν περικοπή μας ἀναπτύσσονται δύο θέματα. Στούς στίχους 22-24 ἀναφέρονται οἱ προϋποθέσεις τῆς ἐμπιστοσύνης τοῦ ἀνθρώπου  πρός τόν Θεό, ἐνῶ στούς 25-33 παρουσιάζεται μέ ἁπλά παραδείγματα ἡ πρόνοια τοῦ δημιουργοῦ γιά ὅλα τά δημιουργήματά του καί ἰδιαίτερα γιά τόν ἄνθρωπο. Στή διδαχή αὐτή ὁ ᾿Ιησοῦς ὑψώνει τίς καρδιές τῶν ἀκροατῶν του ἀπό τήν ταραχή καί τή μέριμνα τῶν κοσμικῶν πραγμάτων στήν ἀγάπη καί τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ.

α) ῾Ο ὀφθαλμός, λύχνος τοῦ σώματος (6,22-23)

  ῾Ο Κύριος στόν προηγούμενο στίχο τόνισε ὅτι ἡ διάνοια τοῦ ἀνθρώπου αἰχμαλωτίζεται καί ὑποδουλώνεται σέ ὅ,τι θεωρεῖ θησαυρό· «῞Οπου γάρ ἐστιν ὁ θησαυρός ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καί ἡ καρδία ὑμῶν» (6,21). Τί βλέπει ὅμως ὁ καθένας γιά θησαυρό ἐξαρτᾶται ἀπό τήν καθαρότητα τῶν ματιῶν του, ἀπό τό πόσο ὑγιῆ εἶναι ὥστε νά διακρίνουν σωστά τά πράγματα.

  6,22-23. ῾Ο λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὀφθαλμός· ἐάν οὖν ὁ ὀφθαλμός σου ἁπλοῦς ᾖ, ὅλον τό σῶμά σου φωτεινόν ἔσται· ἐάν δέ ὁ ὀφθαλμός σου πονηρός ᾖ, ὅλον τό σῶμά σου σκοτεινόν ἔσται. Εἰ οὖν τό φῶς τό ἐν σοί σκότος ἐστί, τό σκότος πόσον;
  Τό παράδειγμα τοῦ λύχνου καί τοῦ ὀφθαλμοῦ τό ἀναφέρει καί ὁ Λουκᾶς (11,34-36) ἀλλά περισσότερο ἀνεπτυγμένο.
  ῾Ο λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν ὁ ὀφθαλμός: Τό μάτι δίνει φῶς σέ ὅλο τό σῶμα. Σάν λύχνος, λυχνάρι, μπαίνει στό λυχνοστάτη τοῦ σώματος, γιά νά μᾶς φωτίζει νά βλέπουμε καί νά περπατοῦμε.
  Τό μάτι, ὁ ὀφθαλμός, χαρακτηρίζεται ἁπλοῦς ἤ πονηρός, καί ὄχι ὑγιής ἤ ἀσθενής, πού ταιριάζουν στό φυσικό μάτι. Μ᾿ αὐτούς τούς χαρακτηρισμούς, καθώς καί μέ τή συνάφεια ὅλης τῆς διδασκαλίας, ὁ Κύριος βοηθάει τούς ἀκροατές του νά ἀντιληφθοῦν ὅτι τούς μιλάει γιά τόν πνευματικό ὀφθαλμό, τά μάτια τῆς ψυχῆς. Τά μάτια αὐτά εἶναι ἡ πίστη, ἡ διάθεση τῆς ψυχῆς, ἡ καλή προαίρεση.
  ῾Ο ἀείμνηστος π. Σεραφείμ Παπακώστας στό βιβλίο του «῾Η ἐπί τοῦ ὄρους ὁμιλία» γράφει· «῾Η ἔννοια τῶν λόγων τούτων τοῦ Κυρίου εἶναι ἡ ἑξῆς· ᾿Επειδή τό μάτι τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος εἶναι τό μοναδικόν φωτιστικόν ὄργανόν του, τό λυχνάρι του, ὁ λαμπτήρ του, διά τοῦτο ἡ ὅλη κατάστασις τοῦ ἀνθρώπου ὡς πρός τό φῶς, ὡς πρός τήν ὅρασιν, ἐξαρτᾶται ἀπό τήν ποιότητα τοῦ ματιοῦ, ἀπό τήν ὑγιεινήν του κατάστασιν. Τοῦτο ἰσχύει καί διά τό μάτι τῆς ψυχῆς. ᾿Από τήν ποιότητα καί τήν ἠθικήν αὐτοῦ κατάστασιν ἐξαρτᾶται ἡ ἠθική κατάστασις τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὅλη ζωή καί κατεύθυνσις αὐτοῦ, ὁ μέγας προορισμός του. ῾Η καρδία, ὁ νοῦς εἶναι μάτι τῆς ψυχῆς».
  ῾Απλοῦς ὀφθαλμός σημαίνει ὑγιής, πού δέν ἀλλοιθωρίζει. ῞Οταν ὁ ὀφθαλμός τῆς ψυχῆς εἶναι πονηρός, ἀσθενής, διότι ἔχει ὑποστεῖ βλάβη καί φθορά ἀπό τήν ἁμαρτία, τότε ὅλον τό σῶμά σου σκοτεινόν ἔσται, εἶσαι βυθισμένος στό σκοτάδι. «Σκόπει μή ὁ νοῦς, ὁ φωταγωγός τῆς ψυχῆς σου, σκοτισθῇ ὑπό τῶν παθῶν», προτρέπει ὁ Ζιγαβηνός. Πρόσεξε μήπως τό φῶς μέσα σου γίνει σκοτάδι, μήπως ἡ ἁπλότητα τῆς ψυχῆς σου διαστρεβλωθεῖ ἀπό κακία, φθόνο, μίσος, ὁπότε βουλιάζεις πιά στήν ἁμαρτία καί τίποτε δέν σέ σώζει. Νά εἶσαι εἰλικρινής καί πρόθυμος νά δεχθεῖς τό φῶς. Καί ὁ ἅγιος Θεοφύλακτος λέει· «ἐάν προσηλώσῃς τόν νοῦν τῇ τῶν χρημάτων φροντίδι, ἔσβεσας τόν λύχνον, ἐσκότισάς σου τήν ψυχήν». ῾Υπάρχει ὅμως καί ἡ θεραπεία πού προσφέρει ἡ ᾿Εκκλησία μέ τή μετάνοια, πού ἀνανεώνει τό βάπτισμα, καί τή θεία Κοινωνία ἡ ὁποία «θεοῖ τό πνεῦμα, τόν δέ νοῦν τρέφει ξένως», ὅπως λέγεται σέ μιά εὐχή τῆς ἀκολουθίας τῆς θείας Μεταλήψεως.
  ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος μέ μεγάλη παραστατικότητα ἐξηγεῖ· «᾿Ασφαλῶς, λοιπόν, δέν θά προτιμοῦσες νά φορεῖς χρυσά, νά εἶσαι ντυμένος μέ ροῦχα μεταξωτά, καί νά εἶναι χαλασμένα τά μάτια σου, ἀλλά θεωρεῖς τήν ὑγεία τῶν ματιῶν σου πιό ποθητή ἀπό ὅλα αὐτά. Διότι ἄν τήν καταστρέψεις καί τή χαλάσεις, δέν σέ ὠφελεῖ πλέον νά ζῆς. ῞Οπως μέ τήν τύφλωση τῶν ματιῶν, ὅταν σβήσει πιά γι᾿ αὐτά τό φῶς,  χάνεται τό μεγαλύτερο ποσοστό τῆς ἐνεργητικότητος τῶν ἄλλων μελῶν, ἔτσι καί ὅταν καταστραφεῖ ὁ νοῦς σου, ἡ ζωή σου θά γεμίσει ἀπό μύρια δεινά. ῞Οπως, λοιπόν, στή φροντίδα τοῦ σώματος θέτουμε ὡς σκοπό νά ἔχουμε τά μάτια μας γερά, ἔτσι καί στήν ψυχή ἀποβλέπουμε ὥστε νά ἔχουμε ὑγιῆ τό νοῦ. ῎Αν τραυματίσουμε αὐτό πού παρέχει φῶς καί στά ἄλλα, πῶς θά μπορέσουμε νά δοῦμε; ῞Οπως αὐτός πού φράζει τήν πηγή, ξηραίνει τόν ποταμό, ἔτσι καί ὅποιος θολώνει τό νοῦ του, βλάπτει ὅλη τήν δραστηριότητά του στή ζωή αὐτή».
  Οἱ ἄνθρωποι ὁδηγοῦνται στό σκοτάδι διότι μισοῦν τό φῶς. Τά φαῦλα ἔργα τους ξεσηκώνουν στήν ψυχή τους μίσος γιά τό φῶς (βλ.᾿Ιω 3,19-20).
  ῎Αν πολλά σημεῖα τῆς διδασκαλίας τοῦ Κυρίου δέν τά καταλαβαίνουμε, ἄν μᾶς φαίνονται δυσβάστακτα καί μᾶς ἐνοχλοῦν, δέν εἶναι διότι ὁ Θεός μᾶς ζητᾶ ὑπερβολικά πράγματα. Σίγουρα ἀφήσαμε μέσα στόν ἑαυτό μας κάποιο σημεῖο σκοτεινό, μιά πληγή ἀνοιχτή πού κάθε ἄγγιγμά της ἐπιφέρει πόνους. ᾿Ακόμη καί μιά μικρή ἁμαρτωλή ἀπόκλιση διαστρέφει ὅλη τήν ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου. Χρειάζεται νά κάνουμε σωστή διάγνωση  καί νά ἀποδεχθοῦμε ταπεινά τή θεραπεία. Τό εὐαγγέλιο βρίσκει τόπο στίς ψυχές πού δέχονται νά φωτιστοῦν μέ τό φῶς του, χωρίς νά κρατοῦν σκοτεινά σημεῖα στήν προσωπικότητά τους.
  Εἰ οὖν τό φῶς τό ἐν σοί σκότος, τό σκότος πόσον; ῾Η ἁμαρτία ἐνεργεῖ στό νοῦ καί στήν καρδιά ὅπως ὁ πυκνός καπνός στά σωματικά μάτια πού τά σκοτίζει καί τά τυφλώνει. ᾿Εάν ὁ νοῦς, πού δόθηκε ἀπό τόν Θεό στόν ἄνθρωπο γιά νά τόν φωτίζει καί νά τόν καθοδηγεῖ σωστά στή ζωή του, ἔγινε σκοτεινός ἀπό τήν κακία καί τήν ἁμαρτία, ἔγινε δηλαδή κοσμικός καί διεφθαρμένος, τότε τό σκότος πόσον; Τότε ἡ σάρκα, πού ποθεῖ τά ἔργα τοῦ σκότους, σέ πόσο πυκνό σκοτάδι ἁμαρτίας θά βυθισθεῖ συμπαρασύροντας ὅλο τόν ἄνθρωπο; Τότε πόσο μεγάλη θά εἶναι ἡ κατάπτωση στό σκοτάδι τῆς ἁμαρτίας καί τῆς διαφθορᾶς; Πραγματικός καταποντισμός μέσα στό πέλαγος τῶν κακῶν. ῾Υπάρχει καί στήν ἁμαρτία μία πρόοδος, ἀλλά πρός τό χειρότερο. «῞Οταν ὁ κυβερνήτης βουλιάξει καί σβήσει τό λυχνάρι καί ὁ ἀρχηγός αἰχμαλωτισθεῖ, ποιά ἐλπίδα ἀπομένει στούς ὑπηκόους;», διερωτᾶται ὁ ἅγιος Χρυσόστομος.
  Εἶναι ἀπαραίτητο, λοιπόν, ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ὀφθαλμός τῆς ψυχῆς, νά εἶναι καθαρός καί φωτεινός ὥστε νά διακρίνει καί νά ἀξιολογεῖ σωστά. ῎Ετσι θά μπορέσει νά βρεῖ τόν ἀληθινό θησαυρό, τόν Χριστό, καί νά ἐμπιστευθεῖ σ᾿ αὐτόν τή ζωή του.

β) ᾿Αδύτατη ἡ προσκόλληση σέ δύο κυρίους (6,24)

  ᾿Εφόσον μέ ξεκάθαρο νοῦ ὁ ἄνθρωπος ἀνακαλύψει τόν Θεό, πρέπει ἀπό κεῖ καί πέρα νά τόν ὑπηρετήσει ἀποκλειστικά καί ἀφοσιωμένα, νά ἐγκαταλείψει στά παντοδύναμα χέρια του ἐξ ὁλοκλήρου τόν ἑαυτό του, τά σχέδιά του, τίς ἐπιδιώξεις του καί κάθε μικρή καί μεγάλη ἀνάγκη τῆς ζωῆς του. Γι᾿ αὐτό πρέπει νά ἀποβάλει ἀπό τήν καρδιά του ὅλα τά εἴδωλα, τά ὑποκατάστατα τοῦ Θεοῦ ἀπό τά ὁποῖα μέχρι τώρα ζητοῦσε ἀσφάλεια καί δύναμη.
 

  6,24. Οὐδείς δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν· ἤ γάρ τόν ἕνα μισήσει καί τόν ἕτερον ἀγαπήσει, ἤ ἑνός ἀνθέξεται καί τοῦ ἑτέρου καταφρονήσει. Οὐ δύνασθε Θεῷ δουλεύειν καί μαμωνᾷ.
  Μήν ξεγελᾶτε τόν ἑαυτό σας μέ τή σκέψη ὅτι μπορεῖτε νά εἶστε προσκολλημένοι στόν πλοῦτο καί νά ὑπηρετεῖτε καί τόν Θεό, τονίζει ὁ Χριστός.
  Οὐδείς δύναται δυσί κυρίοις δουλεύειν: Κανένας δέν μπορεῖ νά εἶναι δοῦλος σέ δύο κυρίους. ῾Ο δοῦλος ἀνήκει ἀπόλυτα καί ὁλοκληρωτικά στόν κύριο πού τόν ἀγόρασε. ῾Επομένως δέν εἶναι δυνατόν ν᾿ ἀναγνωρίζει δικαιώματα ἰδιοκτησίας καί σέ ἄλλον.
  ῎Η ἑνός ἀνθέξεται καί τοῦ ἑτέρου καταφρονήσει: ᾿Αντέχομαί τινος σημαίνει προσκολλῶμαι γερά σέ κάποιον καί τόν φροντίζω. ᾿Αντίθετα, τό καταφρονῶ δηλώνει περιφρόνηση καί ἀδιαφορία. Πολύ ὡραῖα ἐκφράζει αὐτή τήν ἀντίθεση ὁ ἅγιος ᾿Ιάκωβος στήν ἐπιστολή του· «῾Η φιλία τοῦ κόσμου ἔχθρα τοῦ Θεοῦ ἐστιν· ὅς ἄν βουληθῇ φίλος εἶναι τοῦ κόσμου, ἐχθρός τοῦ Θεοῦ καθίσταται» (4,4).
  Οὐ δύνασθε Θεῷ δουλεύειν καί μαμωνᾷ: Μαμωνᾶς (πρβλ. Λκ 16,9) εἶναι λέξη συροχαλδαϊκή πού πέρασε στήν ἑβραϊκή. ῎Ετσι ὀνόμαζαν τόν συριακό θεό τοῦ πλούτου γι᾿ αὐτό καί ἡ λέξη κατέληξε νά δηλώνει τόν πλοῦτο, τό θησαυρό, τό κέρδος καί γενικά τά φθαρτά ἀγαθά. «᾿Ονόμασε ἐδῶ (ἡ Γραφή) τόν μαμωνᾶ κύριο, ὄχι ἐξαιτίας τῆς φύσης του, ἀλλά ἐξαιτίας τῆς ταλαιπωρίας πού ὑφίστανται ὅσοι ὑποκλίνονται σ᾿ αὐτόν. ῎Ετσι ἀλλοῦ καλεῖ καί τήν κοιλιά θεό, ὄχι γιά τό ἀξίωμα αὐτῆς τῆς δεσποσύνης, ἀλλά γιά τήν ἀθλιότητα τῶν δούλων της», διευκρινίζει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος. Χαρακτηρίζεται μαμωνᾶς τῆς ἀδικίας, διότι τό χρῆμα εἶναι ἄδικο· κι ὅταν ἀκόμη τό κληρονομοῦμε ἤ οἱ δουλειές μας πᾶνε καλά, καί τότε δέν εἶναι ἀπόλυτα δικό μας, εἴμαστε ἁπλοί διαχειριστές του. ᾿Εάν τό σφετερισθοῦμε, κάνουμε κατάχρηση καί ἡ ἀδικία μᾶς καταστρέφει.
  ῾Η ὑποδούλωση στό χρῆμα ἐκδηλώνεται μέ τό πάθος τῆς πλεονεξίας «ἥτις ἐστίν εἰδωλολατρία» (Κλ 3,5· πρβλ. ᾿Εφ 5,5). «Εἶναι πολύ φρικτό», λέει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, «τό νά γίνεται κανείς δοῦλος τοῦ χρήματος καί νά προτιμᾶ ἀπό τό φόβο τοῦ Θεοῦ τήν τυραννία τοῦ χρυσοῦ». ῞Οσοι δουλεύουν στό μαμωνᾶ, καταφρονοῦν καί μισοῦν τόν Θεό. Δέν μποροῦμε νά δουλεύουμε καί στούς δύο, ἀφοῦ ἡ ὑπηρεσία τους εἶναι ἀσυμβίβαστη καί οἱ παραγγελίες τους εἶναι μεταξύ τους ἀντίθετες. ῞Οσοι δουλεύουν στόν Θεό, καταφρονοῦν καί μισοῦν τό μαμωνᾶ. ῾Ο Θεοφύλακτος γράφει κατηγορηματικά· «᾿Εκεῖνος πού εἶναι προσκολλημένος στόν πλοῦτο καί προσπαθεῖ νά τόν κρατᾶ γιά τόν ἑαυτό του, δέν μπορεῖ νά εἶναι δοῦλος Θεοῦ. ῾Επομένως, ἄν θέλεις νά διαχειρίζεσαι σωστά τόν πλοῦτο, μή γίνεσαι δοῦλος του».
  Καί ὁ ἅγιος Χρυσόστομος διευκρινίζει· «Καί ὁ ᾿Ιώβ ἦταν πλούσιος, ἐν τούτοις ὅμως δέν ὑπηρετοῦσε τόν μαμωνᾶ, ἀλλά τόν ἐξουσίαζε. ῏Ηταν κύριος καί ὄχι δοῦλος. ῞Ολα ἐκεῖνα πού εἶχε κάτω ἀπό τήν ἐξουσία του, τά εἶχε ὡς διαχειριστής ξένων χρημάτων. ῎Οχι μόνο δέν ἅρπαζε τά ξένα, ἀλλά καί τά δικά του τά δώριζε σέ αὐτούς πού εἶχαν ἀνάγκη... γι᾿ αὐτό δέν λυπήθηκε ὅταν ἔχασε τήν περιουσία του. Σήμερα ὅμως δέν εἶναι τέτοιοι οἱ πλούσιοι, ἀλλά συμπεριφέρονται χειρότερα καί ἀπό τούς δούλους, μοιάζουν σάν νά πληρώνουν φόρους σέ σκληρό τύραννο. ῾Η μανία τῶν χρημάτων μοιάζει μέ κάποια ἐξουσία πού κατακυριεύει τό νοῦ τους καί καθημερινά τούς στέλνει διαταγές πού εἶναι γεμάτες ἀπό κάθε παρανομία, καί ὅμως κανείς δέν τίς παρακούει».
  ῾Ο π. Αὐγουστίνος, ἐπίσκοπος Φλωρίνης, διαπιστώνει· «Καί σήμερα ἄν ρίξουμε μιά ματιά στόν κόσμο, θά δοῦμε ὅτι ὁ μαμωνᾶς δέν ἔπαψε νά λατρεύεται. Καί στίς χῶρες ἀκόμη ἐκεῖνες πού ὀνομάζονται χριστιανικές, ἀλλά δέν ζοῦν σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὁ χρυσός καί ὄχι ὁ Χριστός εἶναι ὁ θεός τοῦ αἰώνα μας. Κράτη μεγάλα καί ἰσχυρά εἶναι ἕτοιμα σάν ἄγρια θηρία νά ὁρμήσουν τό ἕνα πάνω στό ἄλλο γιά τούς ὑλικούς θησαυρούς, γιά τό μαμωνᾶ» (Σταγόνες ἀπό τό ὕδωρ τό ζῶν, σελ. 141-142).

γ) ῾Η πρόνοια τοῦ Θεοῦ γιά μᾶς (6,25-32)

  ῾Η ἐναγώνια μέριμνα ὑποδουλώνει τόν ἄνθρωπο στίς βιοτικές ἀνάγκες. Δείχνει ἔλλειψη ἐμπιστοσύνης στόν Θεό, ὑποτίμηση τῆς ἀγάπης καί τῆς στοργικῆς πρόνοιάς του γιά τόν κόσμο. ῾Ο Κύριος τονίζει τήν ἀλήθεια αὐτή μέ θαυμαστή ἁπλότητα καί μέ εἰκόνες παρμένες ἀπό τήν ἀμέριμνη καί ἀτάραχη φύση πού εἶναι κι αὐτή ἔργο τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ.

  6,25. Διά τοῦτο λέγω ὑμῖν, μή μεριμνᾶτε τῇ ψυχῇ ὑμῶν τί φάγητε καί τί πίητε, μηδέ τῷ σώματι ὑμῶν τί ἐνδύσησθε· οὐχί ἡ ψυχή πλεῖόν ἐστι τῆς τροφῆς καί τό σῶμα τοῦ ἐνδύματος;
  ῾Ο Κύριος ἐξακολουθεῖ νά ἀπευθύνεται πρός τούς μαθητές του ἀλλά καί πρός ὅλους τούς ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι θέλουν νά γίνουν μέλη τῆς ᾿Εκκλησίας του.
  Διά τοῦτο λέγω ὑμῖν, γι᾿ αὐτό, ἐπειδή γίνεστε σκλάβοι στόν μαμωνά ἀπό τήν ἀγωνία νά ἱκανοποιήσετε τίς βιοτικές ἀνάγκες, γιά νά γλυτώσετε ἀπό αὐτή τήν παγίδα σᾶς προτρέπω· μή μεριμνᾶτε!
  Μέριμνα εἶναι ἡ ὑπερβολική φροντίδα, πού παρασύρει τόν ἄνθρωπο σέ ἔγνοιες καί ἀνησυχίες. ῾Η προτροπή μή μεριμνᾶτε δέν σημαίνει μήν ἐργάζεστε, διότι ἡ ἐπιμέλεια καί ἡ φροντίδα γιά τό καθῆκον δέν λέγεται μέριμνα. Σημαίνει μή φροντίζετε μέ ἀγωνία καί ἀνησυχία καί μήν προσπαθεῖτε νά ἀποθηκεύσετε ἀγαθά γιά ἀργότερα. ῾Η ἀγωνιώδης αὐτή μέριμνα, ἡ ὁποία χαρακτηρίζει ἄτομα καί σύνολα, ἀποτελεῖ τήν ἐξωτερίκευση μιᾶς ἐσωτερικῆς ἀνασφάλειας, τό φόβο μπροστά στό ἄγνωστο μέλλον. ῾Ο Θεός βέβαια δέν θέλει τόν ἄνθρωπο ὀκνηρό καί ἀργό. Τόν θέλει νά ἐργάζεται, νά φροντίζει καί νά προνοεῖ, χωρίς ὅμως νά λησμονεῖ ὅτι «ἐάν μή Κύριος οἰκοδομήσῃ οἶκον, εἰς μάτην ἐκοπίασαν οἱ οἰκοδομοῦντες» (Ψα 126,1).  ᾿Επίσης δέν μᾶς ἀπαγορεύει νά ἐνδιαφερόμαστε γιά τήν τροφή  καί τά ροῦχα μας, ὡστόσο θέλει νά ζοῦμε σέ μία ἀτμόσφαιρα ἤρεμη καί εἰρηνική. Στό βιβλίο τῶν Παροιμιῶν ἐπαινεῖται καί προβάλλεται ὡς ἀνδρεία ἡ γυναίκα ἐκείνη πού δέν ἀσχολεῖται μέ φλυαρίες καί μάταια πράγματα, ἀλλά μέ τήν ἐργατικότητα καί τή νοικοκυροσύνη της στέκεται πολύτιμη βοηθός τοῦ συζύγου της, φροντίζοντας νύχτα μέρα γιά τίς ἀνάγκες τοῦ σπιτιοῦ (βλ. 31,10-28).
  Θά καταλάβουμε τό πνεῦμα τῆς προτροπῆς αὐτῆς, ἄν γνωρίζουμε τήν κατάσταση πού ἐπικρατοῦσε τήν ἐποχή ἐκείνη. Οἱ ἄνθρωποι ἦταν συνήθως γεωργοί καί κτηνοτρόφοι· τά περισσότερα ἀγαθά τά παρήγαγαν καί τά παρασκεύαζαν μόνοι τους. ᾿Αποθήκευαν τό σιτάρι τους γιά νά ἔχουν τό ψωμί ὅλης τῆς χρονιᾶς. Τό ἴδιο ἔκαναν καί μέ ἄλλα προϊόντα πού μποροῦσαν νά διατηρηθοῦν. ῾Ο ᾿Ιησοῦς ὁ ἴδιος δούλευε μέχρι τά 30 του χρόνια. ῎Εκανε χειρωνακτικές ἐργασίες καί σίγουρα θά ἀποθήκευε τό σιτάρι γιά τό ψωμί τῆς χρονιᾶς. Αὐτό πού ἐλέγχει ἐδῶ εἶναι ἡ μέριμνα τοῦ ἀνθρώπου γιά τά ὑλικά ἀγαθά πού φτάνει νά καταπνίγει τό ἐνδιαφέρον γιά τόν Θεό. ῾Ο Κύριος προτρέπει νά μήν ἔχουμε ἀγωνιώδη μέριμνα, ἡ ὁποία συχνά ἐξελίσσεται σέ ἀπληστία καί ἀπελπισία· νά ἐργαζόμαστε, ἀλλά γιά τά ἀποτελέσματα τῆς ἐργασίας νά ἐμπιστευόμαστε στή φιλεύσπλαγχνη πρόνοια τοῦ οὐράνιου πατέρα μας. ῾Η μέριμνα μᾶς ἀπομακρύνει καί ἀπό τά πλέον προσφιλῆ μας πρόσωπα, ἀπό τά ἴδια τά ἀδέλφια μας καί τούς συγγενεῖς μας, ἀπό τούς συνανθρώπους μας. Μᾶς καθιστᾶ ἀντικοινωνικούς, φίλαυτους, μᾶς ἀποπροσανατολίζει ἀπό τόν πραγματικό σκοπό καί προορισμό τῆς ζωῆς μας.
  ᾿Επιπλέον, ἡ μέριμνα βλάπτει καί τήν ὑγεία τοῦ ἀνθρώπου· ἀφαιρεῖ τόν ὕπνο καί προκαλεῖ τρομακτικούς ἐφιάλτες. Καταργεῖ τήν ἐλπίδα καί ξεσηκώνει μέσα στήν ψυχή φόβους. Κάνει τόν ἄνθρωπο νά μή βλέπει τήν αἰσιόδοξη ὄψη τῶν πραγμάτων ἀλλά μόνο τήν ἀποθαρρυντική καί μελαγχολική. ῾Υπάρχουν, μάλιστα, καί περιπτώσεις πού ἡ ὑπερβολική μέριμνα ὁδηγεῖ στήν ἀπελπισία καί στήν αὐτοκτονία.
  Εἶναι ἀξιοπρόσεκτο ὅτι ὁ Κύριος σέ ἄλλη εὐκαιρία βάζει τή μέριμνα παράλληλα πρός τή μέθη καί τήν κραιπάλη (βλ. Λκ 21,34), διότι κι αὐτή θολώνει τό νοῦ τοῦ ἀνθρώπου, ὅπως κι ἐκεῖνες.
  Τῇ ψυχῇ ὑμῶν τί φάγητε: ῾Η ψυχή ἐδῶ ἔχει τήν ἔννοια τῆς ζωῆς. «῎Οχι ἐπειδή ἡ ψυχή ἔχει ἀνάγκη τροφῆς, διότι εἶναι ἀσώματη, ἀλλά ὁ Κύριος μίλησε σύμφωνα μέ τήν κοινή συνήθεια. Διότι ἄν καί δέν ἔχει ἀνάγκη τροφῆς, ἀλλ᾿ ὅμως δέν μποροῦσε μέ ἄλλο τρόπο νά κατοικεῖ στό σῶμα παρά μόνο ἐάν τρέφεται τό σῶμα», λέει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος.
  Οὐχί ἡ ψυχή πλεῖόν ἐστι τῆς τροφῆς καί τό σῶμα τοῦ ἐνδύματος; ῾Ο Κύριος χρησιμοποιεῖ ἕνα λογικό ἐπιχείρημα. ῾Η ψυχή, ἡ ζωή, εἶναι κάτι πολύ περισσότερο καί ἀνώτερο ἀπό τήν τροφή, ὅπως καί τό σῶμα ἀπό τό ἔνδυμα. ῞Οταν σέ κάποιο ἀτύχημα καταστραφεῖ τό ἔνδυμά μας, μπορεῖ νά στενοχωρηθοῦμε, ἀλλά χαιρόμαστε διότι δέν ἔπαθε τίποτε τό σῶμα μας. ῎Εστω καί ἄν ἐπιζήσουμε πληγωμένοι, καί πάλι χαιρόμαστε. ῎Ετσι μέ τό παράδειγμα αὐτό ὁ Κύριος ἀποκαλύπτει ὅτι ἔχουμε κάτι ἀνώτερο ἀπό τήν ἐπίγεια ζωή μας, ἀπό τό σῶμα μας. Εἶναι τό πνεῦμα μας, ἡ πνευματική ζωή, ἡ ψυχή μας ὡς ἀθάνατο καί αἰώνιο στοιχεῖο. Γι᾿ αὐτή τήν ψυχή καί τήν αἰώνια ἀποκατάστασή της ὁ Θεός κατέστρωσε ὁλόκληρο τό σχέδιο τῆς θείας Οἰκονομίας. ᾿Αφοῦ, λοιπόν, φροντίζει γιά τά μεγαλύτερα καί δυσκολότερα, τοῦ εἶναι δύσκολο νά μᾶς ἐξασφαλίσει αὐτά πού εἶναι δευτερεύοντα; ᾿Εκεῖνος μᾶς ἔδωσε τό σῶμα καί τή ζωή· μποροῦμε, λοιπόν, νά ἐμπιστευθοῦμε σ᾿ αὐτόν ὅτι θά μᾶς προμηθεύσει τά ἀναγκαῖα γιά τή διατήρηση καί τήν προστασία τους.

  6,26. ᾿Εμβλέψατε εἰς τά πετεινά τοῦ οὐρανοῦ, ὅτι οὐ σπείρουσιν οὐδέ θερίζουσιν οὐδέ συνάγουσιν εἰς ἀποθήκας, καί ὁ πατήρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος τρέφει αὐτά· οὐχ ὑμεῖς μᾶλλον διαφέρετε αὐτῶν;
  ᾿Εμβλέψατε εἰς τά πετεινά τοῦ οὐρανοῦ: ῾Ο Θεοφύλακτος λέγει· «θά μποροῦσε νά προβάλει τούς ἁγίους προφῆτες πού τούς ἔτρεφε ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ, τόν ᾿Ηλία καί τόν Μωυσῆ γιά παράδειγμα. ᾿Αλλά ἀναφέρει τά πτηνά πρός μεγαλύτερη ντροπή μας». ῾Υπάρχουν πολυάριθμα καί ποικίλα εἴδη πουλιῶν καί ὁ Θεός τά τρέφει καί τά φροντίζει ὅλα. «῎Εγνωκα πάντα τά πετεινά τοῦ οὐρανοῦ» (Ψα 49,11).  Εἶναι σπάνιο φαινόμενο νά βρεθεῖ  κάποιο πουλάκι νεκρό ἀπό πείνα, ἀκόμη καί τό χειμώνα.  
  ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος ὑπογραμμίζει ὅτι ὁ Κύριος ὀνομάζει τόν Θεό πατέρα ὑμῶν τῶν ἀκροατῶν του. ῎Ετσι τούς τιμᾶ καί συγχρόνως τούς ἐλέγχει.
  Οὐχ ὑμεῖς μᾶλλον διαφέρετε αὐτῶν; ῾Ο Θεός, ὁ ὁποῖος φροντίζει γιά ὅλα τά πουλιά, προνοεῖ πολύ περισσότερο γιά μᾶς, πού διαφέρουμε τόσο ἀπό αὐτά. ᾿Εμεῖς εἴμαστε θείας καταγωγῆς καί ἀπολαμβάνουμε τήν ἰδιαίτερη φροντίδα του.
  «Σύ διαφέρεις αὐτῶν πολύ· σύ λογικός, ἐκεῖνα ἄλογα· σύ ἀθάνατος, ἐκεῖνα θνητά· σύ δεσπότης, ἐκεῖνα δοῦλα· ἐκεῖνα διά σέ, οὐχί σύ δι᾿ ἐκεῖνα ἐγένου· ἐάν λοιπόν ὁ Θεός τρέφει ἐκεῖνα, πόσῳ μᾶλλον θρέψει σέ, τόν βασιλέα ἐκείνων;», τονίζει ὁ Θεοτόκης.

  6,27. Τίς δέ ἐξ ὑμῶν μεριμνῶν δύναται προσθεῖναι ἐπί τήν ἡλικίαν αὐτοῦ πῆχυν ἕνα;
Τό ρῆμα μεριμνῶ στό στίχο αὐτό δέν σημαίνει μόνο «ἀνησυχῶ», ἀλλά καί «σκέπτομαι, ἐμβαθύνω, ὑπολογίζω μέ φροντίδα».
  Πῆχυς ὀνομάζεται τό μέρος τοῦ βραχίονα ἀπό τόν ἀγκώνα μέχρι καί τήν ἄκρη τοῦ μεσαίου δακτύλου. ῾Η ἀπόσταση αὐτή καθιερώθηκε ἀπό παλιά ὡς μέτρο μήκους, τόν γνωστό μας πῆχυ. ῞Οσο καί ἄν μεριμνᾶ κάποιος δέν μπορεῖ νά προσθέσει οὔτε ἕναν πῆχυ ἐπί τήν ἡλικίαν αὐτοῦ, στό ἀνάστημά του, οὔτε μερικά χρόνια στή ζωή του.
  ῞Ολοι γνωρίζουμε ὅτι τό ἀνάστημα τῶν παιδιῶν αὐξάνει στήν πιό ἀμέριμνη περίοδο τῆς ζωῆς τους, χωρίς καμιά εἰδική προσπάθεια ἀλλά βαθμιαῖα καί ἀνεπαίσθητα μέ τή δύναμη καί τή σοφία τοῦ Θεοῦ. ῞Οταν ὁ Θεός φέρει τό σῶμα στήν κανονική του ἀνάπτυξη, δέν θά τό ἀφήσει ἀπό κεῖ καί πέρα νά καταρρεύσει. Αὐτός θά ἐξακολουθεῖ νά φροντίζει γιά μᾶς τά πλάσματά του. Οἱ δικές μας φροντίδες εἶναι ἄκαρπες, μάταιες καί ἀσήμαντες, καί ἐπειδή δέν ὁδηγοῦν πουθενά μᾶς ἀφήνουν τό αἴσθημα τοῦ ἀνικανοποίητου καί ταράζουν τήν εἰρήνη μας. ῾Ο εὐαγγελιστής Λουκᾶς σ᾿ αὐτό τό σημεῖο ἔχει καί τήν προσθήκη· «εἰ οὖν οὔτε ἐλάχιστον δύνασθε, τί περί τῶν λοιπῶν μεριμνᾶτε;» (12,26). ᾿Απόδειξη τῆς ἀνθρώπινης αὐτῆς ἀδυναμίας εἶναι καί ἡ περίπτωση τοῦ ἄφρονος πλουσίου τῆς παραβολῆς. Μερίμνησε, φρόντισε, σχεδίασε, ἀλλά τίποτε δέν μπόρεσε νά πραγματοποιήσει, διότι ὁ Θεός ἄλλα εἶχε σχεδιάσει γι᾿ αὐτόν.
  «Τοῦτο δέ φησιν, ὅτι κἄν μεριμνᾶς, οὐδέν ποιεῖς μή θέλοντος τοῦ Θεοῦ. Τί τοίνυν περιττῶς κατακόπτεις σεαυτόν;», λέει ὁ Θεοφύλακτος. Καί ἡ μεγαλύτερη μέριμνα δέν μπορεῖ νά παρατείνει τή ζωή τοῦ ἀνθρώπου ἤ νά αὐξήσει τό ἀνάστημά του πέρα ἀπό αὐτό πού ὁ Θεός ἔχει καθορίσει.

  6,28. Καί περί ἐνδύματος τί μεριμνᾶτε; καταμάθετε τά κρίνα τοῦ ἀγροῦ πῶς αὐξάνει· οὐ κοπιᾷ οὐδέ νήθει.
  ῎Αν μέ προσοχή παρατηρήσουμε καί μέ ἐπιμέλεια μελετήσουμε τό φυτικό βασίλειο, ἔχει νά μᾶς παρουσιάσει θαυμαστά στοιχεῖα τῆς δημιουργίας. ῾Ο Κύριος ἐδῶ δέν ἐκλαμβάνει τήν ἐνδυμασία ὡς προστασία τοῦ σώματος στίς καιρικές συνθῆκες ἀλλά ὡς μέσο καλλωπισμοῦ καί κοινωνικῆς ἐπιβολῆς.
  Καταμάθετε, παρατηρήσατε, ἐννοήσατε (πρβλ. Λκ 12,27). ῾Ο Κύριος ὀνομάζει κρίνα τοῦ ἀγροῦ τά ἄγρια καί αὐτοφυῆ κρίνα πού ἀναπτύσσονται χωρίς τήν καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου. Τήν ἄνοιξη πολυάριθμα τέτοια κρίνα φυτρώνουν στούς λόφους τῆς Γαλιλαίας. Εἶναι χαρακτηριστικά γιά τή λευκότητά τους καί θεωροῦνται σύμβολα τῆς καθαρότητος. ῾Η σπουδή αὐτή τῶν κρίνων διδάσκει τήν ἀμέριμνη αὔξηση καί δείχνει τήν ὑπέροχη ὡραιότητα.
  Οὐδέ νήθει: Τό ρῆμα νήθω σημαίνει γνέθω. Τά κρίνα, πού δέν κοπιάζουν, δέν γνέθουν, δέν ὑφαίνουν, ντύνονται πλουσιότερα καί ἀπό τόν βασιλιά Σολομώντα.

  6,29. λέγω δέ ὑμῖν ὅτι οὐδέ Σολομών ἐν πάσῃ τῇ δόξῃ αὐτοῦ περιεβάλετο ὡς ἕν τούτων.
  ῾Ο Σολομών ἦταν γιός καί διάδοχος τοῦ Δαβίδ, ἀπό τούς πιό ἔνδοξους βασιλιάδες τοῦ ᾿Ισραήλ, τοῦ ὁποίου ἡ φήμη εἶχε ἁπλωθεῖ καί ἐκτός τῶν ὁρίων τῆς Παλαιστίνης. ᾿Επί Δαβίδ ὁ ᾿Ισραήλ γνώρισε τή μεγαλύτερη δόξα, διότι κατόρθωσε τίς πιό μεγάλες νίκες καί τίς περισσότερες κατακτήσεις. ᾿Επί Σολομῶντος ἀπέκτησε τόν πιό μεγάλο πλοῦτο, γνώρισε τή χλιδή καί τήν πολυτέλεια (βλ. Β´ Πα 9,13ἑ.). «Τόν Σολομῶντα δέ τέθεικεν ὡς φιλόκαλον καί σοφόν ἐπινοεῖσθαι καλλωπισμούς», λέει ὁ Ζιγαβηνός.
  ῾Ως ἕν τούτων: ῎Αν, πράγματι, παρατηρήσει κανείς τό σχῆμα, τούς χρωματισμούς, τό ἄρωμα, τή λεπτότατη ὑφή τῶν λουλουδιῶν, θά δεῖ τί καταπληκτική ἐμφάνιση ἔχουν καί τά πιό ταπεινά ἄνθη τῆς γῆς. Αὐτός ὁ στολισμός, ἡ φυσική ὡραιότητα δέν εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς μέριμνας καί τῆς προσπάθειας τῶν φυτῶν ἀλλά δῶρο τῆς σοφίας καί πρόνοιας τοῦ Θεοῦ. ῾Ο Θεοτόκης ἐπισημαίνει· «Μιμεῖται ἡ τέχνη τήν φύσιν, οὐδέποτε δέ ὑπερβαίνει τό κάλλος αὐτῆς».

  6,30. Εἰ δέ τόν χόρτον τοῦ ἀγροῦ, σήμερον ὄντα καί αὔριον εἰς κλίβανον βαλλόμενον, ὁ Θεός οὕτως ἀμφιέννυσιν, οὐ πολλῷ μᾶλλον ὑμᾶς, ὀλιγόπιστοι;
  ῾Ο στίχος αὐτός περιέχει τό συμπέρασμα τῶν δύο προηγουμένων. ᾿Εδῶ τά ἀξιοθαύμαστα γιά τήν ὀμορφιά τους κρίνα ὀνομάζονται μέ τόν γενικό ὅρο χόρτον τοῦ ἀγροῦ καί μέ τήν ὑπογράμμιση σήμερον ὄντα τονίζεται ἡ εὐτέλειά τους μπροστά στό ἀτίμητο δημιούργημα τοῦ Θεοῦ, τόν ἄνθρωπο. Τό οὕτως ἀμφιέννυσιν ἐπίσης σημειώνει τήν ἀντίθεση τῆς τόσης εὐτέλειάς τους μέ τήν τόση φροντίδα τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος δέν τά δημιούργησε ἁπλῶς, ἀλλά τά κατέστησε στολίδι τῆς πλάσης.
  Εἰς κλίβανον βαλλόμενον: Κλίβανος εἶναι ὁ φοῦρνος. Στήν ἀρχαιότητα, ἀλλά  καί σήμερα ἀκόμη σέ μερικά χωριά, κάθε σπίτι ἔψηνε τό ψωμί στό φοῦρνο του. Τό φοῦρνο τόν ἄναβαν μέ λεπτά ξύλα (τσάκνα, πουρνάρια, κληματσίδες, κλαριά μέ ξερά φύλλα) ἤ ξερά χόρτα.
  Πόσῳ μᾶλλον ὑμᾶς: ῾Η ἀσύγκριτη ὑπεροχή τοῦ ἀνθρώπου σέ σχέση μέ τό χόρτο τοῦ ἀγροῦ βρίσκεται στόν προορισμό του. Τά φυτά καί τά λουλούδια σήμερα ἀνθίζουν καί αὔριο ξηραίνονται. ῾Ο ἄνθρωπος ὅμως ἔχει προορισμό νά ζήσει αἰώνια ὡς μέλος τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν. ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος ἐγκωμιάζει τήν ἀξία τοῦ ἀνθρώπου καί λέει· «Μέ τό ὑμᾶς εἶναι σάν νά τούς ἔλεγε· ἐσᾶς, στούς ὁποίους ἔδωσε ψυχή, στούς ὁποίους διέπλασε τό σῶμα, γιά τούς ὁποίους δημιούργησε ὅλα ὅσα βλέπουμε, γιά τούς ὁποίους ἀπέστειλε προφῆτες καί ἔδωσε τό νόμο καί ἔκανε τόσα ἀμέτρητα καλά, γιά τούς ὁποίους ἔδωσε τόν μονογενῆ Υἱό του καί δώρησε δι᾿ αὐτοῦ τ᾿ ἀμέτρητα χαρίσματά του».
  ῾Ο χαρακτηρισμός ὀλιγόπιστοι μπορεῖ νά ληφθεῖ ὡς προτροπή γιά ἐπαύξηση τῆς πίστεώς μας ἀλλά συγχρόνως καί ὡς ἐπίπληξη, ἐπιτίμηση γιά τήν ὀλιγοπιστία μας. Κατά βάθος ἡ ἐναγώνια φροντίδα γιά τήν ἀπόκτηση τροφῆς καί ἐνδυμασίας δέν δηλώνει τίποτε ἄλλο παρά ἀδύναμη πίστη καί ἔλλειψη ἀπόλυτης ἐμπιστοσύνης στόν Θεό. Εἶναι οὐσιαστικά ὀλιγόπιστος ὅποιος λέει ὅτι πιστεύει στόν Θεό ἀλλά δέν παραδίνεται πέρα γιά πέρα στά πατρικά, στοργικά καί παντοδύναμα χέρια του, τά ὁποῖα μᾶς θωπεύουν, μᾶς ἀσφαλίζουν καί μᾶς προστατεύουν. ῾Ο Χρυσορρήμων ὑπογραμμίζει· «᾿Αφοῦ λοιπόν τούς ἔδωσε σαφεῖς ἀποδείξεις, στή συνέχεια τούς ἐπιπλήττει, λέγοντας ὀλιγόπιστοι». ῾Ο ἅγιος πατέρας θαυμάζει τήν παιδαγωγική μέθοδο τοῦ Κυρίου, καί σημειώνει· «Τέτοιος πρέπει νά εἶναι αὐτός πού δίνει συμβουλές· ὄχι μόνο νουθετεῖ, ἀλλά καί ἐλέγχει, γιά νά παρακινήσει πιό πολύ, ὥστε νά πιστεύσουν στά λόγια του».
  ῾Ο ᾿Ιησοῦς παραπέμπει τούς ἀνθρώπους στά λουλούδια τῆς ὑπαίθρου καί στά πουλιά τοῦ οὐρανοῦ. ῾Ο Δημιουργός τοῦ σύμπαντος δέν ἀφήνει κανένα πουλάκι νά πεθάνει νηστικό. Ντύνει ἐπίσης πιό ὄμορφα καί ἀπό τόν ἔνδοξο Σολομώντα τά λουλούδια, πού ἔχουν σύντομη ζωή. Τούς ἀνθρώπους πού ἀγαπάει, πού τούς ἔχει παιδιά του καί πού γιά χάρη τους δημιούργησε τά πάντα; Δέν πρέπει νά λησμονοῦμε ὅτι ὁ Θεός ἔπλασε τόν πανέμορφο καί πλούσιο κόσμο γιά τόν ἄνθρωπο καί τόν ἄνθρωπο γιά τόν ἑαυτό του.

  6,31-32. Μή οὖν μεριμνήσητε λέγοντες, τί φάγωμεν ἤ τί πίωμεν ἤ τί περιβαλώμεθα; Πάντα γάρ ταῦτα τά ἔθνη ἐπιζητεῖ· οἶδε γάρ ὁ πατήρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος ὅτι χρῄζετε τούτων ἁπάντων.
  ῾Η ὀλιγοπιστία ἐκφράζεται στά ἀγωνιώδη ἐρωτήματα τοῦ ἀνθρώπου, τά ὁποῖα ἀναφέρει ὁ στίχος μας. «᾿Εάν γιά τά ἁπλά καί ἀναγκαῖα δέν πρέπει νά μεριμνᾶ κανείς, ποιά συγχώρηση θά μποροῦσαν νά ἔχουν αὐτοί πού μεριμνοῦν γιά τά πολυτελῆ πράγματα; Μᾶλλον ποιᾶς συγχώρησης θά μποροῦσαν νά ἦταν ἄξιοι αὐτοί πού δέν κοιμοῦνται γιά νά ἀφαιρέσουν τά πράγματα τῶν ἄλλων;», διερωτᾶται ὁ ἅγιος Χρυσόστομος.
  Πάντα γάρ ταῦτα τά ἔθνη ἐπιζητεῖ: Δηλαδή οἱ ἐθνικοί, οἱ εἰδωλολάτρες, οἱ ἄπιστοι, οἱ ὑλιστές, οἱ σαρκικοί καί ἀπνευμάτιστοι ἄνθρωποι ἐπιθυμοῦν τά ὑλικά πράγματα τοῦ κόσμου τούτου, διότι εἶναι ξένοι πρός τόν πνευματικό κόσμο. ᾿Επιζητοῦν τά παρόντα καί φροντίζουν μέ ἀγωνία γι᾿ αὐτά, διότι αὐτοί εἶναι οἱ «ἐλπίδα μή ἔχοντες καί ἄθεοι ἐν τῷ κόσμῳ» (᾿Εφ 2,12).
  Οἶδε γάρ ὁ πατήρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος ὅτι χρῄζετε τούτων ἁπάντων: ᾿Εσεῖς πού πιστεύετε ὅτι ὁ Κύριος τοῦ παντός εἶναι ὁ πατέρας σας, ὅτι εἶστε λαός του, νά ἐλπίζετε στόν Θεό καί νά παραδίδετε τόν ἑαυτό σας σ᾿ αὐτόν, διότι ὁ πατέρας σας ξέρει τί χρειάζεστε καί θά σᾶς τό δώσει. ῾Ο Θεός πατέρας σας ἔχει καί τή δύναμη καί τήν ἀγάπη νά προνοεῖ γιά σᾶς. Εἶναι ντροπή νά φέρεται ὁ χριστιανός ὅμοια μέ τούς ἀπίστους καί τούς εἰδωλολάτρες.  
  ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος ἐπισημαίνει ὅτι δέν εἶπε «γνωρίζει ὁ Θεός», ἀλλά «γνωρίζει ὁ πατήρ», ὥστε νά τούς δημιουργήσει μεγαλυτέρη ἐλπίδα. «Πατήρ ἐστί, φησί, καί εἰ πατήρ, πῶς οὐ δώσει;», συμπληρώνει ὁ Θεοφύλακτος. ᾿Εφόσον εἶναι πατέρας, καί μάλιστα τόσο φιλάνθρωπος, δέν θά ἀδιαφορήσει γιά τά παιδιά του πού ὑποφέρουν, τή στιγμή πού δέν τό ἀνέχονται αὐτό οὔτε ὅσοι ἄνθρωποι εἶναι πατέρες. ῾Ο Θεός γνωρίζει καί παρακολουθεῖ τήν κατάσταση καί τοῦ πιό φτωχοῦ καί ἁπλοῦ παιδιοῦ του· «Οἶδα σου τά ἔργα καί τήν θλῖψιν καί τήν πτωχείαν» (᾿Απ 2,9), λέγει στόν καθένα. ῾Ο ἀπ. Πέτρος  συνιστᾶ· «πᾶσαν τήν μέριμναν ὑμῶν ἐπιρρίψαντες ἐπ᾿ αὐτόν, ὅτι αὐτῷ μέλει περί ὑμῶν» (Α´ Πέ 5,7). ῾Η πρόνοιά του εἶναι ἀσύλληπτη στήν ἀνθρώπινη σκέψη. ῾Ο πιστός ἀπολαμβάνει τήν ἰδιαίτερη φροντίδα του, ζῆ καί κινεῖται μέσα στά ἀγαθά του. Τόν ἔχει πατέρα, προστάτη, προνοητή, κυβερνήτη του. Τόν προσφωνεῖ «Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς». Σωτήρια ἡ προτροπή τοῦ ἀπ. Παύλου· «Μηδέν μεριμνᾶτε, ἀλλ ἐν παντί τῇ προσευχῇ καί τῇ δεήσει μετά εὐχαριστίας τά αἰτήματα ὑμῶν γνωριζέσθω πρός τόν Θεόν» (Φι 4,6).

δ) Προτεραιότητα στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ (Μθ 6,33)

  ῾Ο στίχος αὐτός συνοψίζει ὅλη τήν περικοπή καί μᾶς τήν προσφέρει μέ μιά προτροπή τοῦ Κυρίου πού εἶναι τό συμπέρασμα τῆς ὁμιλίας του. Οἱ πιστοί ἔχουν πολύ σοβαρότερα θέματα, γιά τήν ἀπόκτηση τῶν ὁποίων ἀξίζει νά ἐνδιαφέρονται, νά ἀνησυχοῦν καί νά ἀγωνίζονται. Τό πρῶτο εἶναι ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν. ῾Ο λόγος αὐτός τοῦ Χριστοῦ θυμίζει τό αἴτημα τῆς Κυριακῆς προσευχῆς «ἐλθέτω ἡ βασιλεία Σου» (Μθ 6,10).

  6,33. Ζητεῖτε δέ πρῶτον τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ καί τήν δικαιοσύνην αὐτοῦ, καί ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν.
  Ζητεῖτε δέ πρῶτον τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ: Τό ρῆμα ζητῶ σημαίνει «ψάχνω, ἐρευνῶ, προσπαθῶ, ἐπιδιώκω». Τό βασικότερο ἔργο μας εἶναι νά ψάξουμε γιά νά βροῦμε τόν κρυμμένο θησαυρό καί νά ἀποκτήσουμε τόν πολύτιμο μαργαρίτη, ὅπως μᾶς εἶπε ὁ Κύριος στίς γνωστές παραβολές (Μθ 13,44-46). «῾Ο πολύτιμος μαργαρίτης» καί «ὁ κεκρυμμένος θησαυρός» εἶναι ὁ Χριστός, ἡ ᾿Εκκλησία του, ὁ παράδεισος, ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν, αὐτά τά ὁποῖα ἐπιθυμεῖ καί λαχταρᾶ ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου. «῞Οταν ζητᾶς ἀπό τόν Θεό μικρά πράγματα», λέγει ὁ ἅγιος Θεοφύλακτος, «προσβάλλεις τή μεγαλοδωρία του καί δέν τοῦ εἶσαι εὐάρεστος. ᾿Ενῶ ὅταν τοῦ ζητᾶς καί ἐπιδιώκεις τά μεγάλα, μέ μεγάλη προθυμία τότε θά σοῦ δώσει ὄχι μόνο αὐτά ἀλλά καί τά μικρά πού σοῦ εἶναι ἀναγκαῖα».
  Στά Εὐαγγέλια συχνά συναντᾶται ἡ φράση βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἤ βασιλεία τῶν οὐρανῶν· «Μετανοεῖτε· ἤγγικε γάρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν» (Μθ 3,2· 4,17). ῾Η βασιλεία τῶν οὐρανῶν, γιά τήν ὁποία ὁ Κύριος εἶπε μιά σειρά παραβολῶν (βλ. Μθ 13,1-52), δέν εἶναι μιά ἀφηρημένη διδασκαλία. Εἶναι κάτι πολύ συγκεκριμένο. Εἶναι ὁ θεάνθρωπος Κύριος, ὅπως ὁ ἴδιος ἀποκαλύπτει. ᾿Εγώ, λέγει, πού τώρα εἶμαι ἀνάμεσά σας καί ἀργότερα, μετά τήν ᾿Ανάσταση καί τήν ἐπιφοίτηση τοῦ ἁγίου Πνεύματος, θά εἶμαι «ἐντός ὑμῶν» (Λκ 17,21), μέσα σας, εἶμαι ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ᾿Εκκλησία, ἡ στρατευομένη ἐδῶ στή γῆ καί ἡ θριαμβεύουσα στόν οὐρανό. Μέσα στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ περικλείονται ὅλα τά πνευματικά ἀγαθά· ἡ χαρά, ἡ εἰρήνη, ἡ σωτηρία μας ἀλλά καί ὅλα ὅσα ἔχουν σχέση μέ τήν ἐπίγεια ζωή μας. Μᾶς δίνει ὁ Πατέρας μας ὅσα χρειαζόμαστε γιά νά ζήσουμε κι ἐδῶ ὡς ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ καί στήν αἰώνια ζωή. Τόν ἀσφαλῆ δρόμο γιά τή βασιλεία τοῦ Θεοῦ ὑποδεικνύει ὁ Κύριος μέ τή σύσταση· Ζητεῖτε τήν δικαιοσύνην αὐτοῦ (τοῦ Θεοῦ), δηλαδή τήν πνευματικότητα τοῦ ἀνθρώπου· τήν ἐνάρετη καί μυστηριακή ζωή, τή μετάνοια, ἐξομολόγηση, συγχωρητικότητα, ἱεραποστολή, φιλανθρωπία, μέ μιά λέξη τήν ἁγιότητα.
  Ταῦτα πάντα προστεθήσεται ὑμῖν: Αὐτή ἡ διαβεβαίωση τοῦ Κυρίου μπορεῖ νά μᾶς ἀπαγκιστρώσει ἀπό τή φιλαργυρία, καί νά μᾶς ἀπαλλάξει ἀπό τήν ἐναγώνια μέριμνα. Εἶναι μωρία νά φροντίζει κανείς μόνο γιά τά προσωρινά πράγματα καί νά φύγει ἀνέτοιμος γιά τήν αἰωνιότητα.
  Ταῦτα πάντα εἶναι αὐτά γιά τά ὁποῖα εἶπε ὁ Χριστός νά μή μεριμνοῦμε ἐμεῖς, διότι αὐτός φροντίζει γιά μᾶς. ῞Οταν ἐμεῖς τόν ἔχουμε στήν πρώτη θέση τῆς καρδιᾶς καί τοῦ ἀναθέτουμε τόν ἑαυτό μας, αὐτός ἀναλαμβάνει τά πάντα. ῾Ο Κύριος, ὁ ὁδηγός καί ἀρχηγός τῆς ζωῆς μας, ζητάει ἀπό μᾶς νά δώσουμε προτεραιότητα στά πνευματικά καί ὑπόσχεται πώς ὅλα τά ἄλλα τά ἐπίγεια ἀγαθά θά προστεθοῦν μαζί μ᾿ ἐκεῖνα. «῾Ο γάρ τά μείζω παρέχων, πολλῷ μᾶλλον τά ἐλάττω δώσει», λέει ὁ ἅγιος ᾿Ιωάννης ὁ Χρυσόστομος.
  ῾Η ἀγωνία μας θά πρέπει νά ἑστιάζεται στό ποιός ἔχει τήν προτεραιότητα στή ζωή μας, ποιός κατέχει τήν πρώτη θέση στή σκέψη καί στήν καρδιά μας, ποιός ἔχει τόν πρῶτο λόγο στίς διαπραγματεύσεις μας, στά σχέδιά μας καί σ᾿ ὅλες τίς ἐκδηλώσεις μας. ῞Οταν ὁ Θεός ἔχει τήν πρώτη θέση στή ζωή μας, τότε ὅλα εἶναι ἐπιτυχημένα καί εἶναι σύμφωνα μέ τό θέλημά του. ῾Ο ἀπ. Παῦλος στήν πρός Κολασσαεῖς ἐπιστολή κάνει λόγο γιά τόν ἀναστημένο Χριστό πού βρίσκεται στούς οὐρανούς καί λέγει ὅτι αὐτός εἶναι ὁ μεγάλος θησαυρός μας (βλ. 3,1-2).
  ῾Ο ἅγιος Αὐγουστῖνος, ὁ ὁποῖος σπούδασε τή σοφία καί τίς ἐπιστῆμες τοῦ κόσμου τούτου, ὅταν γνώρισε τόν Χριστό, ἀναφώνησε· «Κύριε, ἐσύ εἶσαι ὁ θησαυρός μου. Πολύ ἀργά σ᾿ ἀγάπησα. Τουλάχιστον ὅσο ζῶ, νά ζῶ γιά σένα καί μόνο γιά σένα, διότι ἡ καρδιά μου πλάσθηκε γιά σένα καί δέν βρίσκει γαλήνη καί ἀνάπαυση παρά μόνον ὅταν ἀναπαυθεῖ σέ σένα, Κύριε». Καί καθημερινά ἱκέτευε· «Κύριε, δώρησόν μοι ἐξ ὅλης μου τῆς ψυχῆς σέ ποθεῖν, ποθοῦντι σέ ζητεῖν, ζητοῦντι σέ εὑρεῖν, εὑρόντι σέ ἀγαπᾶν, ἀγαπήσαντι δέ σέ τόν ἐν ἐμοί κακῶν ἀπαλλαγῆναι». Δυστυχῶς δίνουμε προτεραιότητα σέ ἄλλα πράγματα καί ἔτσι ὑποβαθμίζεται ἡ πνευματικότητά μας.

Στεργίου Σάκκου, Εὐαγγελικές περικοπές (Βοήθημα γιά κυκλάρχες)